Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
09.12.2010
W rytmie czasoprzestrzeni. Katarzyna Kobro
____________________________
autor: Marzena Wiśniak
Katarzyna Kobro, jedna z najbardziej znanych rzeźbiarek, miała wielonarodową biografię: jej matka
była Rosjanką, ojciec pochodził z rodziny niemieckiej osiadłej na Łotwie, ona sama zaś urodziła się i
kształciła w Moskwie, ale dorosłe życie spędziła w Polsce.
Tworzeniem zajmowała się „od zawsze”: w gimnazjum rysowała i rzeźbiła, początkowo z chleba, a
następnie w glinie. Na świadectwie maturalnym najwyższe oceny miała z rysunków, prac ręcznych i
przyrody. W latach 1917–20 studiowała w Szkole Malarstwa, Rzeźby i Architektury. W trakcie studiów
wstąpiła do Związku Zawodowego Artystów Malarzy miasta Moskwy, skupiającego artystów o
lewicowych przekonaniach (należeli do niego np. Kazimierz Malewicz, Olga Rozanowa, Władimir Tatlin,
Aleksander Rodczenko). A niedługo przed rozpoczęciem studiów poznała Władysława Strzemińskiego,
który przebywał wtedy w szpitalu w Moskwie – w 1920 roku wzięli ślub. W tym samym roku powstała
najwcześniejsza, znana jedynie z fotografii, rzeźba Kobro.
Małżonkowie opuścili Rosję na przełomie 1921 i 1922 roku. Na początku zatrzymali się u rodziny
Strzemińskiego w Wilnie, ale chwilę później Kobro wyjechała do swojej rodziny przebywającej w Rydze.
Po wzięciu w Rydze ślubu kościelnego Kobro mogła uzyskać zgodę na legalny pobyt w Polsce. Artyści
zatrzymali się najpierw w Szczekocinach, a następnie w Brzezinach koło Łodzi, Żakowicach,
Koluszkach (Strzemiński zarabiał bowiem jako nauczyciel rysunku). W Łodzi na stałe zamieszkali w
1931 roku.
Utrzymywali się nadal z pracy nauczycielskiej. Prowadzili również aktywne życie artystyczne: często
wystawiali swoje prace, pisali teksty teoretyczne, działali w różnych grupach artystycznych. W 1936
roku przyszła na świat ich córka. Nika była dzieckiem chorowitym, więc Kobro po jej urodzeniu nie
mogła zajmować się sztuką tak intensywnie jak wcześniej.
Dorobek pozostawiony przez artystkę nie jest duży (wiele jej prac zaginęło, sporo uległo zniszczeniu),
ale jego znaczenia dla sztuki nie sposób przecenić. Kobro zrewolucjonizowała myślenie o rzeźbie,
podkreślała jej związek z przestrzenią:
„Rzeźba nie powinna być zamkniętą w bryłę kompozycją formy, lecz otwartą budową przestrzenną, w
której wewnętrzna część przestrzeni kompozycyjnej wiąże się z przestrzenią zewnętrzną. Jednością
kompozycyjną jest rytm. Energia kolejno następujących po sobie kształtów w przestrzeni wytwarza rytm
czasoprzestrzenny”.
Jednak jej prace – zarówno w okresie międzywojennym, jak i już po wojnie – budziły liczne
kontrowersje. Jej sztuka doczekała się uznania dopiero po śmierci artystki – dziś zalicza się ją do
najważniejszych postaci konstruktywizmu.
Życie Kobro nie należało do łatwych: wojenna tułaczka, utrata części prac wyrzuconych podczas wojny
na śmietnik, kłopoty spowodowane podpisaniem w czasie wojny tzw. listy rosyjskiej, trudna relacja ze
Strzemińskim zakończona rozstaniem po wojnie (wskutek czego to na Kobro spadła odpowiedzialność
za utrzymanie dziecka) i wreszcie walka ze śmiertelną chorobą. Kiedy w Muzeum Sztuki otwierano
pierwszą powojenną ekspozycję, w Sali Neoplastycznej Strzemiński uwzględnił wprawdzie pięć
strona 1 / 2
Pobrano z portalu Mapa Kultury
Kompozycji przestrzennych Kobro, ale artystki nie zaproszono na wernisaż.
Obecnie prace Katarzyny Kobro należą do najcenniejszych eksponatów w kolekcji Muzeum Sztuki. A
logo, którym posługuje się województwo łódzkie, jest inspirowane jej stylem artystycznym. Dyskutuje
się też w Łodzi nad propozycją nazwania Nowego Centrum Łodzi (inwestycja w planach) Kobro City
(przeciwko temu pomysłowi najgłośniej protestuje Muzeum Sztuki). W październiku w łódzkiej cerkwi
św. Aleksandra Newskiego przy ulicy Kilińskiego odbywa się doroczne nabożeństwo w intencji
awangardowej rzeźbiarki i jej córki. Grób obu kobiet znajduje się na cmentarzu Doły. W Łodzi, od 2001
roku, przyznawana jest nagroda im. Katarzyny Kobro.
strona 2 / 2