Liga naukowa z języka polskiego (część pierwsza wr

Liga naukowa z języka polskiego (część pierwsza w r. szk. 2015/16)
Drodzy Ligowicze,
zespół polonistów postanowił wesprzeć Wasze wysiłki służące starannemu przygotowaniu się do
etapu szkolnego konkursu polonistycznego. Proponujemy Wam test sprawdzający znajomość
lektur konkursowych oraz badający niektóre umiejętności przydatne podczas ich analizy.
Osoby, które chciałyby otrzymać prace sprawdzone i omówione przed konkursem (21 X 2015 r.),
proszone są o oddanie zadań do 10 października.
Ostateczny termin oddania ligi mija 15 października.
Legia Waszych Polonistów
P.S. Jeśli ktoś chciałby otrzymać tekst ligi w Wordzie, aby zadania wypełniać komputerowo, powinien napisać z taką
prośbą na: [email protected]
Tekst I
„Mickiewicz operuje całym systemem sygnałów literackich wskazujących na niezwykłość spektaklu,
który ma się rozegrać. To nastrój niepokoju i tajemniczości, wnoszony przez określony zestaw realiów i
pejzażu. (…) dzikość okolicy, cisza, grząska ziemia, nagły szum wiatru, szelest suchej gałęzi, wody
jeziora lub rzeki oblane blaskiem księżyca- to właśnie podstawowe komponenty pejzażu ballad. Ów
pejzaż jest wzbogacony przez realia okolicy, znowu nieliczne i przez to zagęszczone, intensywne
emocjonalnie: stara cerkiew, zarośla przy niej, przykościelny cmentarzyk. (…)
W tej scenerii dzieją się w balladach wydarzenia o różnym nasileniu tonacji serio, od na poły
żartobliwych po nasycone ponurym dramatyzmem moralnym „Lilie”. Ta właśnie ballada, a w pewnej
mierze „Świtezianka” i „Rybka” podejmują problematykę moralną winy i kary, sumienia,
odpowiedzialności za czyny. Wraz z tymi balladami wkracza się w sferę zbliżenia między etyką a
fantastyką. Świat nadziemski nie tylko zadziwia i ingeruje w sprawy ziemskie- on je zarazem osądza,
wprowadza ład w zachwiany porządek ludzki. Dlatego balladowe zaświaty, obejmujące również sferę
natury, nie są jedynie tajemnicze, nieprzeniknione, ale są groźne. Fascynują i przejmują trwogą.
Wiarę w tajemną więź obu światów uczynił Mickiewicz nie tylko kamieniem węgielnym fantastyki
ballad, ale również potraktował ją jak credo światopoglądowe romantyka”. (…)
Owa wiara dotyczy „prawd żywych”, które pojmować można różnorako, ale zawsze w opozycji do
racjonalistycznego scjentyzmu, zawsze w odwołaniu do serca i wyobraźni, do źródeł tradycji ustnej,
gminnej, przekazywanej „na żywo” przez ludowych opowiadaczy tajemniczej „księgi natury”.
Alina Witkowska, „Literatura romantyzmu”, Warszawa 1986
1. Wyjaśnij znaczenie :
 związku frazeologicznego kamień węgielny
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
 dosłowne i przenośne słowa credo
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
2. Jakie pojęcia opisują światopogląd będący „w opozycji do racjonalistycznego scjentyzmu”?
Zapisz przynajmniej trzy takie pojęcia z ich krótkimi objaśnieniami.
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
3. Pierwszy akapit Tekstu I opisuje tzw. pejzaż romantyczny przedstawiony w „Balladach i
romansach” Adama Mickiewicza.
a. Wypisz fragmenty ballady „Lilie”, w których pojawia się opis pejzażu romantycznego.
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
b. Napisz, poprzez jakie elementy obrazu i zabiegi formalne Jacek Malczewski osiągnął podobny
efekt na swoim modernistycznym obrazie.
Jacek Malczewski, „Topielec w objęciach dziwożony” z cyklu „Rusałki”, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków,
http://www.dotknijkultury.pl/adaptacje/rusalki-jacka-malczewskiego#topielec_w_usciskach_dziwozony
na podstawie:
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
4. Przypomnij sobie definicję ballady romantycznej oraz jej cechy , a następnie wypełnij tabelę.
Cechy ballady
Ich realizacja w balladzie „Lilie”, czyli przykłady
tych cech w utworze
5. Wypisz wers ballady „Lilie” Adama Mickiewicza informujący czytelnika o czasie, w którym rozgrywają
się przedstawione wydarzenia:
………………………………………………………………………………………………………….
6. Jaki był motyw zbrodni popełnionej przez żonę?
……………………………………………………………………………………………………………………
7. Wina bohaterki polega przede wszystkim na tym, że …………………………………………………………..
8. W jakim celu Pani odwiedza Pustelnika?
………………………………………………………………………………………………………………….
9. Opisując scenerię, na tle której zostaje ukazana bohaterka, narrator posłużył się wyrażeniem „puchają
puchacze”. Ten środek poetyckiego obrazowania to ………………………………………….…….. Polega
on na …………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
10. Szczególna rolę w balladach romantycznych odgrywała przyroda. Wypisz z utworu cytaty obrazujące jej
funkcje:
Rola przyrody
Cytat
Jest elementem świata przedstawionego
Wskazuje następstwo czasowe
Współtworzy nastrój
Odzwierciedla emocje i przeżycia bohaterów
Jest siłą sprawczą (wykonuje wyrok)
11. Ballada jest gatunkiem wywodzącym się z tradycji ludowej. Pierwotnie ballady krążyły w podaniach
ustnych. Wskaż co najmniej 3 różne elementy, które wpływają na jej melodyjność.
………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………….
12. Wypisz z tekstu „Lilii” Adama Mickiewicza takie cytaty, które można uznać za mądrości ludowe.
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
13. Z drugiego akapitu Tekstu I wypisz zdanie, które mogłoby dotyczyć nie tylko ballad, ale także
„Dziadów cz. II”.
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
14. Wypełnij poniższą tabele, pracując z tekstem „Dziadów cz. II” Adama Mickiewicza
Duchy lekkie
Duchy ciężkie
Duchy pośrednie
Charakterystyka typu
duchów dokonana przez
Guślarza przy
wywoływaniu
Sposób, w jaki został
wywołany
Jaki jest związek
sposobu wywołania
ducha z jego typem?
Nazwa konkretnego
ducha/duchów
Wygląd ducha- wymień
charakterystyczne
cechy, nie cytuj
Kim był duch/były
duchy za życia
Na czym polega wina
ducha/duchów
Jak został za tę winę
ukarany?
Jak mogą pomóc
duchowi uczestnicy
dziadów?
Jaka przestrogę duch
pozostawia
zgromadzonym na
dziadach? Zacytuj.
Jak rozumiesz treść tej
przestrogi?
Na podstawie przestrogi
ducha i jej własnego
odczytania sformułuj
jedno zalecenie, jak żyć.
Nie stosuj przeczenia.
15. Na podstawie utworu Bolesława Leśmiana pt. „Dusiołek” oceń, czy poniższe stwierdzenia są
prawdziwe czy fałszywe. Zaznacz znakiem X właściwą odpowiedź. Przy stwierdzeniach prawdziwych
podaj uzasadnienie swojej opinii.
Stwierdzenie
Prawda
Fałsz
Uzasadnienie
Utwór jest wierszem sylabicznym.
Występują w nim rymy krzyżowe.
Występują w nim tylko rymy
męskie.
W utworze pojawiają się rymy
niedokładne.
W tekście nie wystąpiła
przerzutnia.
Tekst jest przykładem wiersza
stychicznego.
16.
Wypisz z wiersza B. Leśmiana przykłady podanych w tabeli środków stylistycznych i określ ich
funkcje.
Środek wyrazu
dialektyzm
przykład
funkcja
zgrubienie
17. Interpretując wiersz Bolesława Leśmiana, napisz, na jakie pytanie filozoficzne próbuje znaleźć
odpowiedź bohater wiersza, Bajdała.
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
18. Kim jest osoba mówiąca w utworze Leśmiana i do kogo się zwraca? Swoje wyjaśnienia poprzyj
przykładami z utworu.
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
19. Istoty z zaświatów są w utworach literackich przedstawiane w różnych rolach. Napisz, w jakich
funkcjach występują w utworze postaci z analizowanych lektur
istoty z zaświatów
duch Pana zabitego przez żonę
……………………………………
……………………………………
……………………………………
……………………………………
trzy duchy przybyłe na dziady
……………………………………
……………………………………
……………………………………
……………………………………
dusiołek
……………………………
……………………………
……………………………
……………………………
20. Z norki hobbita do Samotnej Góry - ułóż przygody Bilbo Bagginsa we właściwej kolejności.
W puste miejsca wstaw kolejne cyfry od 1 do 8.
Spotkanie z Gollumem
Walka z pająkami.
Podróż w beczkach.
Odpoczynek u Elronda.
Śmierć Smauga.
W domu Beorna.
Trzy trolle.
Wizyta Gandalfa
21.
Wypisz przykłady przynajmniej trzech motywów wędrownych występujących w „Hobbicie”
J.R.R. Tolkiena i obecnych w „Shreku" w reż. Andrew Adamsona i Vicky Jenson.
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
Zdefiniuj krótko, kim/czym są (podaj źródło definicji)
 dusiołek dziwożona elf goblin hobbit krasnolud ork rusałka świtezianka troll utopiec warg-
22.
23. Przemyśl wszystkie poniższe tematy i zastanów się, co należy w nich napisać, a następnie
wybierz jeden i starannie go z realizuj (tekst objętości od 1,5 do 2 stron).
a. Napisz opowiadanie, w którym przedstawisz ziemskie losy czwartego ducha wywołanego na
dziadach w utworze Mickiewicza. W opowiadaniu zamieść elementy opisu pejzażu romantycznego
oraz motyw przenikania się świata realnego i zaświatów.
c. Przedstaw w formie fragmentów pamiętnika przeżycia wewnętrzne Pani, bohaterki „Lilii” Adama
Mickiewicza.
d. Napisz samodzielny opis wybranego obrazu Jacka Malczewskiego z cyklu „Rusałki”.
e. Napisz notatkę do gazetki szkolnej, w której przedstawisz film „Świteź. Miasto na dnie jeziora” w
reż. Michała Baczunia.
f. Co w kontekście Dziadów cz. II znaczy być człowiekiem? Rozważ problem w rozprawce. Odnieś
się do przykładów z innych utworów literackich.
g.
Podczas ostatniego spotkania z Panią Pustelnik wypowiada słowa: „Najlepsza będzie droga/ Zdać
się na los i Boga”. Bohater nie ma wiedzy na temat dalszych wydarzeń. Zaproponuj- z
perspektywy Pustelnika - inne zakończenie historii opowiedzianej w balladzie „Lilie”