Zadośćuczynienia z tytułu zdarzeń sprzed 3 sierpnia 2008 r. jako

ZADOŚĆUCZYNIENIA Z TYTUŁU ZDARZEŃ SPRZED
3 SIERPNIA 2008 R. JAKO WARTOŚĆ DODANA DLA
RODZIN OSÓB POSZKODOWANYCH
JOANNA SMERECZAŃSKA-SMULCZYK
Zadośćuczynienie za krzywdę doznaną wskutek śmierci osoby najbliższej
spowodowanej czynem niezdolnym, uregulowane jest w art. 446 § 4 k.c.
„Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego
odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną
krzywdę”.
Został on wprowadzony do polskiego porządku prawnego w dniu
3 sierpnia 2008 roku, na mocy ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie
ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. z 2008 r.
Nr 116, poz.731)
Sposoby kompensowania krzywdy przed nowelizacją ustawy Kodeks cywilny
(przed wprowadzeniem do polskiego systemu prawnego art. 446 § 4 k.c.)
Orzecznictwo Sądu Najwyższego, wypracowane na gruncie art. 446 § 3 k.c.
wskazywało, iż odszkodowanie obejmuje nie tylko wymierne szkody majątkowe
ale i szkody niemajątkowe (pogorszenie bowiem sytuacji życiowej może być
wynikiem zarówno obiektywnej konieczności zmiany sposobu zarobkowania,
kształcenia czy realizowania w sferze społecznej, osłabienia, utraty sił, bólu,
poczucia osamotnienia, a nawet wstrząsem psychicznym)
orzeczenia: Sądu Najwyższego z dnia 5.01.1968 r., I PR 424/67 (nie publ.)
Sądu Najwyższego z dnia 27.11.1974 r. II CR 658/74, (nie publ.)
Sądu Najwyższego z dnia 24.08.1977r., IV CR300/77 (nie.publ.)
Potrzeba poszukiwania kompensowania krzywdy doznanej wskutek śmierci
osoby najbliższej przez odwoływanie się do treści art. 446 § 3 k.c. odpadła wraz
z wejściem w życie z dniem 23.08.1996 roku normy art. 448 k.c. (Dz. U. Nr 114,
poz. 542), zgodnie z którą:
„W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro
osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia
pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią
sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych
środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3
stosuje się.”
Dodanie § 4 do art. 446 k.c. wywołało wątpliwości odnośnie relacji tego przepisu i art.
448 k.c.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r. , III CZP 76/10 ( OSNC – ZD
2011, nr B poz.42)
„ Najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c.
w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć
nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r.”, a więc
przed wejściem w życie art. 446 § 4 k.c.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11 (OSNC2012,nr 1, poz10)
„ Sąd może przyznać najbliższemu członkowi rodziny zmarłego zadośćuczynienie
pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. także
wtedy, gdy śmierć nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008 r. wskutek uszkodzenia ciała
lub wywołania rozstroju zdrowia”
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2013 r. , IV CSK 377/11 (nie publ.)
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2013 r. , IV CSK 200/13 (nie publ.),
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2014 r., III CZP 2/14 (publ. OSNC)
Odpowiedzialność ubezpieczycieli sprawcy wypadku komunikacyjnego za
wypłatę zadośćuczynienia osobie najbliższej na podstawie umowy
obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy
pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych
pojazdów i powstające na tym tle wątpliwości rozstrzygnięto w uchwale
Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2012 r. , III CZP 67/12 oraz w uchwale
Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12 (OSNC 2013, nr
7-8, poz. 84).
Katalog dóbr osobistych określony w art. 23 k.c. ma charakter otwarty
W judykaturze uznano, że do katalogu dóbr osobistych należy między
innymi: prawo do intymności i prywatności, płeć człowieka, prawo do
planowania rodziny, tradycja rodzinna, pamięć o osobie zmarłej, ale także
więzi rodzinne. Więzi te stanowią fundament prawidłowego
funkcjonowania rodziny i podlegają ochronie prawnej (art. 18 i 71
Konstytucji RP, art. 23 k.r.o.)
Zważywszy, iż dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 k.c. jest kult pamięci
osoby zmarłej uznać należy, iż tym bardziej może nim być także więź między
osobami żyjącymi.
Szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny pozostaje pod
ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c.
Przesłanki, które mają wpływ na wysokość zasądzanych kwot tytułem
zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c.
Rola jaką osoba zmarła pełniła w rodzinie, stopień w jakim pokrzywdzony
będzie się umiał znaleźć w nowej rzeczywistości i w jakim stopniu będzie
posiadał zdolność jej akceptowania, jak wyglądał proces leczenia doznanej
traumy, wiek pokrzywdzonego i osoby zmarłej, głębokość krzywdy, wysokość
wstrząsu psychicznego, załamanie linii życia, nagłość, niespodzianość danego
zdarzenia, jego okoliczności, jak strona powodowa sobie poradziła z danym
zdarzeniem w sferze psychicznej, emocjonalnej, stan przerażenia, smutku
przygnębienia, niemożność uwolnienia się od stale powracających myśli,
męczliwość, płaczliwość lęk o przyszłość, upływ czasu i pomimo tego
utrzymujące się odczucie tęsknoty, smutku, żalu, stan obniżonego nastroju,
bezradności, napięcia emocjonalnego, drażliwości, stan zdrowia, zaburzenia
adaptacyjne w postaci zaburzeń lękowych, depresyjnych, stresu pourazowego i
jego powikłań, trudności z koncentracją, budzenie się w nocy, koszmary nocne,
stałość rozgoryczenia, funkcjonowanie w życiu osobistym i relacje z bliskimi.
Jaka kwota tytułem zadośćuczynienia będzie kwotą odpowiednią i stanowić
będzie należytą rekompensatę danej krzywdy czyniąc zadość kryteriom
ustalania słusznego i sprawiedliwego zadośćuczynienia?
Kwota która:
• pomoże w pewien sposób w dostosowaniu się roszczącego do
zmienionej sytuacji;
• będzie zmierzać do naprawienia szkody niemajątkowej krzywdy w postaci
doznanych przez poszkodowanego/roszczącego cierpień fizycznych i
ujemnych przeżyć psychicznych istniejących w chwili orzekania, jak i tych
które z pewnością lub z dużym stopniem prawdopodobieństwa będą
odczuwane także w przyszłości z pewnością lub z dużym
prawdopodobieństwem;
• skompensuje przedwczesną utratę członka rodziny , która jest
nieodwracalna w skutkach;
• wartość będzie ekonomicznie odczuwalna, a nie dowolna.
Wartości kwot przyznawanych przez ubezpieczycieli oraz sądy powszechne
tytułem zadośćuczynienia, zgodnie z art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.
L.p. Sygn. akt
Kwota zadośćuczynienia przyznana przez
Towarzystwo Ubezpieczeń na etapie
przedsądowym
Kwota należności głównej z tytułu
zadośćuczynienia przyznana przez Sąd
Stopień pokrewieństwa
1
III Ca 469/14
Zdarzenie z dnia 02.11.2006 r.
I ACa 431/14
Zdarzenie z dnia 18.12.2006 r.
I ACa 261/14
Zdarzenie z dnia 18.12.2006 r.
I C 466/14
Zdarzenie z dnia 18.12.2006 r.
0,00 zł
50.000,00 zł
0,00 zł
98.000,00 zł
0,00 zł
120.000,00 zł
0,00 zł
70.000,00 zł
Roszczenie małoletniej córki
po zmarłym ojcu
Roszczenie żony po zmarłym
mężu
Roszczenie córki po zmarłym
ojcu
Roszczenie matki/babci po
zmarłej córce/wnuczce
I ACa 214/14
Zdarzenie z dnia 28.07.1998 r.
I ACa1439/13
Zdarzenie z dnia 02.04.2000 r.
I C 6/14
Zdarzenie z dnia 21.06.1998 r.
I ACa 413/14
Zdarzenie z dnia 22.07.2007 r.
0,00 zł
80.000,00 zł
0,00 zł
100.000,00 zł
0,00 zł
160.000,00 zł
0,00 zł
120.000,00 zł
I C 538/12
Zdarzenie z dnia 13.09.2005 r.
0,00 zł
100.000,00 zł
2
3
4
5
6
7
8
9
Roszczenie syna po zmarłej
matce
Roszczenie syna po ojcu
Roszczenie córki po zmarłych
rodzicach
Roszczenia marki po zmarłej
córce
Roszczenie męża po zmarłej
żonie
Zadośćuczynienie z tytułu zdarzeń sprzed 3 sierpnia 2008 r. stanowi bez
wątpienia wartość dodaną dla rodzin osób poszkodowanych. Daje możliwość
kompensacji szkody niemajątkowej.
Możliwość zaś jednoczesnego dochodzenia roszczeń, w oparciu o treść art.
446 § 1, § 2 i § 3 k.c., służących naprawieniu szkody majątkowej w sposób
pełniejszy prowadzi do pełnej kompensaty szkody.
Dziękuję za uwagę