Dwór (przykładowe opracowanie) Dwór to ważny punkt odniesienia

Dwór (przykładowe opracowanie)
Dwór to ważny punkt odniesienia w biografii Czesława Miłosza. W dworze Sztejniach
nad rzeką Niewiażą (Litwa, okręg kowieński) w domu swej babki Józefy Kunatowej w
1911 roku urodził się przyszły poeta i tam spędził najszczęśliwsze lata swego życia,
o czym wielokrotnie wspominał. Opisał go między innymi w autobiograficznej
powieści inicjacyjnej Dolina Issy, 1955 oraz w cyklu poetyckim Świat (1945), a potem
w kilku ważnych wierszach oraz w esejach. Między siódmym a dziesiątym rokiem
życia cieszyłem się niczym nie zmąconym szczęściem, mieszkając w majątku moich
dziadków na Litwie. [...] Żyłem w krainie bez przyszłości i bez jutra, w krainie
wiecznego teraz. A przecież taka jest dokładna definicja szczęścia. Dzisiaj zadaję
sobie pytanie, czy czasem nie mitologizuję tego okresu mojego życia. Wszyscy,
mówiąc o przeszłości, tworzymy mity, gdyż niemożliwe jest wierne odtworzenie
uciekających chwil. Pozostaje jednak pytanie: Dlaczego niektórzy widzą w swoimi
dzieciństwie okres szczęścia, a inni – czas niedoli? Moje doświadczenie
szczęśliwego dzieciństwa jest tak żywe i intensywne, że wierzę w jego
autentyczność. Było to, nie waham się powiedzieć, oczarowanie ziemią jako rajskim
ogrodem.1
Szetejnie, 1913
Czesław Miłosz na rękach niani Antosi, pierwsza z lewej jego matka Weronika z Kunatów, obok jej
siostra,
Źródło: https://www.google.pl/search?q=Szetejnie&client=firefox
Obraz rodzinnego domu Czesława Miłosza wpisuje się w szereg dzieł polskiej
literatury ukazującej dwór szlachecki jako ważny symbol polskiej literatury oraz źródło
inspiracji artystycznej (Sztetejnie we wspomnieniach Miłosza przypominają
Mickiewiczowskie Soplicowo opisane w Panu Tadeuszu). O silnym zmysłowym
niemal oddziaływaniu dworu na poetę żyjącego w oddaleniu od ojczyzny świadczy
między innymi wiersz W Sztejniach. który zamyka tom Dalsze okolice, 1991.
Osiemdziesięcioletni poeta pisze w nim:
Gdziekolwiek wędrowałem, po jakich kontynentach, zawsze twarzą byłem zwrócony
do Rzeki. [...]
1
Czesław Miłosz Szczęście, [w:] „Gazeta Wyborcza”, 2001, 30 czerwca – 1 lipca, s. 8 – 9. Pierwodruk eseju
„Architectural Digest”, 1998, przeł. Jerzy Jarniewicz.
W zdziczałej zieleni mógłbym wskazać miejsce altany, gdzie zmuszałaś mnie, żebym
stawiał pierwsze koślawe litery. [...]
Na stole wędliny, plastry miodu w glinianej misie, i piłem kwas chlebowy z blaszanej
kwarty. [...]
Wybiegłem o letnim świcie między głosy ptaków i wróciłem, a między chwilą i chwilą
napisałem dzieło.
Szetejnie dzisiaj
Źródło: https://www.google.pl/search?q=Szetejnie&client=firefox
Czesław Miłosz odwiedził ukochany dom po kilkudziesięciu latach od jego
opuszczenia. Bał się tego, bo chciał zachować w pamięci dziecięcy raj, ale podjął
wyzwanie. Poruszającym efektem tego doświadczenia jest wiersz Dwór pochodzący
z tomu Na brzegu rzeki, 1994.
Nie ma domu, jest park, choć stare drzewa wycięto
I gąszcz porasta ślady dawnych ścieżek.
Rozebrano świren , biały, zamczysty,
Ze sklepami czyli piwnicami, w których stały półki na jabłka zimowe.
Takie jak dawniej koleiny drogi w dół:
Pamiętam, gdzie skręcić, ale nie poznałem rzeki;
Jej kolor jak rdzawej samochodowej oliwy,
Ani szuwarów, ani lilii wodnych.
Przeminęła lipowa aleja, niegdyś droga pszczołom,
I sady, kraina os i szerszeni opitych słodyczą,
Zmurszały i zapadły się w oset i pokrzywy.
To miejsce i ja, choć daleko stąd
Równocześnie, rok po roku, traciliśmy liście,
Zasypywały nas śniegi, ubywało nas.
I znów jesteśmy razem we wspólnej starości. [...]
Interesującą audycję poświęconą miejscu urodzenia noblisty udostępnia
Narodowy Instytut Audiowizualny na stronie
http://ninateka.pl/audio/szetejniemiejsca-milosza.W tym odcinku pochodzącym z cyklu Miejsca Miłosza o Sztejniach
opowiada opiekun grobów rodziny Miłoszów. Wspomina m.in. o losach wsi za
czasów ZSRR oraz relacjonuje wizytę Miłosza w Szetejniach w 1992 roku, po prawie
50-letniej nieobecności. Audycję ilustrują fragmenty twórczości noblisty poświęcone
Szetejniom.
Opracowanie: Jolanta Malczewska
Bibliografia podmiotu:
1. Czesław Miłosz Szczęście, [w:] „Gazeta Wyborcza”, 30 czerwca – 1 lipca 2001, s. 89. Pierwodruk eseju „Architectural Digest”, 1998, przeł. Jerzy Jarniewicz.
2. Czesław Miłosz Wiersze wszystkie, Kraków 2011, s. 1110, 1160.
Bibliografia przedmiotu:
3. Andrzej Franaszek, Miłosz. Biografia, Kraków 2013, s. 22-32.
4. Czesław Miłosz, [w:] http://culture.pl/pl/tworca/czeslaw-milosz [Dostęp 12.12.2016 r.]
5. Sztejnie [w:] http://ninateka.pl/audio/szetejnie-miejsca-milosza