05-08 - zszarzecze

Wychów młodzieży hodowlanej
Młodzież hodowlana to knurki i loszki w wieku do 8 miesięcy, pochodzące od rodziców
wpisanych do ksiąg zwierząt zarodowych. Wychów młodzieży hodowlanej prowadzą
chlewnie zarodowe. W stadach reprodukcyjnych możliwy jest tylko wychów loszek
przeznaczonych do uzupełnienia własnego stada, tzw. loszek remontowych.
Żywienie młodzieży hodowlanej
Po odsądzeniu od lochy loszki i knurki powinny być żywione w sposób umożliwiający
właściwe tempo wzrostu i rozwoju, zapewniające w późniejszym okresie szybkie osiągnięcie
dojrzałości płciowej.
W żywieniu młodzieży hodowlanej stosuje się śruty zbożowe, otręby pszenne, śruty
poekstrakcyjne, śruty z nasion strączkowych. W tabeli podano procentowy udział pasz
energetycznych i białkowych w mieszankach pełnoporcjowych dla loszek i knurków
hodowlanych.
Mieszanki
należy
uzupełnić
dodatkami
mineralno-witaminowymi
i
aminokwasami egzogennymi. W żywieniu młodzieży nie zaleca się stosowania żyta i
rzepaku.
Maksymalny udział pasz energetycznych i białkowych
w mieszankach paszowych dla młodzieży hodowlanej (%)
Surowce paszowe
Zboża: pszenica, jęczmień, kukurydza
Owies
Otręby pszenne
Śruty poekstrakcyjne: sojowa, słonecznikowa
(najlepiej z nasion obłuszczonych)
Nasiona roślin strączkowych: bobik, groch
Mączka rybna
Procentowy
udział
70
10
10-15
15-20
10
3-5
Niezależnie od technologii wychowu wszystkim zwierzętom należy zapewnić swobodny
dostęp do odpowiedniej ilości świeżej wody.
Żywienie knurków hodowlanych
Żywienie knurków hodowlanych powinno zapewnić im właściwy wzrost, rozwój i budowę
ciała, dużą aktywność płciową i dobrą jakość nasienia. Knurki rosną szybciej i odkładają w
przyroście dobowym więcej białka niż loszki i wieprzki. W ciągu pierwszych 6. miesięcy życia
zapotrzebowanie knurka na energię i składniki pokarmowe jest podobne jak u warchlaka w
fazie wzrostu do 30 kg. W związku z tym dla knurka w okresie wychowu zaleca się
mieszankę dla warchlaków. Jej stosowanie pozwala uzyskać maksymalną mięsność i dobre
przyrosty. Knurki w wieku 6,5-7 miesięcy powinny osiągnąć masę ciała ok. 120 kg, przy
średnich przyrostach dobowych ok 800 g. Przy zbyt intensywnym wzroście, rozwój kośćca
nie nadąża za rozwojem całego organizmu. Niedostateczny rozwój chrząstek i opóźnione
kostnienie bywa przyczyną zaburzeń układu ruchu u samców.
Knurki do masy 110 kg żywi się do woli. Po tym okresie wprowadza się żywienie
ograniczone. Żywienie oparte jest zwykle na mieszankach pełnoporcjowych, ale można też
wykorzystywać pasze objętościowe soczyste, np. marchew.
W żywieniu knurków należy stosować pasze bardzo dobrej jakości. Szczególnie ważny jest
odpowiedni poziom aminokwasów i składników mineralnych oraz witamin. Lizyna i inne
aminokwasy egzogenne przyspieszają dojrzewanie płciowe i stymulują popęd płciowy
(zachowanie seksualne). Metionina wpływa korzystnie na jakość nasienia, a jej zawartość w
mieszance dla knurków powinna wynosić 0,35%. Stosunek lizyny do metioniny i cystyny
powinien wynosić jak 100:70. Witamina A ma wpływ na popęd płciowy i ruchliwość
plemników, witamina E i selen odpowiadają za jakość nasienia, a przede wszystkim za
prawidłowe wykształcenie witki plemnika, witamina H (biotyna) odpowiada za stan racic.
Cynk wpływa korzystnie na nabłonek kanalików rozrodczych jąder i stymuluje dojrzewanie
plemników, mangan zwiększa libido i zapobiega zwyrodnieniom jąder. Wapń i fosfor biorą
udział w mineralizacji kości. U knura szczególnie wytrzymałe muszą być kości obręczy
miednicznej, dlatego minimalna zawartość Ca i P w mieszance dla rosnących knurków
powinna wynosić odpowiednio 8,5 i 6,5 g/kg. W paszy dla knurków powinien znaleźć się
owies, który zawiera 11-15% włókna oraz korzystne dla rozrodu białko aweninę. Przy
utrzymaniu bezściółkowym jako źródło włókna i betakarotenu należy podawać knurkom
susz z traw. Często popełnianym błędem jest żywienie knurków paszą dla loch karmiących,
co prowadzi do szybkiego zatuczania przyszłych rozpłodników.
Żywienie loszek hodowlanych
Prawidłowe żywienie loszek w okresie wychowu ma na celu uzyskanie zdrowych i
prawidłowo rozwiniętych zwierząt. Układ rozrodczy loszek rozwija się z wiekiem i wzrostem
masy ciała. Loszka w wieku 220-240 dni (czyli w fazie krycia) powinna charakteryzować się
masą ciała ok. 120 kg, grubością słoniny grzbietowej w punkcie P2 (na wysokości ostatniego
żebra) ok. 18 mm. Błędem jest żywienie loszek paszą dla tuczników oraz wybieranie loszek
na przyszłe matki z grupy tuczników. W tej grupie produkcyjnej zwierzęta rosną intensywnie
i nadmiernie się otłuszczają. Intensywność karmienia loszek hodowlanych powinna być o ok.
15% niższa niż tuczników. Większe otłuszczenie z okresu odchowu loszek pozostaje takim w
okresie ciąży i odbija się negatywnie na ilości pobieranej paszy w okresie laktacji. Tłuszcz
zgromadzony w tuszy lochy, rozkładany w czasie chudnięcia, obniża jej apetyt.
Zapotrzebowanie loszek na większość składników pokarmowych, w tym na energię i białko,
jest mniejsze niż tuczników. Wyjątkiem są składniki mineralne i witaminy. Wymagania
loszek w tym zakresie są większe niż tuczników.
W 1 kg mieszanki dla loszek poziom Ca i P powinien wynosić odpowiednio 7,5 i 6,5 g.
Stosunek lizyny do metioniny z cystyną, treoniny i tryptofanu powinien wynosić jak
100:60:62:18. Bilansując dawki pokarmowe należy uwzględnić zapotrzebowanie loszek
hodowlanych na mikroelementy takie jak: cynk (wpływa na czynność gonad) - 100-150
mg/kg, biotyna (witamina H - wpływa na rozwój embrionalny) - 0,3-1,0 mg/kg, kwas foliowy
(witamina B10 - zwiększa przeżywalność zarodków) - 3-4 mg/kg, witamina E (ochrona ciąży i
tworzenie przeciwciał) - min. 44 mg/kg, selen (współdziała z wit. E) - 0,3 mg/kg.
Żywienie paszami pełnoporcjowymi o poziomie energii metabolicznej 12-12,5 MJ i 13-14%
białka strawnego w 1 kg zapewnia prawidłową jakość żywienia. W żywieniu loszek można
stosować pasze objętościowe, np. zielonki, susze z roślin motylkowych, kiszonki, buraki,
marchew. Jednak niewielka pojemność przewodu pokarmowego ogranicza dzienną dawkę
pasz objętościowych do ok. 1,5 kg.
Aby zapewnić tempo wzrostu, które nie będzie ograniczało dojrzewania płciowego, selekcja
wstępna loszek powinna zawierać wymóg osiągnięcia minimalne] masy ciała 85 kg w 140
dniu życia. Oznacza to średni życiowy przyrost na poziomie 600-610 g/dobę.
Do wieku 20 tyg. loszki zaleca się żywić intensywnie (do woli). Pozwala to wykorzystać ich
duże, genetycznie uwarunkowane możliwości wzrostu oraz zapobiega opóźnieniu
dojrzewania płciowego. Przejście na żywienie umiarkowane, po przekroczeniu masy 85 kg
ma, na celu wyhamowanie tempa wzrostu i zmniejszenie odkładania tłuszczu. W pierwszym
cyklu owulacyjnym loszek nie kryje się, ponieważ liczba uwalnianych komórek jajowych jest
zwykle mniejsza niż w kolejnych cyklach. Badania potwierdziły, że najkorzystniej jest kryć
loszki w czasie trzeciej rui. Na dwa tygodnie przed planowanym kryciem u loszek powinien
być zastosowany tzw. „flushing" (podkarmianie), korzystnie wpływający na poziom owulacji.
„Flushing" - bodźcowe (zwiększone) żywienie (energetyczne, białkowe lub mineralne)
trwające 10-14 dni przed rują, w której loszka będzie kryta, zwiększa liczbę uwalnianych w
czasie rui komórek jajowych oraz liczbę urodzonych prosiąt. Efekt jest wyraźniejszy, gdy
flushing stosowany jest po okresie ograniczonego żywienia. Zaraz po pokryciu stosuje się
niski poziom żywienia (ok. 2 kg dziennie). Zbyt obfite żywienie powoduje zwiększoną
zamieralność zarodków.
Stymulacja dojrzewania płciowego loszek
Stymulacja ma na celu ograniczenie zjawiska braku rui u 6-7-miesięcznych loszek oraz
osiągnięcie dojrzałości rozpłodowej w wieku 7-8 miesięcy.
Przyspieszenie dojrzałości płciowej u loszek można uzyskać poprzez:

prawidłowe żywienie,

krótkotrwały, łagodny stres spowodowany transportem lub przepędem,

kontakt z knurem.
Niedożywienie loszek powoduje zaburzenia wydzielania hormonalnego przysadki
mózgowej, co prowadzi do braku rui i zaburzeń cyklu płciowego. Pojawienie się niewielkiego
stresu wynikającego z przegrupowania zwierząt, zmiany pomieszczenia lub kojca, w okresie
dojrzewania płciowego pobudza wydzielanie hormonów nadnerczy i przysadki mózgowej
odpowiedzialnych za pojawienie się rui.
Aktywność płciową młodych loszek zwiększa codzienny, bezpośredni (w kojcu, a nie przez
barierki) kontakt z dojrzałym knurem przez ok. 30 min., początkowo raz, a później dwa razy
w ciągu dnia. Stała obecność knura jest niewskazana, ponieważ wówczas stopień
oddziaływania emocjonalnego obniża się. Kontakt z knurem musi być dla loszki atrakcją,
spotkaniem pobudzającym jej stan emocjonalny. Powinien stymulować wystąpienie rui z
pełnymi, wyraźnymi objawami. Wpływ na dojrzewanie płciowe loszek mają wydzielane
przez knura feromony produkowane przez ślinianki i gruczoły napletkowe. Dlatego do
pobudzania loszek należy wykorzystywać knury starsze, produkujące więcej substancji
zapachowych.
Pomieszczenia i profilaktyka
Pomieszczenia dla młodzieży hodowlanej powinny być czyste, dobrze wentylowane, jasne i
większe niż dla tuczników. Knurki powyżej 3. miesiąca życia należy odłączyć od loszek i
utrzymywać w grupach po 2-3 sztuki. Loszki powinny być utrzymywane po kilka sztuk w
kojcu do końca wychowu. Knurki sześciomiesięczne przenosimy do kojców indywidualnych.
Knurkom i loszkom hodowlanym o masie ciała od 30 do 110 kg, utrzymywanym pojedynczo,
należy zapewnić w kojcu min. 2,7 m2 powierzchni podłogi na 1 sztukę, a utrzymywanym
grupowo - min. 1,4 m2. Przy utrzymaniu młodzieży hodowlanej w kojcach z podłogą
rusztową szerokość szczelin w podłodze nie może być większa niż 14 mm, a szerokość
beleczek powinna wynosić co najmniej 80 mm.
W pomieszczeniach dla młodzieży hodowlanej temperatura powietrza powinna wynosić 1518°C, a wilgotność względna 70%. Zaleca się budynki z oświetleniem naturalnym, w których
stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi wynosi jak 1:20.
Młode zwierzęta hodowlane powinny korzystać z wybiegów. Wpływa to pozytywnie na
rozwój kośćca, mięśni, aktywację prowitaminy D oraz prawidłowe wydzielanie hormonów.
Promienie słoneczne są stymulatorem procesów odpornościowych organizmu oraz pracy
gruczołów dokrewnych. Utrzymanie zwierząt hodowlanych w pomieszczeniach nieodpo-
wiednio oświetlonych lub bez wybiegów prowadzi do obniżenia czynności płciowych, a u
knurów do zaburzeń spermatogenezy. Wybiegi muszą być tak urządzone i zagospodarowane, aby możliwe było ich stałe użytkowanie. Część powierzchni wybiegów powinna
być utwardzona.
Dobrostan zwierząt obejmuje również odpowiednie ich traktowanie. Łagodne i spokojne
zachowanie obsługi zapobiega rozwijaniu się agresji świń.
Zwierzętom hodowlanym należy zapewnić opiekę weterynaryjną. W czasie wychowu
zwierzęta są odrobaczane oraz profilaktycznie szczepione przeciwko różycy, parwowirozie,
kolibakteriozie, chorobie Aujeszkyego i zakaźnemu zanikowemu zapaleniu nosa - zzzn.
Ocena stanu zdrowia i pokroju
Loszki i knurki hodowlane powinny być zwierzętami o dużej wartości genetycznej, dlatego
podlegają one wszechstronnej ocenie. Obejmuje ona stan zdrowia, pokrój zwierzęcia oraz
indeks oceny przyżyciowej.
Przy ocenie stanu zdrowia szczególną uwagę należy zwracać na wygląd i zachowanie
zwierzęcia. Skóra zwierzęcia zdrowego powinna być czysta, sierść gładka i przylegająca a
włos z połyskiem. W ocenie ważny jest temperament, apetyt oraz wzrost i rozwój.
Oceniając budowę (pokrój, eksterier) zwierzęcia, należy stwierdzić, czy oceniany osobnik
jest prawidłowo zbudowany i czy odpowiada wymogom danej rasy.
Przy ocenie eksterieru brane są pod uwagę:
 ogólna harmonia i szlachetność budowy zwierzęcia oraz czy reprezentuje ono z
wyglądu typ swojej rasy i płci,
 prawidłowe związanie poszczególnych partii ciała, dobra długość boku, szeroki i
równy grzbiet oraz dobrze wykształcone szynki zadnie,
 mocne i właściwie postawione nogi, swobodny i prawidłowy chód,
 normalnie i prawidłowo wykształcone organy płciowe,
 prawidłowo wykształcone i symetrycznie rozmieszczone sutki,
 kondycja i stan wypielęgnowania.
Podczas oceny pokroju zwierzę należy oglądać z boku, przodu, od tyłu, a także w ruchu.
Ocenę pokroju można wyrazić w skali punktowej (max. 100 pkt.) lub słownie jako bardzo
dobrą, dobrą, dostateczną czy niedostateczną. Ocenę przeprowadza zootechnik oceny.
Loszkom i knurkom stawiane są wysokie wymagania, co do liczby, rozmieszczenia i kształtu
sutków. Osobniki obu płci powinny posiadać prawidłowo wykształcone sutki. Biało
umaszczone rasy mateczne i rasa puławska powinny mieć minimum 14, a pozostałe rasy
min. 12 sutków, rozmieszczonych parzyście. Dopuszczalna jest asymetria 1 sutka. Obecność
sutków kraterowych, tj. takich, których wierzchołki brodawek są wciśnięte do środka,
dyskwalifikuje zwierzę jako osobnika hodowlanego.
Wybór materiału hodowlanego
Selekcję wstępną zwierząt hodowlanych należy przeprowadzić po osiągnięciu przez nie
wieku 4-8 tygodni. Rezygnuje się z dalszego wychowu tych sztuk, które nie spełniają
wymagań dotyczących liczby i rozmieszczenia sutków, sztuk cherlawych, z miotów nie w
pełni zdrowych, z wadami, np. przepukliną, knurków wnętrów. Wybrakowane loszki i knurki
(po kastracji) przeznaczane są na tucz i ubój.
Wybór loszek i knurów na rodziców następnego pokolenia uwzględnia wynik z oceny
pokroju. Powinien być on co najmniej dostateczny. W tym samym czasie (w wieku 6-7
miesięcy) przeprowadzana jest ocena przyżyciowa. U knurków brana jest pod uwagę także
ocena użytkowości rozpłodowej lochy - matki ocenianego knurka. Niska odziedziczalność
cech rozrodu powoduje, że selekcja na te cechy ogranicza się do wyboru knurków remontowych pochodzących od matek, które w pierwszych 3. miotach odchowały więcej prosiąt
do 21 dnia, niż wynosi średnia dla stada.