Wysłodki buraczane – produkt uboczny w produkcji cukru, a

Wysłodki buraczane – produkt uboczny w produkcji cukru, a

warunków atmosferycznych. Na podstawie
zebranych danych z przeprowadzonych
doświadczeń, cen minimalnych netto na
buraki i przyjętym kursie za 1 € = 4 zł wyliczyliśmy przychód przy przechowywaniu
120 t buraków dla poszczególnych wariantów, który przedstawiamy na rysunku 8.
Przedstawione wyniki pokazują, że zastosowanie okrycia pryzm ogranicza ubytki i
podnosi wyraźnie przychód. Zastosowanie
1 rolki włókniny TOPTEX do okrycia 120
ton buraków skutkuje zwiększeniem przychodu o 8,75 zł do każdej przechowywanej
tony buraków.
Wszystkie przedstawione dane są podstawą kalkulacji opłacalności zastosowania
okrycia włókniną TOPTEX. Kalkulacja,
którą przedstawiamy poniżej zakłada 5-letni okres użytkowania 1 rolki, a wyliczone
wartości dochodu przeliczone zostały na 1
ha przy średnim plonie buraków 55 t/ha,
natomiast wszystkie ceny zawarte w kalkulacji są cenami netto.
Kalkulacja opłacalności stosowania okrycia włókniną
– Koszt 1 rolki włókniny – ok. 395 zł
– Zysk wynikający z zastosowania okrycia
włókniną Toptex i zmniejszenia ubytków
– 1054 zł
– Dochód z zastosowania okrycia włókniną przy założeniu 5-letniego okresu
użytkowania włókniny – 975 zł
– Przy założeniu średniego plonu z 1 ha 55
t – dochód na 1 ha wynikający z okrycia
wynosi – 447 zł.
Technika
Podsumowanie
Wyniki, które zebraliśmy jednoznacznie
pokazują, że odpowiednie zabezpieczenie
pryzm buraczanych skutkuje wyraźnym
zmniejszeniem strat masy i zawartości cukru.
Ograniczenie ubytków przekłada się na wynik finansowy, który jest wyznacznikiem
sukcesu w uprawie buraków cukrowych.
Wszyscy wiemy, że wysokie plony o dobrej
jakości mogą zostać skutecznie ograniczone z powodu braku odpowiedniej ochrony
podczas składowania.
Zakup włókniny do zabezpieczenia składowanych buraków w świetle przeprowadzonych analiz jest trafną inwestycją.
Wysłodki buraczane – produkt uboczny w produkcji cukru,
a jednocześnie doskonała i wartościowa pasza
Wojciech Abramczuk, Włodzimierz Spychała – Nordzucker Polska S.A.
Wysłodki prasowane są paszą jednoskładnikową uzyskiwaną z buraków cukrowych w
procesie wytwarzania cukru. Dostarczone
buraki, po oczyszczeniu, zostają najpierw
pocięte w krajalnicy na małe, długie paski
(krajanka). W ten sposób uzyskuje się możliwie dużą powierzchnię, potrzebną w następnej operacji technologicznej, w której
krajanka zostaje poddana działaniu gorącej
wody o temperaturze 70 °C, aby rozpuścić
cukier znajdujący się w komórkach. Po
rozdzieleniu soku buraczanego i krajanki
powstają tzw. wysłodki mokre (świeże) o
zawartości ok. 12 % s.m.
Tego typu produkt funkcjonował jeszcze
parę lat temu, a proces jego konserwacji był
utrudniony ze względu na dużą zawartość
wody. Straty masy powstające w wyniku
odpływu wód kiszonkowych zanieczyszczały pobliskie gleby. Wysłodki te ulegały
szybkiemu psuciu. Duża masa wysłodków
skutkowała wysokimi kosztami ich transportu. W efekcie końcowym kiszonka ta
przedstawiała mierną wartość energetyczną, a zła jej jakość powodowała problemy
przy skarmianiu oraz spadek wydajności w
produkcji zwierzęcej. Od kilku lat wysłodki poddawane są procesom prasowania, a
4/2009 BURAK CUKROWY
zawartość w nich
suchej masy poniosła się dzięki temu
do poziomu 20–25
%.
Zwiększenie
zawartości suchej
masy spowodowało lepsze warunki
do fermentacji oraz
łatwiejsze, pozbawione strat ich zakiszanie. Uzyskana
w ten sposób pasza
charakteryzuje się
Wysłodki prasowane są produktem ubocznym w produkcji cukru i rówwysoką wartością
nocześnie doskonałą paszą dla zwierząt gospodarskich
energetyczną, lepszą strawnością i
jest chętnie zjadana przez inwentarz. Wyne są jako pasza. W związku tym zarówno
słodki prasowane mają bardzo wyraźną
Producent Cukru jak i Plantatorzy muszą
zdolność wiązania wody. Dlatego podczas
spełnić szereg obowiązków związanych z
transportu woda nie wycieka, a podczas zabezpiecznym i poprawnym wytwarzaniem,
kiszania nie wytwarza się sok kiszonkowy,
transportem i zagospodarowaniem tego
co przyczynia się to do minimalizacji strat
produktu. Cena wysłodków w stosunku do
podczas zakiszania.
innych pasz objętościowych jest konkurencyjna i atrakcyjna nie tylko pod względem
Wysłodki jako pasza
kosztowym, ale i pokarmowym. Wszystko
to sprawia, że rolnicy wykorzystują tę paWedług obecnych przepisów (Rozporząszę, otrzymując ją z cukrowni jako wysłoddzenie WE 183/2005) wysłodki traktowaki należne za dostarczone buraki lub naby-
17
18
Technika
to w wysłodkach
znajdują się nieZawartość
Jednostki Wysłodki praso- Kiszonka z kukuw 1 kg s.m.
wane 24 % s.m.
rydzy 27 % s.m.
wielkie ilości tłuszWłókno surowe
g
208
212
czu oraz znikome
ilości fosforu i sodu
Białko ogólne
g
111
88
przy stosunkowo
Tłuszcz surowy
g
11
33
wysokiej zawartości
Związki bezazoto599
615
wapnia. Obecne w
we wyciągowe
wysłodkach białEnergia NEL (netto
MJ
7,4
6,3
energia laktacji)
ko charakteryzuje
się dość bogatym
Jednostki owsiane
j.o.
0,82–0,88
0,83–0,90
składem
aminokwasowym zawierającym lizynę. Niewielka
te drogą zakupu. Ma to istotny wpływ na
zawartość cukru pozostająca w wysłodkach
obniżenie kosztów produkcji zwierzęcej w
gospodarstwie oraz zoptymalizowanie dogwarantuje właściwy przebieg procesów zastępnych zasobów paszowych (Tab. 1).
kiszania (Tab. 2).
Tab. 1. Wysłodki prasowane w porównaniu z kiszonką z kukurydzy
Wartość pokarmowa wysłodków
Największą grupę składników pokarmowych w wysłodkach stanowią węglowodany (włókno surowe oraz bezazotowe wyciągowe: cukry proste, dwucukry, wielocukry,
pentozany). Nie bez znaczenia jest też
włókno surowe, które w wysłodkach stanowi 21 %. Składa się ono z prawie całkowicie
przyswajalnych pektyn oraz celulozy, hemicelulozy i niewielkich ilości ligniny. Ponad-
Zasady zakiszania wysłodków prasowanych
Uzyskanie wysokiej jakości kiszonki z wysłodków prasowanych wymaga dużej staranności wszystkich uczestników procesu
kiszenia. Cukrownie, będące producentem
wysłodków, gwarantują wprawdzie wysoką
jakość odbieranego produktu, jednak uzyskanie prawidłowej kiszonki zależy następnie również od spedytora lub przedsiębiorstwa usługowego, a przede wszystkim od
Tab. 2. Skład kiszonki z wysłodków prasowarolnika, który wykonuje zakiszanie.
nych
Kiszenie poprzez fermentację kwasu mleSucha masa
%
22
kowego, w warunkach beztlenowych, jest
– w jednym kg suchej
jednym z najważniejszych rodzajów konmasy znajdują się:
serwowania pasz. Zwykle podczas kiszenia,
Włókno surowe
g
209
np. kukurydzy albo trawy, zachodzi fermenBiałko surowe
g
109
tacja zimna w temperaturach poniżej 30 °C,
Substancje wyekstrahog
599
natomiast wysłodki prasowane ulegają kiwane, nie zawierające N
szeniu podczas „fermentacji gorącej“.
Сukier
g
31
Optymalny efekt konserwacji uzyskuje się
Wapń
g
10,9
przy możliwie wysokich temperaturach
Fosfor
g
0,9
podczas procesu kiszenia. Proces pozyskiwania soku buraczanego
odbywa
się w temperaturze
ok. 70 °C i wysłodki opuszczają prasy
w stanie gorącym,
dlatego nawet jeszcze przy załadunku
mają często temperaturę powyżej
50 °C. Ochłodzenie,
zarówno podczas
transportu, jak i
pośredniego magazynowania przez
czas do 24 godzin,
Zakiszanie wysłodków prasowanych w belach staje się coraz bardziej
jest
stosunkowo
dostępną metodą ich konserwacji
niewielkie. Mimo
to należy dążyć do niezwłocznego zakiszenia – w miarę możliwości bez pośredniego
magazynowania, ponieważ aktywność mikrobiologiczna w gorących wysłodkach,
przy braku szybkiego rozpoczęcia procesu
kiszenia, może spowodować straty składników pokarmowych.
Przy planowaniu kiszenia wysłodków prasowanych należy uwzględnić wielkość silosu (pobieraną do skarmiania dzienną dawkę i grubość odcinanej warstwy) i miejsce
magazynowania (utwardzenie, czystość,
otwór zwrócony w kierunku przeciwnym
do najczęściej występującego kierunku wiatrów).
Przy zakiszaniu wysłodków należy pamiętać, aby:
– wysłodki prasowane zakiszać w stanie
ciepłym,
– zarówno przy transporcie, jak i przy
kiszeniu, zwracać uwagę na czystość
środków transportu i wykorzystywanych
urządzeń i narzędzi (zanieczyszczenia, a
tym samym przedostawanie się do paszy
patogenów, zagrażają trwałości kiszonki),
– unikać pośredniego magazynowania
wysłodków prasowanych; jeżeli miałoby
to być konieczne, należy zwrócić uwagę,
aby powierzchnia magazynowania była
czysta i w miarę możliwości również
zdezynfekowana,
– zadbać o płynne i nieprzerywane napełnianie silosu,
– zwracać uwagę na dobre ugniecenie i
staranne przykrycie kiszonki,
– kontrolować regularnie zamknięty silos
pod kątem uszkodzeń i w razie potrzeby
naprawiać folię,
– zapewnić odpowiedni czas kiszenia, konieczny do ochłodzenia kiszonki – minimum 6 tygodni,
– zapewnić odpowiednią grubość codziennie pobieranej warstwy (0,2 m/dzień
zimą i 0,4 m/dzień latem).
Firma Handlowa
Import-Export
Ireneusz Leśny
ul. Kasztanowa 8, Gułtowy
62-025 Kostrzyn Wlkp.
Oferuje do sprzedaży
Wyremontowane DOCZYSZCZARKI BURAKÓW CUKROWYCH Holmer, Unsinn
oraz inne maszyny rolnicze m. in. siewniki
Kleine Unicorn 3
Tel.: 061- 818 00 72, 0502 613 576
www.lesny.poznan.pl
BURAK CUKROWY 4/2009
Zakiszanie wysłodków w pryzmach
i silosach przejazdowych
Istotnym elementem prawidłowego
zakiszenia w silosie
przejazdowym płaskim jest szybkie
napełnienie i staranne ugniecenie
(za pomocą pojazdów kołowych albo
walców). ZakiszaBelowanie wysłodków prasowanych, szczególnie w gospodarstwach z
nie jest procesem
małym pogłowiem zwierząt gospodarskich, jest bardzo ekonomiczną
metodą ich zakiszania
odbywającym się w
warunkach beztlenowych. Przy braku dostatecznego ubicia
można ograniczyć straty kiszonki podczas
masy w wysłodkach tworzą się pęknięcia,
jej skarmiania oraz zminimalizować psucie
a obecność w tym miejscu powietrza zaposię zewnętrznej warstwy kiszonki w miejczątkowuje procesy gnilne. Wysłodki poscu pobierania jej z rękawa. Szczególnie
winny być złożone na czystym betonowym
ten aspekt jest bardzo ważny. Aby zapewpodłożu lub suchej glebie. Warto rozłożyć
nić właściwe warunki przechowywania kina spodzie warstwę słomy lub plew, aby
szonki w rękawie codziennie powinna być
wyeliminować kontakt wysłodków z glebą
pobierana warstwa kiszonki o odpowiedw przypadku, gdy nie ma betonowej płyty.
niej grubości. Pobierana warstwa paszy
Wysokość pryzmy w silosie powinna wynopowinna wynosić w warunkach zimowych
sić maksymalnie 2 m, gdyż wtedy zapewminimum 0,2 metra, a latem minimum 0,4
nione zostanie odpowiednie i równomierne
metra. Dla właściwego dopasowania wielochłodzenie. Sprawdza się też wykładanie
kości rękawa do ilości posiadanych krów
folii silosowej, rozpoczynając od środka
mlecznych pomocą służyć może poniższa
silosu na obie ściany boczne. Zapobiega to
tabelka, która zawiera m.in. informację o
bocznemu wypływaniu wody. Po napełnieilości kiszonki w 1 metrze bieżącym rękawa
niu i ugnieceniu zawija się folię do środka
w zależności od jego średnicy. Warto sobie
i następnie przykrywa się drugą warstwą
uzmysłowić, iż w zależności od średnicy ręfolii, aby niezwłocznie odciąć dostęp pokawa, jeden metr bieżący może zawierać od
wietrza. Założenie na wierzch dodatkowej
1,4 tony (przy średnicy 1,50 m) do 3,8 ton
warstwy foli ograniczy w znacznym stopniu
(przy średnicy 2,70 m) kiszonki (Tab. 3).
działanie promieni ultrafioletowych. Ułożenie na pryzmie wyłącznie opon nie jest wyZalety zakiszania wysłodków prasowanych
starczające. Opony nie leżą dostatecznie gęw rękawie:
– minimalizacja strat energii i suchej
sto na zakiszanym materiale, wskutek czego
zachodzi możliwość przenikania powietrza
masy, dzięki natychmiastowemu odcięw głąb pryzmy. Do obciążenia dobrze naciu dostępu powietrza i równomiernemu
dają się duże ilości piasku lub ziemi, które
ugnieceniu,
– zmniejszenie ryzyka wtórnej fermentacji,
spowodują przykrycie większej powierzchni pryzmy.
dzięki utrzymywaniu małej powierzchni
przekroju,
– możliwość wyboru lokalizacji rękawa.
Zakiszanie wysłodków w rękawach foliowych
Organizacja zakiszania wysłodków w rękawy wymaga odpowiedniego sprzętu. OdProces ten polega na wtłoczeniu i ubiciu
bywa się ono przy użyciu specjalnej prasy
wysłodków w specjalnym rękawie foliowym
ubijającej wysłodki w rękaw oraz samochoza pomocą prasy. Obecnie na rynku funkdów ciężarowych dowożących wysłodki. Są
cjonują różne średnice rękawów, co pozwato wyłącznie pojazdy z wywrotem do tyłu,
la na optymalne dopasowanie dziennego
które dostarczają buraki do fabryki a w dropoboru kiszonki do wielkości spożywanej
dze powrotnej odbierają wysłodki i transprzez stado zwierząt paszy. Dzięki temu
portują je do rękawa. Transport pojazdów
4/2009 BURAK CUKROWY
Ochrona roślin
19
20
Technika
jest nimi manewronie. Jeżeli nie ma pewności co do rzeczywiwać. W przeciwieństego ochłodzenia, należy zmierzyć tempestwie do zakiszania
raturę za pomocą termometru wbijanego w
w rękawach i w
pryzmę. Aby zachować odpowiednią jakość
silosach płaskich,
wysłodków podczas skarmiania należy pagęstość
kiszonki
miętać, aby grubość pobieranej codziennie
jest większa (w zawarstwy paszy była odpowiednia (zimą
leżności od zawarwiększa niż 0,2 m/dzień, latem większa niż
tości suchej masy
0,4 m/dzień). Należy się starać, aby podo około 1 t/m3), co
wierzchnia przekroju pryzmy była gładka
korzystnie wpływa
i pionowa a wszelkie resztki znajdujące się
na zdolność magaw pobliżu pryzmy natychmiast usuwać, by
zynowania.
Poza
nie dopuścić do rozwoju procesów psucia
tym, wysłodki prasię wysłodków. Rękaw należy w miarę możsowane ochładzają
liwości otwierać od strony przeciwnej do
Zakiszanie wysłodków prasowanych w rękawach foliowych w gospodarsię w belach o wiele
kierunku najczęściej wiejących wiatrów.
stwach z dużym pogłowiem zwierząt
szybciej. Podczas
gdy wysłodki praDodatkowe efekty współpracy Plantatomusi być tak zorganizowany, aby napełniesowane zakiszone w silosie płaskim albo w
rów z cukrownią
nie rękawa odbywało się w jak najkrótszym
rękawie mogą zostać skarmiane najwczeczasie. Długie przestoje, dostęp powietrza
śniej po upływie 6 tygodni, otwarcie bel jest
Oprócz dobrej paszy w postaci wysłoddoprowadzają do niepożądanych procesów
możliwe już po upływie 2–3 tygodni.
ków prasowanych Plantatorzy mają możlibiologicznych, które negatywnie wpływają
wość wykorzystania dodatkowych efektów
na konserwację wysłodków i jakość późPodstawowe zasady zabezpieczenia jakowspółpracy z cukrowniami w zakresie ich
niejszej kiszonki. Lokalizacja rękawa musi
ści podczas kiszenia wysłodków i skarzagospodarowania. Najważniejszym efekmiania kiszonki
być rozsądnie przemyślana, gdyż po napełtem współpracy w tej dziedzinie jest bardzo
nieniu nie ma jakichkolwiek możliwości
korzystny transport wysłodków, który dla
Każdy silos wymaga ciągłego nadzorowania.
przemieszczenia bądź przesunięcia rękawa.
większości wysłodków należnych wykonyWażny jest też, wybór lokalizacji była tak,
W tym celu konieczne jest regularne sprawwany jest przez spedytorów mających podaby nie nastąpiło mechaniczne uszkodzedzanie folii okrywowej albo rękawa foliopisane umowy z cukrowniami w ramach
nie rękawa (odpowiednio przygotowane
wego pod kątem uszkodzeń i ewentualne
całościowej logistyki surowca i produktów
podłoże, stosowne oddzielenie od tras konaprawianie. Celowe jest przykrycie silosu
ubocznych zorganizowanej przez Produmunikacji w gospodarstwie) oraz możliwe
lub rękawów siatkami zabezpieczającymi
centa Cukru. Poprzez cukrownie Plantabyło bezproblemowe pobieranie kiszonki w
przed ptakami. W przypadku wysłodków
torzy mogą również zamówić wykonanie
każdych warunkach pogodowych.
prasowanych otwarcie powinno nastąpić
(i bardzo często również rozliczyć koszty)
najwcześniej po upływie sześciu tygodni, a
usługi zakiszania wysłodków prasowanych
Belowanie wysłodków
najlepiej po dwóch miesiącach. W ten spow rękawy oraz w coraz większej liczbie cusób zapewnia się dostateczne ochłodzenie
krowni również belowanie wysłodków. W
Ta najnowsza metoda konserwacji wysłodkiszonki, mniej więcej do poziomu temwiększości przypadków usługi te wykoków prasowanych znajduje coraz więkperatury otoczenia.
sze zainteresowanie wśród Plantatorów i
Przy wcześniejszym
innych ich odbiorców. Przeznaczona jest
otwarciu
silosu
kiszonka ma wyżprzede wszystkim dla stad o stosunkowo
niskim zapotrzebowaniu dziennym na paszą
temperaturę,
szę. Proces produkcji balotów odbywa się
zwłaszcza w rdzeniu pryzmy. Wskuna terenie cukrowni, zwykle w pobliżu tacy
tek tego drożdże
wysłodkowej. Specjalna maszyna ubija, formuje i owija wysłodki specjalnymi siatkami
i pleśnie znajdują
oraz folią w baloty, które kształtem przypooptymalne warunki
minające baloty słomy. Przeciętna waga tado rozwoju i pokiego balotu wynosi 1,2 tony. Do załadunku
wodują psucie się
balotów z wysłodkami wykorzystuje się spekiszonki, w wyniku
cjalnie do tego celu przystosowane chwytafermentacji tlenoki i podnośniki. Przeważnie jest to ciągnik
wej. Stosunkowo
lub ładowarka czołowa z chwytakiem do
wysokie temperatubel. Baloty są dostarczane bezpośrednio
ry zewnętrzne poddo poszczególnych plantatorów specjaliczas przebiegu pro- Jednoczesne zakiszenie obok siebie dwóch małych rękawów umożliwia
stycznym transportem dedykowanym. Bele
cesu kiszenia mogą dostosowanie tempa skarmiania wysłodków do potrzeb małych i średmożna łatwo magazynować i nie trudno
opóźniać ochładza- nich gospodarstw
BURAK CUKROWY 4/2009
Technika
Tab. 3. Dopasowanie najczęściej występujących w Polsce wielkości rękawa do wielkości produkcji
zwierzęcej w gospodarstwie
Podsumowanie
Średnica
rękawa
Właściwe zagospodarowanie wysłodków
leży w interesie zarówno Producenta Cukru jak i Plantatora. Przemysł cukrowniczy
poczynił w tym celu duże kroki, czego efektem są wysłodki prasowane o zawartości
suchej masy 20–25 %. Ten produkt, który
w przemyśle cukrowniczym jest produktem
ubocznym podczas produkcji cukru, stanowi doskonały materiał do produkcji wartościowej kiszonki.
Duży postęp w technologii konserwacji wysłodków spowodował, że straty podczas zakiszania zostały ograniczone do minimum,
a w przypadku balotów wyeliminowane
całkowicie.
Różnorodność technologii konserwacji
tej paszy pozwala dostosować ją do różnej
wielkości gospodarstw. Rolników, którzy
do tej pory stosują wysłodki w żywieniu
zwierząt, nie trzeba przekonywać, jaką
wartość przedstawia kiszonka z wysłodków
prasowanych. Stosunkowo niski koszt tej
paszy istotnie wpływa na obniżenie kosztów produkcji, zwiększając w ten sposób
dochodowość w produkcji zwierzęcej.
Długość w m
Pojemność
wt
1,50 m
45
1,95 m
45
85
60
115
60
230
75
280
2,70 m
65
Masa kiszonki w
1 mb rękawa w t
1,4
1,9
3,8
Liczba krów mlecznych*)
zimą
latem
35
70
50
100
100
200
*) minimalna liczba krów mlecznych, zapewniająca codziennie pobieranie warstwy kiszonki o grubości 0,2 m (zimą) i 0,4 m (latem).
nywane są przez usługodawców mających
podpisane umowy z cukrowniami, które
uwzględniają specyficzne potrzeby (np.
nieprzerwane dostawy wysłodków prasowanych w przypadku zakiszania ich w rękawy) w swoich planach logistyki produktów
kampanijnych. Również istnieje możliwość
zamówienia i zorganizowania poprzez
Producenta Cukru specjalistycznych usług
transportowych w przypadku dedykowanego transportu belowanych wysłodków prasowanych, łącznie z ich załadunkim i rozładunkiem specjalistycznym sprzętem.
Oprócz możliwości skorzystania z wymie4/2009 BURAK CUKROWY
nionych powyżej usług, Plantator może liczyć, iż w ramach współpracy z cukrowniami otrzyma fachowe doradztwo w zakresie
wykorzystania wysłodków prasowanych
do celów paszowych w swoim gospodarstwie oraz sposobach i możliwościach ich
zakiszania. Doradztwem Plantatorom służą
pracownicy działów surowcowych, dostępne są broszury zajmujące się tym tematem,
również coraz częściej na stronach internetowych Producentów Cukru zamieszczane
są informacje dotyczące właściwego i efektywnego wykorzystania wysłodków prasowanych w celach paszowych.
21