KĄCIK LOGOPEDYCZNY Tylko człowiek posiada zdolność do

KĄCIK LOGOPEDYCZNY
Tylko człowiek posiada zdolność do komunikowania się za pomocą słów. Komunikowanie
się z innymi ludźmi jest jedną z najważniejszych potrzeb psychicznych każdego człowieka.
Poziom językowej komunikacji w dużej mierze determinuje możliwości każdego z nas. Sposób
komunikowania się wpływa na sukcesy edukacyjne, zawodowe oraz stosunki z innymi ludźmi.
Mowa odgrywa szczególnie ważną rolę w prawidłowym rozwoju dziecka. Kłopoty z
wyraźną, poprawną wymową bardzo często są dla dziecka ogromną przeszkodą w
prawidłowym funkcjonowaniu, zarówno w jego najbliższym środowisku, którym jest rodzina,
jak i w grupie rówieśniczej, w przedszkolu lub w szkole. Problemy te wpływają bowiem
niekorzystnie na proces porozumiewania się dziecka z innymi ludźmi.
Prawie wszystkie dzieci z zaburzeniami mowy mają kłopoty w nauce, w szczególności w
zakresie czytania i pisania. Tak jak dla prawidłowego rozwoju fizycznego ważne są witaminy i
kalorie zawarte w pożywieniu, tak prawidłowe kształtowanie się i rozwój mowy dziecka
stanowi podstawę rozwoju jego harmonijnej osobowości.
Pamiętajmy, że nie leczone wady mowy mają negatywny wpływ na jakość życia dorosłego
człowieka.
RODZICU DBAJ O ROZWÓJ MOWY SWOJEGO DZIECKA!!!
Mowa jest sprawnością i jak każda sprawność wymaga doskonalenia. Jedyną drogą do jej
nabywania jest kontakt ze środowiskiem, a więc przyjmowanie prawidłowych wzorców mowy
poprzez osłuchanie się z nią w najbliższym otoczeniu. To ile i w jaki sposób mówimy do dziecka
ma duży wpływ na rozwój jego mowy.
Pamiętajmy też o tym, że do dziecka należy mówić powoli i wyraźnie. Dostarczanie
bodźców dźwiękowych, śpiewanie dziecku piosenek, ich nucenie, słuchanie przez dziecko bajek
dźwiękowych i uspokajającej muzyki również nie jest bez znaczenia dla rozwoju mowy dziecka.
Jednak rodzice powinni mieć świadomość, że niepotrzebnie i zbyt głośno włączony telewizor,
bardzo głośna muzyka bombarduje niedojrzały układ nerwowy dziecka zbyt dużą ilością
bodźców.
Należy obserwować dziecko czy reaguje na dźwięki z otoczenia. Ponieważ dobry słuch jest
warunkiem rozwoju mowy, należy bacznie zwracać uwagę czy malec odwraca głowę w kierunku
źródła dźwięku, reaguje na odgłos dzwonka lub telefonu. Najprostszy test polega na potrząsaniu
grzechotką za plecami dziecka z prawej i lewej strony i obserwowaniu jego reakcji. W przypadku
jakichkolwiek wątpliwości należy zgłosić się do pediatry i poprosić o skierowanie na badanie
słuchu.
Rodzic powinien być świadomy, że w procesie rozwoju mowy występują okresy nasilenia i
względnego zastoju. Zastój przypada zwykle na czas nauki chodzenia, kiedy to malec fascynuje
się nową umiejętnością i zwiększonymi możliwościami poznawania świata. Po opanowaniu
sztuki chodzenia znów wraca do pilnej pracy nad mową. Jednocześnie opóźniony rozwój sfery
ruchowej lub jej zaburzenia, spowolniają rozwój mowy. Jeśli więc twoje dziecko zaczęło
chodzić później niż jego rówieśnicy, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że również
zacznie mówić później niż oni. Nie trzeba się tym martwić. Warto jednak stymulować rozwój
ruchowy np. przez rozwijanie sprawności manualnych czy kształtowanie poczucia rytmu.
Każda matka powinna pamiętać, iż karmienie piersią sprzyja rozwojowi mowy, ponieważ
ssanie dziecka to najlepsze w tym okresie ćwiczenie języka, warg i policzków. Podczas
zaspakajania potrzeb pokarmowych niemowlę uaktywnia cały narząd artykulacyjny! Zaburzenia
ssania, połykania i żucia zwykle poprzedzają zaburzenia mowy.
Już w okresie niemowlęcym możemy stymulować pracę narządów artykulacyjnych poprzez
delikatny masaż. Jest on szczególnie wskazany u dzieci z obciążonym okresem okołoporodowym
np. gdy występują niedomogi w zakresie ruchomości warg (brak zamykania). Masaż ten polega
na głaskaniu, delikatnym nacieraniu, wcieraniu czy rozcieraniu języka, dziąseł, policzków i warg.
Prawidłowa mowa nie wykształci się jeśli rodzice nie dostarczą prawidłowych wzorców
wypowiedzi i to właśnie jest podstawowym zadaniem rodziców w okresie kształtowania się
mowy dziecka. Rodzice muszą mówić poprawnie! Nie mogą pozwolić sobie na powtarzanie
wytworów językowych dziecka. To nie rodzice mają się uczyć mowy od dziecka, ale dziecko od
rodziców!!! Aby zrozumieć jak bardzo jest to istotne należałoby odwołać się do nauki języka
obcego. Ucząc się nowych słów kojarzymy nazwę przedmiotu z jego obrazem.. Pomyślmy co
byśmy czuli, gdyby po 2 latach nauki okazało się, że zapamiętaliśmy niewłaściwe słowa i
musimy wszystko zacząć od początku. Aby zaoszczędzić dziecku rozczarowań i podwójnej pracy,
mówmy do niego posługując się poprawną polszczyzną.
Rozwój mowy dziecka przebiega według pewnych schematów czyli faz rozwojowych
głosek np. głoska sz przechodzi kolejne etapy: brak głoski, zamiana na ś, potem s, na końcu sz
(alik - sialik - salik - szalik). Głoska r przechodzi tą samą drogę lecz jest zamieniana na j bądź l:
kowa - kjowa - klowa - krowa lub obi - jobi - lobi - robi. Zamiast na zapas martwić się
niewłaściwą artykulacją naszego dziecka warto zapoznać się z kolejnymi etapami rozwoju
mowy.
Dzieci chcą mówić. Drzemie w nich naturalna skłonność do mówienia, jednak wystarczy
pewna obojętność wobec dziecka, cierpka uwaga, brak zrozumienia i czasu na wysłuchanie tego
co dziecko ma nam do powiedzenia, aby zahamować ten proces. Nie dopuśćmy do tego!!!
Stwarzajmy dziecku okazję do wypowiedzenia tego co przeżyło. Niech opowie nam bajkę, którą
obejrzało, podzieli się wrażeniami z przedszkola, wymyśli zakończenie do czytanego przez nas
opowiadania. Nie gaśmy naturalnej skłonności dziecka do mówienia obojętnością, cierpką
uwagą, lecz słuchajmy uważnie wypowiedzi, zadawajmy dodatkowe pytania, co przyczyni się do
korzystnego rozwoju mowy.
Jeżeli dziecko źle wymawia jakąś głoskę - nie zachęcajmy go do powtarzania wyrazów
zawierających tę głoskę po 10 razy, bo to tylko utrwala złą wymowę. Dziecko nie przygotowane
pod względem artykulacyjnym, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a
zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać,
wymawiając nieprawidłowo. Szczególnie często dotyczy to głoski r, która przyjmuje wtedy
postać r tylnojęzykowego, trudnego do zlikwidowania. Nie należy też karać ani zawstydzać za
wadliwą wymowę, gdyż hamuje to chęć do mówienia a w konsekwencji proces rozwoju mowy.
W okresie kształtowania się mowy nie należy dziecka leworęcznego zmuszać do pisania
prawą ręką, gdyż zaburza to funkcjonowanie mechanizmu mowy co w konsekwencji może
prowadzić do jąkania. Nie wymagajmy od dziecka zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych
głosek. Dziecko nie przygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych,
niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do wymawiania zbyt trudnych
dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać. W ten sposób przyczyniamy się do
powstawania błędnych nawyków artykulacyjnych, trudnych do zlikwidowania.
Jeśli u naszego dziecka zauważymy opóźniony rozwój mowy, warto wybrać się do logopedy
i pomyśleć o zapisaniu go do przedszkola dbać również o zwiększoną ilość kontaktów z innymi
dziećmi. Dobroczynny wpływ grupy rówieśniczej mobilizuje do mówienia, stwarza wiele
konkretnych sytuacji aktywizujących mowę dziecka.
Nie zaniedbujmy chorób uszu, gdyż nie leczone mogą prowadzić do niedosłuchu, a w
następstwie do dyslalii lub niemoty.
Dbajmy więc o mowę naszych dzieci. To od ciebie Drogi Rodzicu zależy ich rozwój.
Ponieważ to co zrobisz dziś dla twojego dziecka zaowocuje w przyszłości!!!
Porozumiewanie się z otoczeniem polega na rozumieniu, nadawaniu i odbieraniu
komunikatów słownych. Aby zrozumieć kierowane do nas wypowiedzi musimy je usłyszeć,
zróżnicować, utożsamić i zapamiętać.
Inne będą możliwości rozumienia i nadawania informacji słownych u dziecka rocznego,
inne u 3-latka, 5-latka i dzieci starszych. Zakres słownictwa z wiekiem będzie się rozszerzał,
wyższy będzie rozwój procesów poznawczych i myślowych dziecka, usprawniał się będzie
również aparat artykulacyjny.
Dziecko 3 - letnie
Rozumie to, co do niego mówimy, przy czym treści naszych wypowiedzi nie mogą wybiegać poza
wcześniejsze doświadczenia dziecka. Dziecko spełnia polecenia zawierające znane mu wyrazy
(np. wskazuje części twarzy, ciała, przynosi przedmioty, pytane - podaje swoje imię, wykonuje
codzienne czynności według podanych poleceń słownych np. połóż lalkę spać). Dziecko w tym
wieku komunikuje się już z otoczeniem za pomocą zdania dwu-, trzy- wyrazowego. Mówi
chętnie i dużo. Opowiada o tym, co widzi, czuje (np. pada deszcz, jest zimno itp.). Trzyletnie
dziecko powinno wymawiać prawidłowo następujące głoski: a, o, u, e, y, i , p, m, (także
zmiękczone: pi, bi, mi), f, w, (fi, wi), t, d, n, ń, l (li), ś, ź, ć, dź, k, g (ki, gi), h, j, ł. Zdarza się, że w
trudnych wyrazach głoski mogą być opuszczone bądź zastępowane innymi głoskami. Głoski: s, z,
c, dz zaczynają być wymawiane twardo, chociaż bywają jeszcze zastępowane przez głoski: ś, ź, ć,
dź. Głoska: r wymawiana jest bardzo często jako: L. Głoski: sz, ż, cz, dż są wymawiane jako: s, z,
c, dz, bądź ś, ź, ć, dź.
Dziecko 4 - letnie
Dziecko rozumie i wykonuje nasze polecenia, także i te, które zawierają wyrażenia przyimkowe
(na, pod, do, w, przed, za, obok ). Rozpoznaje kolory. Pytane odpowiada, co robi, czy jest mu
zimno, kiedy jest głodne itp. Wypowiedzi dziecka wybiegają poza aktualnie przeżywaną
sytuację. Dziecko potrafi mówić o przeszłości i o przyszłości. Dziecko ma jeszcze trudności w
budowaniu wypowiedzi poprawnych pod względem gramatycznym, ale pojawia się
zaciekawienie poprawnością językową. Dziecko 4-letnie zadaje bardzo dużo pytań. Pytania te są
podyktowane ciekawością świata, są precyzyjne. Dziecko pyta np. co to?, jaki jest?, po co to?,
dlaczego tak się dzieje? Pyta o znaczenie nowych niezrozumiałych dla niego wyrazów i zjawisk.
Charakterystyczne dla tego okresu jest tworzenie przez dziecko form analogicznych do
używanych wyrazów tzw. nedonizmy (np. biegacz - osoba, która biegnie). Nie należy jednak tego
utrwalać. Zawsze po takiej wypowiedzi trzeba podać dziecku prawidłową nazwę. Głoski: s, z, c,
dz powinny już brzmieć twardo i (podobnie jak głoski: ś, ź, ć, dź) wymawiane ze złączonymi
zębami (język nie powinien wsuwać się między zęby). U niektórych dzieci mogą pojawić się już
głoski: r oraz: sz, ż, cz, dż, pamiętajmy jednak o tym, że ich wymawianie jako: s, z, c, dz, oraz l
jeszcze w tym okresie jest normą.
Dziecko 5 - letnie
W tym wieku wypowiedzi dziecka przyjmują formę wielozdaniową. Dziecko chętnie opowiada o
tym, co się działo w przedszkolu, na spacerze, potrafi opowiedzieć obejrzany film. Pytane o
znaczenie słów potrafi je wyjaśnić. Potrafi opisywać przedmioty, podając ich cechy
charakterystyczne oraz ich przydatność. W swoich wypowiedziach dziecko uwzględnia
kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo - skutkowe. Agramatyzmy zanikają. Wymowa
doskonali się. Głoski: r, oraz sz, ż, cz, dż wymawiane są prawidłowo. Wszystkie głoski dźwięczne
brzmią dźwięcznie (b, d, g, w, z, dz, ź, dź, ż, dż).
Dziecko 6 - letnie
Dziecko w tym wieku powinno wymawiać wszystkie głoski prawidłowo brzmieniowo.
Rozwój mowy dziecka pod względem artykulacyjnym powinien być ostatecznie zakończony do 6
roku życia, ale proces rozwoju funkcji komunikacyjnej języka trwa nadal.
U niektórych dzieci umiejętność odbioru i rozumienia poleceń słownych z jakiś przyczyn jest
zaburzona, to powoduje słabszą umiejętność tworzenia wypowiedzi słownych, co wiąże się ze
słabszym przyswajaniem nowego słownictwa, dziecko ma trudności w tworzeniu dłuższych
wypowiedzi oraz w budowaniu zdań poprawnych pod względem gramatycznym. Czasami nie
rozumie poleceń słownych. Tu powinniśmy sprawdzić przede wszystkim słuch fizjologiczny
naszego dziecka, aby wykluczyć bądź potwierdzić wadę słuchu.
U innych dzieci rozumienie jest prawidłowe, zdania są poprawne pod względem gramatycznym,
ale niektóre dźwięki mowy zastępowane są innymi dźwiękami. W takich przypadkach można
mówić o wadach wymowy.
Nasze zastrzeżenia powinno też budzić zbyt szybkie lub zbyt wolne tempo wypowiedzi i jej
monotonność.