Teorie oszczędności

Teorie oszczędności
Wyklad #2
Struktura:
2-1. Podstawowe relacje
2.2. Bilans oszczędności i inwestycji
2.3. Teorie oszczędności
2.4. Sposoby zwiększenia oszczędności
2.5. Zagadka Horioki―Feldsteina
2.6. Bliźniaczy deficyt ― budżetu і bilansu obrotów
bieżących
2.7. Tożsamość Rikardo
2.8. Model bilansu oszczędności i inwestycji dla dwóch
sektorów — wewnętrznego i zewnętrznego
2.9. Globalne nierόwnowagi
2-1. Podstawowe zależności
1. Funkcjonalne równanie dla dochodu:
Y = C (Y − T , r , M ) + G + I (r ) + CA(q, Y * , Y ),
P
(2.1)
gdzie Y  dochód,
S  oszczędności,
C  konsumpcja osobista, T  podatki ogólne,
M  aktywy pieniężne,
P  poziom cen,
I  inwestycje,
G  wydatki rządowe,
r  realna stopa procentowa,
CA  bilans obrotów bieżących,
q  realny kurs walutowy, Y*  dochod za granicą.
2. Realny kurs walutowy:
gdzie E  kurs walutowy,
EP*
q=
P
(2.2)
P*  poziom cen za granicą,
3. Bilans oszczędności i inwestycji
Y − C (Y − T , r , M ) − G − I (r ) = CA(q, Y * , Y )
P
(2.3a)
albo
S (Y , G − T , r , M
P
) − I ( r ) = CA ( q , Y * , Y ),
gdzie S  oszczędności ogólne (osobiste i rządowe)
(2.3b)
Czynniki wzrostu gospodarczego:
dochód rozporządzalny (↑Y−T),
Realna stopa
25
20
15
10
5
-10
-15
-20
2008
2006
2004
2002
-5
2000
0
1998
inwestycje (↑I).
30
1996
wydatki rządowe (↑G).
Nominalna stopa
1994
efekt majątkowy (↑M/P),
35
1992
stopa procentowa (↓r),
Czynniki wzrostu gospodarczego:
realny kurs walutowy
EP*
q=
P
110
100
90
80
70
60
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
50
1992
Rys. Polska: realny
kurs walutowy,
1992―2008 rr.
Czynniki wzrostu gospodarczego:
dochód za granicą (↑Y*).
5
USA
Stref a euro
Rys. PKB USA i strefy
euro, 2000―08 rr.
4
3
2
1
-1
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
0
2-2 Bilans oszczędności i inwestycji:
Z równania dla dochodu otrzymujemy:
Y − C (Y − T , r , M ) − G − I (r ) = CA(q, Y * , Y )
P
аlbo
S (Y , G − T , r , M
P
) − I ( r ) = CA ( q , Y * , Y ),
gdzie S  oszczędności ogólne (osobiste i rządowe).
Czynniki konsumpcji według
J. M. Keynesa:
Obiektywne
ekonomiczne;
Subiektywne
ostrożnościowy,
przezornościowy (cykl
życia),
spekulacyjny,
korzyści konsumpcyjne,
potrzeby niezależności,
przedsiębiorczość,
pozostawienie spadku,
skąpstwo,
chęć gromadzenia
majątku
Czynniki pogorszenia bilansu
obrotów bieżących:
Wewnętrzne:
1. Zwiększenie:
konsumpcji osobistej (↑C);
Inwestycji (↑I);
Wydatków rządowych
(↑G);
3. Wzmocnienie kursu
walutowego (↓E)
4. Obniżenie stopy
procentowej (↓r)
5. Obniżenie stopy
podatków (↓T)
2. Wzrost poziomu
cen (↑P)
6. Wzrost wartości
aktywów (↑M)
Wpływ zwiększenia dochodu (↑Y) na
bilans obrotów bieżących zależy od:
a) oddziaływania na oszczędności (+)
b) zależności importu od dochodu (−)
Zewnętrzne:
1. Zmniejszenie dochodu za granicą (↓Y*);
2. Obniżenie poziomu cen za granicą (↓P*)
Wady i zalety ujemnego bilansu
obrotów bieżących
Wady
Zalety
•zwiększenie inwestycji;
•oczekiwania dewaluacji;
•optymizacja konsumpcji;
•zwiększenie konsumpcji;
•amortyzacja szoków
•zachęcanie deficytu
makroekonomicznych
budżetowego
•zwiększenie długu
zewnętrznego
Bilans obrotów bieżących w Polsce:
Czynniki pogorszenia CA:
30
25
20
15
Oszczedzanie
Inwestycje
10
Bilans obrotow bieżących
5
-5
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
0
a) ↑I i ↓S
(1996 r.);
b) ↑I > ↑S
(1997―98 rr.);
c) ↓I < ↓S
(1991 r., 1999―2000 rr.).
-10
Rys. Polska: bilans oszczędności i inwestycii
(% od PKB)
Oszczędności (% od PKB)
50
35
Slowenia
Polska
Węgry
30
Rumuia
Czechy
Słowacja
USA
Niemcy
Korea
45
40
Japonia
Hiszpania
35
25
30
25
20
20
15
15
10
10
5
b) kraje uprzemysłowione;
2000
1995
1990
1985
1980
1975
1970
1965
1960
1955
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
a) Europa Centralna i
Wschodnia;
-5
1950
0
5
Czynniki zwiększenia konsumpcji w
Polsce:
zwiększenie krańcowej
wysoka stopa
skłonności do
konsumpcji;
zwiększenie dochodu
permanentnego;
efekt majątkowy;
niski poziom dochodu
na jednego
pracującego w
porównaniu do krajów
uprzemysłowionych;
opodatkowania;
niskie realne przychody
z oszczędności;
wysoki poziom
zabezpieczenia
społecznego.
Regionalne oszczędności:
Najwięcej oszczędzają w wojewόdztwie
Mazowieckim ─ 15,64% PKB (Pleśniak i Zbytniewski
2007, s. 41).
Na następnych miejscach są wojewόdztwa „ściany
wschodniej”:
13,15─15,63% ─ Podlaskie, Lubelskie,
Podkarpackie, Małopolskie;
12,3─13,14% ─ Świętokrzyskie, Dolnośląskie,
Opolskie;
11,56─12,2% ─ Łόdzkie, Śląskie, Pomorskie,
Zachodniopomorskie;
10,08─11,55% ─ Lubuskie, Wielkopolskie, KujawskoPomorskie, Warmińsko-Mazurskie.
Polskie oszczędności są w postaci:
lokat terminowych,
akcji,
obligacji,
jednostek funduszy
inwestycyjnych.
Polska: aktywa netto polskich
funduszy inwestycyjnych (mld zł)
mieszane
stabilnego wzrostu
polskich akcji
pozostałe
pieniężne i gotόwkowe
polskich papierόw dłużnych
papierόw dłużnych w euro
akcji zagranicznych
dolarowych papierόw dłużnych
0
5
10
15
20
25
30
35
2-3. Teorie oszczędności
1. Teoria absolutnego dochodu
S p = a + s (Y − T ),
С
oszczedności
gdzie а  stała (a<0);
s  stopa
oszczędności.
B
•°
konsumpcja
Rozporzadzalny dochód
2. Teoria względnego dochodu
C t = a + (1 − s )Yt + bC t −1 ,
gdzie b  stała (0<b<1).
Hipoteza wyjaśnia trzy fakty:
Oszczędności rosną przy wzroście dochodu;
Stopa oszczędności nie zmienia się w czasie;
nie ma związku pomiędzy krańcową skłonnością do
oszczędzania a dochodem.
3. Teoria permanentnego dochodu
S t = a + b1Yt P + b2 YtT ,
gdzie Yt P
YtT
 dochód permanentny;
 dochód stochastyczny.
Punktem wyjściowym są dwie przesłanki:
dochody wahają się w czasie;
ludzie są sklonni to stałej konsumcji.
4. “Klasowa” teoria Nikolasa Kaldora
S t = s wW + s k K ,
gdzie sw  stopa oszczędzania dla pracujących;
sk  stopa oszczędzania dla wlaścicieli
kapitału;
W  płace;
K  dochód z tytułu kapitału.
5. Teoria dochodu w ciągu całego cyklu życia
С, Y
Maksymalne S
place
C
•°
E
B
•°
niskie S
zmniejszenie
S
•°
D
ujemne S
A
•°
konsumpcja
renta
•°
edukacja
mlode
malzenstwo
Max
dochod
Emerytura
Smierc
Ludzie ustalają
scieżkę konsumpcji
na podstawie
prognozy wielkości
dochodów, jakie
otrzymają w ciągu
całego życia.
6. Nowa teoria oszczędzania
Gromadzenie
sródkowna
określone cele
Oszczędności buforowe
Zarządzanie budżetemi gotówką
Dochód
plus
samokontrola
wkonsumpcji
• awersja do ryzyka;
• psychologiczne preferencje
względem czasu
• zachowania finansowe
(zarządzanie budżetem,
oszczędzanie, pożyczanie,
inwestowanie,
ubezpieczenie, płacenie
podatków, hazardowe
spekulacje);
• zapasy buforowe;
• zarządzanie majątkiem
(inwestowanie, spekulacja,
obrót nieruchomościami).
Tabela 2.1. Decyzje w przekroju czasowym
Lata
Decyzje
Do 16
Edukacja szkolna
Młodzieżowe plany oszczędzania
16―20
Studia/praca
Kredyty studenckie
20―25
Samodzielność / stan
wolny / mlode
małżieństwo
Zarządzanie gotówką, oszczędzanie buforowe
25―35
Praca / wczesne
rodzicielstwo
Zarządzanie gotówką, oszczędzanie buforowe,
oszczędzanie na określony cel
35―45
Praca / dojrzałe
rodzicielstwo
Zarządzanie gotówką, oszczędzanie buforowe,
oszczędzanie na określony cel
45―65
Praca /
usamodzielnienie się
dzieci
Zarządzanie gotówką, oszczędzanie buforowe,
oszczędzanie na określony cel, zarządzanie
majątkiem
> 65
Emerytura
Zarządzanie majątkiem
Źródło: Rószkiewicz (2004, s. 679)
2-4. Sposoby zwiększenia oszczędności
nadwyżka bilansu budżetowego (↓(G –T));
podwyżka stopy procentowej (↑r);
osłabienie efektu majątkowego (↓(M/P)).
system ubiezpieczenia socjalnego;
liberalizacja rynku finansowego;
obniżenie inflacji.
2-5. Zagadka Horioki―Feldsteina
r
Sd0
Sd0+Sf0
A
r0
•°
Rys. 2.6.
B
•°
r1
S1 I0,S0
I1
I
I,S
Oszacowania empiryczne:
(I j / Y j ) =
0,04 + 0,89(S j / Y j ).
(0,02)
(0,07)
R 2 = 0,91
gdzie Ij  inwestycje; Sj  oszczędności (j=1, …, N).
Wyjaśnienia zagadki
Horioki―Feldsteina:
Kapitał w skali międzynarodowej nie jest przenośny;
Zmiany w polityce ekonomicznej;
Podstawy mikroekonomiczne;
Cykl życia;
Symetryczne cykle koniunkturalne.
2-6. Bliźniaczy deficyt  budżetu і
bilansu obrotów bieżących
Y − C (Y − T , r , M ) − G + T − T − I (r ) = CA(q, Y * , Y ) (2.12)
P
Po kilku manipulacjach otrzymujemy:
Y − C (Y − T , r , M ) − (G − T ) − T − I (r ) = CA(q, Y * , Y ) (2.13)
P
[Y − C (Y − T , r , M ) − T ] − (G − T ) − I (r ) = CA(q, Y * , Y (2.13a)
)
P
(2.14)
p
*
M
); G − T ) − I (r ) = CA(q, Y , Y )
S (Y , r ,
P
(2.14a)
p
M
S = Y − C ( y − T ; r;
;G − T )
P
gdzie Sp  oszczędności osobiste.
Skutki zwiększenia deficytu
budżetowego:
r
S1
S0
D
B?
•°
r1
r0
•°
A?
•°
B
A
•°
•°
I
S2
S1
I1
I0,S0
I,S
Polska: bilans budżetowy i handlowy
4
10
8
2
6
2
-2
-2
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
0
-4
-4
-6
-6
-8
-8
a) bilans budżetowy;
b) bilans handlowy
towarami i usługami;
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1996
1997
0
4
Oszacowania empiryczne:
CAt =
− 11,075
(−2,776 * )
R 2 = 0,83
BDt = 0,266 BDt −1
(1,698*** )
R 2 = 0,21
+ 0,742CAt −1
(9,373* )
DW = 1,97
− 0,355CAt −1
(−1,979 *** )
− 0,073BDt − 2
(−1,296)
+ 2,152 INDt ,
(2,600 ** )
− 0,674 INDt ,
(−3,371* )
DW = 1,98
gdzie CAt ─ bilans handlu towarami i usługami (można
uważać, że on odzwierciedla bilans obrotόw
bieżących), BDt ─ bilans budżetowy, INDt ─ produkcja
przemysłowa.
2-7. Tożsamość Rikardo
wszelkie zmiany bilansu budżetowego są zniwelowane
proporcjonalnymi zmianami w oszczędnościach
osobistych (konsumpcji osobistej)
Y − ↓ C (Y − T , r , M )− ↑ G − I (r ) = CA(q, Y * , Y )
P
S p (r ) − I (r ) − φ (G − T ) = CA(q ),
( S r − I r ) > 0, CAq > 0
gdzie współczynnik φ wskazuje na część deficytu
budżetu, która uważa się komponentą majątku
osobistego
(2.16)
(2.16a)
2-8. Model bilansu oszczędności i inwestycji dla
dwóch sektorów — wewnętrznego i zewnętrznego
Po przekształceniach otrzymujemy w postaci macierzy:
Sr − I r
S * − I *
r
 r
− CAq   dr   φd (G − T ) 
= *



*
* .
CAq  dq  φ d (G − T )
2.9. Globalne nierόwnowagi
Najważniejsze podejścia do opisania procesu powstania
globalnych nierόwnowag (Rybiński 2006, s. 483─484):
powstanie nieformalnego systemu Bretton Woods 2,
globalna nadwyżka oszczędności,
globalna „susza inwestycyjna”,
ujemne oszczędności w USA ─ gospodarstwa domowe i deficyt
budżetowy,
efekty kryzysu lat 90. XX w. w krajach azjatyckich, w tym model
wzrostu oparty na eksporcie i motyw ostrożnościowy akumulacji
znacznych rezerw dewizowych,
wstrząsy wpływające na relatywną atrakcyjność inwestycyjną
obszarόw gospodarczych,
optymalny poziom deficytu obrotόw bieżących w ujęciu
międzyokresowym,
teorie kwestionujące poprawność pomiaru.
USA: “podwójna bańka” – na rynkach
nieruchomości oraz długu sektora prywatnego