docanaliza - eksperci.kj.org.pl
download 
Reklamacja Transkrypt
analiza - eksperci.kj.org.pl
ANALIZA Rok 2012 – definitywny koniec amerykańsko-rosyjskiego resetu W miarę upływu czasu od ogłoszonego w 2009 roku „resetu”, pomiędzy Moskwą a Waszyngtonem ujawnia się coraz więcej rozbieżności. Do poważnych napięć doprowadził kryzys irański i sytuacja w Syrii. Dalszy rozwój sytuacji na Bliskim Wschodzie najprawdopodobniej pogłębi kryzys w relacjach obu stolic. Bartosz Bieliszczuk Propozycja „resetu” w stosunkach między USA a rywali. W mniejszym stopniu przejawia się to w Rosją ogłoszona została na początku 2009 roku retoryce Stanów Zjednoczonych, których uwaga przez Bidena. skoncentrowana jest głównie na problemach Administracja Baracka Obamy w zamian za Bliskiego Wschodu. W większym dotyczy to szereg ustępstw (m.in. wycofanie się z inicjatywy Rosji, której wizja stosunków międzynarodowych instalacji elementów tarczy antyrakietowej w oparta jest na wielobiegunowym świecie, bez Europie Środkowej) oczekiwała od Rosji pomocy dominacji Waszyngtonu. Wiele z amerykańskich w działań wiceprezydenta rozwiązaniu Josepha palących problemów – jest odbieranych na Kremlu jako zaopatrzenia i późniejszego wycofania wojsk naruszenie rosyjskich interesów. Moskwa nie amerykańskich w Afganistanie (transfer przez zamierza tolerować obecności amerykańskich rosyjską strefę powietrzną) oraz powstrzymania wojsk w pobliżu swojej granicy lub w sferze irańskiego programu nuklearnego[1]. Oprócz dawnych bezpośrednich wpływów (tzw. „bliskiej kwestii tarczy Rosja mogła liczyć również na zagranicy”). Przykładem może być np. presja na korzyści władze prestiżowe – negocjacje traktatu START[2], czy wsparcie akcesji do WTO[3]. Kirgistanu w celu zlikwidowania amerykańskiej bazy w Manas[4]. Podobnie należy rozumieć ostre wystąpienia Rosji przeciw Strategiczne rozbieżności instalacji elementów antyrakietowej w amerykańskiej Polsce i tarczy Czechach – Wzajemne napięcia mogą zostać załagodzone amerykańska inicjatywa bywa określana nawet taktycznymi sojuszami (np. jak w przypadku jako „chęć powrotu do zimnej wojny”[5]. Rosja „resetu”), w tym przypadku grozi m.in. rozmieszczeniem jednak obydwie stolice wciąż postrzegają się nawzajem jako strategicznych rakiet w Obwodzie Kaliningradzkim.[6] 1 ANALIZA Irański program nuklearny nuklearnego[9]. W poinformował Dla Stanów Zjednoczonych jednym najpoważniejszych z problemów o lutym zaś wznowieniu Teheran współpracy techniczno-wojskowej z Rosją[10] - wspólny kontrakt na dostawy rakiet S-300 został międzynarodowych od lat pozostaje irański wstrzymany po ogłoszeniu program nuklearny. Waszyngton nie ukrywał Wcześniej, w 2007 zresztą, iż instalacja tarczy antyrakietowej w Atomstrojeksport wybudował w Iranie dwa bloki Europie Środkowo-Wschodniej wiążę się z elektrowni atomowej – strona rosyjska liczyła na potencjalnym kolejne kontrakty w tej dziedzinie[12]. Teheran i zagrożeniem pojedynczymi współpracują „resetu”[11]. roku rakietami ze strony Teheranu. W związku z Moskwa też polityką „resetu”, Amerykanie pokładali nadzieje energetyki na pomoc Rosji w rozwiązaniu kwestii programu benzyny rosyjskiego ŁUKoilu)[13]. konwencjonalnej na rosyjski płaszczyźnie (m.in. dostawy atomowego. Odpowiedź Moskwy nie była jednak jednoznaczna. Początkowo zaostrzyła ona swoje wypowiedzi wobec polityki Powstanie w Syrii Ahmuda z Poważny kryzys w stosunkach na linii Moskwa- niektórych kontraktów z Teheranem (m.in. Waszyngton wywołało również powstanie w Syrii związanych z programem nuklearnym oraz i jego brutalna pacyfikacja przez reżim Baszara wojskowych). al-Assada. Rosja dwukrotnie (wraz z Chinami) Ahmadineżada, wycofując Rosja się również poparła również międzynarodowe sankcje nakładane na Iran[7]. blokowała w Radzie Bezpieczeństwa ONZ rezolucję potępiającą władze w Damaszku. Jednak już w połowie 2011 roku strona rosyjska [14] wznowiła kontrakty energetyczne z Teheranem Zgromadzeniu Ogólnym ONZ Moskwa również (dostawy ropy i gazu, budowa elektrowni była przeciw rezolucji[15]. Ponadto w styczniu atomowej). bieżącego roku rosyjskie okręty wojenne złożyły Pomimo wsparcia Zjednoczonych Kreml ekonomiczne i dla poprzez polityczne Stanów poparcie w Podczas Syrii podobnego wizytę. głosowania Moskwa w również osłabiał demonstracyjnie oświadczyła, iż sprzedaje i nadal międzynarodową presję na irańskie rządy[8]. W będzie sprzedawać al-Assadowi broń[16]. W styczniu 2012 roku Moskwa otwarcie już lutym Syrię odwiedził szef rosyjskiej dyplomacji sprzeciwiła się nałożeniu sankcji na Iran – nawet Siergiej Ławrow oraz – co znamienne – szef w przypadku kontynuowania przezeń programu Służby Wywiadu Zagranicznego, 2 Michaił ANALIZA Fradkow[17]. Poparcia Damaszkowi udzielił sprawą jego śmierci (na urzędników tych również Teheran[18]. nałożono sankcje wizowe). Rosja odpowiedziała własną „czarną listą” i opublikowała raport nt. Na postawę Rosji wpływ mają czynniki zarówno łamania geopolityczne jak i ekonomiczne. Oprócz dostaw Zjednoczone[22]. praw człowieka przez Stany uzbrojenia (bieżący kontrakt ma wynosić ok. 6 mld dol.)[19] Syria sojusznikiem pozostaje Rosji w rejonie ważnym Źródłem wzajemnych Morza przebieg wyborów napięć w Rosji, Śródziemnego. W syryjskim Tartus znajduje się parlamentarnych z rosyjska baza morska. Moskwa liczyła również nadchodzących wyborów na Moskwa tradycyjnie uważa współpracę przy budowie elektrowni atomowej[20]. uczciwości wyborów jest 2011 roku również zarówno jak i prezydenckich. za kwestionowanie ingerowanie w „wewnętrzne sprawy”, a zatem jako próbę Waszyngton i Moskwa: nie tylko geopolityka ograniczenia suwerenności przez zachodnie stolice. Gdy po wyborach parlamentarnych z Oprócz opisanej „geopolitycznej” rozgrywki grudnia 2011, Sekretarz Stanu USA, Hilary pomiędzy Moskwą a Waszyngtonem, ważną Clinton, kwestią we wzajemnych relacjach jest łamanie odpowiedzi Władimir Putin oskarżył Zachód o praw człowieka w Rosji. W ostatnim czasie próbę wpływania na wybory[24].Waszyngton można polemik zareagował również na wieść o problemach z dyplomatycznych z nimi związanych. Rosja rejestracją kandydatów w tegorocznych wyborach wielokrotnie krytykowana była przez stronę prezydenckich[25]. odnotować amerykańską serię ostrych (zarówno skrytykowała ich przebieg[23] w administrację prezydencką jak i Senat) z powodu łamania praw Do kolejnych napięć dyplomatycznych może człowieka swobód zatem dojść zarówno w związku z wyborami demokratycznych. Oburzenie międzynarodowej prezydenckimi w Rosji, jak i sytuacją w Osetii opinii publicznej wywołała śmierć Siergieja Południowej, gdzie niedawno pobita została Magnickiego w rosyjskim areszcie. W sprawie niezależna głos zabrał m.in. Departament Stanu USA[21], Dżyojewa)[26]. Znamiennym jest również fakt, iż zaś nowo mianowany amerykański ambasador w latem i 2011 nieprzestrzegania roku Stany Zjednoczone od Kremla kandydatka, opublikowały „czarne listy” osób związanych ze 3 Ałła ANALIZA Moskwie już na początku swej misji spotkał się z programu atomowego[30]. Może to również być rosyjskimi opozycjonistami[27]. formą presji na same Stany Zjednoczone, ponieważ w przypadku izraelskiego uderzenia Wojna izraelsko-irańska? Stany Zjednoczone musiały by wesprzeć swojego sojusznika. Obecna sytuacja międzynarodowa stawia w kłopotliwej pozycji Baracka Obamę. Musi on Wnioski bowiem przyznać się do fiaska polityki „resetu”. Podobnego problemu nie mają jego 1) Rosja nadal będzie reżimowi. udzielać wsparcia republikańscy oponenci, od początku optujący za syryjskiemu ostrym kursem przeciw Iranowi. Niewykluczone, jednak, że będzie musiała pogodzić się z że Barack Obama będzie musiał podjąć decyzję o upadkiem rządów Baszara al-Assada (sukcesy ataku na Iran, co w chwili obecnej nie wydaje się powstańców, wsparcie Zachodu, potępienie Al- nieprawdopodobne. Asada przez Ligę Prawdopodobnie Niewykluczone Państw będzie jest Arabskich). chciała wówczas W artykule napisanym dla The Washington utrzymać swoją bazę wojskową w Tartus. Post David Ignatius powołuje się na Sekretarza Działaniem na wypadek niekorzystnego rozwoju Obrony USA, Leona Panette. Według tego wydarzeń było prawdopodobnie nawiązanie przez polityka, Moskwę istnieje duże prawdopodobieństwo uderzenia przez Izrael na irańskie instalacje kontaktów z syryjskimi powstańcami[31]. między kwietniem a czerwcem. Po tym okresie Iran ma posiadać już wystarczającą ilość uranu 2) Reakcje Moskwy na nieprzyjazne – w jej zmagazynowaną percepcji w podziemnych bunkrach, – działania USA są ostre i których nie będą w stanie spenetrować izraelskie zdecydowane, nawet gdy ograniczają się jedynie naloty[28]. do płaszczyzny dyplomatycznej. Było tak np. w przypadku uznania niepodległości Kosowa Izraelscy przywódcy oświadczyli wcześniej, iż (uznanie Osetii Południowej i Abchazji, agresja poinformują Waszyngton na 12 godzin przed na Gruzję)[32], tarczy antyrakietowej (groźby atakiem na Iran[29]. Podobne wypowiedzi można rozmieszczenia interpretować jako sygnał dla Iranu, świadczący o Kaliningradzkim, ostra retoryka) czy przykłady determinacji Izraela do zatrzymanie irańskiego reakcji na oskarżenia o łamanie praw człowieka. rakiet w Obwodzie 4 ANALIZA pomiędzy Waszyngtonem a Pekinem, wywierając 3) Wobec determinacji Izraela do zatrzymania programu nuklearnego, atak na Iran naciski na każdą ze stron. jest prawdopodobny. Ewentualnej akcji militarnej 5) Potencjalną korzyścią z kryzysu irańskiego sprzeciwia się Rosja oraz Chiny. W przypadku będzie dla Moskwy wzrost cen ropy (Rosja jest agresji na Iran należy liczyć się z reakcją jednym Moskwy. Prawdopodobne jest np. wzmocnienie surowca). sił wojskowych w Osetii, Armenii z największych eksporterów tego bądź Kaliningradzie. Prawdopodobne jest również [1] Marcin Kaczmarski - Kruchy „reset”. Bilans i wycofanie się z traktatu START – Moskwa perspektywa przemian w relacjach rosyjsko-amerykańskich, używała już tej formy nacisku w przypadku Ośrodek Studiów Wschodnich tarczy antyrakietowej. Na płaszczyźnie http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/punkt-widzenia/201104-11/kruchy-reset-bilans-i-perspektywy-przemian-w- dyplomatycznej może dojść do zbliżenia z relacjach-rosyjsko Chinami [2] Strategic Arms Reduction Treaty – układ o redukcji (jeśli nie strategicznego, to taktycznego). Należy jednak pamiętać, że okres strategicznych zbrojeń, Pierwotnie podpisany przez USA i kampanii wyborczej w Rosji sprzyja bardziej ZSRS (START I), traktat New START został podpisany zdecydowanym wypowiedziom czołowych polityków. przez USA i Rosję w 2010 roku. [3] Marcin Kaczmarski – Kruchy… [4] http://www.osw.waw.pl/pl/wiadomosci/2012-02-10 [5] http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/371838,Miedwied 4) W bieżącym roku relacje Rosji ze Stanami iew-grozi-zimna-wojna-przed-spotkaniem-z-Obama-Walka- Zjednoczonymi o-tarcze- prawdopodobnie będą się zaostrzać, zaś kryzys we wzajemnych stosunkach zdaje się nieunikniony. W przypadku pomyślnego rozwiązania obecnych problemów [6] http://www.rp.pl/artykul/84379,757991.html [7] Marcin Kaczmarski – Kruchy… [8] ibidem [9] http://wiadomosci.wp.pl/title,Nigdy-nie-zgodza-sie-na- bliskowschodnich (Irak, Afganistan, Iran) uwaga sankcje-wobec-Iranu,wid,14158418,wiadomosc.html? USA skoncentruje się na tworzeniu przeciwwagi ticaid=1de87 dla chińskich sił morskich w Azji. Wówczas może dojść do kolejnej próby złagodzenia napięć [10] http://www.osw.waw.pl/pl/wiadomosci/2012-02-09/ [11] ibidem [12] Marek Menkiszak - Aktywność zagraniczna Rosji w z Rosją (potrzeba politycznego przeciwdziałania sferze energii nuklearnej, Ośrodek Studiów utworzeniu bloku rosyjsko-chińskiego). W takim Wschodnich http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/raport- scenariuszu Moskwa będzie mogła balansować osw/2011-09-30/aktywnosc-zagraniczna-rosji-w-sferzeenergii-nuklearnej 5 ANALIZA [13] Marcin Kaczmarski – Kruchy… [24] http://forsal.pl/artykuly/573886,putin_usa_uzylo_setek [14] http://m.wyborcza.pl/wyborcza/1,105404,11097105,Dl _milionow_dolarow_aby_sfalszowac_wybory_w_rosji.html aczego_Chiny_popieraja_syryjski_rezim_.html [25] http://www.rp.pl/artykul/31,799164.html [15] http://www.osw.waw.pl/pl/wiadomosci/2012-02-17 [26] http://www.osw.waw.pl/pl/wiadomosci/2012-02-10 [16] http://www.kresy.pl/?zobacz/rosja-potwierdza- [27] http://wyborcza.pl/1,91446,10983562,Rosja_Nowy_a sprzedaz-broni-do-syrii mbasador_USA_rozpoczal_swoja_misje_od.html [17] http://www.osw.waw.pl/pl/wiadomosci/2012-02-09 [28] http://www.washingtonpost.com/opinions/is-israel- [18] http://wiadomosci.onet.pl/swiat/iranskie-okrety- preparing-to-attack- wojenne-opuscily-morze- iran/2012/02/02/gIQANjfTkQ_story.html srodziemne,1,5033642,wiadomosc.html [29] http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/ [19] http://www.wprost.pl/ar/290972/Syria-kupuje-odRosji- 151965#.TxvvOG_y92C bron-za6-miliardow-dolarow-wiec-Moskwa-broni-Asada/ [30] [20] Aktywność zagraniczna Rosji w sferze energii komputerowego wirusa Stuxnet, który uszkodził wirówki nuklearnej Studiów wzbogacające uran. W tajemniczych okolicznościach giną http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/raport- również irańscy naukowcy – specjaliści od energii Wschodnich – Marek Menkiszak, Ośrodek Wcześniej Trudno Iran w został tym zaatakowany przypadku przez osw/2011-09-30/aktywnosc-zagraniczna-rosji-w-sferze- atomowej. energii-nuklearnej przypuszczeń o ewentualnym udziale Izraela/Mossadu. [21] http://www.portal.arcana.pl/Departament-stanu-usa- [31] Marcin wzywa-do-ustalenia-wszystkich-winnych-smierci- Syrii, Tydzień magnickiego,1820.html Wschodnichhttp://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/tydzien- [22] http://swiat.newsweek.pl/rosja-ostro-krytykuje-usa-za na-wschodzie/2012-01-25/rosja-wobec-sytuacji-w-syrii —-lamanie-praw-czlowieka,86366,1,1.html [32] W przypadku agresji na Gruzję rolę odegrało więcej [23] http://www.rmf24.pl/fakty/swiat/news-usa-clinton- czynników, jednak „rozmrażanie” konfliktów w Abchazji i krytykuje-przebieg-wyborow-w-rosji,nId,420215 Osetii Południowej rozpoczęło się bezpośrednio po Kaczmarski Rosja na Wschodzie, wobec nie snuć sytuacji Ośrodek w Studiów uznaniu niepodległości Kosowa Klub Jagielloński to jedna z najstarszych w Polsce organizacji pozarządowych. Stowarzyszenie od ponad 20 lat aktywne działa w przestrzeni publicznej zarówno na szczeblu lokalnym, jak i ogólnopolskim. Ambicją Klubu jest m.in. merytoryczny wkład do debaty publicznej i tym samym profesjonalizacja polityki poprzez dostarczanie idei i wiedzy. Dlatego jednym z trzech filarów aktywności naszego stowarzyszenia jest działalność ekspercka, która koncentruje się na badaniach naukowych w ważnych obszarach życia publicznego. Mamy w swoim dorobku znaczące raporty, analizy oraz projekty badawcze w obszarze stosunków międzynarodowych, polityki zagranicznej, samorządu terytorialnego, rozwoju regionalnego, ekonomii oraz zagadnień ustrojowych. Zespół Ekspertów Klubu Jagiellońskiego powstał w 2012 roku jako eksperckie zaplecze stowarzyszenia. Jest to instytucja typu think-tank, która prowadzi działalność badawczą i naukową. W jej skład wchodzą przede wszystkim pracownicy naukowi Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, a także pracownicy administracji publicznej, mający doświadczenie w realizacji projektów badawczych. Eksperci są jednocześnie szefami katedr tematycznych w Klubie Jagiellońskim, które mają charakter edukacyjno-formacyjny. Pełnią więc funkcję dydaktyczną stanowiąc bezpośrednie wsparcie dla członków Klubu Jagiellońskiego – głównie studentów i doktorantów. 6
