Rola naturalnych antyoksydantów w proFilaktyce chorób

&ARM0RZEGL.AUK†
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
2OLANATURALNYCHANTYOKSYDANTÌW
WPROFILAKTYCECHORÌBCYWILIZACYJNYCH
4HEROLEOFNATURALANTIOXIDANTSINPREVENTIONOFCIVILIZATIONDISEASES
-ARIA7OJTANOWSKA†2ZYTKI
+ATEDRAI:AKŒAD4OKSYKOLOGII
gL’SKIEGO5NIWERSYTETU-EDYCZNEGOW3OSNOWCU
+IEROWNIKPLACÌWKI*ERZY+WAPULIÊSKI
Streszczenie
Antyoksydanty są to związki chemiczne neutralizujące
wolne rodniki. Wolne rodniki tlenowe powstają fizjologicznie w organizmie z tlenu i pełnią wiele korzystnych
funkcji.
Problem pojawia się wtedy, gdy powstają w nadmiarze.
Dostarczane są one również z zewnątrz a ich źródłem są
zanieczyszczenia środowiska, dym tytoniowy, smażona
żywność, jełczenie tłuszczów. Najbardziej narażone na
nadmiar wolnych rodników są osoby palące papierosy
oraz żyjące w zanieczyszczonym środowisku. Wolne
rodniki mogą uszkadzać komórki oraz sprzyjać rozwojowi takich chorób, jak miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, nowotwory, choroby układu nerwowego, zaburzenia odporności.
W organizmach żywych występują antyoksydanty enzymatyczne i nieenzymatyczne.
Do najważniejszych antyoksydantów zalicza się witaminę: A, C, E, beta-karoten, selen oraz flawonoidy. Substancją utleniającą jest również w organizmie człowieka
koenzym Q10 chroniący szczególnie naczynia krwionośne i serce. Bardzo duże znaczenie mają przeciwutleniacze zawarte w warzywach i owocach, tj. tymianek,
cynamon, porzeczka, imbir, dla których udokumentowano wybitne właściwości ochronne, antymutagenne
i przeciwnowotworowe. Wszystkie wymienione związki mają działanie prewencyjne i chronią geny przed
tlenowymi atakami chemicznych utleniaczy i wolnych
rodników. Podsumowując, warto podkreślić, że właściwe odżywianie jest 10-cio krotnie ważniejszym elementem w porównaniu do reszty środowiskowych czynników ryzyka jeśli chodzi o zachorowalność na choroby
nowotworowe.
Słowa kluczowe: antyoksydanty, wolne rodniki, witaminy, pierwiastki
Abstract
Antioxidants are chemical compounds neutralizing free
radicals. Free oxygen radicals are formed physiologically in the organism from oxygen and have many beneficial functions. The problem arises in the situation
when they are formed in excess. They are also introduced into the organism from the outside and their sources are environmental pollution, cigarette smoke, fried
food, fat rancidity. Smokers and people living in the
polluted environment are most exposed to the excess
of free radicals. Free radicals may be responsible for
cell damage and lead to the development of the diseases
such as atherosclerosis, myocardial ischemia, arterial
hypertension, cancer, diseases of the nervous system or
immunity disturbances.
Enzymatic or non-enzymatic antioxidants are present in
living organisms. Vitamins A, C, E,
beta-carotene, selenium and flavonoids are the most important antioxidants.
Coenzyme Q10 which is produced in the human organism is also an antioxidant. It protects blood vessels
and the heart in particular. Antioxidants present in fruit
and vegetables such as in thyme, cinnamon, currant and
ginger are of great importance since they possess welldocumented considerable protective, antimutagenic and
anti-cancer properties. All the above-mentioned compounds have a preventive activity, protect genes from oxygen attacks of chemical oxidants and free radicals.
In conclusion, it is necessary to stress that proper nutrition is 10 times more important in comparison with the
rest of environmental risk factors as far as the incidence
of cancer is concerned.
Key words: antioxidants, free radicals, vitamins, elements
&ARM0RZEGL.AUK
W ostatnich latach coraz częściej obserwuje się duże
zainteresowanie występowaniem antyoksydantów znajdujących się w wielu składnikach pokarmowych oraz ich fizjologiczną rolą.
Bardzo ważnym aspektem zdrowotnym jest utrzymanie
w organizmie równowagi pomiędzy substancjami utleniającymi a przeciwutleniaczami. W sytuacji zaburzenia tej równowagi na korzyść substancji utleniających, funkcje obronne organizmu są w dużym stopniu upośledzone. Zaburzenie
takie określane jest mianem stresu oksydacyjnego. Tlen,
którym oddychamy, ulega w organizmie czteroetapowej redukcji, w wyniku której powstaje cząsteczka wody. Produkty niecałkowitej redukcji cząsteczki tlenu nazwano reaktywnymi formami tlenu. Mogą być to neutralne cząsteczki lub
jony oraz wolne rodniki tlenowe, które bardzo szybko mogą
wchodzić w reakcje z białkami, lipidami, cukrami oraz kwasami nukleinowymi obecnymi w komórkach, prowadząc
do powstania kolejnych produktów wolnorodnikowych.
Jednym z najbardziej aktywnych wolnych rodników jest
rodnik hydroksylowy. Powstające w nadmiarze reaktywne
formy tlenu powodują utlenianie tłuszczów, białek, DNA,
a co za tym idzie mogą przyczynić się do uszkodzenia tkanek.
Toksyczne produkty reakcji utleniania wywierają działanie
cytostatyczne na komórkę, doprowadzają do uszkodzenia
błon komórkowych i aktywują mechanizmy apoptozy. Wysoce reaktywne formy tlenu to niestabilne cząstki chemiczne zwane inaczej wolnymi rodnikami, powstają podczas
procesów przemiany materii w odpowiedzi na bodźce, takie
jak np. promieniowanie UV, zanieczyszczenia powietrza
lub dym tytoniowy. Stale powstające w naszym organizmie
wolne rodniki ulegają procesom rozpadu, przy czym u ludzi
zdrowych są one natychmiast niszczone. Inaczej proces ten
przebiega w starzejącym się organizmie, w którym to wolne rodniki mogą być czynnikami potencjalnie uszkadzającymi komórki organizmu, prowadząc do destrukcji białek
i degeneracji komórek. Do chorób, w których stres oksydacyjny odgrywa kluczową rolę, zalicza się między innymi: choroby układu krążenia, neurodegeneracyjne, choroby zapalne tj. reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca,
a także procesy starzenia się. Choroby te wynikają z różnych przyczyn, lecz u podłoża wszystkich leżą zaburzenia równowagi oksydacyjno-antyoksydacyjnej organizmu
w kierunku reakcji utleniania.
Wolne rodniki mogą tworzyć się w organizmie pod
wpływem czynników endogennych, jak i egzogennych.
Powstają one nie tylko pod wpływem czynników fizykochemicznych i biologicznych, lecz także pod wpływem
stresu. W warunkach homeostazy reaktywne formy tlenu
pełnią funkcję mediatorów i regulatorów metabolizmu indukują różnicowanie komórek aktywują wiele genów indukują apoptozę, wpływając na syntezę uwalnianie lub inaktywację śródbłonkowego czynnika aktywującego naczynia, działają rozszerzającą bądź kurcząco na ścianę naczyń
krwionośnych, zwiększają przepuszczalność ścian naczyń
włosowatych, stymulują transport glukozy do komórek
i serotoniny do płytek krwi.
Wpływają także na przekazywanie sygnałów do komórek i wewnątrz komórek, regulują ekspresję genów oraz
mogą stawać się wtórnymi przekaźnikami zarówno w procesie wzrostu, jak i śmierci komórek.
Nadmierna produkcja reaktywnych form tlenu oraz
wyczerpanie przez organizm rezerw oksydacyjnych, czyli
„stres oksydacyjny” prowadzi do utlenienia białek, w konsekwencji modyfikuje ich strukturę i zaburza funkcję.
Wysokie stężenie reaktywnych form tlenu wyzwala
i nasila procesy uszkodzenia biocząsteczek. Na poziomie
molekularnym reaktywne formy tlenu powodują degradację
kolagenu zaburzenia syntezy i inaktywację proteoglikanów,
inaktywację enzymów, pęknięcia nici DNA oraz mutacje
prowadzące do zmian nowotworowych.
W komórkach jednak istnieje wiele skutecznych mechanizmów chroniących przed toksycznym działaniem reaktywnych form tlenu. W warunkach homeostazy dzięki działaniu
enzymatycznych i nieenzymatycznych antyoksydantów
nadmiar wolnych rodników jest likwidowany i uszkodzenia
biomolekuł są naprawiane. System obronny organizmu jest
bardzo złożony, ponieważ obejmuje wiele oddziałujących
na siebie substancji endogennych substancji zaprogramowanych genetycznie oraz pochodzących z żywności.
Antyoksydanty to związki chemiczne, które neutralizują wolne rodniki. Rozróżniamy antyoksydanty enzymatyczne i nieenzymatyczne (Vit.A, C, E, betakaroten, selen, bioflawonoidy).Witaminy A, C, E wykazują działanie
przeciwutleniające, obniżają poziom cholesterolu we krwi
hamują, tworzenie zakrzepów żył, obniżają ciśnienie krwi.
Witamina E i betakaroten ze względu na swoją rozpuszczalność w tłuszczach chronią przed utlenianiem lipidy. Witamina C rozpuszczalna w wodzie, spełnia funkcję obronną
we wszystkich płynach ustrojowych. Flawonoidy należą
do związków polifenolowych, występują między innymi
w herbacie, winogronach, cytrusach, czerwonym winie,
mają właściwości antyoksydacyjne.
Również pierwiastki: selen, cynk, miedź, mangan, wchodzące w skład wielu enzymów, hamują procesy prowadzące
do powstania wolnych rodników. Substancją antyutleniającą jest wytwarzany w organizmie koenzym Q10 chroniący
szczególnie naczynia krwionośne i serce.
Niektóre substancje wchodzące w skład przypraw kuchennych tj. tymianek, rozmaryn, goździki, cynamon,
pieprz, imbir są także cennymi antyutleniaczami. Największe właściwości antyoksydacyjne ze względu na obecność
witaminy E ma olej z kiełków pszenicy. Warto wspomnieć
tutaj o ważnych antyoksydantach roślin jadalnych, o udokumentowanym działaniu przeciwnowotworowym: aurapten - sok grejpfrutowy, kwas elagowy - herbata, winogrona, wiśnie, orzechy laskowe, karbazol - liście rozmarynu,
kurkumina - składnik przyprawy Curry, likopen - pomidor,
resweratol - ciemne winogrona i czerwone wino oraz aliksyna - czosnek. System obronny organizmu jest bardzo złożony ponieważ obejmuje wiele oddziałujących na siebie substancji endogennych zaprogramowanych genetycznie oraz
pochodzących z żywności. Niektóre antyoksydanty np.witaminy mogą być stale uzupełniane przez spożywanie odpowiednich produktów, inne jak Koenzym Q10 wytwarzane są
w tkankach lecz na ich zawartość w organizmie może wpływać również sposób odżywiania.
Prawidłowy stan odżywiania organizmu witaminami,
flawonoidami i sładnikami mineralnymi tj. Cu, Mn, Se, Zn
pełni w tych mechanizmach podstawową rolę.
Wśród znanych antyoksydantów bardzo duże znacze-
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
nie dla człowieka ma selen jako selenocysteina, która pełni
ochronną rolę przed stresem oksydacyjnym. Nieprawidłowy
poziom selenu wiąże się ze wzrostem poziomu ryzyka zachorowania na takie choroby, jak reumatoidalne zapalenie
stawów, kardiomiopatia czy choroby nowotworowe. Selen
redukując ulegające utlenianiu związki zmniejsza produkcję zapalnych prostaglandyn i leukotrienów, bierze udział
w utrzymaniu ciągłości błon komórkowych ochrania produkcję prostacyklin, bierze udział w produkcji aktywnych
hormonów tarczycy. Selen wiążąc metale jest niezbędny do
prawidłowej syntezy testosteronu, zmniejsza także ryzyko
poronień. Hamuje także hamuje ich destrukcyjne działanie
na zdrowe tkanki, dlatego jest tak ważnym pierwiastkiem
dla palaczy oraz dla osób mieszkających w bardzo zanieczyszczonych regionach. Jest niezbędny do optymalnego
działania układu autonomicznego oraz hamuje progresję zakażenia w pełnoobjawowy AIDS.
Istnieją badania pokazujące, iż niedobór selenu może
być czynnikiem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego oraz sprzyjać rozwojowi chorób nowotworowych.
Selen jest dostarczany do organizmu w postaci organicznej jako selenometionina i selenocysteina oraz nieorganicznej głównie w postaci seleninów i selenianów.
Problem stanowi fakt, iż selen charakteryzuje się bardzo niewielką granicą pomiędzy niedoborem, a dawką toksyczną, czyli posiada niski indeks terapeutyczny. Podawany
w stężeniach powyżej 600 μg/24h jest jednym z najbardziej
toksycznych pierwiastków.
Ostre zatrucie selenem objawia się dusznością, biegunką, częstoskurczem, a nawet śmiercią.
Antyoksydantem działającym w fazie wodnej jest witamina C oraz Koenzym Q 10.
Witamina C pełni szczególną rolę w ochranianiu tkanki
płucnej i ocznej, hamuje peroksydację hemoglobiny. Przewlekłe niedobory tej witaminy sprzyjają powstawaniu miażdżycy oraz sprzyjają rozwojowi procesu kancerogenezy.
Bezsporne jest hamowanie przez witaminę C powstawania
zmian przedrakowych błony śluzowej żołądka oraz działanie ochronne w dysplazji szyjki macicy. Badania epidemiologiczne wykazały że regularne spożywanie kwasu askorbinowego zmniejsza ryzyko występowania nowotworów
żołądka, przełyku oraz nowotworów płuc. Jedną z hipotez
wyjaśniających to działanie jest fakt, iż jako związek donorowy jest akceptorem niesparowanych elektronów, które
to z kolei wywołują uszkodzenia struktur komórkowych,
prowadząc do zapoczątkowania procesów nowotworzenia.
Witamina C pełni więc w organizmie rolę utrzymującą równowagę środowiska wewnątrz i zewnątrzkomórkowego.
Do lipofilnych antyoksydantów zaliczamy tokoferole
czyli witaminę E, która działa kompleksowo z innymi antyoksydantami, tj.koenzym Q10, witamina C i karotenoidy.
Niedobór witaminy E może potęgować stany zapalne
w organizmie, zmiany chorobowe w układzie krwionośnym
zwłaszcza o charakterze miażdżycowym, a także nasilać
procesy nowotworowe.
Są dowody na to, że alfa-tokoferol może hamować stany przedrakowe sutka u kobiet, natomiast w badaniach doświadczalnych wykazano, że witamina E i C hamują tworzenie się nitrozoamin - związków zwiększających ryzyko
zachorowania na raka żołądka. Własności antyoksydacyjne
mają również: betakaroten, likopen oraz luteina. Betakaroten w silniejszym stopniu niż inne karotenoidy zwiększają
funkcje immunologiczne, alfakaroten zaś hamuje proliferację komórek. Wiele wyników badań wskazuje na to, iż spożywanie żywności bogatej w karotenoidy zmniejsza ryzyko
wystąpienia schorzeń sercowo-naczyniowych oraz procesów
nowotworzeni. Likopenowi z kolei przypisywana jest zdolność do zmniejszania ryzyka raka prostaty i szyjki macicy,
natomiast spożywanie warzyw bogatych w luteinę wiąże się
ze zmniejszonym ryzykiem zaćmy i zwyrodnienia plamki
żółtej. Karotenoidy są barwnikami wytwarzanymi wyłącznie przez rośliny. Spośród występujących w przyrodzie
przeszło sześciuset, człowiek spożywa przeciętnie jedynie
około czterdziestu z nich. Niektóre z nich przekształcane są
w organizmie w witaminę A (beta i alfakaroten, kryptoksantyna) inne nie są prowitaminami (luteina, zeaksantyna). Karotenoidy mają działanie ochronne przed promieniami UV.
W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie grupą naturalnych antyoksydantów, zidentyfikowano ich około czterech tysiące, lecz stanowią one zaledwie część z tych, które
występują w naturze. Jednym z nich są flawonoidy, których
źródłem są: owoce, warzywa oraz przyprawy. Związki te
charakteryzują się wieloma właściwościami, do których
należy działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne, przeciwzakrzepowe, przeciwwirusowe i przeciwkancerogenne.
Flawonoidy poprzez hamowanie enzymatycznej i nieenzymatycznej peroksydacji lipidów wpływają korzystnie na
układ sercowo-naczyniowy modyfikują aktywność wielu
enzymów oraz działają ochraniająco na witaminę C i E.
Flawonoidy wykazują zdolność do uszczelniania naczyń
krwionośnych (rutyna), poprzez uszczelnianie śródbłonka naczyń
tętniczych hamują przechodzenie LDL do ściany naczyń. Podobnie jak witamina C, flawonoidy wykazują zdolność do obniżania
ciśnienia krwi. Związki flawonowe wyizolowane z czerwonego
wina hamują proliferację lipidów, natomiast zawarte w warzywach
obniżają wchłanianie zwrotne cholesterolu w dystalnym odcinku
przewodu pokarmowego, zawarte w głogu wykazują dodatnie
działanie chrono-, ino- oraz batmotropowe na serce.
Bardzo ważnym naturalnym przeciwutleniaczem jest
pycnogenol otrzymywany z kory francuskiej sosny śródziemnomorskiej. W jego skład wchodzą: proantocyjanidy,
katechiny, taksifolia oraz kwasy owocowe. Wszystkie składniki pycnogenolu wykazują silne właściwości zwalczające
wolne rodniki. Preparaty pycnogenolu skutecznie uszczelniają naczynia krwionośne, zapobiegają przewlekłym zapaleniom żył oraz tworzeniom się obrzęków w przebiegu
retinopatii cukrzycowej. Pycnogenol okazał się przeciwutleniaczem dużo silniejszym od witamina C i E, a co bardzo
ważne, jest w stanie przywrócić działanie tym witaminom,
nawet gdy nastąpiło już ich utlenienie. Szczególną zaletą
pycnogenolu jest umiejętność zwiększania liczby enzymów
przeciwutleniających w komórkach.
W wyniku tego wolne rodniki powstające w samym środku komórek, jak i te wytwarzane we krwi zostają skutecznie
zneutralizowane. Pycnogenol pobudza produkcję syntetazyenzymu odpowiedzialnego za produkcję NO. Tlenek azotu produkowany w wewnętrznej części komórki naczynia
krwionośnego, hamuje sklejanie płytek krwi co zapobiega
powstawaniu zakrzepów. Rozluźnia naczynia krwionośne
a tym samym zmniejsza ryzyko zawałów serca, normalizuje
&ARM0RZEGL.AUK
ciśnienie krwi, nawet w warunkach długiego stresu. Kwasy
owocowe zawarte w pycnogenolu mają działanie rozkurczające dlatego stosowany jest w dolegliwościach menstruacyjnych. Pycnogenol w dużym stopniu redukuje objawy
związane z niewydolnością żylną tj. opuchnięte łydki, skurcze i bóle w dolnych partiach nóg, chroni włókna kolagenu
i elastyny przez co przywraca skórze elastyczność. Zmniejsza intensywność przebarwień skóry, działając jak wewnętrzny filtr, chroni przed promieniowaniem UVA i UVB,
wspomaga działanie systemu odpornościowego.
Pycnogenol dostępny jest w formie tabletek o nazwie
Bio-Pycnogenol. Jedna tabletka zawiera 40 mg tego związku, a dzienna dawka nie powinna przekraczać 1 mg/kg.m.c.
Tabletki należy przyjmować na pełny żołądek aby uniknąć dolegliwości żołądkowo-jelitowych.
Lista chorób w patogenezie, których wolne rodniki odgrywają ważną rolę jest dość długa.
Do najważniejszych z nich można zaliczyć: miażdżycę,
nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, nowotwory, stany zapalne
wywołane bakteriami lub innymi patogenami.
Miażdżyca
Głównym zaburzeniem odpowiedzialnym za rozwój
zmian jest kumulacja utlenionych lipoprotein o małej gęstości. Wolne rodniki powodują oksydację lipoproteid oraz
uszkadzają śródbłonek naczyń krwionośnych i w ten sposób
zapoczątkowują cały proces rozwoju blaszki miażdżycowej.
Zatem zdrowe żywienie odgrywa kluczową rolę w profilaktyce choroby niedokrwiennej serca. Jednym z zaleceń jest
ograniczenie spożycia nienasyconych kwasów tłuszczowych, gdyż są one głównym składnikiem odpowiedzialnym
za wzrost stężenia cholesterolu. Główny nacisk należy położyć na zwiększenie spożycia: owoców, warzyw, produktów
pełnoziarnistych oraz ryb. Wzrost dziennego spożycia błonnika pokarmowego o 10 g łączy się z istotnym spadkiem
o 14% występowania chorób wieńcowych. Źródłem rozpuszczalnego błonnika jest: owies, jęczmień warzywa i nasiona roślin strączkowych.
Do związków zmniejszających stężenie cholesterolu
LDL należą sterole i stanole roślinne (nasycone sterole).
Nadciśnienie tętnicze
Jest to choroba związana z zaburzeniami równowagi
między czynnikami zwężającymi i rozszerzającymi naczynia. Substancją kurczącą naczynia jest endotelina natomiast
rozkurczającą tlenek azotu (NO), który działa silnie lecz
krótkotrwale i jest szybko unieczynniany w reakcji z anionorodnikami tlenowymi lub z tlenem. W warunkach stresu
oksydacyjnego nadmierne unieczynnianie śródbłonkowego
czynnika rozszerzającego naczynia może być jedną z przyczyn rozwoju nadciśnienia tętniczego.
Cukrzyca
U chorych na cukrzycę zjawisko stresu oksydacyjnego
występuje na poziomie wielu komórek rozmieszczonych
w różnych tkankach . Może przemawiać za tym stwierdzona
niższa zawartość naturalnych antyoksydantów: witaminy.
C, E oraz glutationu. Za powstawanie stresu oksydacyjnego
odpowiedzialne jest przede wszystkim podwyższenie stężenia glukozy.
Ze względu na towarzyszące cukrzycy zmiany skórne sole Cu i Zn są niezwykle ważne w procesach metabolicznych naskórka i skóry właściwej. Miedź bierze udział
w melanogenezie w syntezie kolagenu i neutralizacji wolnych rodników, natomiast cynk wchodzi w skład cząsteczki
insuliny, odgrywa rolę w odczuwaniu smaku i procesach
immunologicznych oraz warunkuje ochronę przeciwrodnikową. Odpowiednia suplementacja może zdecydowanie
wydłużyć okres, w którym nie ma konieczności stosowania leków przeciwcukrzycowych a w rozwiniętej cukrzycy
może wspomagać leczenie.
Nowotwory
Uszkodzenie DNA w komórkach poddanych stresowi
oksydacyjnemu może doprowadzić do mutacji. Odpowiednia dieta bogata w owoce i warzywa zawierające karotenoidy, witaminy, selen, a także flawonoidy wpływa ochronnie
na organizm oraz przyczynia się do obniżenia ryzyka powstawania chorób nowotworowych.
Utrzymanie prawidłowego stanu antyoksydacyjnego
organizmu przez odpowiedni sposób odżywiania ma duże
znaczenie dla zdrowia. Czasami konieczne staje się zastosowanie preparatów witaminowych, należy jednak pamiętać
że mogą one wywierać różne działanie, zależne od dawki,
środowiska i formy izomerycznej. Najwłaściwszym postępowaniem terapeutycznym jest jednoczesne podawanie
wszystkich witamin antyoksydacyjnych w odpowiednich
dawkach, co umożliwia właściwe uzupełnianie się procesów biochemicznych, które prowadzą do zmniejszenia peroksydacji i zahamowania powstawania wolnych rodników
oraz nadtlenków lipidowych. W prewencji chorób degeneracyjnych niekwestionowaną rolę pełni spożycie warzyw
i owoców bogatych w składniki antyoksydacyjne, natomiast
preparaty farmaceutyczne zawierające antyoksydanty powinny stanowić suplementację diety.
Przykładem preparatów wykorzystywanych w tej suplementacji są:
- Bio-Cynk – jedna tabletka zawiera 15 mg glukonianu
cynku. Cynk jest niezbędny do prawidłowego działania
insuliny, hormonu wzrostu i testosteronu. Ochrania komórkę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników,
wspomaga funkcję układu odpornościowego organizmu
(profilaktyka przeziębienia).
- Bio-Karoten z witaminą E - kapsułki zwierają 10 mg
Wit. E oraz 6 mg betakaroten stosowany raz dziennie
zmniejszają niekorzystny wpływ wolnych rodników na
organizm.
- Bio-Selen z cynkiem - preparat w postaci tabletek. Połączenie dwóch pierwiastków powoduje zwiększenie
wchłaniania selenu z przewodu pokarmowego a także
optymalizuje działanie przeciwwolnorodnikowe.
Utrzymanie prawidłowego stanu antyoksydacyjnego organizmu należy rozpocząć od najmłodszych lat, co warunkuje utrzymanie dobrego stanu zdrowia przez całe życie.
Do głównych zadań współczesnej farmakologii należy
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
ustalenie optymalnych wielkości spożycia witamin w prewencji i leczeniu chorób degeneracyjnych. Dokładnego
ustalenia wymaga także dawkowanie innych antyoksydantów zawartych w żywności. Ochronna rola witamin antyoksydacyjnych i flawonoidów dla organizmu jest niekwestionowana, jednak nie można uznać że jest to stu procentowe
panaceum skutecznie zapobiegające metabolicznym chorobom cywilizacyjnym.
Piśmiennictwo:
1. Hercberg i wsp.: MJ. The potential role of antioxidant
vitamins In preventing cardiovascular diseases and cancers;Nutrition 1998 14,no6.513-20.
2. Knekt Pi wsp.:. Is low elenium status a risk factor for
lung cancer? American Journal of Epidemiology 1998
148 no.10 975-82.
3. KuklinskiB,Weissenbacher E,von Appen S.: Coenzyme
Q10 and antioxidants in acute myocardial infarction;8t
Int.Symp.Biomed and Clin.Aspects of CoQ 1993 pp32.
4. Anderson R,:.Roles of vit.C,E and beta-carotene in the
modulation of oxidant stress from cigarettes smoke-activated phagocytes;Am. J. Clin. Nutr.1991.53,no.1 suppl.
Pp 358S-361S.
5. McCarthy M:.Beta-carotene supplements linket to cancer. Lancet 1999 353 pp215.
6. Menkes MS, Comstock GW, Vuilleumier JP:Serum beta-carotene,vitamins A and E,selenium and the risk of
lung cancer.N.Engl J.Med 1996 315:20 pp1250-4.
7. Żbikowska H:Antykancerogenne działanie selen u. Post.
Biol. Kom. 1997,3,315.
8. Ball S.:Antyoksydanty w medycynie i zdrowiu człowieka 2001
9. Przybylski J,:Żyjmy dłużej 2000.
10. Małyszka J,Michalkiewicz S,: Witamina E Nauka i Technika 2001.
11. Steimetz KA, Potter J:Vegetables,fruit and cancer prevention Am.J.Diet Assoc 1996 96,1027-39.
12. Bright-See E: Vitamin C and cancer prevention. Semin
Onc. 1983;10,294-98.
13. Omen G.S,Goodman G.F,Thornquist M,D: Effects of
combination of beta-carotene and vitamin A and lung
cancer and cardovascular disease. N.Engl.J.Med. 1996
334,1150-1156.
14. Łącka B,Grzeszczak W:Rola wolnych rodników tlenowych w patogenezie nadciśnienia samoistnego. Pol.
Arch.Med.Wewn. 1997,98,67-75.
Adres do korespondencji:
mgr. farm. Maria Wojtanowska-Rzytki
ul.Widokowa 28
44-121 Gliwice
tel. 501-48-64-48 mail:[email protected]