Różnorodność odmian ziemniaka w wybranych krajach Unii

RÓ¯NORODNOŒÆ ODMIAN ZIEMNIAKA W WYBRANYCH
KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
Irena Stypa, Joanna Piskorz
WSTÊP
Odmiany jako podstawowy czynnik w uprawie roœlin decyduj¹ o wielkoœci i jakoœci plonu, a tym samym o op³acalnoœci i mo¿liwoœci zbytu na coraz bardziej konkurencyjnym rynku. W krajach Unii Europejskiej dostêpnych jest 1247 zarejestrowanych odmian [Katalog
Wspólnotowy CCA, 2015]. Tak du¿a liczba odmian dostêpnych na rynku wynika z rosn¹cej liczby specjalistycznych kierunków u¿ytkowania ziemniaków a tak¿e coraz wiêkszej œwiadomoœci konsumentów o mo¿liwoœci wyboru odmian o najlepszych cechach smakowych
i morfologicznych. Poniewa¿ polski rynek nasienny w coraz wiêkszym stopniu podlega wp³ywom rynku Unii Europejskiej, celem opracowania jest porównanie wykorzystania odmian ziemniaka w nasiennictwie w wybranych krajach Unii Europejskiej oraz przekazanie
informacji o odmianach znajduj¹cych siê we Wspólnotowym Katalogu Odmian Roœlin Rolniczych (CCA). W pracy przeprowadzono analizê porównawcz¹ struktury odmianowej ziemniaka w Polsce na tle przoduj¹cych pod wzglêdem wielkoœci produkcji towarowej oraz
produkcji nasiennej ziemniaka krajów UE (w nawiasach podano liczbê analizowanych odmian): Holandii (21), Niemiec (28), Francji (20), Wielkiej Brytanii (28) oraz Czech (30). Strukturê nasienn¹ danego kraju badano na podstawie odmian o najwiêkszym udziale (>1%) w
reprodukcji w 2014 roku. Wyodrêbniono trzy podstawowe kierunki u¿ytkowe ziemniaków: jadalne do bezpoœredniej konsumpcji, do przetwórstwa spo¿ywczego, skrobiowe do przetwórstwa na m¹kê ziemniaczan¹ (krochmal).
&KDUDNW
HU\ VW
\ NDVW
UXNW
XU\ RGP LDQZ Z \ EUDQ\ FKNUDM
DFK8 QLL( XURSHM
VNLHM
Bior¹c pod uwagê udzia³ w produkcji nasiennej najwa¿niejszych odmian ziemniaka, najbardziej skoncentrowan¹ strukturê odmianow¹ posiada Wielka Brytania. Z kolei najbardziej rozdrobnion¹ struktur¹ odmianow¹ odznaczaj¹ siê Francja i Niemcy (rys. 1).
Najsilniejsz¹ narodow¹ hodowlê i nasiennictwo ziemniaka, mierzon¹ udzia³em w reprodukcji odmian wyhodowanych w danym kraju, ma Holandia, a nastêpnie Niemcy. Z kolei najwy¿szy udzia³ odmian wyhodowanych poza granicami maj¹ Francja, Czechy i Polska. Udzia³
odmian jadalnych przeznaczonych do bezpoœredniego spo¿ycia wœród najwa¿niejszych odmian w nasiennictwie wykazuje tak¿e zró¿nicowanie. Waha siê od 35,0% w Wielkiej Brytanii do 71,0% w Czechach. Czêœæ odmian przydatnych do przetwórstwa spo¿ywczego na
produkty sma¿one (frytki i chipsy) wykorzystywana jest jako jadalne do bezpoœredniego spo¿ycia. Najwiêkszy udzia³ odmian przydatnych do przerobu na produkty spo¿ywcze wystêpuje w nasiennictwie Wielkiej Brytanii (65,0%), nastêpnie Holandii (59,0%), Polsce
(42,6%), natomiast najmniej w Francji (14,5%), nastêpnie w Niemczech (22,8%) i Czechach (24,4%), (rys. 2).
Produkcja nasienna
[%]
80
Produkcja
nasienna [% ]
100
70
60
50
80
40
40
30
20
20
10
0
C
ze
ch
y
P
ol
sk
a
Br
yt
an
ia
Fr
an
cj
a
W
ie
lk
a
Cz
ec
hy
a
a
Po
lsk
Br
yt
an
ia
Fr
an
cja
Ho
l
Ni
e
m
cy
an
di
a
0
N
ie
m
cy
H
ol
an
di
a
60
W
ie
lk
Odmiany przeznaczone do bezpoœredniej konsumpcji
Odmiany przeznaczone na przetwory spo¿ywcze
Udzia³ analizowanych odmian w produkcji nasiennej [%]
Udzia³ odmian zagranicznych [%]
Odmiany przeznaczone na przetwórstwo skrobiowe
Rys. 1. Struktura odmianowa nasiennictwa ziemniaka w wybranych krajach Unii Europejskiej
Rys. 2. Udzia³ kierunków u¿ytkowych w nasiennictwie ziemniaka w wybranych krajach Unii Europejskiej
&KDUDNW
HU\ VW
\ NDVW
UXNW
XU\ RGP LDQZ Z \ EUDQ\ FKNUDM
DFK8 QLL( XURSHM
VNLHM
Bior¹c pod uwagê udzia³ w produkcji nasiennej najwa¿niejszych odmian ziemniaka, najbardziej skoncentrowan¹ strukturê odmianow¹ posiada Wielka Brytania (rys. 6). Z kolei najbardziej rozdrobnion¹ struktur¹ odmianow¹ odznaczaj¹ siê Francja i Niemcy (rys. 4, rys.
5). Najsilniejsz¹ narodow¹ hodowlê i nasiennictwo ziemniaka, mierzon¹ udzia³em w reprodukcji odmian wyhodowanych w danym kraju, ma Holandia, a nastêpnie Niemcy (rys. 1). Z kolei najwy¿szy udzia³ odmian wyhodowanych poza granicami maj¹ Francja, Czechy i
Polska (rys. 1). Udzia³ odmian jadalnych przeznaczonych do bezpoœredniego spo¿ycia wœród najwa¿niejszych odmian w nasiennictwie wykazuje tak¿e zró¿nicowanie. Waha siê od 35,0% w Wielkiej Brytanii do 71,0% w Czechach. Czêœæ odmian przydatnych do
przetwórstwa spo¿ywczego na produkty sma¿one (frytki i chipsy) wykorzystywana jest jako jadalne do bezpoœredniego spo¿ycia. Najwiêkszy udzia³ odmian przydatnych do przerobu na produkty spo¿ywcze wystêpuje w nasiennictwie Wielkiej Brytanii (65,0%), nastêpnie
Holandii (59,0%), Polsce (42,6%), natomiast najmniej w Francji (14,5%), nastêpnie w Niemczech (22,8%) i Czechach (24,4%) (rys. 2).
Udzia³
w produkcji
nasiennej [%]
Udzia³
w produkcji
nasiennej [%]
5
10
8
4
3
6
4
2
1
l
yla
Am
Va
nd
e
Ka
pt
ah
In
no
va
to
r
es
Odmiany przeznaczone do bezpoœredniej konsumpcji
Odmiany przeznaczone na przetwory spo¿ywcze
Cl
ai
re
La
dy
M
ar
ki
nt
je
Bi
a
Ag
at
a
on
al
is
M
Eu
ro
g
ra
n
Sp
un
t
a
de
na
ra
s
rle
Ka
Ve
Ku
a
rd
i
ria
rb
Ag
Zo
el
lly
Je
a
al
G
ar
ab
M
Be
la
nd
a
e
De
sir
e
Ag
ria
In
no
va
to
r
Fo
nt
an
e
sa
a
on
a li
M
Fa
bu
l
Odmiany przeznaczone do bezpoœredniej konsumpcji
Ch
ar
lo
tte
2
0
0
Ag
at
a
Sp
un
t
a
Udzia³
w produkcji
nasiennej [%]
14
12
10
8
6
4
2
0
Odmiany przeznaczone na przetwory spo¿ywcze
Odmiany przeznaczone do bezpoœredniej konsumpcji
Odmiany przeznaczone na przetwórstwo skrobiowe
Odmiany przeznaczone na przetwory spo¿ywcze
Odmiany przeznaczone na przetwórstwo skrobiowe
10
10
8
8
V
er
ne
K
ur
as
La
ur
a
An
na
R
ed
C
la
ire
La
dy
O
rn
el
la
D
al
i
Im
pa
la
a
ad
Gl
r
In
we
st o
ba
i
rd
Ku
es
rm
He
se
va
no
Ro
In
La
dy
Ve
r
to
tta
n
jf u
Ta
rd
na
De
Lo
r
0
ta
2
0
ne
se
t
Ro
dy
Odmianyprzeznaczone na przetworyspo¿ywcze
4
2
Vi
ta
e
De
La
Pi
ar
is
sir
e
pe
r
es
rm
He
M
Ha
rm
on
y
ra
Ca
a
M
Odmianyprzeznaczone do bezpoœredniej konsumpcji
4
M
ar
ab
el
6
6
Es
t im
er
Pe
Rys.5. Odmiany o najwiêkszym udziale w produkcji nasiennej Francji
Udzia³
w produkcji
nasiennej [% ]
Udzia³
wprodukcji
nasiennej [%]
Udzia³
w produkcji
nasiennej [%]
14
12
10
8
6
4
2
0
ar
is
Rys. 4. Odmiany o najwiêkszym udziale w produkcji nasiennej Niemiec
A
de
la
Rys. 3. Odmiany o najwiêkszym udziale w produkcji nasiennej Holandii
Odm iany przeznaczone do bezpoœ redniej kons um pcji
Odmianyprzeznaczone do bezpoœredniej konsumpcji
Odm iany przeznaczone na przetwory s po¿ywcze
Odmianyprzeznaczone na przetworyspo¿ywcze
Odm iany przeznaczone na przetwórs two s krobiowe
Odmianyprzeznaczone na przetwórstwo skrobiowe
Rys. 6. Odmiany o najwiêkszym udziale w produkcji nasiennej Wielkiej Brytanii
Rys. 7. Odmiany o najwiêkszym udziale w produkcji nasiennej Polski
Rys. 8. Odmiany o najwiêkszym udziale w produkcji nasiennej Czech
PODSUMOWANIE
Mimo i¿ poszczególne kraje zachowa³y stopieñ odrêbnoœci, wynikaj¹cy zarówno ze struktury u¿ytkowania zbiorów ziemniaków, si³y konkurencyjnej i strategii rynkowych firm hodowlanych bêd¹cych w³aœcicielami odmian zauwa¿alny jest udzia³ odmian holenderskich i
niemieckich, szczególnie we Francji, Czechach i Polsce (rys. 1). Najwiêkszy udzia³ stanowi¹ odmiany jadalne do bezpoœredniego spo¿ycia w Czechach (rys. 8) i we Francji (rys. 5), najmniejszy w Wielkiej Brytanii (rys. 6). Wœród odmian jadalnych do bezpoœredniej
konsumpcji, zdecydowanie dominuje odmiana Spunta w Holandii i we Francji. W Polsce pierwsze miejsce zajmuje niemiecka odmiana Vineta (rys. 7), natomiast w Czechach miejscowa odmiana Adela. Rodzime odmiany zajmuj¹ pierwsze pozycje w Wielkiej Brytanii Maris Peer i Niemczech - Belana. Najpopularniejszymi, wœród przeznaczonych do bezpoœredniej konsumpcji, pod wzglêdem iloœci krajów w których wystêpuj¹ w powierzchni nasiennej, s¹ odmiany: Agata (Holandia, Francja, Czechy), Melody (Holandia, Francja, Wielka
Brytania), Gala (Niemcy, Polska, Czechy), Spunta (Holandia, Francja), Monalisa (Holandia, Francja), Nicola (Holandia, Francja), Marabel (Niemcy, Czechy), Jelly (Niemcy, Polska), Kuba (Polska, Niemcy). W grupie odmian przydatnych do przerobu na spo¿ywcze produkty
sma¿one najwiêkszy udzia³ nale¿y do odmiany Hermes w Wielkiej Brytanii, w Holandii Fontane, w Polsce pierwsz¹ pozycjê zajmuje Innovator, w Czechach Ornella, w Niemczech - Agria oraz we Francji Bintje. Popularnoœci¹, mierzon¹ liczb¹ krajów w reprodukcji,
których wystêpuj¹, wyró¿ni³y siê odmiany: Innovator (Holandia, Niemcy, Francja, Polska, Wielka Brytania), Lady Claire (Czechy, Francja, Niemcy, Polska, Holandia), Hermes (Wielka Brytania, Polska, Holandia, Czechy), Markies ( Wielka Brytania, Francja, Polska,
Holandia), Agria ( Holandia, Niemcy, Czechy), Fontane (Holandia, Niemcy), Bintje (Francja, Holandia). W grupie odmian wykorzystywanych do produkcji skrobi w Niemczech i Czechach na pierwszym miejscu znajduje siê odmiana Kuras, Francji Kaptah Vandel, a w Polsce
Kuba. Porównuj¹c jakoœæ polskich odmian jadalnych i ich przystosowanie do przyrodniczych i technologicznych warunków produkcji, uzasadnione wydaje siê odbudowanie ich pozycji na rynku.
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roœlin - PIB w Radzikowie,
Zak³ad Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie
76-009 Bonin 3
e - mail: [email protected]