G - 7 / G

G - 7 / G - 8
Jakub Jagiełło
Adrian Kotlarz
Andrzej Steranka
Jarosław Golus
1.
GENEZA G-7
Grupa siedmiu najbardziej uprzemysłowionych państw świata i Rosji to koalicja
najbardziej wpływowych państw świata. W skład grupy wchodzą: Wielka Brytania, Francja,
Niemcy, Włochy, Japonia i Stany Zjednoczone (G6, 1975), Kanada (G7, 1976) i Rosja
(1998). Szczytowi G8 towarzyszy Unia Europejska1. Pierwsze spotkanie grupy odbyło się
w 1975r. z inicjatywy Prezydenta Republiki Francuskiej. Istniały dwie przyczyny zwołania
tego szczytu:
− Rekonstrukcja ekonomicznej solidarności najpotęŜniejszych gospodarczo państw
Zachodu po upadku systemu Bretton Woods,
− Przedsięwzięcie środków redukujących negatywne skutki pierwszego kryzysu
energetycznego lat siedemdziesiątych.
Inne z wymienianych przyczyn to: wycofanie się USA z Wietnamu, rozprzestrzenienie
się komunizmu w państwach europejskich leŜących w basenie Morza Śródziemnego, indyjski
test nuklearny i związane z tym ryzyko rozprzestrzenienia broni masowej zagłady.
Początkowo zasadniczym przedmiotem troski członków G-7 była sytuacja ekonomiczna.
Jednak funkcjonowanie G-7 bardzo szybko przestało koncentrować się jedynie wokół
ekonomicznych aspektów stosunków międzynarodowych2.
1
http://wikipedia.org/wiki/G8
Andrzej Dybczyński, Grupa Siedmiu (G7/G-8), [w:] Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota,
mechanizmy działania, zasięg, pod red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004, s.366.
2
0
2.
CELE G-7
Do najwaŜniejszych celów, jakim mają słuŜyć spotkania liderów, moŜna zaliczyć:
− wzmocnienie współpracy międzyrządowej i wzajemnego zrozumienia,
− koordynacja polityk zagranicznych członków grupy w wybranych dziedzinach,
− „rewitalizacja” organizacji międzynarodowych, zwłaszcza ONZ,
− ustalanie wspólnej strategii rozwiązywania najbardziej palących problemów
międzynarodowych,
− identyfikacja dziedzin, w których dzięki współpracy na najwyŜszym szczeblu moŜliwe
jest rozwinięcie inicjatyw ekonomicznych,
− uzgadnianie wspólnej strategii postępowania wobec krajów rozwijających się,
− ocena efektywności podejmowanych działań,
− usprawnianie funkcjonowania międzynarodowego systemu wymiany handlowej
i systemu monetarnego,
− umoŜliwienie przywódcom państw nawiązania regularnych, bliskich, nieformalnych
kontaktów, które słuŜyć będą lepszemu porozumieniu państw,
− ułatwienie
procesu
podejmowania
określonych
decyzji
politycznych
w poszczególnych krajach dzięki udzieleniu im politycznego wsparcia.
Realizacja tych celów i podejmowanie określonych działań jest w wysokim stopniu
uzaleŜnione od interesów poszczególnych państw3.
3.
CZŁONKOSTWO W G-7
Trudno podać jednoznaczne kryteria jakie musiały spełnić kraje tworzące G-7.
Nie są to z całą pewnością kraje najbogatsze. Brak w ich składzie Chińskiej Republiki
Ludowej – czwartej potęgi ekonomicznej na świecie. Dlatego często państwa Grupy określa
się mianem „najbardziej uprzemysłowione demokracje świata”. Warto takŜe zauwaŜyć, Ŝe
państwa Grupy tworzą tzw. „koncert półkuli północnej”. Jest to wyraz coraz silniej
kształtującej się politycznej osi Północ-Południe4. KaŜde z siedmiu państw G-7 posiada róŜne
interesy i oczekiwania związane z uczestniczeniem w pracach Grupy. Ciekawej oceny roli
kaŜdego z państw G-7 dokonuje Stafano Silvestrii:
3
Andrzej Dybczyński, Grupa Siedmiu (G7/G-8), [w:] Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota,
mechanizmy działania, zasięg, pod red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004, s.366.
4
TamŜe, s.367.
1
Francja. Francja nie chce wzmacniać G-7 zwłaszcza w wymiarze politycznym. Jako
członek Rady Bezpieczeństwa uwaŜa, Ŝe dysponuje wystarczającymi moŜliwościami
wpływania na światowe wydarzenia. ”Europeizacja” interesów narodowych i chęć kreowania
samodzielnej roli w Europie Zachodniej w stosunkach międzynarodowych kaŜą ograniczyć
Francji jej zainteresowanie istnieniem G-7 tylko do aspektów gospodarczych. Dlatego teŜ
Francja angaŜuje się w kształtowanie relacji między krajami rozwiniętymi a rozwijającymi
się.
Japonia. Istnienie w G-7 umoŜliwia jej współdecydowanie w procesie koordynacji
polityki państw zachodnich. Obecności w G-7 ułatwić ma osiągnięcie jej stałego statusu
członka Rady Bezpieczeństwa. Z jednej więc strony Zachód dąŜy do wciągnięcia Japonii
w swoje struktury, z drugiej zaś Japonia dąŜy do osiągnięcia silniejszej pozycji w stosunkach
międzynarodowych, zwłaszcza w wymiarze politycznym. Obecność w G-7 zapewnia Japonii
przewagę nad pozostałymi państwami Azji Południowo- Wschodniej.
Kanada. Zasadniczym powodem obecności Kanady w G-7 jest jej pozycja na
geopolitycznej mapie świata. Dzięki poparciu USA, głównie ze względu na kanadyjskie
zasoby surowcowe (uran), Kanada została członkiem Grupy. W interesie zaś samej Kanady
leŜy dowartościowanie własnego znaczenia w systemie międzynarodowym ze względu
na problemy wewnętrzne, polegające głównie na kłopotach z określeniem własnej
toŜsamości.
Niemcy. Jednym z najwaŜniejszych celów polityki zagranicznej Niemiec jest pełna
integracja ze „Strukturami” decyzyjnymi, złuszcza pełen akces do Rady Bezpieczeństwa.
W interesie Niemiec jest istnienie G-7 jako forum z jednej strony uzgadniania polityki
państw, z drugiej zaś jako centrum umoŜliwiającego prezentację własnych moŜliwości
i intencji w polityce międzynarodowej.
Stany Zjednoczone. Zdaniem USA podstawowa zaleta G-7 polega na tym, Ŝe jest to
forum, które moŜe słuŜyć promocji interesów bezpieczeństwa narodowego USA.
Po wydarzeniach z 11 września 2001r. USA zdały sobie sprawę ze słabości Rady
Bezpieczeństwa ONZ. Dlatego ich zdaniem wyłanianie się mocarstw niekompletnych
(złośliwie określanych mocarstwami kulawymi) i ich dąŜenia do realizacji własnych
interesów, w tym walki z terroryzmem tworzą z punktu widzenia USA potrzebę uzgadniania
polityki międzynarodowej w gronie państw podzielających wspólne wartości i dysponujących
moŜliwościami oddziaływania na arenie międzynarodowej. Jednak w związku z konfliktem w
Iraku w 2003r. dla Amerykanów stało się jasne, Ŝe nie mogą liczyć na poparcie zachodnich
2
sojuszników i dlatego chcieli ograniczyć znaczenie G-7. Obecnie jednak USA traktuje Grupę
jako jeden z mechanizmów instytucjonalizacji ich znaczenia w świecie.
Wielka Brytania. Z brytyjskiego punktu widzenia istnienie G-7 stwarza moŜliwości
spowalniania procesów unifikacyjnych w Europie Zachodniej. W interesie Wielkiej Brytanii
leŜy równieŜ utrzymanie stabilnej sytuacji międzynarodowej, przede wszystkim w celu
swobodnej wymiany handlowej i wolnej konkurencji, czym Ŝywotnie jest zainteresowana.
Włochy. Obecność Włoch w G-7 stanowi moŜliwość podnoszenia swojego znaczenia
politycznego, które w porównaniu z potencjałem gospodarczym jest stosunkowo niewielkie.
Spowodowane jest to słabością struktur politycznych Włoch, szczególnie częste zmiany na
stanowisku premiera nie sprzyja tworzeniu familiarnego klimatu wśród przywódców państw
G-7.
Unia Europejska. Uczestnictwo przedstawicieli UE w spotkaniach G-7 wiąŜe się
z sytuacją polityczną w Europie w II poł. lat 70 i dotyczy procesy KBWE. Pośrednie
uczestnictwo części krajów UE w systemie G7 powoduje jeszcze większy wzrost potencjału
– głównie ekonomicznego - tej struktury5.
4.
MECHANIZM FUNKCJONOWANIA G-7
G-7 jest grupą nieformalną. Nie opiera się na Ŝadnym traktacie międzynarodowym
ani nie posiada Ŝądnych oficjalnych struktur jak np sekretariat
Istnieją 2 aspekty
jej funkcjonowania:
„Grupa Siedmiu” spotyka się co rocznych szczytach szefów państwo lub rządów wraz
z towarzyszącymi im delegacjami oraz przedstawicielami UE.
Celem tych spotkań jest:
•
Swobodna wymiana i uzgadnianie poglądów
•
Ustalanie wspólnego stanowiska
•
Konsultacje w istotnych dla członków G7 sprawach
„System G-7” obejmuje działalności zespołów powołanych przesz sejfów państw lub rządów.
Są to tzw. grupy robocze, grupy zadaniowe, grupy studyjne, grupy ad hoc
Zadania tych grup to:
•
techniczne i merytoryczne przygotowanie spotkań na szczycie
•
opracowywanie analiz wybranych problemów oraz analiza skuteczności
implementacji podejmowanych decyzji
5
Andrzej Dybczyński, Grupa Siedmiu (G7/G-8), [w:] Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota,
mechanizmy działania, zasięg, pod red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004, s.368-371.
3
•
ponadto
zajmują
się
kwestiami
finansowymi,
rozwojem
technologii,
problemem zatrudnienia, inicjatywą ustawodawczą konieczną do przeprowadzenia
w poszczególnych krajach w celu skoordynowania polityk
•
grupy zajmują się bardziej wąskimi dziedzinami jak np.: rozwojem
nowoczesnych technologii energetycznych
W odróŜnieniu od jednorocznych szczytów na najwyŜszym szczeblu, „System G-7”
działa w sposób ciągły (kilkunastu dorocznych sesji lub co kilka miesięcy)
Mechanizm operacyjny G-7 składa się z 5 zasadniczych etapów:
1. Poziom przygotowawczy
2. Procedura szczytu i mechanizm podejmowania decyzji –
3. Rodzaj aktów przyjmowanych w trakcie szczytów G-7 rodzaje postanowień
• Szczyty
kończą
się
przyjęciem
„deklaracji”
(„komunikatu”)
Z punktu widzenia mocy sprawczej wyróŜnimy dokumenty
• WiąŜące państwa uczestniczące w szczycie
•
Rekomendacje dla członków grup
•
Propozycje skierowane do organizacji międzynarodowych
•
Akty tworzące ciała wewnątrz systemu G-7
4. Instrumenty realizacji decyzji
5. Mechanizm weryfikacji stopnia realizacji podjętych decyzji6.
5.
POZYCJA G-7 W SYSTEMIE MIĘDZYNARODOWYM
Najprostszym wyznacznikiem moŜliwości w G-7 w systemie międzynarodowym jest
jej potencjał ekonomiczny. Jest to nieco mylące stwierdzenie, z uwagi na dość duŜe
rozbieŜności potencjału między członkami Grupy. Ze względu na niesformalizowany
charakter grupy, brak ścisłych procedur podejmowania i wdraŜania decyzji oraz zbyt duŜe
rozbieŜności w postrzeganiu problemów międzynarodowych i moŜliwości ich rozwiązywania,
nie jest moŜliwe proste wykorzystanie posiadanych środków przez wszystkich członków
grupy. Mimo tej oczywistej słabości przewaga członków G-7 nad pozostałymi członkami
społeczności międzynarodowej jest bardzo duŜa. O sile G-7 decyduje przede wszystkim to, iŜ:
Siedem państw grupy wytwarza ponad 70% globalnego dochodu, co daje im
moŜliwości mobilizacji zasobów gospodarczych niedostępnych dla innych państw,
6
TamŜe, s. 372-375.
4
Światowe rezerwy walutowe składają się w ok. 93% z walut państw grupy, co
umoŜliwia im wpływ na stan światowego systemu finansowego,
Państwa G-7 mają absolutną przewagę technologiczną nad pozostałymi państwami, co
znajduje swój wyraz w stopniu zastosowania nowoczesnych technologii w produkcji
przemysłowej, tempie ich wdraŜania, zastosowania systemów informatycznych,
Członkostwie grupy odgrywają decydującą rolę w licznych organizacjach tj. ONZ,
Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, NATO, OECD,
Członkowie grypy odgrywają znaczącą rolę w kilku regionach świata,
Względna stabilność systemów politycznych członków G-7 ułatwia działalność
na arenie międzynarodowej,
Liczba członków grupy jest wystarczająco mała co zmniejsza ryzyko występowania
ryzyka podziału grupy przez nie dające się pogodzić interesy,
Członkowie grupy podzielają wspólne wartości co umoŜliwia kreację wspólnej
polityki, zwłaszcza w rozległej perspektywie czasowej.
Główne słabości G-7 są wynikiem sposobu konstrukcji Grupy. Przede wszystkim jest
to strukturalna niemoŜność wykorzystania połączonych zasobów grupy. Inne istotne słabości
wymienia S. Silvestrii. Zalicza do nich:
Brak uniwersalnego członkostwa co oznacza, Ŝe pozostałe państwa nie muszą
respektować ustaleń Grupy, ale mogą być do tego zmuszone.
Zbyt rzadkie spotkania liderów grupy uniemoŜliwia reagowanie na wiele nagłych
problemów,
Brak efektywnego mechanizmu realizacji ustalonej polityki7.
Pomimo
swoich
słabości
działalność
G-7
odgrywa
waŜną
rolę
kreatora
bezpieczeństwa międzynarodowego. John Kirton wymienia pięć zasadniczych funkcji
pełnionych w tym kontekście przez G-7:
− grupa zapewnia wewnętrzne bezpieczeństwo swym członkom,
− chroni swych obywateli przed zagroŜeniami typu: terroryzm, epidemie,
− ochrania obowiązujący porządek terytorialny i podstawowe normy funkcjonowania
społeczeństw państw,
− ogranicza konflikty regionalne,
− promuje wartości demokratyczne w skali globalnej.
Andrzej Dybczyński, Grupa Siedmiu (G7/G-8), [w:] Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota,
mechanizmy działania, zasięg, pod red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004, s.375-376.
5
G-7 nie tyle uzupełnia, ale takŜe zastępuje Radę Bezpieczeństwa, główny organ
powołany do zapewnienia stabilności na świecie8.
6. PROTESTY I KRYTYKA G-7
Antyglobalizm (nie mylić z Alterglobalizmem) jest ruchem sprzeciwiającym się
przeciw wszelkim formą instytucji ponadnarodowych reprezentujących neoliberalna
globalizację.
Antyglobaliści krytykują organizacje międzynarodowe w tym G-8 za nie rozwiązanie a wręcz
pogłębianie problemów:
•
postępująca degradacja środowiska naturalnego
•
postępująca degradacja kultur lokalnych, niszowych.
•
unifikacja kultury
•
narastanie antagonizmów narodowo-etnicznych
•
wyzysk pracowników przez wielkie korporacje
•
wciąŜ nierozwiązane problemy Trzeciego Świata:
o
analfabetyzm
o
ubóstwo
o
brak dostępu do informacji
o
występowanie niewolnictwa
wzrastające dysproporcje ekonomiczne między bogatą Północą
i biednym Południem.
Po raz pierwszy protesty na duŜą skalę odbyły się w Genui w 2001 roku, kiedy jeden z
demonstrantów, działacz anarchistyczny Carlo Giuliani, został zastrzelony przez policjanta.
DuŜe protesty takŜe odbyły się podczas szczytu G8 w 2005 roku w Szkocji. Pierwszy
antyszczyt odbył się na uniwersytecie w Edynburgu W ramach Antyszczytu odbędzie się
8 wielkich sesji plenarnych na tematy takie jak: przyszłość Afryki, zmiany klimatyczne,
globalizacja i prywatyzacja.
TakŜe przeszło 50 warsztatów i seminariów - od kampanii przeciwko Coca-Coli,
poprzez doświadczenia rewolucyjnego rządu boliwariańskiego w Wenezueli, po implikacje
francuskiego "Nie" dla projektu konstytucji europejskiej.
Drugi antyszczyt Alterglobaliści rozpoczęli w niemieckim Rostocku nad Bałtykiem "szczyt
alternatywny" Tym razem podnoszono problemy:
8
Andrzej Dybczyński, Grupa Siedmiu (G7/G-8), [w:] Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota,
mechanizmy działania, zasięg, pod red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004, s. 376-377.
6
•
głodu
na
świecie
(Dla
szwajcarskiego
socjologa
i
sprawozdawcy
ONZ ds. walki z głodem Jeana Zieglera )
•
subsydia UE są powodem załamania się gospodarki w Afryce
•
dominacji ekonomiczno gospodarczej wielkich korporacji
•
sprzeciw
wobec
tak
„wrogiego
człowiekowi
kapitalizmu”
(hinduska
obrończyni praw kobiet i praw obywatelskich Vandana Shiva)
7.
•
wyzysku człowieka
•
blokowaniu drenaŜu technologii do krajów 3 świata
PRZYSZŁOŚĆ G-7
Prawdopodobne perspektywy rozwoju G-7:
1. Decentralizacja i instytucjonalizacja – problemy podejmowane na szczytach mają
szczegółowy i techniczny charakter, przez co ich rozwiązywanie na spotkaniach
przywódców państw jest niemoŜliwe. Mimo to wymagają one podjęcia działań np.:
bioetyka, zapobieganie epidemiom, regulacja światowych rynków finansowych, walka
z terroryzmem
2. Personalizacja
–
moŜliwość
odbywania
nieformalnych
spotkań
najbardziej
wpływowych ludzi na świecie moŜe prowadzić do istotnych ustaleń, jednak taki
charakter spotkań zaczął zanikać. Powrót do tej tradycji zwiększyłby moŜliwość
większej swobody, szczerej wymiany poglądów przez liderów i opracowywania
rzeczywistego porozumienia opartego na zaufaniu. Taka forma stałaby niestety
w sprzeczności z postulatami instytucjonalizacji. Rozwiązaniem byłoby podzielenie
szczytu na dwie części: zinstytucjonalizowaną i nieformalną. Konieczne jest równieŜ
utworzenie Sekretariatu dla spraw technicznych i organizacyjnych.
3. Poszerzenie składu – przyłączenie Rosji poruszyło kwestię przyjęcia takŜe innych
państw np. Chiny, Indie czy Brazylię ze względu na ich potencjał ludnościowy
i gospodarczy. Jednak nadmierna rozbudowa naruszyłaby jej charakter, który polega
na określonych moŜliwościach gospodarczych oraz na przestrzegniu wspólnych reguł
zachowań w systemie międzynarodowym.
4. Nowe problemy – dotyczą nowych zagadnień w stosunkach międzynarodowych XXI
wieku lub gwałtownego wzrostu zjawisk rozpoczętych wcześniej np. terroryzm
międzynarodowy,
zagroŜenie
rozwojem
broni
masowej
zagłady,
migracje
międzynarodowe, międzynarodowa przestępczość zorganizowana. Aby sprostać
7
nowym wymaganiom, konieczna byłaby zmiana charakteru spotkań G7, co nakazuje
wrócić do decentralizacji i instytucjonalizacji9.
Obecnie w działalności G7 pojawia się wiele ocen negatywnych, wskazujących na
zmniejszenie się efektywności działań grupy. Jednak w porównaniu do innych organizacji
międzynarodowych G7 radzi sobie dosyć dobrze z dostosowaniem się do zmieniającego się
świata, co stanowi podstawę do pełnienia przez nią kluczowej roli w stosunkach
międzynarodowych takŜe w przyszłości. 10
5.
G-5
G-5 (Grupa Pięciu) – obejmuje kraje, których waluty tworzyły koszyk SDR
(międzynarodowa jednostka walutowa o charakterze pieniądza bezgotówkowego, emitowana
przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy od 1970r.). Do Grupy Pięciu naleŜą: Francja,
Niemcy, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Japonia. Pierwsze spotkanie G-5 odbyło się w
Cheqvers w Wielkiej Brytanii. Jednym z powodów spotkań było niezadowolenie z
funkcjonowania międzynarodowych organizacji finansowych. Grupa nie posiada własnego
sekretariatu ani personelu i korzysta z usług administracji Międzynarodowego Funduszu
Walutowego lub Banku Rozrachunków Międzynarodowych.
6.
G-10
G-10 (Grupa Dziesięciu) – powołana została w 1962r. z inspiracji OECD (Organizacji
Współpracy Gospodarczej i Rozwoju). Członkami Grupy są: Belgia, Kanada, Francja,
Włochy, Japonia, Holandia, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Szwecja. Od 1964r. do
grona państw-członków G-10 dołączyła Szwajcaria, która wcześniej posiadała status
obserwatora w G-10. Celem G-10 było zwiększenie zasobów finansowych Miedzy
narodowego Funduszu Walutowego poprzez udzielanie przez państwa Grupy poŜyczek dla tej
organizacji. G-10 zbiera się takŜe dla przedyskutowania najwaŜniejszych problemów
międzynarodowego systemu finansowego.
9
Andrzej Dybczyński, Grupa Siedmiu (G7/G-8), [w:] Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota,
mechanizmy działania, zasięg, pod red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004, s. 379-381.
10
TamŜe, s 381.
8
BIBLIOGRAFIA:
•
E. Chrabonszczewska, Międzynarodowe organizacje finansowe, Szkoła Główna
Handlowa, Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2005.
•
Z. M. Doliwa – Klepacki, Encyklopedia organizacji międzynarodowych, wyd. II,
Wydawnictwo’69, Warszawa 1999.
•
T. Łoś-Nowak, Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota, mechanizmy
działania, zasięg, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004.
STRONY INTERNETOWE:
•
http://cia.bzzz.net/relacja_z_alternatywnego_szczytu_g8
•
http://lepszyswiat.home.pl
•
http://en.wikipedia.org/wiki/G8
•
http://www.pap.pl
•
http://pl.wikipedia.org/wiki/Ruch_antyglobalistyczny
•
http://www.g8.gc.ca
9