Zakres wykładu z prawa międzynarodowego publicznego +

dr Marek Wasiński, Prawo międzynarodowe publiczne
(wykład 2015/2016)
TEMATY DO OPANOWANIA NA EGZAMIN
(Kolejność prezentowania na wykładzie może różnić się od przedstawionej poniżej)
I.
Cechy
charakterystyczne
prawa
międzynarodowego
i
społeczności
międzynarodowej
II. Źródła prawa międzynarodowego i zobowiązań międzynarodowych
1. Art. 38 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
2. Zwyczaj międzynarodowy
3. Ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane
4. Akty jednostronne państw (w tym problem acquiescence oraz estoppel)
5. Wiążące uchwały organizacji międzynarodowych
6. Umowy międzynarodowe – Prawo traktatów
- Zawarcie i wejście w życie traktatów
- Przestrzeganie, stosowanie i interpretacja traktatów
- Nieważność, wygaśniecie i zawieszenie działania traktatów
- Sukcesja państw w odniesieniu do zobowiązań traktatowych
Temat II.6 (Prawo traktatów) proszę przerobić samodzielnie. Pomocne będą:
a) podręczniki (zwłaszcza temat: Sukcesja państw),
b) skrypt do ćwiczeń [http://www.grocjusz.edu.pl/skrypt_index.html].
III. Wzajemne relacje między poszczególnymi źródłami prawa
1. Problem hierarchii źródeł prawa międzynarodowego
2. Problem hierarchii norm prawa międzynarodowego
3. Zobowiązania erga omnes oraz dopuszczalność actio popularis w prawie
międzynarodowym
IV. Miejsce prawa międzynarodowego w polskim porządku prawnym
1. Status w polskim prawie ratyfikowanych umów międzynarodowych
2. Status w polskim prawie umów międzynarodowych innych, niż ratyfikowane
3. Status w polskim prawie wiążących uchwał organizacji międzynarodowych
1
dr Marek Wasiński, Prawo międzynarodowe publiczne
(wykład 2015/2016)
4. Status w polskim prawie norm międzynarodowego prawa zwyczajowego
Tematy: IV.1 oraz IV.2 proszę przerobić samodzielnie. Źródła: j.w.
V. Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego. Jurysdykcja państwa
1. Elementy statuujące „państwowość”
2. Uznanie za państwo
3.
Jurysdykcja
legislacyjna
państwa
(w
tym:
problem
zwierzchnictwa
personalnego państwa, oraz problem obywatelstwa osób fizycznych i prawnych na
gruncie prawa międzynarodowego)
4. Jurysdykcja wykonawcza państwa
5. Jurysdykcja sądownicza państwa
6. Ograniczenia zwierzchnictwa terytorialnego państwa:
- immunitet dyplomatyczny i konsularny
- immunitet wysokich urzędników państwowych
- immunitet państwa
VI. Odpowiedzialność państwa w prawie międzynarodowym publicznym
1. Zasady ponoszenia odpowiedzialności
2. Przesłanki bezprawności czynu
-
przypisanie czynu
-
naruszenie prawnomiędzynarodowego zobowiązania
3. Problem winy i szkody jako przesłanek odpowiedzialności państwa
4. Okoliczności wyłączające bezprawność
5. Konsekwencje aktu bezprawnego
VII. Międzynarodowe Sądownictwo Karne
2
dr Marek Wasiński, Prawo międzynarodowe publiczne
(wykład 2015/2016)
VIII. Metody służące zapewnianiu przestrzegania prawa międzynarodowego
1. Kompetencja Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w zakresie
rozstrzygania sporów międzynarodowych (art. 36 Statutu MTS). Sądownictwo
międzynarodowe
2. Problem dopuszczalności użycia siły zbrojnej
-
użycie siły w samoobronie
-
interwencja na zaproszenie
-
interwencja humanitarna
-
użycie siły na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ
-
działalność „sił pokojowych”
-
użycie siły w ramach wykonywania prawa do samostanowienia
3. Środki odwetowe
4. Środki nie polegające na użyciu siły zbrojnej a nakładane przez RB ONZ na
podstawie art. 41 Karty Narodów Zjednoczonych
IX. Pokojowe rozstrzyganie sporów międzynarodowych
1. Mediacja, koncyliacja, dobre usługi
2. Sądownictwo międzynarodowe a arbitraż międzynarodowy
Temat ten proszę przerobić samodzielnie. Źródła j.w.
X. Status prawny obszarów morskich
1. Wody wewnętrzne,
2. Morze terytorialne,
3. Strefa przyległa i wyłączna strefa ekonomiczna,
4. Morze pełne i szelf kontynentalny (w tym: prawo wizyty i rewizji, prawo
pościgu)
Temat ten proszę przerobić samodzielnie. Źródła j.w.
3
dr Marek Wasiński, Prawo międzynarodowe publiczne
(wykład 2015/2016)
SUGEROWANE PODRĘCZNIKI
(do wyboru, jednak wydane nie wcześniej, niż w 2005 roku)
L. Antonowicz, Podręcznik prawa międzynarodowego,
J. Barcik, T. Srogosz: Prawo międzynarodowe publiczne,
J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu,
R. Bierzanek, J. Symonides: Prawo międzynarodowe, (szczególnie polecane)
W. Góralczyk: Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie,
A. Łazowski, A. Zawidzka: Prawo międzynarodowe publiczne,
S. Sawicki, W. Góralczyk: Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie,
A. Wyrozumska, W. Czapliński: Prawo międzynarodowe publiczne (szczególnie
polecane)
LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA
W. Czapliński, A. Wyrozumska: Sędzia krajowy wobec prawa międzynarodowego,
P. Filipek, B. Kuźniak: Prawo międzynarodowe publiczne. Testy, kazusy, tablice,
M. Frankowska: Prawo traktatów,
J. Horodyski (red.): Prawo międzynarodowe publiczne. Zbiór testów dla studentów,
J. Horodyski, Prawo międzynarodowe publiczne. Repetytorium,
B. Kuźniak, M. Marcinko, Organizacje międzynarodowe,
B. Liżewski: Prawo międzynarodowe w polskiej praktyce sądowej,
R.R. Ludwikowski, Handel międzynarodowy,
M.N. Shaw: Prawo międzynarodowe,
J. Sutor: Prawo dyplomatyczne i konsularne,
A. Wyrozumska: Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka.
4
dr Marek Wasiński, Prawo międzynarodowe publiczne
(wykład 2015/2016)
ZALICZENIE ZAJĘĆ
Studenci uzyskują zaliczenie przedmiotu wyłącznie na podstawie zdanego
egzaminu pisemnego.
PRZYKŁADOWY EGZAMIN PISEMNY
....................................................
………………………………
(imię i nazwisko oraz nr indeksu)
(liczba punktów z wykładu)
Część I
Część I składa się z 10 pytań, dotyczących zasadniczych, nieskomplikowanych kwestii
teoretycznych. W każdym pytaniu prawidłowa jest tylko jedna odpowiedź. Każda prawidłowa
odpowiedź punktowana jest przyznaniem 1 pkt. Błędna odpowiedź na pytanie oznacza stratę
1 pkt. Brak odpowiedzi na pytanie jest neutralny (punktów się nie zdobywa i nie traci). Aby
zaliczyć egzamin, należy w części I uzyskać minimum 5 punktów NETTO (a zatem
chodzi tu o wartość uzyskaną po odjęciu punktów za odpowiedzi błędne).
Niespełnienie tego warunku oznacza ocenę niedostateczną z całego egzaminu,
niezależnie od wyniku z części II i III.
Przykłady pytań z części I:
 Dla stwierdzenia, że wykształciła się norma prawa zwyczajowego wykazać
należy, iż stała i jednolita praktyka państw: (a) trwa od początków
świadomości prawnej, (b) trwa 5 lat, (c) trwa 10 lat, (d) żadna odpowiedź nie
jest poprawna.
 Państwo przestaje istnieć jako podmiot prawa międzynarodowego w
przypadku:
(a)
przejściowego
rozpadu
władzy
centralnej,
(b)
pozakonstytucyjnej zmiany władzy, (c) przejściowej okupacji całości jego
terytorium, (d) w żadnym z powyższych przypadków.
5
dr Marek Wasiński, Prawo międzynarodowe publiczne
(wykład 2015/2016)
 Akt, którym państwo jednostronnie stwierdza istnienie pewnych faktów i
godzi się z tym, że wywołują one wiążące skutki wobec niego, to: (a)
notyfikacja; (b) uznanie; (c) protest; (d) przyrzeczenie; (e) traktat.
Część II
Cześć II składa się z 5 bardziej złożonych problemów praktycznych. W każdym pytaniu
wchodzi w grę wybór więcej niż jednej odpowiedzi, tzn. prawidłowe mogą być jedna, dwie,
bądź więcej odpowiedzi. Za prawidłową odpowiedź uznaje się tylko taką, w której zaznaczone
są wszystkie prawidłowe opcje. Każda prawidłowa odpowiedź punktowana jest przyznaniem 2
pkt. Błędna odpowiedź na pytanie oznacza stratę 1 pkt. Brak odpowiedzi na pytanie jest
neutralny (punktów się nie zdobywa i nie traci).
Przykłady pytań z części II:
 Belgia i Senegal są stronami konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur.
Zobowiązuje ona państwa strony do tego, by przebywające na ich terytoriach
osoby podejrzane o stosowanie tortur były albo wydawane innym państwo
stronom na ich żądanie, albo zostały osądzone w państwie, na terytorium
którego przebywają. Traktat zawiera klauzulę o obowiązkowej jurysdykcji
MTS w przypadku sporów dotyczących jego stosowania. Belgia twierdzi, że
Senegal naruszył konwencję nie wydając na jej żądanie przebywającego w
Senegalu byłego prezydenta Czadu oraz nie osądzając go we własnym
zakresie. Belgia zatem: (a) może wszcząć przeciwko Senegalowi postępowanie
przed MTS; (b) może wszcząć przeciwko Senegalowi postępowanie przed
MTS wyłącznie wtedy, gdy Senegal na to się wyraźnie zgodzi; (c) nie może
wszcząć
przeciwko
Senegalowi
postępowania
przed
MTS
(prawo
międzynarodowe nie zna actio popularis).
 Arabia Saudyjska może skutecznie powołać się na immunitet suwerenny
przed sądem francuskim: (a) w sprawie, w której pozwanym jest saudyjskie
ministerstwo spraw wewnętrznych a dotyczącej tortur, jakich dopuścili się
6
dr Marek Wasiński, Prawo międzynarodowe publiczne
(wykład 2015/2016)
saudyjscy policjanci na obywatelu Francji, gdy przebywał on na terytorium
Arabii Saudyjskiej; (b) w sprawie, w której pozwanym jest saudyjskie
ministerstwo spraw zagranicznych a dotyczącej bezpodstawnego zwolnienia
obywatelki francuskiej z pracy (tłumaczka w saudyjskiej ambasadzie w
Paryżu); (c) w sprawie, w której pozwanym jest saudyjskie ministerstwo
spraw zagranicznych a dotyczącej odmowy wydania wizy przez saudyjski
konsulat w Paryżu; (d) Arabia Saudyjska nie może skutecznie powołać się na
immunitet suwerenny w żadnym z wymienionych przypadków.
 Urzędnik konsularny państwa X w Polsce odmówił wydania wizy wjazdowej
osobie prywatnej. Osoba, która otrzymała decyzję odmowną, wniosła przed
sąd
polski
powództwo
przeciwko
urzędnikowi
domagając
się
odszkodowania. Urzędnik podniósł zarzut przysługującego mu immunitetu
suwerennego. Sąd polski: (a) powinien odmówić uznania zarzutu i powinien
rozpoznać sprawę merytorycznie, ponieważ osoba fizyczna nigdy nie może
skutecznie powołać się na immunitet suwerenny; (b) powinien odmówić
uznania zarzutu i powinien rozpoznać sprawę merytorycznie, ponieważ w
rozpatrywanym przypadku w grę wchodził actus de iure gestionis; (c) powinien
uznać zarzut i odmówić rozpoznania merytorycznie sprawy, ponieważ nie
pozwala na to immunitet suwerenny.
Część III
Wypowiedź pisemna (esej) dotycząca 1 problemu. Odpowiedź poprawna punktowana jest
przyznaniem 4 pkt.
Przykłady pytań z Części III:
 Chcąc określić, czy uchwała organizacji międzynarodowej ma charakter
prawnie wiążący, czy też jest tylko prawnie niewiążącym zaleceniem, należy
przeprowadzić dwustopniowy test. Proszę opisać ten test.
7
dr Marek Wasiński, Prawo międzynarodowe publiczne
(wykład 2015/2016)
 Powszechnie akceptowaną definicję ludobójstwa odnajdujemy w art. II
Konwencji z 1948 roku w sprawie zapobiegania i karania zbrodni
ludobójstwa. Proszę ją podać.
Punktacja egzaminacyjna:
24-22 pkt. - ocena bardzo dobra,
21-20 pkt. - ocena dobra plus,
19-18 pkt. - ocena dobra,
17-14 pkt. - ocena dostateczna plus,
13 pkt. i mniej - ocena dostateczna (pod warunkiem zaliczenia części I)
Aktywność w czasie wykładów:
W toku wykładów rozważane będą problemy prawne, ilustrujące przedstawiane
zagadnienia. Za poprawne rozwiązanie postawionego problemu, Student uzyskuje 1
punkt. W toku jednego wykładu jedna osoba może uzyskać nie więcej, niż 2 pkt. W
ciągu całego semestru jedna osoba może uzyskać nie więcej, niż 10 pkt. Punkty za
aktywność zaliczane są do punktacji egzaminacyjnej wyłącznie w przypadku
zaliczenia części I egzaminu.
8