dr inż. Ewa Przysiężna Żywność ekologiczna

dr inż. Ewa Przysiężna
Żywność ekologiczna
Scenariusz do wykorzystania na lekcji biologii, chemii, przyrody, godzin wychowawczych
oraz w trakcie realizacji ścieżek między przedmiotowych.
Cel
 przekazanie podstawowej wiedzy na temat żywności ekologicznej i znaków informacyjnych,
 przekazanie informacji na temat zasad świadomego dokonywania wyboru żywności
podczas zakupów.
Cele kształcenia w kategoriach operacyjnych
Cel poznawczy:
 Poziom zapamiętania: uczeń zna definicję żywności ekologicznej oraz znaki informacyjne.
 Poziom zrozumienia: uczeń wyjaśnia różnicę między żywnością konwencjonalną a
ekologiczną, rozumie potrzebę dokonywania świadomych wyborów podczas robienia
zakupów żywności.
 Poziom stosowania w sytuacjach typowych: uczeń wskaże różnice między żywnością
ekologiczną a żywnością konwencjonalną, posługując się znakami na produktach dokona wyboru.
Cel praktyczny:
 Poziom umiejętności: uczeń wskaże żywność ekologiczną.
Cel motywacyjny:
 Poziom uczestnictwa w działaniu: uczeń staje się świadomy konieczności dokonywania wyboru między żywnością ekologiczną a konwencjonalną.
 Postawy: uczeń staje się odpowiedzialny za swoje wybory, rozumie różnicę między
żywnością ekologiczną, a konwencjonalną i ich wpływ na środowisko naturalne.
Metody i formy pracy
 pokaz, opis, elementy wykładu, dyskusja, ćwiczenia rachunkowe.
Materiały potrzebne do realizacji lekcji
 opakowania po żywności ekologicznej ze znakami informacyjnymi.
Przebieg zajęć
1. Uczniowie dyskutują na temat zakupów żywności w ich rodzinie, kto i co decyduje o
zakupie tego czy innego produktu, a także kto najczęściej robi zakupy żywności.
2. Nauczyciel zapoznaje uczniów z pojęciem żywności ekologicznej.
1
3. Nauczyciel zapoznaje uczniów ze sposobem odróżnienia żywności ekologicznej od
konwencjonalnej, dzięki znakom zamieszczanym na żywności ekologicznej.
4. Zapoznanie uczniów ze znakami dla żywności ekologicznej w Polsce jak i w innych
krajach.
5. Oszacowanie kosztu całodziennej racji pokarmowej z produktów konwencjonalnych
(każdy uczeń dla siebie) oraz urozmaiconych żywnością ekologiczną. Wnioski.
6. Zadanie domowe:
świadome zakupy żywności- wyszukanie na półkach sklepu (osiedlowego, hipermarketu itp.) żywności ekologicznej.
Materiały dla nauczyciela
Definicja żywności ekologicznej
Rolnictwo ekologiczne – (organiczne, biologiczne) - system gospodarowania, w którym wyklucza się stosowanie syntetycznych nawozów mineralnych, pestycydów, regulatorów wzrostu i syntetycznych dodatków paszowych. Rolnictwo to charakteryzuje się produkcją w cyklu
zamkniętym gleba – roślina – zwierzę, przy zachowaniu dużej samowystarczalności. Traktowane jest jako sposób życia w symbiozie z przyrodą, a cele ekologiczne dominują nad ekonomicznymi.
Żywność ekologiczna” to żywność, której sposób wytwarzania jest zgodny z zasadami zawartymi w rozporządzeniu Rady (EWG) 2092/91 w sprawie produkcji ekologicznej produktów
rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych z późniejszymi zmianami, oznacza między innymi żywność produkowaną bez użycia nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin, przy zachowaniu żyzności gleby oraz różnorodności biologicznej.
Uważa się, że stosowanie rolnictwa ekologicznego pozwala na:
 ochronę środowiska produkcji rolniczej tj. gleby, wody, krajobrazu - dążenie do biologicznej samoregulacji w obrębie gospodarstwa rozumianego jako system ekologiczny,
 wysoką jakość biologiczną płodów rolnych, podobną do właściwości produktów powstających naturalnie w przyrodzie, bez ingerencji człowieka.
Najważniejsze zasady ekologicznej produkcji to: zakaz używania chemicznych środków
ochrony roślin, nawozów sztucznych, organizmów genetycznie modyfikowanych, a w produkcji zwierzęcej pasz przemysłowych, antybiotyków, stymulatorów wzrostu, itd. W rolnictwie ekologicznym chodzi nie tylko o regulowane ustawą zakazy i ograniczenia, są one jedynie konsekwencją powrotu do naturalnych metod gospodarowania, wykorzystujących siłę
tkwiącą w przyrodzie. Naczelną zasadą ekologicznej produkcji jest równowaga paszowonawozowa, bioróżnorodność, tzn. hodowane zwierzęta spożywają paszę wyprodukowaną w
tym samym gospodarstwie, a więc także ekologiczną, a nawóz „produkowany” przez te zwierzęta jest wykorzystywany do użyźniania gleby pod produkcję roślinną. Sprawne funkcjonowanie tego systemu wymaga różnorodności gatunków roślin i zwierząt, przy zachowaniu odpowiednich proporcji, w ich liczebność. W przeciwnym razie łatwo o zachwianie tej równowagi. Przykładem jest koncepcja równoczesnej uprawy kilku gatunków na tej samej powierzchni pola, a powstała w tych rejonach świata, w których brakowało odpowiedniej ziemi
pod uprawę. W Indiach, południowo wschodniej Azji oraz w krajach Ameryki Łacińskiej ten
system uprawy ma wielowiekową tradycję. Wykorzystując pozytywne aspekty wzajemnej
konkurencji pomiędzy komponentami konieczne jest jedynie określenie właściwych proporcji, przy których składniki będą na siebie korzystnie oddziaływać, zachowując zasady komplementarnego wykorzystania zasobów siedliska, a także wpływ zróżnicowanych proporcji na
2
wzrost, rozwój, plon i jakość komponentów. Uprawy współrzędne pozwalają na ograniczania
stosowania metod chemicznych i ilości używanych agrochemikaliów.
Żywność ekologiczna dostępna jest w wielu sklepach, a różni się od żywności konwencjonalnej między innymi tym, że:
 do produkcji żywności ekologicznej nie używa się chemicznych środków ochrony roślin i nawozów sztucznych, do nawożenia dopuszczalne są na przykład nawozy zielone, kompost, obornik, minerały dostępne w przyrodzie;
 w gospodarstwach ekologicznych w żywieniu zwierząt stosuje się przede wszystkim
pasze z własnego, ekologicznego gospodarstwa lub dokupuje się pasze ekologiczne z
dopuszczalną domieszką pasz konwencjonalnych;
 ekologiczna żywność nie zawiera sztucznych barwników, środków zapachowych,
smakowych, konserwujących.
Żywność ekologiczna jest produkowana i przetwarzana metodami ekologicznymi, w gospodarstwach i przetwórniach certyfikowanych i kontrolowanych przez jednostki certyfikujące.
Żywność ekologiczna znakowana jest specjalnymi znakami.
Wybrane znaki dla żywności ekologicznej.
Znak przyznawany przez Komisję Europejską dla produktów ekologicznych
w Unii Europejskiej. Umieszczany obowiązkowo na wszystkich paczkowanych produktach
ekologicznych wyprodukowanych w jednym z państw członkowskich i spełniających obowiązujące normy wspólnotowe. Nie obejmuje produktów importowanych spoza terenu Unii.
Znak przeznaczony dla ekologicznej żywności. Przyznaje go Polskie Stowarzyszenie Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi.
Znak ekologiczny „EKO” nadawany jest przez PCBC od 1998r. Znak ten mogą
otrzymać usługi i wyroby krajowe i zagraniczne, w drodze dobrowolnej certyfikacji.
Znak rolnictwa ekologicznego Unii Europejskiej. Użycie tego znaku jest dobrowolne. Znak informuje, że :
-95% składników tego produktu zostało wyprodukowane metodami ekologicznymi,
-produkt spełnia wymogi oficjalnego nadzoru,
-produkt pochodzi bezpośrednio od producenta lub sprzedawany jest przygotowany w zamkniętym i zabezpieczonym opakowaniu.
3
Znak certyfikowanego rolnictwa ekologicznego
Bio Suisse - znak ekologiczny przyznawany produktom, których surowce w
90% pochodzą ze Szwajcarii. Etykietę ekologiczną Bio spotkać można na żywności ekologicznej.
Bio-Siegel
Niemiecki certyfikat rolnictwa ekologicznego.
AB (Agriculture Biologique) - znak ekologiczny stosowany we Francji. Co
najmniej 95% składników produktu to składniki organiczne wyprodukowane na terenie Unii
Europejskiej i są zgodne z normą EN 45011. Certyfikat ekologiczny AB przyznawany jest od
roku 1985. Jest to symbol ekologiczny dotyczący żywności ekologicznej.
KRAV - szwedzki znak żywności ekologicznej. Znak ekologiczny - KRAV
istnieje od 1985 roku. Produkty ekologiczne oznaczone tym symbolem zostały wytworzone
bez użycia sztucznych nawozów i chemicznych środków ochrony roślin.
EKO - znak ekologiczny posiadają produkty żywnościowe, które otrzymały
certyfikat ekologiczny przyznawany przez holenderską organizację SKAL.
Oznakowaniu ekologicznemu ulegają tylko te towary, które w składzie mają więcej niż 95%
organicznych komponentów.
4
Estonian Organic Farming - znak ekologiczny przyznawany w Estonii. Certyfikat ekologiczny może zostać przyznany, jeśli produkt wykonany został z surowców, które w
70% pochodzą z przedsiębiorstw ekologicznych. Symbol ekologiczny może otrzymać także
producent, który jest w trakcie konwersji metod produkcji na metody ekologiczne.
Danish Q-mark - znak ekologiczny używany do etykietowania mleka, mięsa,
warzyw, jaj, zbóż produkowanych przez ekologiczne gospodarstwa rolne. Danish Q-mark
wprowadzono w roku 1989 w Danii. Władze tego kraju sprawują zwierzchnictwo nad etykietowaniem produktów ekologicznych.
Żywność ekologiczna ma wyższą cenę niż żywność konwencjonalna. W gospodarce
rynkowej produkty wysokiej jakości mają wyższą cenę. Jest to fakt zrozumiały dla konsumentów i akceptowany. Żywność ekologiczna musi spełniać surowe wymogi określone przez
ustawodawstwo zarówno polskie jak i europejskie. Jakość jest gwarantowana procesami certyfikacji i kontroli.
Ceny skupu ekologicznych produktów rolnych w przypadku kontraktacji są wyższe
(co najmniej o 30%) w porównaniu do cen produktów konwencjonalnych. Ceny żywności
ekologicznej są uzależnione od miejsca ich zakupu. Najtaniej można kupić u rolników. Najwyższe ceny ma żywność ekologiczna w sklepach specjalistycznych oraz hipermarketach z
wydzielonymi stoiskami, w dużych aglomeracjach miejskich.
W zakresie konsumpcji ekologicznej żywności Polska wypada słabo. Statystyczny
konsument z wysoko rozwiniętych krajów Europy, na produkty bio wydaje ok. 100 euro
rocznie, w Polsce ten wynik jest ok. 20 razy mniejszy.
W zakresie produkcji żywności ekologicznej Polska jest co raz lepsza, powstają nowe firmy,
więcej rolników przechodzi na uprawy ekologiczne, powstają nowe sklepy, produkty zaczynają cieszyć się zainteresowaniem wśród restauratorów i hotelarzy. W zakresie przetwórstwa
owocowo-warzywnego Polska już jest jednym z liderów rynku ekologicznego.
Perspektywy rozwoju tego rynku są coraz lepsze. Coraz większa liczba konsumentów
chce płacić więcej za żywność z pewnych źródeł. Cała branża cieszy się większym zainteresowaniem już nie tylko wśród osób zamożnych, ale również wśród tych niżej sytuowanych.
Wzrost zainteresowania rolnictwem ekologicznym wynika ze wzrostu świadomości społeczeństwa.
Dodatkowe źródła informacji
http://www.portalspozywczy.pl/owoce-warzywa/wiadomosci/biofuturo-rynek-ekozywnosci-w-polsce-jestperspektywiczny,54267.html 15.09.2011
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2010 r. w sprawie niektórych warunków produkcji
ekologicznej
Ustawa z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. 2009 nr 116 poz.975)
www.biokurier.pl,
Newsletter farmer.pl
5