D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

Sygn. akt I ACa 543/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 października 2014 r.
Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący :
SSA Ewa Jastrzębska (spr.)
Sędziowie :
SA Lucyna Świderska-Pilis
SO del. Tomasz Ślęzak
Protokolant :
Małgorzata Korszun
po rozpoznaniu w dniu 23 października 2014 r. w Katowicach
na rozprawie
sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej w K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w W.
o zapłatę
na skutek apelacji powoda
od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach
z dnia 25 lutego 2014 r., sygn. akt II C 492/13,
1) oddala apelację;
2) zasądza od powoda na rzecz pozwanego 2 700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania
apelacyjnego.
Sygn. akt: I ACa 543/14
UZASADNIENIE
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 lutego 2014r. Sąd Okręgowy w Katowicach:
1) oddalił powództwo;
2) zasądził od powoda Syndyka masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej w K. na rzecz
pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Wskazał w uzasadnieniu, że powód Syndyk masy upadłości (...) S.A. w upadłości domagał się od Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych w W. kwoty 141.236,99 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za okres od 9.02.2013
do dnia zapłaty, oraz zwrot kosztów postępowania.
W uzasadnieniu żądania wskazał, że 21.09.2011r Sąd Rejonowy K. w K. ogłosił upadłość obejmującą likwidację
majątku powodowej spółki. W toku analizy dokumentacji ustalono, że przed ogłoszeniem upadłości pozwana dokonała
szeregu wpłat na rzecz pozwanego dotyczących zobowiązań z tytułu składek dotyczących ubezpieczenia społecznego,
zdrowotnego oraz Funduszu Pracy innego podmiotu tj. (...) Sp. zoo. Zapłata składek nastąpiła z rachunku bankowego
upadłego, ale w tytułach przelewu wskazano NIP (...) Sp. zoo. Zapłaty dokonano w łącznej wysokości 141.236,99
zł . Z uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26.05.2008 (...) wynika, że nie jest możliwe regulowanie
należności publiczno- prawnych do których stosuje się przepisy ordynacji podatkowej – z innego rachunku bankowego
niż rachunek samego podatnika, a gdy taka sytuacja ma miejsce to nie wywołuje to skutku w postaci umorzenia
zobowiązania podatkowego podatnika, tylko powoduje powstanie roszczenia o zwrot z tytułu bezpodstawnego
wzbogacenia po stronie tego z czyjego rachunku bankowego dokonano płatności. Na podstawie art. 31 ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych art. 59 § 1 pkt. 1 oraz 60 § 1 Ordynacji Podatkowej, przepisy będące podstawą dla
podjętej uchwały znajdują zastosowanie do składek na ubezpieczenie społeczne. Podobnie w/w przepisy stosuje się
do składek na ubezpieczenie zdrowotne i składek na Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Zatem po stronie upadłego jako bezpodstawnie zubożonego powstało roszczenie z tytułu bezpodstawnego
wzbogacenia wobec podmiotu na rzecz którego bezpodstawnej zapłaty dokonano. Jako podstawę dochodzonego
roszczenia powód wskazał art. 405 kc. Bez znaczenia prawnego powstają wszelkie uzgodnienia stron, które przewidują
płatności podatku obciążającego jeden podmiot przez drugi. Spółka (...) zaś, w żaden sposób nie zwróciła upadłemu
środków przekazanych na rzecz Urzędu Skarbowego, a zatem stan zubożenia istnieje nadal.
Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym dnia 29.04.2013 w sprawie II Nc 132/13 (k-370) Sąd
pierwszej instancji uwzględnił żądanie pozwu w całości.
Pozwany wniósł od tego nakazu sprzeciw domagając się oddalenia powództwa i zasadzenia kosztów procesu.
W uzasadnieniu zarzucił , że zachodzi brak legitymacji procesowej powoda, a to nie wykazanie faktu zubożenia
upadłego. Powód winien wykazać, że dochodzona na jego rzecz należność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia
istotnie istnieje i stanowi część masy upadłości przedkładając sporządzony przez siebie spis inwentarza. Nadto
pozwany nie może być traktowany jako podmiot wzbogacony w zakresie kwoty 26.669,84 zł, na którą składają się
składki na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych albowiem
pozwany wprawdzie na podstawie przepisu art. 32 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie Ubezpieczeń Społecznych
prowadzi pobór wskazanych wyższej należności publiczno prawnych, jednakże czyni to na rzecz państwowej osoby
prawnej – Narodowego Funduszu Zdrowia oraz pozostających w dyspozycji Ministra Pracy i Polityki Społecznej
Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Pozwanemu nie przysługuje legitymacja
procesowa bierna w zakresie kwoty 26.669,84 zł. Zdaniem pozwanego podobna sytuacja zachodzi również w
przypadku środków przekazanych na rachunek Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 114.567, 15 zł, które nie
stanowią przychodów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W., a stanowią przychody zarządzanego przezeń Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, którymi pozwany nie może dysponować inaczej jak tylko w zakresie wskazanym w przepisie
art. 54 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
W ocenie Sądu pierwszej instancji powództwo na uwzględnienie nie zasługuje brak jest bowiem podstaw z art. 405
kc do uwzględnienia powództwa.
Powód wskazał jako podstawę dochodzonych przez siebie roszczeń art.405kc podnosząc, iż osobą wzbogaconą jest
strona pozwana na skutek zapłaty przez powoda zobowiązań z tytułu składek wpłaconych do pozwanego dotyczących
ubezpieczenia społecznego, zdrowotnego oraz na Fundusz Pracy innego podmiotu tj. (...) Sp. zoo.
Zadaniem sądu pierwszej instancji brak jest podstaw do uznania strony pozwanej w świetle art. 405 kc. za wzbogaconą
kosztem powoda bowiem kwoty przelane przez upadłego w sposób oczywisty dotyczą Spółki (...), co pozostaje
bezsporne między stronami. Zapłata składek przez stronę powodową obejmujących inny podmiot niewystępujący w
sprawie spowodowała stan bezpodstawnego wzbogacenia tegoż podmiotu kosztem podmiotu, który należne składki
uiścił .
Mając powyższe na uwadze sąd pierwszej instancji powództwo oddalił .
O kosztach postępowania orzekł Sąd na mocy art. 98 kpc.
Od wyroku tego wniósł apelacje powód . Zaskarżył wyrok w całości.
Zarzucił :
1. Naruszenie prawa materialnego- art. 59 § 1 pkt 1 oraz art. 60 § 1 pkt 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja
podatkowa w zw. z art. 31 i 32 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez
ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zapłata zobowiązań z tytuł składek na ubezpieczenie społeczne,
zdrowotne, oraz składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych może zostać
dokonana przez inny podmiot niż zobowiązany do zapłaty i tym samym taka zapłata prowadzi do umorzenia
zobowiązania;
2. Naruszenie prawa materialnego tj. art. 405kc i 410&1 i 2 kc poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że:
- zapłata składek ZPC (...) przez upadłego nie spowodowała po stronie pozwanego bezpodstawnego wzbogacenia;
- zapłata składek ZPC (...) przez upadłego wywołała skutek w postaci umorzenia zobowiązań ZPC (...) , podczas gdy
z faktu otrzymania środków pieniężnych przez pozwanego ZPC (...) nie uzyskała żadnych korzyści .Tym samym na
skutek prawnie niedopuszczalnej zapłaty nastąpiło jedynie bezpodstawne wzbogacenie pozwanego kosztem upadłego.
Powołując się na powyższe domagał się zmiany wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenia kosztów
procesu za obie instancje ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania oraz
orzeczenia o kosztach procesu.
Sąd Apelacyjny zważył co następuje:
Apelacja powoda zasadna nie jest i skutku odnieść nie może. Wbrew podnoszonym zarzutom zaskarżony wyrok jest
ostatecznie trafny, chociaż uzasadnienie nie odpowiada wymogom z art. 328 § 2 kpc albowiem nie zawiera w ogóle
części dotyczącej ustaleń faktycznych .
Zebrany jednakże w sprawie materiał dowodowy pozwala Sądowi Apelacyjnemu na poczynienie ustaleń, iż przed
ogłoszeniem upadłości w 2007 roku (...) SA dokonała na rzecz pozwanego wpłat w łącznej kwocie 141.236, 99 zł
z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy innego podmiotu tj. (...) spółki z o.o.
Zapłata składek nastąpiła z rachunku bankowego upadłego, w tytułach przelewu wskazano NIP spółki (...).(dowód
wydruki z konta spółki (...)).
Kwota 26.669,84 zł na którą składają się składki na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych została przekazana przez pozwanego na podstawie art. 32 ustawy
z dnia 13.10.1998 r. o systemie Ubezpieczeń Społecznych na rzecz państwowej osoby prawnej – Narodowego
Funduszu Zdrowia oraz pozostających w dyspozycji Ministra Pracy i Polityki Społecznej Funduszu Pracy Funduszu
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Natomiast kwota 114.567, 15 zł stanowiąca przychody zarządzanego
przez pozwanego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych została w całości wydatkowana na wypłatę świadczeń
finansowanych ze składek ZUS. Przychody ze składek na ubezpieczenia społeczne wyniosły 87.973.782 tys. złotych,
dotacja budżetowa w 2007r. wyniosła 23.892.986 tys zł, refundacja ze składek przekazanych przez OFE wyniosła
16.219.292 tys. zł, zaś pozostałe przychody 1.634.947 tys. zł. Natomiast koszty funduszu wyniosły 123.755.016 tys.
zł , w tym koszty emerytalno - rentowe finansowane ze składek 109.955.881 tys. zł , pozostałe świadczenia 8.057.368
tys. zł , wydatki bieżące 3.784.808tys. zł . Zatem przychody FUS zostały w całości wydane na wypłatę świadczeń
finansowanych ze składek FUS.
(dowód: sprawozdanie z działalności ZUS za 2007r zatwierdzone uchwałą nr 30/2008 Zarządu ZUS z dnia 15 maja
2008 r. w sprawie przyjęcia sprawozdania z działalności ZUS za 2007r)
Powód opierał swe żądanie na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu. Z mocy art. 405kc, kto bez podstawy
prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby zobowiązany jest do wydania korzyści w naturze , a gdyby
to nie było możliwe do zwrotu jej wartości.
Najistotniejszą zatem kwestią do rozstrzygnięcia było ustalenie , kto w tym stanie rzeczy jest osobą wzbogaconą w
rozumieniu art. 405 kc i tym samym zobowiązaną do wydania korzyści majątkowej.
Sąd Apelacyjny w tym składzie podziela stanowisko wyrażone ostatnio w orzecznictwie Sądu Najwyższego , że
zapłata podatku ( czy też należności , do której stosuje się przepisy ordynacji podatkowej) obciążającego inną
osobę powoduje powstanie roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia , które przysługuje
płacącemu (niezobowiązanemu) wobec podatnika, a nie wobec osoby, której tą kwotę uiszczono.
Stanowisko takie wyraził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 11 kwietnia 2013r., II CSK 368/12 oraz z dnia 7 marca
2013r.,IVCSK 442/12. Wskazane w sprawie świadczenie z tytułu składek dotyczących ubezpieczenia społecznego,
zdrowotnego oraz Funduszu Pracy obciążało inny , niewystępujący w sprawie podmiot tj. (...) Sp. zoo., zatem istniało
ważne zobowiązanie z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne zdrowotne i Fundusz Pracy, ponadto pozwana
kwotę z tego tytułu przyjęła w sposób definitywny i nie zamierza jej zwracać traktując ją jako prowadzącą do
umorzenia zobowiązania (...) spółki z o.o., co powoduje, że to osoba zobowiązana do zapłaty tych składek jest osobą
bezpodstawnie wzbogaconą. Zatem powód nie może kierować swego żądania do pozwanego, gdyż nie jest on osobą
bezpodstawnie wzbogaconą.
Już zatem z tego powodu powództwo nie mogło zostać uwzględnione, trafnie więc sąd pierwszej instancji powództwo
oddalił.
Na marginesie wskazać trzeba , że podziela Sąd Apelacyjny podnoszone przez pozwanego zarzuty, że nie mógł być on
bezpodstawnie wzbogacony kwotą 26.669,84zł , na którą składają się składki na ubezpieczenie zdrowotne , Fundusz
Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych albowiem pozwany wprawdzie na podstawie art. 32
ustawy z dnia 13.10.1998r. o Systemie Ubezpieczeń Społecznych prowadzi pobór tych należności publiczno- prawnych,
jednakże nie czyni tego na swoją rzecz, a na rzecz państwowej osoby prawnej, a to Narodowego Funduszu Zdrowia
oraz pozostających w dyspozycji Ministra Pracy i Polityki Społecznej: Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych. Nie mógł być także wzbogacony kwotą 114.567,15 zł stanowiącą przychody zarządzanego
przez niego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż środki z tego tytułu zostały już w całości wydane w 2007r
zgodnie z art. 54 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych na wypłatę świadczeń finansowanych ze składek ZUS,
a skoro powód płacąc składki podawał NIP osoby zobowiązanej nie ma podstaw do przyjęcia , że pozwany powinien
liczyć się z obowiązkiem zwrotu (407kc).
Reasumując ostatecznie wyrok jest trafny, a apelację jako pozbawioną uzasadnionych podstaw należało oddalić na
mocy art. 385 kpc.
O kosztach postępowania orzeczono na mocy art. 98 kpc