D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łomży

Sygn. akt I Ca 192/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 września 2013 r.
Sąd Okręgowy w Łomży I Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący:
Janusz Wyszyński (spr.)
Sędziowie:
Włodzimierz Wójcicki
Anna Kacprzyk
Protokolant:
Anna Sobieska
po rozpoznaniu w dniu 5 września 2013 r.
na rozprawie
sprawy z powództwa K. L. reprezentowanego przez opiekuna prawnego T. T.
przeciwko J. L. i Z. L.
o zamianę dożywocia na rentę
na skutek apelacji powoda
od wyroku Sądu Rejonowego w Łomży
z dnia 17 maja 2013 r., sygn. akt I C 667/12
I. zmienia zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że pozew odrzuca;
II. koszty postępowania za instancję odwoławczą wzajemnie znosi.
Sygnatura akt I Ca 192/13
UZASADNIENIE
Powód K. L. reprezentowany przez opiekuna prawnego T. T. wniósł przeciwko pozwanym J. L. i Z. L. powództwo o
zamianę dożywocia na rentę oraz o zasądzenie kosztów procesu.
Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.
Wyrokiem z dnia 17 maja 2013 r. wydanym w sprawie sygn. akt I C 667/12 Sąd Rejonowy w Łomży powództwo oddalił
i orzekł o kosztach postępowania.
Sąd ten ustalił, że w dniu 7 czerwca 1994 r. zawarta została pomiędzy W. L. a J. i Z. L. umowa o dożywocie, mocą której
W. L. przeniosła na rzecz J. i Z. L. zabudowane gospodarstwo rolne o łącznej powierzchni 2,33 ha położone w Ś., w
zamian za dożywocie na jej rzecz i rzecz jej syna K. L. będącego powodem w przedmiotowej sprawie. W. L. zmarła
w dniu 1 sierpnia 1998 r., a na skutek uzgodnień rodzinnych do sprawowania bezpośredniej opieki nad powodem
zobowiązała się T. T.. W zamian za to pozwani aktem notarialnym z dnia 1 sierpnia 2007 r. przenieśli nieodpłatnie
na rzecz T. T. własność zabudowanej drewnianym domem mieszkalnym nieruchomości składającej się z działki o
numerze ewidencyjnym (...) obciążonej prawem dożywocia na rzecz W. L. i K. L.. Następnie T. T. darowała wyżej
wskazaną nieruchomość swojej córce J. S. (1) i jej mężowi A. S..
Sąd Rejonowy ustalił nadto, że postanowieniem z dnia 20 stycznia 2012 r. Sąd Okręgowy w Łomży w sprawie sygn. akt
I Ns 85/11 ubezwłasnowolnił całkowicie powoda z powodu choroby psychicznej, a postanowieniem z dnia 5 czerwca
2012 r. sąd rodzinny ustanowił opiekę prawną dla powoda w osobie jego siostry T. T..
Mając powyższe ustalenia na uwadze Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Nie
istnieją bowiem pomiędzy stronami procesu takie stosunki, które uniemożliwiałyby wzajemny kontakt stron, między
stronami nie ma też konfliktu. Natomiast konflikt pomiędzy T. T., która sprawuje opiekę prawną i faktyczną nad
powodem nie stanowi żadnej z przesłanek wskazanych w treści art. 913 § 1 kc uzasadniających zamianę dożywocia
na rentę.
W ocenie Sądu za oddaleniem powództwa przemawiała także okoliczność, że T. T. nie uzyskała zezwolenia
sądu opiekuńczego na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem całkowicie
ubezwłasnowolnionego, którą jest wystąpienie z powództwem dotyczącym zamiany dożywocia na rentę. Wskazał
jednocześnie, że zgoda sądu opiekuńczego na dokonanie konkretnej czynności nie stanowi formalnej przesłanki
procesowej, brak której powinien prowadzić do odrzucenia mającego wszcząć postępowanie pisma. Stanowi
materialnoprawną przesłankę zgłoszenia żądania, a jej brak został potraktowany na równi z brakiem legitymacji
procesowej.
Z ostrożności wskazał też Sąd, że powód nie udowodnił zasadności wysokości żądania.
Apelację od powyższego orzeczenia w oparciu o art. 367 § 1 kpc w imieniu powoda K. L. wniósł opiekun prawny T.
T. zarzucając:
I. Naruszenie prawa procesowego mające wpływ na treść wydanego w sprawie orzeczenia poprzez obrazę art. 233
§ 1 kpc, wyrażającą się w dowolnej a nie swobodnej ocenie zebranego materiału dowodowego, z pominięciem zasad
wiedzy, logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, a przejawiającą się w dowolnej ocenie:
• zeznań pozwanych poprzez bezkompromisowe danie im wiary co do relacji pomiędzy pozwanymi a powodem, a
także co do zakresu konfliktu, tj. że dotyczy on jedynie pozwanych i opiekuna prawnego powoda T. T., a relacje
stron są przyjazne, ponadto uznaniu, iż pozwani zgodnie z umową dostarczają powodowi wyżywienia, ubrania,
światła i opału oraz zapewniają odpowiednią pomoc i pielęgnację w chorobie,
• zeznań opiekunki prawnej powoda odnośnie stosunków panujących pomiędzy stronami, zakresu spełniania
poszczególnych świadczeń przecz pozwanych,
• zeznań świadków: J. S. (2), A. S., T. L., K. G., M. P., Z. D., którzy to świadkowie wskazali, że pozwani bardzo
rzadko odwiedzają powoda, zakupują słodycze i papierosy a nie dostarczają pomocy i pielęgnowania w chorobie,
której charakter uzasadnia praktycznie pomoc i opiekę całodobową, a także nie dostarczają wyżywienia, ubrania,
światła i opału;
II. Sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią materiału dowodowego sprawy w szczególności poprzez przyjęcie,
że w niniejszej sprawie nie zachodzą przesłanki z art. 913 § 1 kc zezwalające na zamianę dożywocia na dożywotnią
rentę z uwagi na fakt, że nie można wymagać, aby przy tak drastycznym konflikcie strony pozostawały nadal ze
sobą w bezpośredniej styczności.
Powołując się na powyższe zarzuty wniósł o zmianę punktu I. zaskarżonego wyroku poprzez:
• uwzględnienie powództwa i zaspokojenie na rzecz powoda dożywotniej renty w kwocie po 908,14 zł (słownie:
dziewięćset osiem złotych 14 miesięcznie),
• zwolnienie powoda od opłaty od apelacji,
• zasądzenie od pozwanych kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego.
W odpowiedzi na apelację powoda pozwani J. L. i Z. L. wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na ich
rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Sąd Okręgowy w Łomży zważył co następuje:
Wniesienie apelacji skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku i odrzuceniem pozwu, niezależnie od zarzutów w niej
wywiedzionych.
Wskazać należy, że powód K. L. postanowieniem Sądu Okręgowego w Łomży z dnia 20 stycznia 2012 r. został
całkowicie ubezwłasnowolniony, a powództwo w jego imieniu wytoczył opiekun prawny bez wymaganego zezwolenia
sądu opiekuńczego na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem, co słusznie zauważył
Sąd Rejonowy i czego nie kwestionowały strony postępowania. Mając jednak wskazaną okoliczność na uwadze
nie można w ślad za Sądem Rejonowym przyjąć, że zgoda sądu opiekuńczego na dokonanie konkretnej czynności
stanowi materialnoprawną przesłankę zgłoszenia żądania, zrównaną w skutkach z brakiem legitymacji procesowej.
Sąd Najwyższy z uzasadnieniu wyroku z dnia 27 listopada 2008 r., IV CSK 306/08 (lex 531562) wskazał, że
wytoczenie powództwa przez osobę niemającą zdolności procesowej (ubezwłasnowolnioną całkowicie), za którą
działa wprawdzie jej przedstawiciel ustawowy (opiekun), ale nielegitymujący się wymaganym zezwoleniem sądu
na wytoczenie powództwa, jest równoznaczne z niedziałaniem za powoda przedstawiciela ustawowego. Taki brak
powoduje odrzucenie pozwu (art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c.). Pogląd ten Sąd Odwoławczy w składzie rozpoznającym niniejszą
sprawę w pełni podziela.
Wprawdzie zgodnie z treścią art. 199 § 2 kpc jest to brak usuwalny, jednak Sąd I instancji nie podjął próby
sanacji braku przesłanki w toku procesu (art. 70 i 71 kpc). Jednocześnie brak jest podstaw by twierdzić, że
zgoda sądu opiekuńczego stanowi materialnoprawną przesłankę zgłoszenia żądania. Legitymacją procesową jest
bowiem określone normami prawa materialnego uprawnienie konkretnego powoda do dochodzenia sądowej ochrony
określonego roszczenia materialnoprawnego przeciwko konkretnemu pozwanemu, czego co do zasady nie można
przecież odmówić powodowi, pod warunkiem jednak reprezentowania przez opiekuna prawnego po uzyskaniu przez
niego wymaganej zgody sądu opiekuńczego.
Mając na uwadze powyższe oraz fakt, że Sąd obowiązany był badać istnienie (nieistnienie) okoliczności wymienionych
w art. 199 kpc z urzędu, w każdym stanie sprawy, brak wskazanej przesłanki obligował Sąd Okręgowy do odrzucenia
pozwu, bowiem brak przesłanki procesowej w niniejszej sprawie jest pierwotny, tj. istniał już w chwili wytoczenia
powództwa.
Obecnie zapadłe orzeczenie kończy postępowanie bez merytorycznego rozstrzygnięcia żądania pozwu. Dlatego też
zbędne stało się odniesienie do zarzutów apelacji wskazujących niezasadność rozstrzygnięcia Sądu I instancji
wyłącznie z przyczyn merytorycznych.
Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na mocy art. 386 § 3 kpc orzekł jak w sentencji.
O kosztach orzeczono na podstawie art. 102 kpc.