ODA 7 - Grupa Zagranica

07
Nr
Październik 2012
Opinie
Dyskusje
Analizy
Seria „ODA - Opinie, Dyskusje, Analizy”
jest publikowana przez Grupę Zagranica, polską
platformę organizacji pozarządowych, zaangażowanych
we współpracę rozwojową, wspieranie demokracji,
pomoc humanitarna i edukację globalną. Głównym
celem Grupy jest budowanie efektywnego
i kompetentnego sektora organizacji działających za
granicą, który jest traktowany jako ważny aktor polskiej
i europejskiej polityki rozwojowej.
Współpraca rozwojowa
i wspieranie demokracji:
przykłady rozwiązań instytucjonalnych
Piotr Kaźmierkiewicz
W 2011 roku polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych podjęło inicjatywę
rekonstrukcji Polskiej Fundacji Międzynarodowej Współpracy na Rzecz Rozwoju
„Wiedzieć Jak”. Poprzez publikację niniejszego opracowania Grupa Zagranica
pragnie wziąć udział w dyskusji dotyczącej przyszłej roli i działalności Fundacji.
Stoimy przed dylematem, czy Fundacja ma przejąć wdrażanie wszelkich działań
z zakresu współpracy rozwojowej, czy stać się jedynie agendą wyspecjalizowaną
w działaniach demokratyzacyjnych. Nie udzielając jednoznacznej odpowiedzi
na to pytanie, chcemy ukazać trzy interesujące w naszym odczuciu przykłady
zarządzania współpracą rozwojową i jej wdrażania: model amerykański, ponieważ
polska Fundacja do pewnego stopnia wzorowana jest na amerykańskim National
Endowment for Democracy, model duński ze względu na przejrzysty i partycypacyjny
sposób zarządzania współpracą rozwojową, oraz model zastosowany u jednego
z nowych donatorów – w Republice Czeskiej.
Stany Zjednoczone
Zróżnicowanie form pomocy, dostosowanie działań
prodemokratycznych do zmieniających się warunków
S
Grupa Zagranica
ul. Noakowskiego 10/6A, 00-666 Warszawa
tel +48 22 299 01 05, fax +48 22 207 25 60
[email protected]
tany Zjednoczone jako kraj-donator pozostaje niekwestionowanym liderem jeśli
chodzi o wielkość oficjalnej pomocy rozwojowej. W 2010 roku amerykańska Oficjalna
Pomoc Rozwojowa (ang. Official Development
Assistance, ODA) wyniosła ponad 30 miliardów
USD. Choć z tego punktu widzenia trudno
o większy kontrast z Polską, system amerykańskiej organizacji pomocy – szczególnie w dziedzinie demokratyzacji i praw człowieka – może
stanowić punkt odniesienia dla kraju, który
dopiero stawia pierwsze kroki w tym obszarze.
Decyduje o tym szereg cech tego systemu:
ścisłe powiązanie priorytetów pomocy z kierunkami polityki zagranicznej, wielość instytucji
planujących działania demokratyzacyjne oraz
rosnące znaczenie podmiotów zewnętrznych
we wdrażaniu działań.
Obok klasycznej agencji rozwojowej
(USAID), w wyniku konsensusu politycznego, Kongres i administracja USA powołały instytucję pozarządową specjalizującą
się w analizie tendencji w zakresie przemian
demokratycznych oraz we wsparciu ruchów
wolnościowych i budowy instytucji demokratycznych – National Endowment for Democracy
(NED). NED łączy przejrzysty i scentralizowany proces podejmowania decyzji strategicznych w oparciu o długoterminową analizę
trendów globalnych z elastycznym podejściem do pojawiających się wyzwań.
Wyznaczanie celów polityki rozwojowej
Kwestie rozwojowe, wśród których poczesne
miejsce zajmują rządy prawa oraz demokracja,
są w USA tradycyjnie postrzegane jako element bezpieczeństwa narodowego. Świadczy
o tym waga, jaką do globalnego rozwoju przykładają kolejne ekipy rządowe. Tematyka ta
pojawia się regularnie w Narodowej Strategii
Bezpieczeństwa, której najnowsza redakcja,
ogłoszona w 2010 roku, uznaje rozwój za jeden
z trzech filarów amerykańskiej polityki zagranicznej (obok obrony i dyplomacji, które łącznie
NR 07/ Październik 2012
określane są jako „3D”). Prezydent Obama
podkreślił jeszcze dobitniej znaczenie rozwoju,
wydając dyrektywę na temat rozwoju globalnego, w której stwierdził, że filar ten stanowi
integralną część działań na rzecz bezpieczeństwa narodowego.
Oczywiście globalne zaangażowanie
Stanów Zjednoczonych powoduje, że cele rozwojowe mogą kłócić się z priorytetami wojskowymi bądź ze względami dyplomatycz-
Podporządkowanie pomocy rozwojowej priorytetom bezpieczeństwa
niesie ze sobą zagrożenia
nymi. Problem ten jest zarówno dostrzegany na
poziomie strategicznym (w dyrektywie Prezydenta Obamy pojawia się deklaracja o konieczności zapewnienia zrównoważonego rozwoju
również w krajach, „w których działania pomocowe były głównie podyktowane innymi względami strategicznymi”), jak też operacyjnym.
Sekretarz Obrony przyznał, że bardziej zrównoważony budżet pomocowy leży również w interesie Pentagonu.
Wielość aktorów instytucjonalnych
O spójność celów i kierunków pomocy rozwojowej tym trudniej, że w działania międzynarodowe zaangażowanych jest 27 agend
rządowych, z których 21 wykazuje wydatki,
zakwalifikowane jako ODA. Gdy weźmie
się pod uwagę, że ODA budżetowane jest
w oparciu o 12 różnych ustaw, a każdy resort
stosuje własne procedury ewaluacji i raportowania działań rozwojowych, nie dziwi fakt,
że pomimo działań przyjętych po ogłoszeniu
raportu DAC w 2006 roku, do 2010 roku zanotowano niewystarczające postępy na drodze do
osiągnięcia spójności polityki rozwojowej (ang.
Policy Coherence for Development, PCD). Raport
z 2011 roku wskazuje, że przyjęte mechanizmy
koordynacyjne (Narodowa Strategia Bezpieczeństwa oraz komisja ds. rozwoju w strukturze Narodowej Rady Bezpieczeństwa) są niewystarczające, postulując przyjęcie programu
na rzecz spójności, który określiłby priorytety
w działaniach na rzecz spójności na poziomie
międzyresortowym.
Paradoksalnie, wieloletnia tradycja działań
rozwojowych, częste inicjatywy legislacyjne
w tym zakresie oraz zauważalne – szczególnie
w ostatnich dwóch dekadach – zaangażowanie międzynarodowe coraz większej liczby
resortów sprawiają, że amerykański system
ulega stopniowej fragmentacji. Pierwszym
symptomem jest fakt, że przyjęta w 1961 roku
Ustawa o Pomocy Zagranicznej (ang. Foreign
Assistance Act), na mocy której powołano do
życia agencję rozwojową USAID, uznawana
jest powszechnie za przestarzałą. Kolejnym
problemem jest rozmycie celów amerykańskiej pomocy, o czym świadczy z jednej strony
przyjęcie przez Kongres w latach 1989-2009 aż
17 ustaw sektorowych, które poszerzyły granice
pomocy o nowe, wyspecjalizowane obszary.
Z drugiej strony, zarówno Kongres jak administracja federalna zabiegały o finansowanie rozbieżnych priorytetów, których liczba łącznie
przekroczyła 140. Raport DAC z 2011 roku
wskazuje na zagrożenie, jakie coraz to nowsze
alokacje budżetowe stanowią dla realizacji
kluczowych priorytetów, określanych przez
Ustawę a następnie Strategię Bezpieczeństwa.
Problem ten został rozpoznany w prezydenckiej
dyrektywie z 2010 roku, która stwierdzała, że
z biegiem czasu kolejne inicjatywy budżetowe
doprowadziły do ukrytych (ang. implicit) przesunięć priorytetów.
USAID jako główny dysponent ODA
Odpowiedniej spójności nie zapewnia też koncentracja większości ODA w agencji USAID.
Agencja rozwojowa dysponowała w 2009
roku 52% środków przeznaczonych na ogólną
pomoc zagraniczną i aż 56,7% pomocy dwustronnej. Dla porównania pomoc kolejnych
resortów federalnych stanowi odpowiednio
9% (Departament Zdrowia) i 8% (Departament Obrony). Agencja jest podporządkowana bezpośrednio resortowi spraw zagranicznych – Administrator USAID odpowiada
przed Sekretarzem Stanu, który z kolei odgrywa
główną rolę w ochronie amerykańskich interesów w zakresie bezpieczeństwa, handlu
i rozwoju. Choć pomoc techniczna, humanitarna i infrastrukturalna są określone jako kompetencje Agencji, obszary te są realizowane
w węższym zakresie również przez inne resorty.
Jednym z obszarów, w których stawiany jest problem ewentualnego powielania działań, są demokratyzacja i prawa
człowieka. Z biegiem lat USAID w coraz większym stopniu uznaje te kwestie za priorytetowe, o czym świadczy fakt, że obecnie jednym
z czterech działów tematycznych (funkcjo-
Przy braku strategii na rzecz spójności polityki rozwojowej zaangażowanie innych resortów grozi rozmyciem priorytetów pomocy
nalnych) jest Biuro Demokracji, Konfliktu
i Pomocy Humanitarnej. Bezpośrednio tematyką tą zajmuje się wyspecjalizowana komórka
w strukturze Biura, Centrum Jakości (Center of
Excellence) w zakresie Demokracji, Praw Człowieka i Rządów Prawa, której misją jest rozpowszechnianie wiedzy w zakresie demokratyzacji, praktyk dobrych rządów (ang. good
governance) oraz praw człowieka a także udzielanie grantów i wsparcie techniczne dla misji
2
zagranicznych Agencji w tym obszarze tematycznym. Na swej stronie internetowej Biuro
wskazuje także na rosnące znaczenie aspektu
demokratyzacji, rządów prawa i praw człowieka w programowaniu działań misji Agencji,
co wyrażone zostało w przyjęciu przez Administratora USAID nowej polityki, zgodnie z którą
kwestie te są brane pod uwagę przy tworzeniu
programów geograficznych. Ponadto Agencja
utworzyła Fundusz Integracji, z którego finansowane są szkolenia z zasad demokracji, rządów
prawa i praw człowieka.
NED: proces decyzyjny i struktura
Obszar demokracji i praw człowieka stanowi
arenę, na której obok USAID jako federalnej
agencji rozwojowej działa niezależna instytucja grantowa. Misją powołanej w 1983 roku
National Endowment for Democracy (NED)
jest globalne wsparcie dla instytucji demokratycznych. NED posiada status prywatnej
korporacji non-profit. W całości jest finansowana z budżetu federalnego, który corocznie
Ponadpartyjny charakter i status
pozarządowy pozwalają NED szybciej interweniować w miejscach
gdzie USAID nie jest w stanie
jest zatwierdzany przez Kongres. Strategiczne
decyzje merytoryczne (w tym określenie polityki NED, obszarów wsparcia) oraz budżetowe
podejmuje Rada Nadzorcza (Board of Directors),
która maksymalnie składa się z 25 członków,
nominowanych w taki sposób, by zachować
równowagę pomiędzy obiema partiami politycznymi. Członkowie zarządu reprezentują
środowisko akademickie (obecnie członkami
są m.in. Francis Fukuyama i George Weigel).
W jego skład wchodzą też eksperci z think
tanków (w tym Carnegie i Brookings), prawnicy
i działacze związków zawodowych.
NED jest grantodawcą i nie prowadzi
działań bezpośrednio. Decyzje o przyznaniu
grantów podejmowane są na sesjach Rady
Nadzorczej, które odbywają się z reguły co
kwartał. Rada może też przyjąć procedury
pozwalające na wyasygnowanie pomocy nadzwyczajnej (ang. emergency funding) w okresie
pomiędzy sesjami. Przepisy wewnętrzne wprowadzają też mechanizm pozwalający uniknąć
konfliktu interesów. Zgodnie z Artykułem VI(6)
członek Zarządu NED musi wstrzymać się od
głosu, gdy decyzja dotyczy wniosku o grant od
organizacji, której jest dyrektorem bądź członkiem zarządu.
Personel organizacji zgrupowany jest
w programy oraz jednostki administracyjne.
Programy operacyjne to Dział Planowania,
Zarządzania Grantami, Kontroli i Ewaluacji,
Dział Relacji z Administracją Rządową oraz
Spraw Publicznych (odpowiedzialny za kontakty z mediami) oraz dwa działy podzielone
geograficznie. Jeden z nich grupuje Dyrektorów odpowiedzialnych za (kolejno): Afrykę,
Europę, Amerykę Łacińską i Rosję wraz z krajami WNP, a drugi dwa kluczowe regiony: Bliski
Wschód i Afrykę Północną oraz Azję i Oceanię.
W skład administracji wchodzą departamenty
finansów, informatyki oraz zasobów ludzkich.
Ponadto częścią NED jest jednostka badawcza,
Międzynarodowe Forum na rzecz Studiów nad
Demokracją, która m.in. publikuje Journal of
Democracy.
• rozwój niezależnych źródeł informacji,
w tym pomoc w rozwoju centrów polityki
publicznej, szkolenia dla dziennikarzy,
wsparcie mediów (w tym elektronicznych) oraz stowarzyszeń dziennikarskich,
rozpowszechnianie wiedzy o demokracji
poprzez publikacje i media wizualne, promocja stowarzyszeń pisarzy, naukowców
i artystów;
Wybór obszarów wsparcia przez NED
• badania nad demokracją (publikacja
Journal of Democracy we współpracy
z John Hopkins University Press).
Podejmując decyzje o wsparciu, Rada jest zobowiązana do respektowania strategicznego
dokumentu, Statement of Principles and Objectives, który określa misję oraz zasady działania organizacji. W dokumencie tym zaznacza
się, że NED jako instytucja prywatna, niestanowiąca części administracji rządowej, pełni
funkcję komplementarną wobec oficjalnych
działań pomocowych. Jednocześnie, choć
NED informuje administrację o swoich działaniach oraz zasięga informacji u urzędników
w Waszyngtonie i w placówkach dyplomatycznych, organizacja deklaruje niezależność
w zakresie ustalania swej polityki oraz podejmowania konkretnych działań. Dokument ten
określa też główne obszary wsparcia NED:
• pomoc związkom zawodowym i sektorowi prywatnemu poprzez rozbudowę
infrastruktury organizacyjnej, wymianę
personelu, szkolenia (w szczególności
z zakresu samorządności, uczestnictwa
w procesie politycznym) oraz wsparcie
dla związków i stowarzyszeń biznesowych w krajach niedemokratycznych;
• wsparcie dla innych organizacji pozarządowych, w szczególności podejmujących działania na rzecz aktywizacji politycznej kobiet, młodzieży i mniejszości
etnicznych oraz obrońców praw człowieka, anty-dyskryminacji i tolerancji
religijnej;
• wsparcie poprzez organizacje afiliowane takie jak National Democratic Institute i International Republican Institute
dla partii politycznych w zakresie zarządzania, rekrutacji członków oraz artykułowania przekazu. Środki NED nie mogą być
wykorzystane do finansowania kampanii
wyborczych;
• wzmocnienie instytucji państwa (parlamentów, sądownictwa), wspieranie dialogu sił zbrojnych z władzami cywilnymi;
• tworzenie kanałów współpracy i budowa
mechanizmów koordynacji działań na
rzecz demokracji w skali regionalnej
i globalnej;
NED publikuje na swoich stronach internetowych roczne raporty merytoryczne oraz
sprawozdania z niezależnego audytu finansowego. Publicznie dostępne są też strategie pięcioletnie, które definiują obszary tematyczne
i geograficzne wymagające szczególnego zaangażowania oraz deklarują wzrost nakładów na
wsparcie dla konkretnych grup.
Warto zauważyć, że NED planuje działania
w oparciu o regularne i stałe badania tendencji
w zakresie zmian zachodzących w krajach auto-
Wnioski
z przypadku
System pomocy
rozwojowej
Jasna identyfikacja i względna
stabilność celów polityki rozwojowej
oraz świadomość znaczenia rozwoju
dla bezpieczeństwa narodowego
przekładają się na wysoki priorytet
działań rozwojowych w polityce państwa
jako całości. Ograniczeniem jest brak
federalnej strategii polityki rozwojowej,
która określałaby w sposób definitywny
i wiążący pola kompetencji głównych
aktorów polityki.
Zbyt niski stopień koordynacji działań
rozwojowych poszczególnych agend
rządowych skutkuje pączkowaniem
priorytetów i rozmyciem przekazu, który
amerykańska administracja pragnie
kierować do krajów partnerskich.
NED
Stała i regularna analiza tendencji
w dziedzinie demokratyzacji pozwala
NED prowadzić spójne działania na
skalę globalną, zaś obecność personelu w terenie zapewnia specjalizację
rytarnych, ulegających przemianom i wczesnych demokracjach. Proponowane działania
wpisują się w scenariusze oparte na doświadczeniach z wcześniejszych przemian obserwowanych w innych regionach. NED jest dzięki
temu w stanie zastosować odpowiednie narzędzia, aby rozwiązać wcześniej zidentyfikowane
problemy. Należy też przyznać, że organizacja
ta łączy dwa ważne aspekty – scentralizowany
i sformalizowany proces podejmowania decyzji
strategicznych (na poziomie Rady Nadzorczej)
ze zdecentralizowanym systemem identyfikacji
potrzeb, co zapewnia sieć pracowników operacyjnych, wyspecjalizowanych w kwestiach kluczowych dla danego regionu.
Ponadpartyjna zgoda co do
celów polityki rozwojowej daje
niezbędny „parasol” polityczny dla
pozarządowej agencji grantowej
(NED), wyspecjalizowanej w kwestiach
demokracji i praw człowieka.
Przy wyraźnym rozgraniczeniu
pomiędzy rządową agencją
wdrożeniową i prywatną instytucją
grantową, działania USAID i NED
uzupełniają się. Po szybkiej reakcji
bardziej elastycznej organizacji,
jaką jest NED, następuje szerokie,
bezpośrednie i trwałe zaangażowanie
USAID.
Atutem NED jest dostęp do analiz
na temat tendencji zachodzących
w formach i dynamice demokratyzacji
oraz stała obecność personelu
operacyjnego w terenie.
Decyzje o finansowaniu i doborze
priorytetów są podejmowane
w sposób formalny większością
głosów przez gremium, w którego
skład wchodzą intelektualiści,
prawnicy, przedstawiciele związków
zawodowych.
Komplementarność działań USAID i NED
Na pojawiające się niekiedy zarzuty o dublowanie działań pomiędzy NED i USAID, pada
zwykle odpowiedź, że co prawda obie instytucje realizują zbieżne cele, ale jednak czynią
to w zdecydowanie różny sposób. W przeciwieństwie do USAID, która jest agendą rządową, podporządkowaną bezpośrednio
3
NR 07/ Październik 2012
Departamentowi Stanu, NED został utworzony jako pozarządowa fundacja finansowana
głównie z funduszy Kongresu. Ustawa powołująca Fundację do życia wyraźnie stwierdza,
że w żadnym wypadku nie może ona stać się
„agencją bądź instytucją rządu Stanów Zjednoczonych”. Choć inspiracją do powołania Fundacji były doświadczenia niemieckich fundacji
politycznych, NED z założenia ma charakter
ponadpartyjny (ang. bipartisan), co wyraża się
zarówno w genezie Fundacji, założonej przez
polityków obu partii, jak też w trwałym poparciu
udzielanym przez Republikanów i Demokratów,
a także zgodnej współpracy z kolejnymi administracjami prezydenckimi.
Niemniej federalna agencja kontrolna
(GAO) dokonała na wniosek Kongresu
przeglądu działań prowadzonych przez USAID
i NED w poszczególnych regionach, by stwierdzić w raporcie pokontrolnym, że programy
obu agend mają charakter „komplementarny”.
Zarekomendowano jeszcze bardziej intensywną wymianę informacji o wzajemnych
działaniach. Z kolei raport Browna z 1994 roku
Democracy Promotion Programs Funded by the
U.S. Government dla Senatu przyznał, że przypadki dublowania działań są „rzadkie” i błędem
byłoby na przykład przyporządkowanie
poszczególnych regionów danym agencjom.
Raport wskazywał, że agencje różnią się nie
tyle rodzajem podejmowanych działań, co
czasem oraz „naturą” interwencji. Wydaje się,
że wnioski sprzed prawie dwóch dekad są nadal
aktualne. Jednakże NED jest przede wszystkim
o wiele mniejszą organizacją i jako instytucja
pozarządowa jest w stanie angażować się tam,
gdzie USAID jako agenda federalna realizująca
bieżące priorytety polityki zagranicznej USA nie
może. Na przykład NED mógł rozpocząć działania na Zachodnim Brzegu już w 1993 roku,
gdy status terytoriów palestyńskich dopiero się
klarował. Podobnie NED może nadal pracować
w Rosji, gdzie agendy międzynarodowe bądź
rządowe nie są już w stanie działać.
Dania
Wysoki i stały priorytet praw człowieka, przejrzysty i partycypacyjny proces planowania i budżetowania
oraz reorganizacja instytucji centralnych w celu sprostania nowym wyzwaniom
D
ania przeznacza aż 0,88% dochodu krajowego brutto na ODA, co daje 2,8 mld
USD (dane za rok 2009), plasując ten
kraj na czwartym miejscu na świecie pod
względem udziału pomocy w DNB. Pomimo
decyzji o zamrożeniu nominalnej pomocy na
lata 2011-2013 na poziomie z 2010 roku, tak
wysoki wskaźnik wydatków (przekraczający cel
0,7% określony przez ONZ) możliwy jest dzięki
stałemu poparciu większości opinii publicznej
dla duńskiej pomocy rozwojowej. Dania jest
powszechnie postrzegana jako solidny i przewidywalny partner w rozwoju, aktywny szczególnie na polu realizacji Celów Milenijnych
w krajach najuboższych.
Miejsce demokratyzacji w duńskiej
polityce rozwojowej
Kolejne rządy duńskie podkreślają wysoki priorytet nadawany kwestiom praw człowieka
w polityce zagranicznej. Świadczyło o tym przyjęcie w 2009 roku strategicznego dokumentu
„Międzynarodowa Współpraca na rzecz Praw
Człowieka”, w którym przedstawiono nie tylko
wartości, które przyświecają duńskiemu zaangażowaniu, ale też wskazano formy promocji
praw człowieka (współpraca dwustronna,
forum unijne oraz organizacje międzynarodowe). Dokument wymienił też 10 obszarów
priorytetowych, na których MSZ skupi się
na forum międzynarodowym: wsparcie dla
obrońców praw człowieka, wolność słowa,
rządy prawa, równość płci, odpowiedzialny
biznes, wolność od tortur i kary śmierci, swoboda wyznania, gwarancje praw człowieka
Prawa człowieka stanowią nieodłączny element relacji Danii z krajami
partnerskim i działań tego kraju na
forum wielostronnym
w kontekście walki z terroryzmem, prawa
rdzennej ludności oraz prawa dziecka. Podejście Danii do kwestii praw człowieka najlepiej
oddają fundamentalne zasady, które prezentuje
ten dokument:
• Rząd będzie promował przestrzeganie
przez inne kraje zobowiązań w zakresie
praw człowieka.
• Rząd będzie przeciwdziałać krokom,
zmierzającym do poddania w wątpliwość
bądź osłabienia uniwersalnego charakteru praw człowieka.
• R ząd zapewni koordynację prowadzonych inicjatyw dwustronnych
i wielostronnych.
• R ząd zapewni włączenie promocji
i ochrony praw człowieka we wszystkie
działania z zakresu polityki zagranicznej.
• Rząd będzie promował kulturę praw człowieka we współpracy międzynarodowej
Danii.
4
W sierpniu 2012 roku opublikowano nową
wieloletnią strategię duńskiej współpracy rozwojowej pt. „Prawo do lepszego życia”. Głosi
ona, że prawa człowieka stanowią podstawową
wartość partnerstwa z krajami partnerskimi
i że obok wzrostu gospodarczego, stanowią
kluczową broń w walce z ubóstwem. Strategia
dobitnie podkreśla, że prawa człowieka to nie
tylko środek, lecz też cel współpracy, oraz że
muszą one stanowić integralną część działań
pomocowych.
Strategia wieloletnia przewiduje następujące działania w zakresie demokratyzacji i praw
człowieka:
• wsparcie demokratycznych wyborów,
instytucji (parlamentu, partii politycznych), społeczeństwa obywatelskiego
oraz wolnych i krytycznych mediów,
•p
omoc w zapewnieniu dostępu do
skutecznego, niezależnego wymiaru
sprawiedliwości oraz mechanizmów
odwoławczych,
• pomoc w reformach na rzecz decentralizacji sektora publicznego i walki
z korupcją,
• wzmocnienie współpracy międzynarodowej na rzecz praw człowieka, demokracji i rządów prawa,
• p romowanie dialogu społecznego
i obrony praw pracowniczych,
• wzmocnienie mechanizmów równości
płci i zapewnienie praw kobiet.
Ponadto w filarze „Postępu społecznego”
znalazły się następujące priorytety:
• wzmocnienie zdolności organizacji pozarządowych do kontroli realizacji przez
władze zobowiązań i polityki społecznej,
• zapewnienie przejrzystości, odpowiedzialności oraz partycypacji obywatelskiej w decyzjach dotyczących dostępu
do świadczeń i usług socjalnych,
• zwiększenie obecności kwestii praw człowieka oraz równości dostępu do świadczeń socjalnych w dialogu politycznym
i debacie międzynarodowej.
Metody realizacji celów strategii w tym
obszarze wskazuje dokument wykonawczy
Cele strategii rozwojowej oraz praw
człowieka są rozpisane na roczne
działania oraz wskaźniki osiągnięcia
rezultatów
agencja rozwojowa Danida publikuje planowane alokacje na okres czterech lat, rozbite na
poszczególne kategorie beneficjentów: kraje
partnerskie, organizacje międzynarodowe
i pozarządowe. Stabilne finansowanie jest też
możliwe dzięki przyjęciu długiego okresu programowania pomocy – od trzech do pięciu lat.
Od roku 2003 rząd duński zobowiązał się
do corocznej prezentacji pięcioletniego planu
budżetu pomocy rozwojowej w ramach składanego rządowego projektu budżetu. Wysokość
oraz priorytety pomocy rozwojowej określane
są przez Parlament, który przyjmuje coroczny
raport Ministra Spraw Zagranicznych, a także
ocenia oraz aprobuje propozycje wydatków
zawarte w rocznym planie pomocy. Kluczową
rolę odgrywają tu parlamentarne komisje:
spraw zagranicznych, finansów, spraw europejskich oraz zagranicznych. Ponadto przedstawiciele komisji finansów i spraw zagranicznych
regularnie wizytują kraje partnerskie duńskiej
pomocy rozwojowej.
System rozdziału środków jest w znacznej
mierze zdecentralizowany i przewiduje konsultacje z największymi partnerami spośród
człowieka”. Dokument opisuje działania planowane na rok 2012 oraz wskaźniki osiągnięcia
tych celów. Działania są określone szczegółowo
– ze wskazaniem kraju i grupy docelowej oraz
liczby osób korzystających z działania.
Przejrzystość i partycypacyjny charakter
procesu budżetowego
Przejrzystości i przewidywalności duńskiej
pomocy służy przede wszystkim proces przygotowywania budżetu i finansowania działań.
Na uwagę zasługują długie okresy budżetowania. Pula środków jest rezerwowana na
kolejne cztery lata, a budżet roczny określa
główne priorytety pomocy wypracowane
przez odpowiedniego ministra (do spraw
współpracy rozwojowej) w oparciu o opinie
ambasad i konsultowane w międzyresortowym Komitecie Koordynacyjnym. Podobnie,
„Mapa drogowa wdrażania strategii duńskiej współpracy międzynarodowej na rok
2012 w obszarze wolności, demokracji i praw
schemat 1 Obecny system duńskiej
pomocy rozwojowej
Parlament
Komisja Spraw Zagranicznych,
Komsja Finansów, etc.
Inne podmioty
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Minister
ds. Współpracy
Rozwojowej
Minister Spraw
Zagranicznych
Organizacje pozarządowe
Stały Sekretarz
Departament Ewaluacji
Sektor prywatny
Społeczność akademicka
Centrum ds. Afryki,
Azji, Ameryk i Bliskiego
Wschodu
Centrum Obsługi
Prawnej
Centrum
ds. Globalnego
Bezpieczeństwa
Centrum
ds. Europy
Centrum
ds. Polityki
Rozwojowej
Startegia i Planowanie
Kadra kierownicza
Centrum Rady
ds. Handlu
Ambasady i misje zagraniczne
Źródło: Denmark DAC Peer Review2011.
5
Rada
ds. Międzynarodowej
Współpracy Rozwojowej
Centrum
ds. Wyzwań
Globalnych
Centrum
Konsularne
Centrum
Korporacyjne,
Kadr i Finansów
Centrum Dyplomacji
Publicznej
Zarząd
ds. Międzynarodowej
Współpracy Rozwojowej
Centrum
ds. Bezpieńczeństwa
i Cyfryzacji
Inne rządowe departamenty,
np. Środowiska, Obrony
NR 07/ Październik 2012
Wnioski
z przypadku
Prawa człowieka i demokratyzacja
stanowią integralną część duńskiej
polityki zagranicznej, w tym współpracy
rozwojowej.
Spójności i przejrzystości działań
służy podejście strategiczne, w ramach
którego określa się, w jaki sposób
konkretne inicjatywy wpisują się
w szczegółowe priorytety roczne, a te
z kolei w cele wieloletnie.
Duński MSZ dokłada starań by kwestie
praw człowieka były podnoszone
zarówno na forum wielostronnym, jak
też w dwustronnych relacjach z krajami
partnerskimi.
Duńska współpraca rozwojowa oparta
jest o solidne podstawy budżetowe
w postaci wieloletnich deklaracji
budżetowych, a szczegółowo
rozpisane priorytety wieloletniego
wsparcia sprawiają, że Dania
jest postrzegana jako partner
przewidywalny.
Priorytety współpracy rozwojowej są
określane oddolnie—wykorzystywana
jest wiedza lokalna ambasad oraz
duńskich organizacji pozarządowych.
Na uwagę zasługuje możliwość
dysponowania przez ambasady małymi
grantami bez potrzeby konsultacji
z centrum.
Reformy centrum wprowadziły
mechanizmy poziomej koordynacji
działań w zakresie pomocy
humanitarnej, handlu oraz dyplomacji
i edukacji rozwojowej, a także
podniosły rangę kwestii takich jak
demokracja i prawa człowieka czy
bezpieczeństwo.
organizacji pozarządowych. Ambasady duńskie w krajach docelowych dokonują wstępnej
oceny potrzeb i przygotowują dokumenty programowe, które po wewnętrznej ocenie w centrali są przyjmowane przez niezależną Radę ds.
Dokumenty programowe podlegają
ocenie zewnętrznej Rady, w której
skład wchodzą m.in. przedstawiciele
organizacji pozarządowych
Międzynarodowej Współpracy Rozwojowej.
W skład Rady wchodzi dziewięć znanych osobistości świata biznesu i edukacji oraz przedstawiciele głównych organizacji pozarządowych realizujących pomoc duńską. Partnerzy
krajowi biorą też udział w ewaluacji programów
pomocowych prowadzonej co dwa lata przez
Departament Nadzoru Technicznego, która jest
podstawą do ostatecznej oceny programów ze
strony Departamentu Ewaluacji.
Specjalizacja wewnątrz resortu spraw
zagranicznych
W Danii, która posiada długoletnie doświadczenie we wdrażaniu pomocy (odpowiednia
ustawa została przyjęta w 1971 roku i wielokrotnie była nowelizowana) trwa proces reorganizacji resortu spraw zagranicznych tak
by go „uelastycznić” w odpowiedzi na pojawiające się wyzwania humanitarne i rozwojowe. Najbardziej znaczącą reformą było rozbicie w 2009 roku dwóch filarów – Grup Północ
i Południe – na 11 centrów, na których czele stoi
stały sekretarz i czworo dyrektorów. Krok ten
pozwolił na większą specjalizację komórek
ministerstwa oraz na wyodrębnienie nowych
jednostek, realizujących funkcje koordynacyjne
i wsparcia.
Reorganizacja dokonana w 2009 roku
miała na celu przede wszystkim przełamanie
barier pomiędzy aspektami klasycznego rozwoju a coraz ważniejszymi kwestiami handlu,
dyplomacji i bezpieczeństwa. Wyraźnie zostały
Kwestiami o rosnącym znaczeniu
w rozwoju (m.in. demokratyzacja)
zajęły się dedykowane komórki.
rozdzielone relacje dwustronne, za które odpowiada Centrum ds. Afryki, Azji, Ameryki
i Bliskiego Wschodu i aspekty pomocy wielostronnej, które znalazły się w gestii Centrum
Wyzwań Globalnych. Ta ostatnia struktura
łączy stosunki z systemem Narodów Zjednoczonych z relacjami z instytucjami finansowymi (MFW, Bank Światowy). Utworzono centrum dla relacji z Afganistanem i grupą tzw.
fragile states. Ustanowiono też szereg jednostek, odpowiedzialnych za obszary tematyczne.
Kwestie demokracji i praw człowieka otrzymały
6
wyższy priorytet, stając się domeną wydzielonego Centrum Obsługi Prawnej.
Zwiększenie liczby wyspecjalizowanych
jednostek wymagało wprowadzenia skutecznych mechanizmów koordynacji. Służy
temu powołane Centrum Polityki Rozwojowej,
zapewniające zgodność działań rozwojowych
i humanitarnych. Centrum składa się z czterech
działów: (1) Usług Doradczo-Technicznych, (2)
Kontroli Jakości, (3) Umów i Korporacji, (4)
Działań Humanitarnych, Polityki Rozwojowej
i Społeczeństwa Obywatelskiego. Ostatni dział
obok relacji z organizacjami pozarządowymi
reprezentuje też resort na forum DAC oraz
poszukuje rozwiązań zwiększających skuteczność pomocy.
Zmiany organizacyjne pozwoliły na zmniejszenie zatrudnienia w dziedzinie rozwojuz 1087 osób na początku 2007 roku do 846 pracowników cztery lata później. Warto przy tym
zauważyć, że reorganizacja centrum nie objęła
ambasad, które zatrudniają dwie-trzecie personelu odpowiedzialnego za wdrażanie pomocy.
Rola ambasad pozostaje znacząca: mają prawo
do przekazywania grantów nieprzekraczających 5 milionów koron. Od wielu lat zaznacza
się też rosnąca rola personelu miejscowego
z krajów partnerskich. Już w okresie 20032007 cięcia budżetowe oraz polityka decentralizacji wymogły podwojenie zatrudnienia personelu miejscowego w krajach partnerskich
(z 263 do 561 osób). Wprowadzono przy tym
wytyczne dla ambasad, zapewniające awans
oraz godziwe warunki płacowe dla personelu miejscowego a w większych placówkach
powstały komitety konsultacyjne, w których
zasiadają pracownicy miejscowi, delegowani
i kadra kierownicza.
Czechy
Odrębny komponent demokratyzacyjny oraz rozdzielenie planowania i wdrażania poprzez utworzenie
agencji rozwojowej
C
zechy stanowią przykład godny rozważenia przez Polskę przynajmniej z dwóch
powodów. Po pierwsze, w 2011 roku
Czechy przekazały 0,13% PKB w postaci ODA
(prawie dwukrotnie więcej niż Polska), co
stało się możliwe dzięki szybkiemu wzrostowi
nakładów na pomoc rozwojową (ze 160 mln
USD w 2006 do 250 mln USD w 2011 roku). Po
drugie, kraj ten wypracował wcześniej niż my
podstawy prawne i instytucjonalne kompleksowego systemu współpracy rozwojowej, przyjmując ustawę, która weszła w życie w 2010
roku, strategię ogólną na lata 2010-2017 oraz
strategię na rzecz edukacji globalnej. Na szczególną uwagę zasługuje również przejrzystość
procesu planowania i oceny polityki oraz fakt, że
Czechom udało się wypracować standardową
metodologię identyfikacji, wdrażania i ewaluacji projektów.
Miejsce demokratyzacji w czeskiej pomocy
rozwojowej
System czeski realizuje agendę demokratyzacyjną dwutorowo: poprzez uwzględnienie tej
tematyki w „klasycznej” pomocy rozwojowej
oraz poprzez dedykowany program, koordynowany przez Departament Praw Człowieka
i Polityki Transformacji MSZ.
Strategia wieloletnia uznaje za jedną
z zasad pomocy „demokratyczną własność”
(ang. democratic ownership) procesu rozwojowego, w ramach której nie tylko rządy krajów
partnerskich, ale też miejscowe parlamenty
oraz organizacje pozarządowe winny być zaangażowane w proces planowania i wdrażania.
Z kolei zgodnie z zasadą „odpowiedzialności”
Czeskie projekty demokratyzacyjne są realizowane na zasadzie
wieloletniej
(ang. accountability), samorządy i organizacje
pozarządowe w krajach partnerskich winny
być włączane w proces formułowania i wdrażania pomocy. Warto zauważyć, że za jedno
z kryteriów doboru krajów partnerskich uznano
„poziom poszanowania praw człowieka i fundamentalnych wolności, określony przez ranking Freedom House”. Niemniej kwestie praw
człowieka i instytucji demokratycznych zajmują niewiele miejsca w ogólnej strategii
wieloletniej – spośród 14 krajów wymienionych jako kraje docelowe, jedynie w przypadku
Mołdowy za dziedzinę priorytetową uznano
transfer doświadczeń związanych z przemianami politycznymi. Strategia wieloletnia
określa „doświadczenia w transformacji politycznej, gospodarczej i społecznej” jako obszar
przewagi komparatywnej Czech w stosunku
do bardziej doświadczonych donatorów. Działania w tym zakresie nie stanowią jednak integralnej części ogólnego programu pomocy.
Zostały one wyodrębnione jako osobny Program Promocji Transformacji, który posiada
wydzielony budżet w wysokości 1,9 mln EUR.
90 procent z tego budżetu jest rozdysponowane w ramach konkursu, którego wyniki są
ogłaszane do końca każdego roku poprzedzającego rok realizacji projektów. Projekty mogą
być realizowane wyłącznie przez czeskie organizacje pozarządowe, które muszą zapewnić
minimum 10% współfinansowania i trwają od
9 do 36 miesięcy. Pozostałe 10% funduszy stanowi rezerwę, z której w ciągu roku mogą skorzystać czeskie organizacje pozarządowe, MSZ
oraz ambasady w krajach docelowych. O ile
ze zdecydowanej większości budżetu finansowane są projekty w krajach priorytetowych,
rezerwa może być wykorzystana na mniejsze
projekty w innych krajach, a także służyć do
współfinansowania projektów innych donatorów (EIDHR, USAID, UNDP).
Program finansuje działania przede
wszystkim w 10 krajach priorytetowych:
siedmiu krajach przechodzących transformację
(Mołdowa, Ukraina, Gruzja, Serbia, Bośnia
i Hercegowina, Kosowo oraz Irak) i trzech niedemokratycznych krajach, w których notowane
są naruszenia praw człowieka (Białoruś, Birma
i Kuba). Typy działań zróżnicowane są w obu
grupach krajów, ale przyjęto cztery wspólne
ogólne obszary wsparcia: wsparcie dla organizacji pozarządowych, współpracę z władzami lokalnymi, rozwój mediów oraz działania
na rzecz młodzieży. Na uwagę zasługują takie
rozwiązania jak: wprowadzenie możliwości
ubiegania się przez organizacje pozarządowe
z krajów partnerskich, korzystające ze szkoleń
oraz uczestniczące w konferencjach organizowanych przez czeskie NGO-sy o środki z tzw.
„małych grantów” na wdrażanie własnych projektów, które pozwalają przetestować wiedzę
teoretyczną zdobytą w ramach działań z grantu
podstawowego. Podobny model stosuje się
7
w przypadku działań na rzecz wzmocnienia
dialogu pomiędzy samorządami a społecznościami lokalnymi. Szkolenia, wizyty studyjne
oraz moderowane debaty i spotkania otwarte
dla publiczności pozwalają na identyfikację
priorytetów, które następnie mogą być realizowane w ramach projektu.
W krajach, w których demokracja i prawa
człowieka są zagrożone, wdrażany jest długoterminowy komponent czeskiej polityki zagranicznej – wsparcie dla obrońców praw człowieka. Prowadzony zgodnie z wytycznymi UE
dotyczącymi wsparcia dla tej grupy, składa się
m.in. ze wsparcia bezpośredniego (materialnego, prawnego, medycznego, wizowego oraz
udzielania schronienia) zarówno dla samych
obrońców, jak też ich rodzin oraz z działań
rzeczniczych i podnoszących świadomość społeczną. Przykładowe projekty dotyczą wsparcia
dla organizacji pozarządowych zaangażowanych w obronę praw człowieka w Birmie to: stypendia dla koordynatorów projektów w krajach UE, wizyta studyjna w UE, szkolenia m.in.
w zakresie dokumentacji praw człowieka oraz
mini-granty i wsparcie sprzętowe pozwalające organizacjom birmańskim dokumentować
naruszenia praw człowieka. Innymi tego typu
projektami były: realizowane za pośrednictwem organizacji People in Need bezpośrednie
wsparcie demokratycznej opozycji kubańskiej oraz szkolenia dla przyszłych prawników
białoruskich z zakresu świadomości prześladowania, wartości praw człowieka oraz roli
aktywnego obywatelstwa. Informacje o działaniach projektowych, organizacjach wdrażających oraz o wysokości wsparcia są dostępne
na stronie czeskiego MSZ w językach czeskim
i angielskim.
Rozwój instytucjonalny czeskiego systemu
pomocy rozwojowej
Obecny system czeskiej pomocy rozwojowej
jest wynikiem wieloletniego procesu refleksji
nad zasięgiem geograficznym, rozdziałem
funkcji oraz metodyką wyboru projektów
do realizacji. Pierwszą strategię wieloletnią,
która koncentrowała działania na 20 krajach,
rząd czeski przyjął już w styczniu 2002 roku.
Akcesja do UE oraz wnioski z realizacji strategii wymogły zmiany, które zostały zawarte
w dokumencie wykonawczym „Zasady
NR 07/ Październik 2012
współpracy rozwojowej po akcesji Rep. Czeskiej do UE”, ograniczającym liczbę krajów priorytetowych do ośmiu, zaś w roku 2005 przyjęto bardziej szczegółowe „Zasady wyboru
i finansowania projektów we współpracy rozwojowej”. „Zasady wyboru i finansowania”
określiły m.in. zasady wyboru obszarów tematycznych pomocy, ustalając instytucje odpowiedzialne za poszczególne etapy działań. Jako
zasadę przyjęto warunek, zgodnie z którym
poszczególne ministerstwa mogą zgłaszać do
planu rocznego jedynie te obszary, które zostały
uprzednio zawarte w dwustronnych wieloletnich programach współpracy rozwojowej z krajami priorytetowymi.
Powyższe dokumenty nie zmieniały
jednak ram instytucjonalnych krajowego systemu pomocy, które zostały przyjęte w 1995
roku. Dopiero w 2007 roku rząd podjął decyzję
o reformie, przyjmując rozporządzenie o Transformacji Systemu Współpracy Rozwojowej.
Było to podyktowane oceną, zgodnie z którą
czeski system nie pozwalał na skuteczną realizację międzynarodowych zobowiązań, w tym
Europejskiego Konsensusu w zakresie Rozwoju
(2005), Deklaracji Paryskiej (2005) i Agendy
Działań z Akry (2008). Uznano dotychczasowy system za „rozproszony”, niepozwalający
określić odpowiedzialności poszczególnych
instytucji oraz zbyt mało rozpoznawalny przez
opinię publiczną.
Reforma przyniosła następujące zmiany
w systemie instytucjonalnym:
• przeniosła większość projektów rozwojowych z innych ministerstw do MSZ
jako głównej instytucji koordynującej
oraz skonsolidowała budżet rozwojowy,
w całości umieszczając go w ramach
budżetu MSZ,
• u stanowiła międzyresortowe ciało
konsultacyjne – Radę ds. Współpracy
Rozwojowej,
• oddzieliła kwestie planowania strategicznego od wdrażania, powołując Czeską
Agencję Rozwojową.
Wdrażanie projektów i bieżący monitoring
W czeskiej administracji rządowej rozdzielono
funkcje planowania i ewaluacji (pozostające
w gestii Ministerstwa Spraw Zagranicznych)
od wdrażania (przekazane wyodrębnionej
Czeskiej Agencji Rozwojowej, CAZ). Agencja
działa od początku 2008 roku a od lipca 2010
roku jej funkcje określa Ustawa o współpracy
rozwojowej i pomocy humanitarnej. Zgodnie
z Ustawą, Agencja jest finansowana z budżetu
MSZ, a jej główne zadania to: realizacja rocznego planu współpracy rozwojowej, określanego przez Ministerstwo (w tym udzielanie grantów organizacjom czeskim) oraz
Wyraźnie zostały rozdzielone
funkcje planowania i ewaluacji od
wdrażania i monitoringu
wdrażanie projektów humanitarnych zgodnie
z wytycznymi MSZ.
Agencja pozostaje stosunkowo niewielką
strukturą – początkowo zatrudniała 10 osób
a po trzech latach 19 pracowników (w większości pochodzących z MSZ). W styczniu
2009 roku przyjęto regulamin urzędu, zgodnie
z którym wyodrębniono sekretariat dyrektora
oraz dwa departamenty merytoryczne: formułowania projektów oraz identyfikacji i monitoringu projektów. W kolejnych latach pracownicy brali udział w kursach podwyższających
kwalifikacje, organizowanych przez MSZ,
w szczególności w obszarze zamówień oraz
ewaluacji. Od roku 2011 CAZ wdraża projekt
finansowany ze środków unijnych „Efektywne
zarządzanie czeską pomocą rozwojową”,
w ramach którego prowadzona jest informatyzacja, szkolenia z zakresu zarządzania projektem i procesem.
schemat 2 Instytucje zaangażowane
w czeską współpracę rozwojową
Ministerstwo Finansów
Ministerstwo Spraw
Zagranicznych
– koordynator współpracy
rozwojowej
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
Ministerstwo Przemysłu i Handlu
Rada Współpracy
Rozwojowej
Inne ministerstwa
Platformy
organizacji pozarządowych
i przedsiębiorców
Czeska Agenca Rozwojowa
(CAZ)
Projekty
Źródło: Czech Development Cooperation, MSZ: Praga 2011.
8
Statut Agencji nakłada na tę instytucję
szereg obowiązków o charakterze operacyjnym: organizację przetargów, zarządzanie
i bieżący monitoring wdrażania projektów,
a także raportowanie wyników i przygotowanie i podpisywanie umów z dostawcami
towarów i usług. Innym komponentem działań
Agencji jest wsparcie, którego udziela organizacjom pozarządowym zainteresowanym realizacją projektów finansowanych przez innych
donorów (m.in. Komisję Europejską) oraz
szkolenia dla pracowników MSZ oddelegowanych do pracy w krajach partnerskich. Agencja
publikuje w Internecie roczne sprawozdania
z działalności, które sumarycznie przedstawiają rozdział środków na obszary geograficzne i tematyczne jak też opisują logikę interwencji. W sprawozdaniach przedstawione są
też informacje na temat prowadzonej reorganizacji Agencji. Publicznie dostępne są też
plany działań Agencji, które szczegółowo ukazują priorytety geograficzne oraz przedstawiają
streszczenia przyszłych projektów.
Wkład Agencji Rozwojowej w planowanie
działań
Niemniej Agencja również odgrywa rolę
w planowaniu działań poprzez m.in. określenie
tematyki działań w krajach docelowych we
współpracy z MSZ oraz formułowanie celów
projektów i przygotowanie specyfikacji dla
wykonawców. Zakres działań określonych Sta-
Priorytety pomocy na kolejny rok
są ustalane na podstawie analiz
Agencji z zakończonych i trwających
projektów
tutem pozostawia pewną swobodę interpretacji
i nabiera kształtów wraz z rozbudową administracyjną Agencji. Proces ten jest widoczny
w kolejnych rocznych planach działań Agencji.
Dla przykładu, w roku 2011 Departament Identyfikacji i Monitoringu Agencji (OIM) określił priorytetowe działania projektowe na rok
2012 w oparciu o analizę raportów z zakończonych i trwających projektów. Podobne działania
zostały przewidziane na rok bieżący w celu
przyjęcia planu na rok 2013. Wypracowano
stały harmonogram w ramach którego Agencja
prowadzi działania monitoringowe. W pierwszym półroczu OIM poddaje analizie aktualną
dokumentację zaś w drugim półroczu wskazuje obszary tematyczne wsparcia dla poszczególnych sektorów, które po aprobacie MSZ
są uwzględniane w projekcie rocznego planu
współpracy rozwojowej.
Na uwagę zasługuje też fakt, że na rok
2012 przewidziano formalną ocenę przyjętych reform systemowych. Zgodnie z planem
Agencja przygotowała dla Rady Ministrów
analizę zmian instytucjonalnych w systemie
wdrażania pomocy rozwojowej za ostatnie pięć
lat w formie raportu „Dokończenie transformacji systemu czeskiej pomocy rozwojowej”.
W wieloletniej Strategii Współpracy Rozwojowej znalazło się rozróżnienie pomiędzy
monitoringiem a ewaluacją. Za wykonanie
monitoringu odpowiedzialna jest Agencja oraz
misje dyplomatyczne. Z kolei MSZ ponosi
główną odpowiedzialność za ewaluację, którą
zdefiniowano jako „systematyczną i obiektywną ocenę sukcesu interwencji rozwojowych
w zakresie ich celowości (ang. relevance), efektywności, skuteczności, wpływu i trwałości
(ang. sustainability).”
Koordynacja międzyresortowa: Forum
Współpracy Rozwojowej
Ministerstwo Spraw Zagranicznych jest jednostką nadrzędną wobec Agencji i w oparciu
o Art. 7 Ustawy odpowiada za całość działań
o charakterze koncepcyjnym i planistycznym,
począwszy od przygotowania i przedłożenia
rządowi projektu strategii wieloletnich, planów
rocznych poprzez ocenę realizacji planu i strategii aż po ocenę wykonania działań pomocowych przez Agencję. Ustawa wyznacza MSZ
jako instytucję odpowiedzialną za „koordynację
działań innych władz, które w ramach swoich
kompetencji realizują projekty rozwojowe”.
Forum, na którym MSZ wymienia informacje w zakresie prowadzonych działań
z innymi resortami, jest międzyresortowa
Rada Współpracy Rozwojowej powołana rozporządzeniem Rady Ministrów z grudnia
2007 roku. W skład Rady wchodzą przedstawiciele 15 resortów, a przewodniczy jej wiceminister spraw zagranicznych. Ponadto w spotkaniach Rady uczestniczą bez prawa głosu
(w charakterze doradcy) członkowie stowarzyszeni – przedstawiciele Agencji Rozwojowej
oraz ciał konsultacyjnych – pozarządowego
Międzyresortowa Rada Pomocy Rozwojowej opiniuje wszystkie dokumenty przedkładane ministrowi
spraw zagranicznych
Forum Współpracy Rozwojowej oraz Platformy Współpracy Rozwojowej, skupiającej
przedsiębiorców.
Statutową misją Rady jest zapewnienie
koordynacji działań resortów i spójności
współpracy międzynarodowej. Rada opiniuje
wszystkie dokumenty programowe, przedkładane Ministrowi Spraw Zagranicznych, który
jest odpowiedzialny za całokształt polityki
rozwojowej państwa. Do czerwca 2012 roku
Rada zebrała się 23 razy a protokoły z sesji są
dostępne w sieci.
9
Wnioski
z przypadku
Wydzielony budżet (w wysokości
prawie 2 mln euro) dla działań
demokratyzacyjnych realizowanych
w ramach projektów wieloletnich przez
organizacje pozarządowe zapewnia
stałość działań.
Wydzielona ścieżka wsparcia
dla obrońców praw człowieka
w priorytetowych krajach
niedemokratycznych zawiera działania
bezpośrednie (w tym wsparcie dla grup)
oraz budujące system identyfikacji
i dokumentacji naruszeń.
Oddzielenie planowania od wdrażania
i ewaluacji od monitoringu zwiększa
przejrzystość i redukuje konflikt
interesów.
Poprawie jakości działań państwa służy
sformalizowany i publiczny proces
refleksji nad dokonaniami (raporty
roczne) oraz planowania średnio(plany roczne Agencji i Ministerstwa)
oraz długoterminowego (strategie
wieloletnie).
Wzrostowi nakładów na pomoc
rozwojową (do 0,13% PKB) nie
towarzyszy rozrost biurokracji, co
wiąże się z informatyzacją Agencji oraz
podnoszeniem kwalifikacji personelu.
Czeski system określa wyraźnie
MSZ jako resort odpowiedzialny za
koordynację całości działań państwa
w zakresie ODA. Czeska Agencja
Rozwojowa jest silnie umocowana
prawnie i instytucjonalnie—na jej czele
stanął szef departamentu MSZ.
NR 07/ Październik 2012
Bibliografia
Stany Zjednoczone
The United States DAC Peer Review 2011
Democracy Promotion Programs Funded by the U. S. Government. A Report to the Senate Foreign Relations Committee and the House Foreign
Affairs Committee of the U. S. Congress
Lowe, David. „Idea to Reality: NED at 25”
http://www.ned.org/about/history
„Importance of Democracy, Human Rights & Governance to Development”
http://www.usaid.gov/what-we-do/democracy-human-rights-and-governance/importance-democracy-human-rights-governance
NED, Statement of Principles and Objectives
http://www.ned.org/publications/statement-of-principles-and-objectives
NED, 2012 Strategy Document
http://www.ned.org/docs/strategy/2012StrategyDocument.pdf
Dania
International Human Rights Cooperation. Strategy for the Government’s Approach
http://amg.um.dk/en/~/media/amg/Documents/Policies%20and%20Strategies/Freedom%20Democracy%20and%20Human%20Rights/
Human%20Rights%20Cooperation/ENGInternationalhumanrightscooperation2009.ashx
The Right to a Better Life. Strategy for Denmark’s Development Cooperation 2012
http://um.dk/en/~/media/UM/Danish-site/Documents/Danida/Det-vil-vi/right_to_a_better_life_pixi.pdf
Priorities of the Danish Government for Danish Development Assistance. Overview of the Development Assistance Budget 2012-2016
http://um.dk/~/media/UM/English-site/Documents/Danida/Goals/Strategy/Regudvpol%20prioriteter%20201216%20til%20web%20UK.pdf
Road Map for the Implementation of the Strategy for Denmark’s Development Cooperation in 2012. Freedom, Democracy and Human Rights
http://um.dk/~/media/UM/English-site/Documents/Danida/Goals/Strategy/Road%20Map%202012%20Freedom%20Democracy%20
Human%20Rights.pdf
Denmark DAC Peer Review 2007
http://www.oecd.org/dac/peerreviewsofdacmembers/39166375.pdf
Denmark DAC Peer Review 2011
http://um.dk/en/~/media/UM/English-site/Documents/Danida/Activities/Review%20rapport%20final.ashx
Czechy
Ustawa o współpracy rozwojowej i pomocy humanitarnej
http://www.czda.cz/editor/filestore/File/Act_on_Development_Cooperation.pdf
Plan działań Czeskiej Agencji Rozwojowej na rok 2012
http://www.czda.cz/download.php?group=stranky3_soubory&id=474
Sprawozdanie z działań Czeskiej Agencji Rozwojowej za rok 2011
http://www.czda.cz/download.php?group=stranky3_soubory&id=463
Statut Rady ds. Współpracy Rozwojowej
http://www.czda.cz/download.php?group=stranky3_soubory&id=326
Czech Development Cooperation, MSZ Praga 2011
http://www.mzv.cz/file/876704/Czech_Development_Cooperation.pdf
Projekt współfinansowany ze środków Fundacji im. Stefana Batorego.