Ćw. M 12 Pomiar współczynnika lepkości cieczy metodą Stokesa i
Transkrypt
Ćw. M 12 Pomiar współczynnika lepkości cieczy metodą Stokesa i
Katedra Fizyki i Biofizyki – instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych dla kierunku Ratownictwo Medyczne Ćw. M 12 Pomiar współczynnika lepkości cieczy metodą Stokesa i za pomocą wiskozymetru Ostwalda. Zagadnienia: Oddziaływania międzycząsteczkowe. Ciecze idealne i rzeczywiste. Zjawisko lepkości. Równanie ciągłości strugi i równanie Bernoulliego. Przepływ laminarny i turbulentny. Współczynniki lepkości. Równanie Pousennille’a. Opór przepływu. Liczba Reynoldsa. Graniczna liczba Reynoldsa. Przepływ krwi. Lepkość krwi. Pomiar współczynnika lepkości cieczy metodą Stokesa. Opis ćwiczenia: Na ciało poruszające się w cieczy działają siły oporu lepkiego hamujące ruch ciała. Jeżeli np. kulka spada w cieczy, to warstwa cieczy bezpośrednio przylegająca do kulki porusza się z prędkością równą prędkości kulki, pociągając za sobą następne warstwy cieczy. Mamy więc do czynienia z przesuwaniem się warstw cieczy względem siebie. Między warstwami cieczy działa siła lepkości, czyli na kulkę poruszającą się w cieczy działa siła oporu lepkiego. Związek między siła oporu lepkiego a prędkością kulki, jej promieniem i właściwościami cieczy znalazł Stokes i wyraził wzorem: gdzie: F – siła oporu lepkiego η – współczynnik lepkości dynamicznej cieczy r – promień kulki υ – prędkość kulki Wzór ten jest słuszny dla ruchu laminarnego, tzn., gdy ruch kulki nie powoduje powstawania wirów, czyli warstwy cieczy przesuwają się równolegle względem siebie. 1 Katedra Fizyki i Biofizyki – instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych dla kierunku Ratownictwo Medyczne Do pomiaru lepkości cieczy służy rura szklana ustawiona pionowo. W rurze znajduje się badana ciecz (gliceryna). Do rury wpuszczamy kulkę z materiału o znanej gęstości i o małym promieniu w porównaniu z promieniem rury (aby uniknąć wirów). Na kulkę o objętości qk, poruszającą się w cieczy, działają trzy siły: 1. Siła przyciągania ziemskiego, działająca pionowo w dół: 2. Siła oporu lepkiego, działająca pionowo w górę: 3. Siła wyporu skierowana również pionowo w górę: W pierwszym momencie kulka w cieczy porusza się ruchem przyspieszonym, ponieważ siła P jest większa niż suma sił F + W. Po przebyciu pewnej drogi, wskutek wzrostu prędkości υ, siła F wzrośnie do takiej wartości, że wraz z siłą W zrównoważy siłę P, zatem ruch kuli stanie się jednostajny. Zachodzi wtedy następująca równość: Siła ciężkości: gdzie: ρk – gęstośc kuli qk – objętość kulki 2 Katedra Fizyki i Biofizyki – instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych dla kierunku Ratownictwo Medyczne r – promień kulki g – przyspieszenie ziemskie Siła wyporu: gdzie: ρc – gęstość cieczy Podstawiając do wzoru (2) odpowiednie wartości sil ze wzorów (1), (3) i (4) otrzymamy: ponieważ: gdzie: L – droga po której porusza się kulka t – czas stąd: 3 Katedra Fizyki i Biofizyki – instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych dla kierunku Ratownictwo Medyczne Instrukcja: 1. Do dyspozycji są cztery rodzaje kulek o znanej gęstości. Ilość i rodzaj kulek, które należy wrzucić do rury ustala prowadzący. 2. Na rurze zmierz długość odcinka L między dwoma zaznaczonymi kreskami. Odcinek ten będzie drogą opadania kulek. 3. Śrubą mikrometryczną zmierz średnicę kulki. Ponieważ używane kulki nie są idealne, średnicę każdej kulki zmierz 3 razy w różnych miejscach i oblicz średnią wartość. Średnią średnicę przelicz na promień i wpisz wartość do tabeli. 4. Do rury z badaną cieczą wpuść kulkę i zmierz stoperem czas t opadania kulki na drodze L. (Kulek nie wyciągamy z rury). 5. Ze wzory (5) oblicz współczynnik lepkości badanej cieczy. 6. Powtórz pomiary dla kolejnych kulek (ilość kulek poda prowadzący ćwiczenia) . 7. Oblicz średnią wartość współczynnika lepkości, podając temperaturę pomiaru. 8. Wyniki zestaw w tabelce. 9. Sprawdź w tablicach wartość współczynnika lepkości gliceryny i porównaj z otrzymanym wynikiem. Lp r (m) t (s) L (m) υ (m/s) η (Pa s) ηśr (Pa s) T (K) Pomiar współczynnika lepkości cieczy za pomocą wiskozymetru Ostwalda Opis ćwiczenia: Wiskozymetr Ostwalda jest wiskozymetrem kapilarnym. Zjawiskiem przepływu cieczy przez przewody kapilarne rządzi prawo Poiseuille’a: 4 Katedra Fizyki i Biofizyki – instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych dla kierunku Ratownictwo Medyczne gdzie: - natężenie przepływu (objętość cieczy wypływającej w ciągu 1 s z kapilary), c – współczynnik bezwzględnej lepkości dynamicznej cieczy, r – promień kapilary, L – długość kapilary, p1 – p2 – różnica ciśnień na końcach rurki. W praktyce okazało się, że posługując się wzorem Poiseuille’a dogodniej jest wyznaczyć lepkość względną . Zasada pomiaru jest następująca: badamy czas przepływu tej samej objętości cieczy badanej i wody destylowanej przez tę samą kapilarę. Można wówczas napisać: gdzie: tc – czas wypływy cieczy badanej o objętości W, tw – czas wypływu wody destylowanej o objętości W, Δpc – różnica ciśnień na końcach kapilary napełnionej cieczą, Δpw – różnica ciśnień na końcach kapilary napełnionej wodą destylowaną. Po podzieleniu równań stronami otrzymujemy: stąd: Przepływ cieczy przez kapilarę wywołują siły ciężkości, dlatego różnica ciśnień hydrostatycznych na końcach kapilary jest proporcjonalna do gęstości cieczy, a więc: Podstawiając tę wartość do równania (5) otrzymujemy wzór na względny współczynnik lepkości dynamicznej: 5 Katedra Fizyki i Biofizyki – instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych dla kierunku Ratownictwo Medyczne gdzie: c – gęstość cieczy badanej, w – gęstość wody destylowanej. Rys. 1. Wiskozymetr Ostwalda Instrukcja 1. Poziomy m i n zaznaczone na Rys. 1 należy ustalić samemu (nie są one zaznaczone na wiskozymetrze). Poziomy te powinny być we wszystkich pomiarach takie same ponieważ ograniczają objętość W ze wzorów (2,3). 2. Do czystego wiskozymetru nalać wody destylowanej (mniej więcej do połowy zbiorniczka Z2). 3. Podłączyć pompkę wodną i przepompować wodę do górnego zbiorniczka Z1 Zbiornik powinien być cały wypełniony cieczą (powyżej poziomu m). Uważaj aby nie wypompować cieczy z wiskozymetru. 4. Odłączyć pompkę wodną i zmierzyć czas tw przepływu wody od poziomu m do n. Pomiar powtórzyć 5 razy i obliczyć wartość średnią czasu twśr.. Powtarzając pomiar nie dolewaj wody do zbiornika Z2. Różnica poziomów cieczy w zbiorniczku górnym i dolnym powinna być zawsze taka sama. 5. Wylać wodę z wiskozymetru (odkręcić go ze stojaka i wylać tą samą stroną co woda był wlewana). 6. Napełnić wiskozymetr badaną cieczą i powtórzyć czynności z punktów 3 - 5, mierząc czas przepływu cieczy tc i tcśr. 6 Katedra Fizyki i Biofizyki – instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych dla kierunku Ratownictwo Medyczne 7. Obliczyć lepkość względną ze wzoru (7) podstawiając średnie czasy twśr, tcśr. Gęstość wody destylowanej w, w temperaturze pomiaru, odczytać z tablic, gęstość cieczy c będzie podana. 8. Odczytać z tablic lepkość bezwzględną wody destylowanej, w temperaturze pomiaru, i obliczyć lepkość bezwzględną badanej cieczy: 9. Wyniki zestaw w tabelce. Lp tw (s) twśr (s) tc (s) tcśr (s) w c 3 c 3 (kg/m ) (kg/m ) (Pa s) T (K) 7