Scenariusz lekcji dla szkoły podstawowej (klasy IV

Scenariusz zajęć edukacyjnych dla uczniów szkoły
podstawowej (klasy IV - VI)
Budżet partycypacyjny – czego
potrzebuje nasza okolica?
Autor: Krzysztof Romaniuk
Temat: „Budżet partycypacyjny – czego potrzebuje nasza okolica?”
Czas trwania zajęć: 45 minut
Cele główne:

Uświadomienie sobie przez uczniów swoich potrzeb oraz potrzeb innych ludzi oraz
umiejętność ich artykulacji.

Wyjaśnienie pojęcia „budżet partycypacyjny” oraz celów budżetu partycypacyjnego.
Efekty kształcenia:

Uczeń rozumie ideę dobra publicznego oraz wie, na czym polegają zadania urzędników.

Uczeń wie, czym jest budżet partycypacyjny i opisuje, w jaki sposób może służyć do realizacji
jego potrzeb.

Uczeń doskonali umiejętność pracy w grupie.

Uczeń doskonali kompetencje językowe i plastyczne.
W nawiązaniu do podstawy programowej1:
Cele kształcenia
IV. Zainteresowanie problematyką społeczną.
Uczeń ma nawyk dociekania w kontekście społecznym – zadaje pytania „dlaczego jest tak, jak jest?” i „czy
mogłoby być inaczej?” oraz próbuje odpowiedzieć na te pytania
V. Współdziałanie w sprawach publicznych.
Uczeń współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich
Zalecane warunki i sposób realizacji
Zadaniem szkoły jest kształtowanie u uczniów następujących postaw
1) zaangażowania w działania obywatelskie: uczeń angażuje się w działania społeczne;
3) odpowiedzialności: uczeń podejmuje odpowiedzialne działania w swojej społeczności, konstruktywnie
zachowuje się w sytuacjach konfliktowych;
4) poczucia więzi: uczeń odczuwa więź ze wspólnotą lokalną, narodową, europejską i globalną;
5) tolerancji: uczeń szanuje prawo innych do odmiennego zdania, sposobu zachowania, obyczajów i przekonań,
jeżeli nie stanowią one zagrożenia dla innych ludzi; przeciwstawia się przejawom dyskryminacji
Szkoła powinna zapewnić takie warunki, by uczniowie:
4) budowali swoje poczucie wartości i sprawstwa w życiu społecznym oraz zaufanie do innych.
Metody dydaktyczne: pogadanka, mini-wykład, gra dydaktyczna
Środki dydaktyczne: schematyczne mapy okolicy naszkicowane ołówkiem, kartki papieru, kredki,
kleje, taśmy klejące, gazety, sznurek, nożyczki (ok. 8 zestawów, w zależności od liczebności klasy)
1
Podstawa Programowa Przedmiotu Historia i Społeczeństwo II etap edukacyjny: klasy IV–VI
2
Plan Zajęć:
1. Czynności organizacyjne
Czas: 2 minuty
2. Wprowadzenie (treść do indywidualnego ustalenia)
Czas: 2 minuty
[Treści oznaczone kursywą stanowią propozycję wypowiedzi nauczyciela/nauczycielki – mogą być
punktem wyjścia do indywidualnych modyfikacji]
Zagajenie uczniów pytaniem o dobra publiczne:
Czy wiecie, kto decyduje o tym, że w naszym mieście jeżdżą autobusy i gdzie one jeżdżą? Kto
odpowiada za to, że latarnie zapalają się o określonej godzinie? Kto dba o to, żeby były wywożone
śmieci? Kto kosi trawę, kto buduje nowe szkoły, place zabaw, ławki, drogi i chodniki? Takie rzeczy
ustalają różni ludzie, jedno co ich łączy to, że są urzędnikami. Oznacza to, że ich obowiązkiem jest
zapewnianie obywatelom wielu ważnych usług. Te rzeczy, z których wszyscy możemy korzystać
nazywamy dobrami publicznymi. W niektórych sytuacjach obywatele chcą jednak sami o nich
decydować, w tym celu mogą skorzystać z budżetu partycypacyjnego.
3. Lekcja właściwa
Czas: 37 minut
Ćwiczenie 1:
Metoda: pogadanka/mini-wykład
Cel szczegółowy: wprowadzenie w tematykę budżetu partycypacyjnego, uzyskanie odpowiedzi na
pytanie „Czym jest budżet partycypacyjny?”, przekazanie podstawowych informacji o budżecie
partycypacyjnym.
Czas: 12 minut
1. Próba wspólnego ustalenia, czym jest budżet
Czas: 4 min.
Nauczyciel/ka zadaje pytanie:
Chciałbym/chciałabym zapytać was: czym jest budżet?
Uczniowie odpowiadają na swój sposób, nauczyciel/ka stara się komentować ich odpowiedzi, nie
oceniając, ale zbierając je razem i próbując stworzyć definicję ogólną np.:
Budżet to wszystkie pieniądze, które możemy na coś wydać.
Nauczyciel kontynuuje pogadankę:
Możemy powiedzieć: mamy tyle i tyle pieniędzy, dlaczego więc mówimy „budżet”?
Oczekiwanie na odpowiedzi uczniów, podsumowane definicją nauczyciela np.:
3
Budżet jest wtedy, gdy mamy zaplanowane, na co mamy wydać pieniądze. Na przykład: gdy
dostajemy kartkę z listą zakupów mamy plan, na co wydamy pieniądze. Za pieniądze, które
dostaliśmy musimy kupić wszystkie produkty.
Nauczyciel/ka zadaje kolejne pytanie:
Jaki może być budżet, jakie budżety znacie?
(przykładowe odpowiedzi: domowy, państwa, osobisty)
2. Wprowadzenie nowego słowa –„partycypacja”
Czas: 3 min.
Nauczyciel/ka wprowadza nowe terminy:
Dzisiaj porozmawiamy o innym budżecie, budżecie partycypacyjnym. Wyjaśniliśmy sobie, co
to jest budżet, teraz zastanówmy się, co oznacza słowo „partycypacyjny”.
Jakiś czas temu odbywały się wybory samorządowe. Zapewne wiecie, że w waszej okolicy
rządzą radni, prezydenci burmistrzowie i inni. Kto ich wybiera?
Cały czas mówi się o frekwencji, która mówi nam, jaka część dorosłych poszła głosować. Jak
myślicie, dlaczego to jest ważne, żeby dużo ludzi poszło na wybory?
Oczekiwanie na odpowiedzi uczniów a następnie podsumowanie:
Głosowanie to nie jest proste wrzucenie kartki do urny. Najpierw trzeba się czegoś dowiedzieć
o kandydatach. Zagłosować na nich.
Z kolei osoby, które chcą być tym prezydentem
burmistrzem, muszą mieć dużą wiedzę, żeby dobrze zarządzać państwem, miastem, dzielnicą.
To wszystko, czyli zainteresowanie oraz udział w życiu społecznym określamy słowem
partycypacja.
3. Pełna definicja budżetu partycypacyjnego. Metafora listy zakupów.
Czas: 2 min.
Dalsza wypowiedź nauczyciela/nauczycielki:
A więc budżet partycypacyjny to połączenie takiej listy zakupów, w której chcemy wydać
określone pieniądze z partycypacją, czyli zainteresowaniem społeczeństwem oraz
uczestniczeniem w wyborach.
Tak jak w wyborach zgłaszają się kandydaci, w BP działają osoby, które wymyślają te pozycje
do naszej listy zakupów. Mówimy o nich, że piszą projekty. Dotyczą one zakupu przez miasto
nowych ławek w parku, budowy placu zabaw lub zorganizowania zajęć dla dzieci. Ci ludzie
dają pomysły, natomiast o tym, które rzeczy pojawią się w końcu na tej liście zakupów
decydują wszyscy. Dlatego mówimy o partycypacji i dlatego ważne jest żeby brać udział w BP,
ponieważ wtedy mamy wpływ, co zostanie wybudowane w naszej okolicy.
4. Krótkie omówienie procedury budżetu partycypacyjnego
4
Czas: 3 min.
1. Projekt – Mieszkańcy zastanawiają się, czego potrzeba ich wspólnocie lokalnej, następnie piszą
projekty, w których opisują osoby, do których skierowany jest projekt oraz, ile będzie kosztować.
2. Weryfikacja – Urzędnicy sprawdzają, czy taki projekt da się zrealizować i jaki urząd powinien to
zrobić.
3. Głosowanie – Mieszkańcy głosują na projekty, które uważają za najbardziej potrzebne
5. Realizacja projektu – Odpowiednie urzędy realizują projekty.
Nauczyciel/ka wyjaśnia:
Przez cały czas są organizowane dyskusje mieszkańców, którzy zastanawiają się, co jest im
potrzebne. Nie ma ograniczeń wiekowych. Jeżeli będziecie mieć zgodę rodziców wy też, jako
uczniowie i mieszkańcy swojej dzielnicy Warszawy, możecie brać udział w dyskusjach,
napisać projekt albo głosować.
W kolejnym ćwiczeniu będziemy się bawić w projektowanie, zastanowimy się, czy nasze
projekty można zrealizować a na koniec wybierzemy najlepsze pomysły.
Ćwiczenie 2: Planowanie okolicy
Metoda: ćwiczenie praktyczne
Cel szczegółowy: umiejętność artykulacji potrzeb, kształtowanie umiejętności współpracy w grupie,
ekspresja artystyczna.
Czas: 26 minut
1. Podział grup i wytłumaczenie zasad
Czas: 2 minuty
Uczniowie dzieleni są na 4-osobowe zespoły. Każda grupa dostaje mapę okolicy szkoły (naszkicowany
ołówkiem widok budynków z lotu ptaka) kartki papieru, kredki, plastelinę, nożyczki, sznurek, klej,
taśmę klejącą i gazetę. Zadaniem każdej grupy jest zaprojektowanie okolicy tak, żeby służyła co
najmniej dwóm grupom mieszkańców z listy: dzieci, dorośli, starsze osoby, zwierzęta, osoby
niepełnosprawne na wózkach. Można zasugerować uczniom rozwiązania: plac zabaw, ławki, latarnie.
Grupa powinna postarać się stworzyć jak najbardziej atrakcyjny plastycznie projekt oraz uzasadnić,
w jaki sposób połączy potrzeby dwóch grup. Gdy uczniowie skończą mapę, z każdej grupy wybrani
zostaną reprezentanci, którzy ocenią projekty i przyznają punkty – powinni mieć kartki z numerami
od 1 do 10, które będą podnosić po prezentacji projektu. Na koniec wszyscy uczniowie będą mogli
głosować na najciekawsze projekty.
2. Praca uczniów nad mapą, wybranie reprezentanta do grupy sędziów
Czas: 12 minut
3. Prezentacja projektów, oceny sędziów
5
Czas: 8 minut (można wprowadzić zasadę: każda grupa ma 1 minutę na prezentację)
4. Oceny sędziów, głosowanie oraz podsumowanie nauczyciela
Czas: 4 minut
5. Rekapitulacja pierwotna
Czas: 3 minuty
Opowiedzenie uczniom, z jakimi tematami mieli do czynienia:
Zadania urzędników. Mieszkańcy jako osoby, które najlepiej wiedzą, czego potrzebują i powinny
o tych potrzebach mówić. Przypomnienie, że narzędziem, które do tego służy jest budżet
partycypacyjny – mieszkańcy w swoich projektach mogą napisać o tym, jak chcieliby, żeby wyglądała
ich okolica. Następnie inni mieszkańcy mogą głosować i zdecydować, czy te projekty są dobre
i potrzebne (tak jak w naszej zabawie).
6