Ustawiczne kszta³cenie koordynatorów

Ustawiczne kszta³cenie koordynatorów
Kszta³cenie ustawiczne ma na celu odnawianie, rozwijanie i doskonalenie ju¿ posiadanej wiedzy, jest jednym z priorytetów Unii Europejskiej. Dotyczy ono tak¿e koordynatorów transplantacyjnych, tym bardziej, ¿e postrzeganie osoby i dzia³añ koordynatora transplantacji ewoluuje w Polsce w ostatnich latach w ogromnym tempie. Wobec materii, której dotyczy dzia³alnoœæ
koordynatorów transplantacyjnych, wymóg ten przybiera postaæ obowi¹zku okreœlonego aktami prawnymi, np. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europy 2010/53/UE z dnia
7 lipca 2010 r. w sprawie norm jakoœci i bezpieczeñstwa narz¹dów ludzkich przeznaczonych
do przeszczepienia, w której Rada Europy uzna³a znaczenie ustanowienia koordynatorów
transplantacyjnych na szczeblu szpitali. Rolê koordynatorów lub zespo³ów koordynatorów
transplantacyjnych nale¿y uznaæ za kluczow¹ nie tylko dla poprawy skutecznoœci procesu
dawstwa i przeszczepienia, ale równie¿ jakoœci i bezpieczeñstwa.
Dzia³ania edukacyjne Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego do Spraw Transplantacji
„Poltransplant" od 1996 tj. od chwili powstania skupia³y siê m.in. na aktywnoœci wydawniczej (Biuletyn POLTRANSPLANT ukazuj¹cy siê od 1997 roku, podrêczniki, skrypty), organizacji konferencji szkoleniowych (XIX Konferencja koordynatorów Transplantacyjnych mia³a miejsce w grudniu 2010), pomocy w aplikacji polskich koordynatorów na europejskie kursy i sta¿e.
Idea kszta³cenia ustawicznego realizowana by³a w nielicznym krêgu osób wykonuj¹cych zawód koordynatora. Program ustawicznego szkolenia koordynatorów jest realizowany tak¿e
przez Podyplomowe Studia Koordynatorów Transplantacyjnych powsta³e z inicjatywy Polskiej Unii Medycyny Transplantacyjnej i prowadzone przez Warszawski Uniwersytet Medyczny. Kszta³cenie koordynatorów w Polsce obecnie reguluj¹: Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r.
o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów i Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie szkoleñ osób, których czynnoœci bezpoœrednio wp³ywaj¹ na jakoœæ komórek, tkanek lub narz¹dów, a tak¿e bezpieczeñstwo dawców i biorców. Poltransplant oraz Krajowe Centrum Bankowania Tkanek i Komórek zgodnie
z Art.40.1 Ustawy maj¹ obowi¹zek prowadzenia kszta³cenia pracowników przynajmniej co dwa
lata wed³ug zatwierdzonych programów. Obowi¹zuj¹cy od niedawna wymóg, by osoba bêd¹ca koordynatorem zwi¹zana by³a swoim wykszta³ceniem z zawodem medycznym poszerza
zakres obowi¹zków edukacyjnych o poni¿sze akty prawne:
1. USTAWA z dnia 30 sierpnia 1990 r. o zak³adach opieki zdrowotnej.2005.08.05
2. USTAWA z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. 2006.02.20
3. Kodeks Etyki Lekarskiej. 2005.09.06
4. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 paŸdziernika 2004r. w sprawie sposobów dope³nienia obowi¹zku doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów. 2005.08.05
5. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 lipca 2005 r. zmieniaj¹ce rozporz¹dzenie
w sprawie sposobów dope³nienia obowi¹zku doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy
dentystów. 2005.09.15
6. Stanowisko Nr 9_08_V Naczelnej Rady Lekarskiej. 2008.10.03
7. Ustawa z 5 lipca 1995 r. o zawodach pielêgniarki i po³o¿nej (Dz.U. z 2001 r., nr 57, poz.
602 z póŸn. zm.),
8. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z 29 paŸdziernika 2003 r. w sprawie kszta³cenia podyplomowego pielêgniarek i po³o¿nych (Dz.U. 2003, nr 197, poz. 1923
51
Dostêpne formy kszta³cenia ustawicznego w Polsce corocznie s¹ wzbogacane o mo¿liwoœæ
uczestniczenia w certyfikowanych kursach (Hesperis, Transplant Procurement Management, ETPOD, CETC ) jak i programach s³u¿¹cych analizie konkretnych zagadnieñ (EULID –
Euro Living Donor, DOPKI – Improvement of Knowledge and Practices in Organ Donor).
Jednym z ciekawszych projektów realizowanych obecnie w Polsce jest European Training Program in Organ Donation (ETPOD). Program szkolenia i projekt badawczy stworzony przez Institute for LifeLong Learning – Uniwersytetu w Barcelonie odbywa³ siê pierwotnie w 17 krajach Europy (20 organizacjach transplantacyjnych i 25 regionach). W Polsce
realizowa³y go zespo³y z Bydgoszczy, £odzi i Warszawy. Zadaniem Programu by³o profesjonalne, wielopoziomowe i skuteczne przekazywanie wiedzy na temat dawstwa narz¹dów oraz
ocena wp³ywu wiedzy spo³ecznoœci medycznej na liczbê donacji w regionie. Wspó³autorka niniejszego tekstu (A. S.-M.) zorganizowa³a ³¹cznie osiem kursów dla studentów, ratowników
medycznych, pielêgniarek i lekarzy w województwie ³ódzkim i poza nim.
W 2010 r. Poltransplant zorganizowa³ kilka wa¿nych szkoleñ dla koordynatorów transplantacyjnych.
W dniach 24–25.03.2010 r. w Warszawie odby³o siê XVII Spotkanie Koordynatorów
Transplantacyjnych, którego tematem by³o omówienie wyników przeszczepiania narz¹dów w 2009 r. oraz zmiany w ustawie transplantacyjnej i w rozporz¹dzeniach wykonawczych dot. procedur pobierania i przeszczepiania narz¹dów. W spotkaniu wziê³o udzia³
³¹cznie 59 osób.
Po wejœciu w ¿ycie rozporz¹dzenia w sprawie szkoleñ, pierwsze, wstêpne szkolenie koordynatorów odby³o siê 14.10.2010 r. w Warszawie (XVIII Spotkanie Koordynatorów Transplantacyjnych) i dotyczy³o organizacji sieci koordynatorów szpitalnych w Polsce, rozpoznawania œmierci mózgu, kryteriów oraz sposobu stwierdzania nieodwracalnego zatrzymania
kr¹¿enia poprzedzaj¹cego pobranie komórek, tkanek i narz¹dów do przeszczepienia, zasady opieki nad zmar³ym dawc¹ narz¹dów oraz zasad finansowania pobierania i przeszczepiania narz¹dów. W spotkaniu wziê³o udzia³ ³¹cznie 89 koordynatorów z ca³ej Polski. Wszyscy
uczestnicy szkolenia otrzymali certyfikaty potwierdzaj¹ce ukoñczenie szkolenia.
W dniach 4-5.12.2010 r. odby³o siê szkolenie ustawiczne (XIX Konferencja Koordynatorów Transplantacyjnych). W ramach szkolenia ustawicznego omówiono zadania i zasady organizacji pracy koordynatora transplantacyjnego w Polsce. Przedstawiono zagadnienia prawne dotycz¹ce organizacji pobierania i przeszczepiania narz¹dów w Polsce, zasady
identyfikacji, charakterystyki i kwalifikacji zmar³ego dawcy narz¹dów oraz charakterystykê poszczególnych dawców narz¹dów. Jednym z poruszonych tematów by³a kwestia zwi¹zana z wykorzystaniem potencja³u dawstwa w szpitalach oraz przedstawione zosta³y zasady programu Donor Action. Poruszono równie¿ kwestiê rozmowy z rodzin¹ potencjalnego
dawcy oraz przedstawiono zasady finansowania pobierania i przeszczepiania narz¹dów.
Szkolenie mia³o charakter szkolenia ustawicznego (dla osób, które ukoñczy³y szkolenie
wstêpne w dniu 14.10.2010 r.) oraz by³o szkoleniem wstêpnym dla pozosta³ych koordynatorów.
Podczas tego szkolenia Poltransplant przeszkoli³ ³¹cznie 91 koordynatorów transplantacyjnych. Z czego 65 koordynatorów zaliczy³o szkolenie ustawiczne. Wœród tej grupy koordynatorów 54 osoby to koordynatorzy szpitalni zatrudnieni przez Poltransplant, 5 osób to koordynatorzy regionalni, 6 osób to koordynatorzy centrum Poltransplantu, oraz 3 osoby to koordynatorzy
zatrudnieni przez szpital (w tej grupie 1 koordynator szpitalny oraz 2 regionalnych).
Od jesieni 2010 r. osoby koñcz¹ce Podyplomowe Studia Koordynatorów Transplantacyjnych
na WUM oprócz dyplomu ukoñczonych studiów podyplomowych uzyskuj¹ równie¿ certyfikat
potwierdzaj¹cy ukoñczenie szkolenia dla koordynatorów transplantacyjnych. W VIII edycji stu-
52
diów uczestniczy³o 32 s³uchaczy. W grupie tej 10 koordynatorów szpitalnych otrzyma³o certyfikat ukoñczenia szkolenia (dla 9 osób by³o to szkolenie ustawiczne, dla 1 szkolenie wstêpne).
Pozostali s³uchacze dopiero przygotowuj¹ siê do zatrudnienia lub objêcia funkcji koordynatora.
£¹cznie w 2010 r. w szkoleniach Poltransplantu (wstêpnym i ustawicznych) uczestniczy³o 119 koordynatorów transplantacyjnych.
Agnieszka Skrzypek- Mikulska
Anna-Maria B¹k
Aspekty organizacyjne pobrania narz¹dów
w szpitalu dawcy
W grudniu 2010 r. wyg³osi³em wyk³ad na ten temat podczas XIX Konferencji Koordynatorów
Transplantacyjnych. Adresowany by³ przede wszystkim do naszych kole¿anek i kolegów – nowo zatrudnianych koordynatorów szpitalnych. Mimo wielu lat pracy i doœwiadczenia by³o to trudne zadanie. Obszar zagadnienia jest niezwykle szeroki. Mo¿na go drobiazgowo opisywaæ na wszystkich szczeblach dzia³ania organizacji, jak¹ jest Poltransplant ze swoj¹ sieci¹ koordynatorów.
A skoro mówimy o organizacji, to musimy pamiêtaæ, ¿e jej najwa¿niejszymi aspektami s¹: w³adza, informacja i kooperacja. W oparciu o nie, na ka¿dym poziomie struktury, realizowane s¹
zadania, które wp³ywaj¹ na misjê organizacji i realizacjê jej celu. Dla starszych wspó³pracowników sprawa jest jasna. M³odszym, a ju¿ szczególnie tym stawiaj¹cym swoje pierwsze kroki
w koordynacji mo¿e siê wydawaæ, ¿e wymagania znacznie przerastaj¹ posiadane umiejêtnoœci i nadane kompetencje. Wra¿enie niepewnoœci mog¹ potêgowaæ zachodz¹ce w obszarze
dotychczasowych zadañ zmiany, polegaj¹ce m.in. na przedefiniowaniu zakresu obowi¹zków, wprowadzaniu nowych procedur, zwiêkszonych potrzebach szkoleniowych, koniecznoœci kreowania na nowo swojego stanowiska, zwiêkszonej odpowiedzialnoœci, itd. Tempo procesów jest
bardzo szybkie. Dopiero co wdro¿one zmiany musz¹ byæ ju¿ umocnione. Nie ma czasu na
przejœcie ca³ego cyklu rozwoju, jak to przedstawiane jest w podrêcznikach o funkcjonowaniu
organizacji. Œwiadomoœæ znaczenia wspólnego, wa¿nego celu spo³ecznego (czyli w uproszczeniu pobierania i przeszczepiania) mo¿e dodatkowo potêgowaæ u „pocz¹tkuj¹cych” uczucie niepewnoœci i zw¹tpienia w powodzenie dzia³añ. Zw¹tpienie jest szczególnie odczuwalne tam,
gdzie nie by³o dot¹d przyjaznej atmosfery dla identyfikacji dawców i pobierania narz¹dów, istniej¹ konflikty i nieporozumienia, koordynator zosta³ wyznaczony, bo „by³o trzeba”, a nie dlatego, ¿e by³ najlepsz¹ do tego osob¹.
W obliczu wszystkich niedogodnoœci pamiêtajmy, ¿e praca koordynatora nigdy nie jest dzia³aniem w pojedynkê, a zrozumienie pracy zespo³owej jest czêsto kluczem do powodzenia. Wszyscy mamy wspólne cele, wchodzimy ze sob¹ w interakcje, mamy dobrze zdefiniowane i wzajemnie zale¿ne role, mamy poczucie to¿samoœci. Dziêki temu mo¿emy realizowaæ cele,
niedostêpne w pojedynkê. Ka¿dy z nas funkcjonuje na co dzieñ w swoim otoczeniu: bli¿szym i dalszym. Znajomoœæ zachodz¹cych w nim procesów jest warunkiem skutecznego dzia³ania.
Koordynator szpitalny musi doskonale znaæ swój szpital i jego „rytm”. Zale¿noœci miêdzy
poszczególnymi oddzia³ami, dostêpnoœæ badañ diagnostycznych i laboratoryjnych, procesy
podejmowania decyzji, dostêpnoœæ œrodków (np. ³¹cznoœci, transportu), wp³ywaj¹ce na rea-
53