INSTRUKCJA DO PROCEDURY OGÓLNEJ

LABORATORIUM BADAŃ ŻYWNOŚCI I WODY
WOMP
GDYNIA
INSTRUKCJA POBIERANIA I POSTĘPOWANIA
Z PRÓBKAMI WODY DO BADAŃ
FIZYKOCHEMICZNYCH
IR-02/PO-08
Wydanie str. 1
Data: 11.02.2016
Strona 1 z 6
Wydanie 4
EGZ. NADZOROWANY
Opracował
Sprawdził
Zatwierdził
L.p.
Kierownik LBŻiW Elżbieta Półtorak
Stanowisko, imię i nazwisko:
Data:
10.02.2016
Podpis
Szef ZL mjr Anna Suchanowska
Stanowisko, imię i nazwisko:
Data:
11.02.2016
Podpis
Pełnomocnik SZ kpt. Małgorzata Lewandowska
Stanowisko, imię i nazwisko
Data:
11.02.2016
Podpis
Numer i nazwa zmienionego
lub wycofanego dokumentu
Numer
zmienionej lub
wycofanej strony
Data wprowadzenia
Podpis osoby
zmiany lub wycofania dokonującej zmiany lub
dokumentu
wycofującej dokument
Niniejszy dokument jest własnością WOMP Gdynia. Wszelkie prawa zastrzeżone .
LABORATORIUM BADAŃ ŻYWNOŚCI I WODY
WOMP
GDYNIA
INSTRUKCJA POBIERANIA I POSTĘPOWANIA
Z PRÓBKAMI WODY DO BADAŃ
FIZYKOCHEMICZNYCH
IR-02/PO-08
Wydanie str. 1
Data: 11.02.2016
Strona 2 z 6
Wydanie 4
EGZ. NADZOROWANY
SPIS TREŚCI
1. Cel instrukcji
2. Przedmiot i zakres stosowania instrukcji
3. Odpowiedzialność
4. Definicje
5. Tryb postępowania
5.1. Pobieranie wody przeznaczonej do spożycia wg PN-ISO 5667-5:2003
5.2. Miejsce pobierania próbek
5.3. Pobieranie próbek wody z basenów kąpielowych i nurkowych
5.4. Utrwalanie próbek
5.5. Transport próbek
5.6. Przyjmowanie próbek do badań
6. Dokumenty związane
7. Załączniki
Niniejszy dokument jest własnością WOMP Gdynia. Wszelkie prawa zastrzeżone .
LABORATORIUM BADAŃ ŻYWNOŚCI I WODY
WOMP
GDYNIA
INSTRUKCJA POBIERANIA I POSTĘPOWANIA
Z PRÓBKAMI WODY DO BADAŃ
FIZYKOCHEMICZNYCH
IR-02/PO-08
Wydanie str. 1
Data: 11.02.2016
Strona 3 z 6
Wydanie 4
EGZ. NADZOROWANY
1. Cel instrukcji
Celem instrukcji jest przedstawienie zasad pobierania, utrwalania, transportowania
i dostarczania próbek wody do badań fizykochemicznych przez próbkobiorców klienta
zewnętrznego i wewnętrznego, zgodnie z normami PN-ISO 5667-5 z 2003 r. ,
PN-EN ISO 5667-3 z 2013 r.
2. Przedmiot i zakres stosowania instrukcji
Niniejsza instrukcja zawiera informacje uzupełniające, dla przeszkolonych przez
upoważnionych pracowników WOMP - Gdynia, próbkobiorców klienta zewnętrznego
lub wewnętrznego , dostarczających próbki wody do badań fizykochemicznych
w Laboratorium Badań Żywności i Wody. Nie zastępuje norm zasadniczych przywołanych
w p. 1.
3. Odpowiedzialność
Odpowiedzialność za stosowanie instrukcji ponosi klient zewnętrzny i wewnętrzny zlecający
badania do Laboratorium Badań Żywności i Wody.
4. Definicje
Cysterna – zbiornik do gromadzenia i przechowywania cieczy (wody).
5. Tryb postępowania
Klient dostarcza próbkę do laboratorium zgodnie z harmonogramem badań wody WOMP Gdynia , po wcześniejszym potwierdzeniu terminu w Recepcji WOMP Gdynia. Pojemniki na
próbki, o zagwarantowanej czystości chemicznej pobiera się w Recepcji. Ilość i rodzaj
pojemników uzależniona jest od liczby i rodzaju przewidywanych do badań analiz.
5.1. Pobieranie próbek wody przeznaczonej do spożycia wg PN-EN ISO 5667-5:2003
Przy poborze próbek należy zachować środki ostrożności, aby nie dopuścić
do ich zanieczyszczenia. W tym celu przed poborem należy:
- usunąć z kranów wszelkie urządzenia np. sitka, wężyki,
- usunąć zanieczyszczenia zewnętrzne powierzchni,
- strumień wody należy tak ustawić aby woda nie rozpryskiwała się na boki,
- nie pobierać próbki z nieszczelnych kranów.
W celu stabilizacji warunków należy odkręcić kurek i spuszczać wodę przez ok. 3 minuty
(w celu usunięcia wody stagnującej w przewodach). Ustabilizowanie się temperatury
pobieranej wody jest dowodem na usunięcie wody stagnującej w przewodach. Woda powinna
powoli wpływać do naczynia na próbkę, aż do przelania się, z wyjątkiem próbek, które mają
być utrwalone, wtedy zostawia się wolną przestrzeń na środek utrwalający. Pojemnik należy
całkowicie napełnić pobieraną wodą i zamknąć w taki sposób, aby nad próbką nie pozostawał
żaden pęcherzyk powietrza. Taki sposób zapobiega wstrząsaniu próbki w czasie transportu
oraz eliminuje wzajemne oddziaływanie składników próbki z fazą gazową.
Przy zamykaniu pojemników nie dopuścić do zanieczyszczenia korków. Bezpośrednio po
pobraniu, w celu identyfikacji, naczynie z próbką należy jednoznacznie oznakować.
Niniejszy dokument jest własnością WOMP Gdynia. Wszelkie prawa zastrzeżone .
LABORATORIUM BADAŃ ŻYWNOŚCI I WODY
WOMP
GDYNIA
INSTRUKCJA POBIERANIA I POSTĘPOWANIA
Z PRÓBKAMI WODY DO BADAŃ
FIZYKOCHEMICZNYCH
IR-02/PO-08
Wydanie str. 1
Data: 11.02.2016
Strona 4 z 6
Wydanie 4
EGZ. NADZOROWANY
5.2. Miejsca pobierania próbek
W przypadku zbiorników eksploatacyjnych zaleca się pobieranie próbek z przewodów
doprowadzających i odprowadzających, jak najbliżej zbiornika eksploatacyjnego.
W przypadku pobierania próbki ze stacji uzdatniania wody zaleca się pobieranie próbki
z przewodów doprowadzających i odprowadzających, jak najbliżej stacji uzdatniania.
W celu kontroli różnych etapów uzdatniania wody próbki należy pobrać przed i po danym
etapie, np. sedymentacji i filtracji. W przypadku urządzeń do dezynfekcji wody zaleca się
pobieranie próbek z dopływu wody do urządzenia do dezynfekcji/utleniania, jak najbliżej tego
urządzenia. Próbki odprowadzanej wody powinny być pobierane, po uwzględnieniu
odpowiedniego czasu kontaktu wody ze środkiem dezynfekcyjnym/utleniaczem.
Pobierając próbkę z sieci wodociągowej zaleca się jej pobieranie z różnych miejsc sieci.
Jeśli to możliwe, próbki należy pobierać ze strefy turbulentnego przepływu w przewodzie.
Odpowiednie do tego jest miejsce położone w przewodzie bezpośrednio za zaworem lub
innym urządzeniem powodującym turbulencję przepływu.
Pobieranie próbek wody z cystern lub zbiorników magazynujących wodę w środkach
transportu lądowego i wodnego, zaleca się w taki sam sposób, jak ze zbiorników
eksploatacyjnych.
Do każdej pobranej próbki, należy dołączyć kartę pobrania wody ( klient zewnętrzny)
lub protokół pobrania próbek wody (klient wewnętrzny) zawierające miedzy innymi
następujące informacje:
- nazwa i adres zleceniodawcy,
- dokładna identyfikacja miejsca pobrania próbki,
- data i godzina pobrania,
- dane osoby pobierającej próbkę,
- normy, zgodnie z którymi zostały pobrane próbki,
- zlecone badania.
Każdorazowo po dostarczeniu próbek do Recepcji WOMP - Gdynia badana jest temperatura
środowiska transportu próbek, a wynik jest zapisywany na karcie pobrania wody/ protokole
pobrania wody.
5.3. Pobieranie wody z basenów kąpielowych i nurkowych
Pobieranie próbek z niecek basenów kąpielowych należy realizować w odległości 1 m od
ścian basenu. Bezpośrednio przed pobraniem próbki butelkę umieścić w chwytaczu.
Następnie chwytacz z otwartą butelką umocować na przedłużce i zanurzyć pod powierzchnią
wody, szyjką w dół skośnie, w kierunku od ściany basenu. Na głębokości 10-20 cm odwrócić
go szyjką w górę i napełnić go wodą.
Po wydobyciu naczynia z wody należy natychmiast zamknąć korkiem butelkę. Należy
pamiętać, że korek butelki podczas poboru wody powinien być chroniony przed
zanieczyszczeniem. W przypadku poboru próbki, która musi być utrwalona chemicznie
(np. w celu oznaczenia utlenialności) próbkę wody z butelki w chwytaczu przelać,
do specjalnie przygotowanego pojemnika. Pojemnik nie może być napełniany do przelania.
W celu prawidłowej oceny jakości wody na pływalniach należy pobierać także próbki wody
wprowadzanej do niecki basenowej z systemu cyrkulacji, postępując podobnie ,
jak w przypadku wody przeznaczonej do spożycia.
Niniejszy dokument jest własnością WOMP Gdynia. Wszelkie prawa zastrzeżone .
LABORATORIUM BADAŃ ŻYWNOŚCI I WODY
WOMP
GDYNIA
INSTRUKCJA POBIERANIA I POSTĘPOWANIA
Z PRÓBKAMI WODY DO BADAŃ
FIZYKOCHEMICZNYCH
IR-02/PO-08
Wydanie str. 1
Data: 11.02.2016
Strona 5 z 6
Wydanie 4
EGZ. NADZOROWANY
5.4. Utrwalanie próbek
W większości oznaczeń parametrów fizykochemicznych wody surowej, przeznaczonej
do picia oraz wody basenowej, gdy próbki analizowane są w ciągu 24 godzin od pobrania,
wystarcza zastosowanie techniki utrwalania polegającej na schłodzeniu do temperatury
od 1ºC do 5ºC. Zasada ta nie dotyczy oznaczania: zapachu, metali (np. żelaza ogólnego,
manganu), jonu amonowego, chloru pozostałego. Zapach należy oznaczyć w ciągu 6 godzin
od momentu pobrania. Chlor wolny powinien być oznaczony w miejscu pobrania, w ciągu 5
minut od momentu pobrania. Próbki na zawartość metali (np. żelaza ogólnego, manganu)
i jonu amonowego, które będą dostarczone do laboratorium w czasie dłuższym niż 5 godzin
(licząc od momentu pobrania), powinny być utrwalone w miejscu poboru, poprzez dodanie
środka utrwalającego o czystości co najmniej analitycznej. Próbki na zawartość metali
powinny być utrwalone stężonym kwasem azotowym do pH 1-2 (2 ml kwasu na litr wody).
Próbki na zawartość jonu amonowego powinny być utrwalone stężonym kwasem siarkowym
do pH 1-2 (2 ml kwasu na litr wody) i dodatkowo przechowywane w temperaturze
od 1ºC do 5ºC.
W przypadku utrwalania polegającego na dodaniu środka chemicznego, należy na etykiecie
naklejonej na pojemniku podać ilość i rodzaj dodanego środka utrwalającego.
W Recepcji WOMP - Gdynia można pobrać butelki, specjalnie oznaczone, zawierające już
środek utrwalający. Należy pamiętać aby próbki, w tych butelkach nie były pobrane do
przelania.
5.5. Transport próbek
Transport nie może mieć wpływu na zmianę składu fizykochemicznego przewożonych
próbek do badań.
Na zmianę składu wody przechowywanej w próbkach mają wpływ:
- temperatura,
- oświetlenie próbki (zachowanie stężeń niektórych substancji wymaga zastosowania
pojemników z ciemnego szkła),
- materiał pojemnika,
- warunki transportu (mieszanie),
- wytracanie się niektórych substancji z roztworu wodnego lub przechodzenie w postać gazu
(np. chlor, amoniak),
- pochłanianie ditlenku węgla z powietrza, co może powodować zmiany pH i przewodności,
- osadzanie się niektórych związków organicznych lub nieorganicznych na powierzchni
pojemnika (np. wytrącone związki żelaza i manganu).
W transporcie próbek należy używać pojemników do schładzania (tzw. termotorby)
z wkładami lodowymi, w ilości zapewniającej utrzymanie temperatury transportu 1ºC – 5ºC,
lub jeżeli to możliwe chłodziarek samochodowych. Próbki należy schłodzić bezpośrednio po
pobraniu. Czas transportu powinien być możliwie jak najkrótszy (nie dłuższy niż 5 godzin).
Czas transportu powinien uwzględniać:
- czas między pobieraniem próbek a rozpoczęciem transportu,
- czas samego transportu,
- rozpoczęcie analizy w laboratorium
Podczas transportu powinna być monitorowana temperatura środowiska transportu.
Niniejszy dokument jest własnością WOMP Gdynia. Wszelkie prawa zastrzeżone .
LABORATORIUM BADAŃ ŻYWNOŚCI I WODY
WOMP
GDYNIA
INSTRUKCJA POBIERANIA I POSTĘPOWANIA
Z PRÓBKAMI WODY DO BADAŃ
FIZYKOCHEMICZNYCH
IR-02/PO-08
Wydanie str. 1
Data: 11.02.2016
Strona 6 z 6
Wydanie 4
EGZ. NADZOROWANY
5.6. Przyjmowanie próbek do badań
Próbki do badań dostarczane są wraz z kartą pobrania wody w przypadku poboru przez
klienta zewnętrznego lub protokołem pobrania próbek wody w przypadku poboru
inspektorskiego. Osoba przyjmująca próbki do badania ocenia ich stan, zwracając uwagę na
wyraźne odstępstwa. W razie wątpliwości, czy próbka nadaje się do badania lub jeżeli nie jest
zgodna z opisem, decyzję o dalszym postępowaniu z próbką podejmuje Kierownik
laboratorium. Następnie próbkom nadaje się kolejne numery.
6. Dokumenty związane
- Księga Rejestracji Wyników Laboratoryjnych,
- PO-08 ,,Postępowanie z próbkami do badań”
- PN-ISO 5667-5: 2003 „Jakość wody. Pobieranie próbek. Część 5: Wytyczne dotyczące
pobierania próbek wody do picia i wody używanej do produkcji żywności i napojów”
- PN-EN ISO 5667-3:2013. ,,Jakość wody. Pobieranie próbek. Część 3. Utrwalanie
i postępowanie z próbkami wody”.
- NO-46-A501: 2015„Metody pobierania próbek wody do badań w warunkach polowych”
7. Załączniki
Brak
Niniejszy dokument jest własnością WOMP Gdynia. Wszelkie prawa zastrzeżone .