Grzyby - Marcinek

Grzyby (Fungi)
Patrycja Sołtysiuk
Grzyby tworzą odrębne królestwo. Ze względu na swoją budowę komórkową są
zaliczane do eukariontów. Ich komórki są otoczone ścianą komórkową zbudowaną z
chityny,zawierają mitochondria a ich jądra są obłonione. Grzyby to heterotrofy. Enzymy
wydzielane na zewnątrz, które rozkładają podłoże pozwalają na pobranie substancji
odżywczych w postaci płynnego pokarmu. Dlatego większość z nich zaliczana jest do
saprofitów- organizmów odżywiających się martwymi szczątkami organicznymi z podłoża.
Jednak występują również formy pasożytnicze szkodliwe dla swojego gospodarza. Część
grzybów żyje także w symbiozie. Mikoryza jako przykład mutualizmu charakteryzuje się
ścisłym powiązaniem grzyba z rośliną, gdzie roślina zapewnia grzybowi węglowodany
oraz inne substancje odżywcze natomiast grzyb dostarcza roślinie niezbędnych
składników mineralnych.
Większość grzybów to organizmy wielokomórkowe lub komórczakowe rzadziej
jednokomórkowe. Najczęściej zbudowane są ze strzępek tworząc grzybnię (mycelium)
składającą się na plechę.
Rozmnażanie grzybów:
1)Płciowe
• Gametangiogamia- łączenie całych wielojądrowych gametangiów
• Somatogamia- łączenie dwóch wegetatywnych strzępek
• Gametogamia- łączenie się gamet na zasadzie:
o izogamii (łączenie gamet o identycznej wielkości i kształcie)
o anizogamii (łączące się gamety różnią się od siebie wielkością)
o oogamii (połączenie dużej, nieruchomej komórki jajowej z małym i
ruchliwym plemnikiem)
2)Bezpłciowe
• pączkowanie- występuje u drożdży; komórki potomne powstają w wyniku
uwypukleń komórki macierzystej
• podział prosty- występuje u drożdży; odbywa się na zasadzie podziału
poprzecznego. Przed podziałem w komórce macierzystej dochodzi do mitozy jądra
komórkowego i podziału cytoplazmy
• zarodnikowanie- wytwarzanie zarodników głównie przez partenogenezę; typy
zarodników: sporangialne, konidialne, podstawkowe, workowe
• fragmentacja- rozpad organizmu macierzystego w wyniku czego powstają
organizmy potomne
Po połączeniu strzępek dwa różne jądra nie łączą się, dlatego są określane jako
dikariotyczne. Natomiast strzępki określane jako monokariotycznezawierają tylko
jedno jądro w każdej komórce.
Większość rozmnaża się za pomocą spor czyli zarodników rozprzestrzeniających się
przez wiatr czy zwierzęta. W momencie gdy zarodnik znajdzie się na podłożu, w
odpowiednich warunkach zaczyna kiełkować wydając strzępki, które następnie tworzą
grzybnię.
Grzyby można podzielić na pięć typów*
1)sprzężniaki
2)skoczkowce
3)workowce
4)podstawczaki
5)grzyby niedoskonałe
1)Sprzężniaki-Grzyby tej grupy są zbudowane z wielojądrowych i nieprzedzielonych
ścianami poprzecznymi strzępek. W procesie rozmnażania płciowego wytwarzają
zygospory czyli twory powstałe po połączeniu gametangiów. Następuje to wtedy, gdy
strzępki są różnoimienne czyli plus (+) i minus (-).Pozwala to na zróżnicowanie płciowe.
Połączone gametangia tworzą zygotę.
Natomiast przy rozmnażaniu bezpłciowym na szczytach strzępek w zarodniach powstają
zarodniki, które są rozprzestrzeniane przez wiatr.
Rysunek 1 Rozmnażanie sprzężniaków
Najbardziej znani przedstawiciele to rozłożek czerniejący i pleśniak.
Rysunek 2Rozłożekczerniecjący
Rysunek 3 Pleśniak biały
2)Skoczkowce-Przeważnie mają prostą budowę ciała. To jedyna forma grzyba, u której
występuje stadium wiciowca. Gamety służące do rozmnażania płciowego mają jedną nić.
Znanym przedstawicielem tej grupy jest Synchytriumendobioticum.
Rysunek 4Synchytriumendobioticum
3)Workowce-Ich nazwa pochodzi od spor powstających w małych workach. Zbudowane
są z podzielonych ścianami poprzecznymi, wielokomórkowych strzępek. Większość z
nich rozmnaża się bezpłciowo tworząc spory (konidia) powstające na szczytach strzępek
(konidioforów). Zaliczane do tego typu drożdżowce rozmnażają się przez podział lub
pączkowanie. W rozmnażaniu płciowym zachodzi gametangiogamia, która ma swoje
miejsce w owocniku. Podczas zapłodnienia plemnia łączy się z legnią w wyniku czego
powstają jądra sprzężone, które trafiają do strzępek. Strzępki tworzą warstwę rodzajną
owocnika. Natomiast komórki szczytowe przekształcają się w worki gdzie następują
kolejne procesy: kariogamia, mejoza i mitoza. W każdej komórce haploidalne jądro
przekształca się w askosporę czego efektem jest powstanie ośmiu zarodników
workowych. U drożdżaków cała komórka przekształca się w worek. Do workowców są
zaliczane między innymi: pędzlak i kropidlak jako pleśnie; buławinka czerwona jako
pasożyt żyta gdzie występuje grzybnia przetrwalna-sporysz. Na ten typ składają się
również grzyby jadalne np. trufle i smardze.
Rysunek 5 Cykl życiowy workowców
Buławinka czerwona pasożytuje w życie. Wiosną z grzybni przetrwalnikowej wyrastają
owocniki, w których znajdują się zarodniki. W momencie, gdy worki dojrzeją, wydostają
się z nich zarodniki, które z wiatrem są przenoszone na kwiaty żyta, gdzie następnie
kiełkują. Tworzone są zarodniki konidialne wydzielające słodki płyn wabiący owady, które
z kolei przenoszą zarodniki na inne rośliny jednocześnie je zarażając. Po przerośnięciu
słupka grzybnią tworzy się sporysz, który po pewnym czasie opada na ziemię gdzie
zimuje.
Rysunek 6 Cykl życiowy buławinki czerwonej
Drożdże mają ogromne znaczenie gospodarcze. Są wykorzystywane głównie w
przemyśle spożywczym i kosmetycznym. Przede wszystkim jest wykorzystywana
fermentacja alkoholowa jaką przeprowadzają. Przeważnie są stosowane drożdże
piekarnicze, winiarskie i piwne. Służą one jako podstawa do wypieków pieczywa oraz
ciast oraz do produkcji alkoholu. Jak się okazuje mają również pozytywny wpływ na stan
ludzkich włosów i skóry. Drożdże wchodzą w skład wielu kosmetyków przeznaczonych
głównie do cery twarzy.
Rysunek 7 Pędzlak
Rysunek 8 Trufle
4)Podstawczaki-Grzyby bardziej znane jako kapeluszowe. Ich nazwa pochodzi od
bazydium czyli podstawki. Na każdym bazydium rozwijają się bazydiospory. Na dolnej
powierzchni kapelusza znajdują się blaszki, na których tworzą się podstawki. Z
bazydiospory może powstać grzybnia pierwotna . Gdy strzępka tej grzybni połączy się ze
strzępką o przeciwnym typie koniugacyjnym to powstaje grzybnia wtórna. Strzępki
nowopowstałej grzybni mogą formować owocniki (bazydiokarpy). Ich szczytowe komórki
przekształcają się w zarodnie (podstawki) gdzie zachodzi kariogamia i mejoza. Dzięki tym
podziałom powstają wyrostki, do których dostają się powstałe w procesie mejozy jądra. W
ten sposób powstałe zarodniki są roznoszone z wiatrem. Grzyby kapeluszowe jako
przedstawiciele podstawczaków, u których spodnia strona kapelusza (hymenofor)
zwiększa swoją powierzchnię poprzez pofałdowanie zbudowana jest z blaszek lub rurek.
Podstawki znajdują się w zewnętrznej warstwie hymenoforu. Przykłady podstawczaków:
purchawka, muchomor sromotnikowy, pieprznik jadalny, borowik szlachetny.
Rysunek 9 Rozmnażanie podstawczaków
Rdza źdźbłowa jako przedstawiciel podstawczaków wywołujący chorobę zbóż.
Powoduje ona zakłócenia w metabolizmie rośliny oraz hamuje proces fotosyntezy w
miejscach zarażonych. Jej rozwój obejmuje kilka stadiów i wykorzystuje w tym dwóch
żywicieli. Berberys jako pierwszy żywiciel, na którego liściach znajdują się strzępki rdzy,
które wytwarzają zarodniki w czasie wiosny. Wraz z wiatrem są one roznoszone na
zboża, gdzie następuje ich zarażenie. Podczas trwania lata zarodniki są roznoszone na
nowe rośliny.
Rysunek 10 Cykl rozwojowy rdzy źdźbłowej
Podstawczaki zawierają wiele toksycznych substancji, które mogą wywrzeć nawet
śmiertelny wpływ na organizm człowieka. Oto przykładowe trucizny jakie można spotkać
wśród grzybów:
•
•
•
•
•
•
amanityna (występuje głównie wśród muchomorów, niszczy wątrobę)
gyromitryna (występuje u piestrzenicy kasztanowatej)
muskaryna (spotykana u strzępiaków , lejkówek i muchomorów, zatrzymuje akcje
serca)
kwas ibotenowy (w muchomorze plamistym i czerwonym, wywołuje halucynacje)
koprina (występuje u czernidłaka pospolitego, hamuje rozkład alkoholu we krwi)
orellanita (jest m.in. w zasłoniaku rudym, trwale uszkadza nerki, objawy ujawniają
się po dwóch tygodniach, zazwyczaj prowadzi do śmierci)
Rysunek 11 Borowik szlachetny
5)Grzyby niedoskonałe-Sztuczna grupa, na którą składają się grzyby konidialne.
Większość z nich rozmnaża się za pomocą konidiów. Są zauważane powiązania
pomiędzy nimi a workowcami i podstawczakami. Grzyby te są określane jako
niedoskonałe z powodu braku organów do rozmnażania płciowego. Wiele z nich to
pasożyty lub saprofity.
Porosty
Występują nawet w skrajnych warunkach, zasiedlają prawie wszystkie lądowe siedliska.
Organizmy złożone z grzyba i organizmu zdolnego do fotosyntezy. Ich grzybnie tworzą
plechy, które można podzielić ze względu na kształt:
1)plecha skorupiasta- jest płaska i ściśle przylega do podłoża np. skały
2)plecha listkowata- spłaszczona jednak odstająca od podłoża
3)plecha krzaczkowata- rozgałęziona i rośnie pionowo
Rysunek 12 Skorupiasta
Rysunek 13 Listkowata
Rysunek 14 Krzaczkowata
Porosty rozmnażają się za pomocą zarodników workowych. Grzyb, który zaczyna
kiełkować staje się porostem dopiero po połączeniu z komórką fototroficzną. Mogą się
rozmnożyć również dzięki fragmentacji plechy czyli przez urwistki (soreidia).
Porosty podobnie jak i grzyby znalazły swoje zastosowanie. Przede wszystkim służą jako
wskaźniki pH. Są one pionierami życia, pozwalają na powstawanie gleby. Jako, że są
bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia są traktowane jako wskaźniki zanieczyszczenia
powietrza.
Grzyby odgrywają bardzo ważną rolę w ekosystemie. Jako jedyne potrafią rozłożyć
ligninę z martwych szczątków organicznych. Jednak mogą być bardzo szkodliwe dla
zwierząt i ludzi. Niektóre z nich powodują różnego rodzaju infekcję, grzybice. Alkaloidy
wydzielane przez buławinkę bytującą na zbożu powodują różne zaburzenia nerwowe co
może doprowadzić nawet do śmierci. Należy jednak pamiętać, że wiele z grzybów
znalazło swoje zastosowanie w medycynie (np.penicylina czy cyklosporyny obniżające
odporność organizmu) oraz przemyśle spożywczym (np. pleśń na serach, produkcja
piwa,wina,chleba).
*Wiele źródeł podaje różne klasyfikacje
Bibliografia:
„Biologia” wyd. WSIP cz.2 t.1
„Biologia” Solomon, Berg, Martin, Villeewyd.Multico
„Biologia” wyd. Operon 2011
Zdjęcia:
www.wikipedia.pl
www.nagrzyby.pl
www.sciaga.pl
www.grzybyprotisty.w.interia.pl
www.forumbiolog.pl
www.karpaty.travel.pl