sprzężniowce i workowce

Zygomycota – Grzyby sprzężniowe
•
•
•
•
•
•
•
•
Grupa licząca ponad 500 dotychczas poznanych gatunków grzybów,
szeroko rozpowszechnione w przyrodzie w ekosystemach lądowych, tylko nieliczne
gatunki związane są ze środowiskiem wodnym,
grzyby te rozwijają się saprotroficznie na szczątkach organicznych, nieliczne gatunki są
pasożytami roślin, zwierząt i innych, najczęściej blisko z nimi spokrewnionych gatunków
grzybów,
grzybnia wegetatywna zbudowana z wielojądrowych strzępek; tylko u form bardziej
wyspecjalizowanych występują przegrody poprzeczne,
ściana zbudowana głownie z chityny,
organizmy wyłącznie haploidalne, diploidalna jest tylko zygota.
Rozmnażanie:
 bezpłciowe – za pomocą zarodników sporangialnych (wytwarzanych w sporangiach
(=zarodniach) albo konidialnych; są one zwykle rozsiewane anemochorycznie (przez
wiatr), rzadziej aktywnie, autochorycznie (dzięki mechanizmom wyrzutowym),
 płciowe – na drodze gametangiogamii: w wyniku kopulacji niezróżnicowanych
morfologicznie różnojądrowych gametangiów (oznaczanych jako „+” i „-”) tworzy się
grubościenna zygospora o charakterze przetrwalnikowym; owocników nie wytwarzają.
W cyklu życiowym większości gatunków kariogamia następuje bezpośrednio po
plazmogamii i dikariofaza nie jest wyróżniana.
sporangiospory
(zarodniki sporangialne)
sporangium (zarodnia)
sporangiofor (trzonek zarodnionośny)
stolon (strzępka powietrzna)
ryzoidy (chwytniki)
Budowa grzybni wegetatywnej rozłożka czerniejącego Rhizopus nigricans,
saprotrofa rozwijającego się na chlebie.
zarodnia
rostkowa
młoda
grzybnia
Rozmnażanie płciowe u Rhizopus
nigricans zachodzi na drodze
gametangiogami. Wymaga ono
obecności dwóch strzępek: „+” i
„-”, ponieważ jest to gatunek
heterotalliczny. Końce tych
strzępek stykają się ze sobą, a
oddzielone na ich końcach
gametangia
ulegają
zlaniu.
Powstała zygota otacza się grubą
ścianą tworząc zygosporę, która
po okresie spoczynku ulega
mejozie i kiełkuje. Wytwarza ona
zarodnie
rostkowe
dające
początek nowej grzybni.
powstawanie
zygospory
Cykl rozwojowy rozłożka czerniejącego Rhizopus nigricans
Do gatunków mających zdolność aktywnego odrzucania zarodników należącą zrywka
kryształowa Pilobolus crystallinus i Enthomophthora muscae.
Ascomycota – Grzyby workowe (Workowce)
•
Do workowców należy ponad 64 000 dotychczas poznanych gatunków,
•
żyją one głównie na lądzie i prowadzą saprotroficzny, pasożytniczy lub symbiotyczny tryb
życia,
•
mają zróżnicowaną budowę, od form jednokomórkowych (np. drożdże) do
wielokomórkowych, tworzących kilkucentymetrowe owocniki (np. smardz),
•
grzybnia zbudowana jest najczęściej z komórek pączkujących lub septowanych strzępek,
•
rozmnażanie:
 bezpłciowe – ma duże znaczenie w tej grupie grzybów i zachodzi poprzez podział
komórki, pączkowanie lub wytwarzanie różnych typów zarodników konidialnych.
Przedstawiciele niektórych grup systematycznych workowców (Ascomycota) nie
rozmnażają płciowo lub proces płciowy zachodzi u nich bardzo rzadko. Grzyby te zostaną
scharakteryzowane na przykładzie drożdżowców (Saccharomycetales) i kropidlakowców
(Eurotiales).
Saccharomycetales (Drożdżowce)
przedstawiciel – drożdże piekarnicze Saccharomyces cerevisiae
•
Organizmy o plesze silnie zredukowanej, jednokomórkowe, kolonijne lub występujące w
postaci strzępek,
•
rozmnażanie bezpłciowe zachodzi na drodze pączkowania,
•
brak owocników i strzępek tworzących worki oraz wyróżniających się morfologicznie
organów rozmnażania płciowego (gametangiów). W czasie rozmnażania płciowego
dochodzi do fuzji dwóch komórek w wyniku czego powstaje zygota, która przekształca się
w worek,
•
grzyby te wykorzystywane są w przemyśle spożywczym do produkcji pieczywa i wyrobów
cukierniczych oraz alkoholi.
Eurotiales (Kropidlakowce)
przedstawiciel – kropidlak Aspergillus sp.
konidium
fialida
•
Grzybnia wegetatywna jest zazwyczaj
bezbarwna, złożona z septowanych
strzępek i zbudowana z wielojądrowych
komórek.
•
U wielu gatunków obserwuje się jedynie
stadium bezpłciowe rozmnażające się
poprzez
wytwarzanie
zarodników
konidialnych, powstających na trzonkach
o różnej budowie. Ich rodzaj oraz kolor
intensywnie zabarwionych zarodników
(zielone, niebieskie, czarne, żółte) są
cechami pozwalającymi na identyfikację
gatunku.
rozszerzona
główka
konidioforu
trzonek
konidialny
(konidiofor)
Plecha wegetatywna kropidlaka Aspergillus sp.
•
Wiele gatunków Eurotiales wykorzystywanych jest w różnych gałęziach przemysłu,
np. Penicillium notatum i P. chrysogenum w przemyśle farmaceutycznym do
produkcji antybiotyków. Część gatunków znalazła zastosowanie w syntezie różnego
rodzaju związków chemicznych, np. kwasu cytrynowego lub szczawiowego. Niektóre
gatunki są wykorzystywane w przemyśle spożywczym, np. Penicillium camembertii i
P. roquefortii stosowane są przy produkcji serów pleśniowych. W Japonii natomiast
Aspergillus oryzae używa się do sporządzania wina ryżowego (sake). Poza
korzystnymi dla człowieka właściwościami, kropidlakowce mają również duże
znacznie gospodarcze, ponieważ powodują niszczenie zmagazynowanej żywności i
konstrukcji budowlanych.
Rozmnażanie płciowe i struktury tworzone w tym procesie przez workowce (Ascomycota)
będą omawiane w ramach następnych dwóch ćwiczeń.