Szanowna Redakcjo, Z pewnym zdziwieniem przeczytałam

Szanowna Redakcjo,
Z pewnym zdziwieniem przeczytałam wypowiedzi Pani Dr Magdaleny CzłapkaMatyasik , w artykule z 11 listopada b.r. pt. Wychować Małego Jarosza, które, wg
najnowszego stanu wiedzy naukowej o żywieniu, są błędne i mogą okazać się wręcz
szkodliwe dla rodziców pragnących zadbać o teraźniejsze jak i przyszłe zdrowie ich dzieci.
Przeświadczenie, że diety wegetariańskie czy wegańskie są niedoborowe, jest
nieaktualne, i wynika z rozpowszechnionego jeszcze w połowie ubiegłego wieku
paradygmatu nauk o żywieniu, które z racji uwarunkowań polityczno-ekonomicznych
nastawione były na uzupełnianie niedoborów w diecie. W tamtych czasach, jak również
obecnie w niektórych krajach rozwijających się, niedobory pokarmowe u osób odżywiających
się dietami roślinnymi, wynikały przede wszystkim z braku odpowiedniej ilości kalorii oraz
urozmaicenia, a nie charakteru diety.1,2
Wraz ze wzrostem zamożności społeczeństw oraz zaniku głodu, wojen i chorób
zakaźnych w krajach uprzemysłowionych, dzisiejsza definicja optymalnej diety nie
poprzestaje na zapewnianiu wystarczającej ilości składników odżywczych, ale skupia się
przede wszystkim na optymalnym składzie diety w celu zapobiegania chorobom
cywilizacyjnym oraz sprzyjaniu długowieczności.
I tak, badania z ostatnich 20 lat wskazują jednoznacznie na zdecydowaną przewagę w
tej kwestii diet opartych o produkty roślinne.3,4
Obecnie nie ma już naukowych wątpliwości, że dobrze zbilansowane diety
wegetariańskie, jak i wegańskie, zapewniają wszystkie niezbędne składniki odżywcze na
wszystkich etapach rozwoju (dzieciństwo, okres dorosłości, ciąża, karmienie piersią, wiek
podeszły). Potwierdzają to największe światowe organizacje zajmujące się medycyną i
zdrowiem np. Światowa Organizacja Zdrowia5, czy Amerykański Instytut Medycyny
(Institute of Medicine Food and Nutrition Board).6 Amerykańskie Stowarzyszenie Dietetyków
informuje, że diety oparte na nieprzetworzonych produktach roślinnych (wegańskie) nie tylko
nie są niedoborowe7, ale też „wykazują się najwyższą tzw. ‘gęstością odżywczą’, czyli
najwyższym skoncentrowaniem składników odżywczych na jednostkę kalorii, przy
jednoczesnym zminimalizowaniu ilości substancji pokarmowych odpowiedzialnych za
choroby cywilizacyjne”.8
Światowa literatura naukowa zaprzecza również argumentowi Pani dr Magdaleny
Człapka-Matyasik o adekwatności diet wegetariańskich tylko u dorosłych. Pozytywne efekty
diet wegetariańskich widać najwyraźniej u osób, które odżywiają się w ten sposób od
urodzenia. 40-letnie badania przeprowadzane na 60 000 wegetarianach z Kalifornii Adwentystach Dnia Siódmego, wykazują, że żyją oni przeciętnie o 7 lat dłużej niż inni
Kalifornijczycy, mają niższą zachorowalność na choroby serca, cukrzycę i nowotwory oraz
choroby reumatyczne.9
Błędne wypowiedzi Pani dr Człapka-Matyasik mogą również wynikać z tego, że w
Polsce nie prowadzi się prawie w ogóle badań nad wegetarianami. W efekcie, nasze
1
społeczeństwo, włączając w to polskie kręgi naukowe, ma ograniczoną wiedzę na ten temat.
Amerykanie, natomiast, badają wegetarian i wegan już od 60 lat. Dziesiątki badań nad
dziećmi wegetariańskimi i wegańskimi potwierdzają to, że rozwijają się one normalnie, mają
niższe ryzyko otyłości, cukrzycy, oraz jako dorośli -niższe ryzyko chorób serca oraz
niektórych nowotworów. 10,11,12,13, 14, 15
Podobnie, ostatni raport Światowego Funduszu Badań nad Rakiem (World Cancer
Research Fund)–największa metaanaliza dotycząca wpływu diety na występowanie chorób
nowotworowych, wyraźnie apeluje o ograniczenie produktów zwierzęcych w diecie16.
Dotyczy to również białka zwierzęcego, które, wbrew wypowiedzi Pani Doktor, może mieć
niekorzystne skutki dla naszego zdrowia. Jeżeli spożywane jest regularnie, tak jak to ma
miejsce w przeciętnej polskiej diecie, przyczynia się m.in. utraty wapnia z moczem17,18 czy
podwyższenia we krwi pewnych czynników wzrostu, tj. insulinopodobnego czynnika wzrostu
1 (IGF-1), co z kolei może podwyższać ryzyko nowotworów piersi, prostaty czy jelita
grubego. 19
Również nieaktualne jest przeświadczenie, że komponowanie w posiłku roślinnym
aminokwasów egzogennych jest sztuką trudną. Dziś wiemy, że wystarczy po prostu spożywać
odpowiednią ilość energii z różnorodnych pokarmów roślinnych w ciągu dnia, co
potwierdzają największe organizacje naukowe, takie jak wyżej wspomniana Światowa
Organizacja Zdrowia, Amerykańskie Stowarzyszenie Dietetyków, czy Institute of Medicine
Food nad Nutrition Board.
Niekorzystne konsekwencje zdrowotne, wymieniane przez Panią dr Magdalenę
Człapka-Matyasik, mogą pojawić się w wyniku niewłaściwego zaplanowania diet roślinnych.
Jednakże każda dieta niewłaściwie zaplanowana może prowadzić do niedoborów, i straszenie
tysięcy wegetariańskich rodziców w Polsce tak poważnymi chorobami wydaje mi się
sprzeczne z zasadami ‘evidence-based medicine’, czyli medycyny opartej na faktach
naukowych.
Zamiast straszyć, powinniśmy szerzyć wiedzę na temat prawidłowego zaplanowania
diety małego jarosza, co zdecydowanie zmniejszy ryzyko jakichkolwiek niedoborów, i
dobroczynnie wpłynie na przyszłe jego zdrowie.
Z wyrazami szacunku,
Małgorzata Rzeszutek-Desmond
Mgr Małgorzata Desmond, ukończyła kierunek Medycyna Żywienia na Uniwersytecie Thames Valley w
Londynie oraz kurs Epidemiologii Żywienia w Imperial College London; gościnnie wykłada na
Warszawskim Uniwersytecie Medycznym ; na co dzień zajmuje się edukacją i poradnictwem z zakresu
dietetyki w Dublinie.
2
1
Sukahatme PV. Size and nature of the protein gap. J Nutr. 1986; 116:1364-1370.
2
Millward DJ, Jackson AA. Protein/energy ratios of current diets in developed and developing countries
compared with a safe protein/energy ratio: implications for recommended protein and amino acid intakes. Public
Health Nutr. 2004 May;7(3):387-405.
3
World Cancer Research Fund (WCRF) (2007) Food, Nutrition, Physical Activity and the Prevention of Cancer:
A Global Perspective. Available at : http://www.dietandcancerreport.org . [Accessed on: 3rd May 2009].
4
Fraser GE. Associations between diet and cancer, ischemic heart disease, and all-cause mortality in nonHispanic white California Seventh-day Adventists . Am J Clin Nutr. 1999 Sep;70(3 Suppl):532S-538S
5
WHO (2002) in: Davis B., Melina V. (2003) Becoming Vegetarian Summertown: Book Publishing Company.
6
Institute of Medicine, Food and Nutrition Board. Dietary Reference Intakes for Energy, Carbohydrate, Fiber,
Fat, Fatty Acids, Cholesterol, Protein, and Amino Acids. Washington D.C. National Academy Press, 2005.
7
Craig WJ, Mangels AR; American Dietetic Association. Position of the American Dietetic Association:
vegetarian diets. J Am Diet Assoc. 2009 Jul;109(7):1266-82.
8
Dewell A, Weidner G, Sumner M.D. et al. A very-low-fat vegan diet increases intake of protective dietary
factors and decreases intake of pathogenic dietary factors. J. Am. Diet. Assoc. 2008, 108,2:347-56.
9
Fraser GE. (2003) Diet, Life Expectancy and Chronic Disease. Studies of Seventh -Day Adventists and Other
Vegetarians. Oxford: Oxford University Press.
10
Dwyer JT, Andrew EM, Berkey C, Valadian I, Reed RB. Growth in "new" vegetarian preschool children using
the Jenss-Bayley curve fitting technique. Am J Clin Nutr. 1983 May;37(5):815-27.
11
Leung SS, Lee RH, Sung RY, Luo HY, Kam CW, Yuen MP, Hjelm M, Lee SH. Growth and nutrition of
Chinese vegetarian children in Hong Kong. J Paediatr Child Health. 2001 Jun;37(3):247-53.
12
Fulton JR, Hutton CW, Stitt KR. Preschool vegetarian children. Dietary and anthropometric data. J Am Diet
Assoc. 1980 Apr;76(4):360-5.
13
Dwyer JT, Dietz WH Jr, Andrews EM, Suskind RM. Nutritional status of vegetarian children. Am J Clin Nutr.
1982 Feb;35(2):204-16.
14
Thane CW, Bates CJ. Dietary intakes and nutrient status of vegetarian preschool children from a British
national survey. J Hum Nutr Diet. 2000 Jun;13(3):149-162
15
Sanders, T. A. B. and Reddy, S. Vegetarian diets and children. Am. J. Clin. Nutr., 59 (suppl): 1176S, 1994.
16
World Cancer Research Fund (WCRF) (2007) Food, Nutrition, Physical Activity and the Prevention of
Cancer: A Global Perspective. Available at : http://www.dietandcancerreport.org . [Accessed on: 3rd May 2009].
17
Bushinsky DA. (2001) Acid-base imbalance and the skeleton. Eur J Nutr. 40(5):238-44.
18
Massey LK (1998) Does excess dietary protein adversely affect bone? Symposium overview. J Nutr.
128(6):1048-5.
19
Voskuil DW, Vrieling A, van't Veer LJ, Kampman E, Rookus MA. (2005) The insulin-like growth factor
system in cancer prevention: potential of dietary intervention strategies. Cancer Epidemiol Biomarkers
Prev.14(1):195-203.
3