Powstanie Styczniowe w okolicy Pińczowa
Transkrypt
Powstanie Styczniowe w okolicy Pińczowa
150 ROCZNICA POWSTANIA STYCZNOWEGO Dobiegają końca ogólnopolskie i regionalne rocznice związane z 150 – leciem wybuchu Powstania Styczniowego 1863/64 roku. Poza Grochowiskami, na terenie niezbyt odległym do Pińczowa, rozegrały się na przestrzeni kilkunastu miesięcy powstańczej epopei następujące bitwy i potyczki. 17 III 1863 r. CHROBERZ Oddziały polskie pod wodzą dyktatora powstania gen. Mariana Langiewicza w sile 3000 ludzi, przyparte wcześniej do granicy zaboru austriackiego, odrzuciły rosyjski oddział płk. Ksawerego Czengierego, torując sobie drogę na Kielce. Maszerujący do Miechowa Langiewicz, zatrzymał się w Chrobrzu, gdzie zaskoczyła go wiadomość o maszerującej doliną Nidy od strony Pińczowa grupie rosyjskich wojsk (4 roty piechoty, pół szwadronu, jazdy i 40 kozaków). Osłonił się przed nią oddziałem żuawów Rochebrune'a, a sam ruszył na Zagość. Nagle na lewym brzegu Nidy pojawiła się druga grupa wojsk rosyjskich (4 roty piechoty, 2 szwadrony jazdy, 100 kozaków i 2 działa), która uderzyła na tabory wojsk polskich. Langiewicz skierował przeciw nim piechotę Czachowskiego. W tym czasie Rochebrune spalił most na Nidzie i dołączył do reszty sił Langiewicza. Całość sił polskich wycofywała się, a odwrót osłaniał Czachowski, który nocą oderwał się od Rosjan. W bitwie Rosjanie stracili ok. 300 zabitych i rannych, 2 działa oraz 500 karabinów. Polacy natomiast stracili łącznie w bitwie pod Chrobrzem i w pod Grochowiskami ok. 300 ludzi. Zdjęcia: płk Dionizy Czachowski Żuawi śmierci podczas ich pobytu w Świętym Krzyżu w 1863 roku: z lewej strony leży na ziemi François Rochebrune. 18 III 1863 r. GROCHOWISKA Była to całodniowa, jedna z najkrwawszych bitew powstania styczniowego zakończona zwycięstwem Polaków. Po przedarciu się przez kolumnę rosyjską w bitwie pod Chrobrzem, 3000 oddział powstańczy dyktatora Mariana Langiewicza został osaczony w lesie przez cztery kolumny rosyjskie w sile 3500 ludzi i 6 dział. Langiewicz zmuszony był wydać bitwę w skrajnie niekorzystnych warunkach terenowych (Polacy w chwili ataku znajdowali się na grzęzawisku). Oddział "żuawów śmierci" Rochebruna przeprowadził udany atak na pozycje rosyjskie, zdobywając ich armaty. Odznaczyli się także kosynierzy płk. Dąbrowskiego, którzy rozbili dwie roty smoleńskiego pułku piechoty (zabijając ok. 200 Rosjan). Ksiądz Agrypin Konarski z krzyżem i rewolwerem w rękach zagrzewał powstańców do boju. Pobici Rosjanie rzucili się do ucieczki w kierunku Pińczowa. W tym samym czasie pułkownik Dionizy Czachowski rozbił inny oddział rosyjski, który nadchodził od Stopnicy. 18 VI 1863 r. GÓRY Na idący w kierunku wioski Góry oddział płk. Bończy urządza zasadzkę oddział rosyjski w sile 2 rot piechoty z dragonami i kozakami. W wyniku starcia ginie płk. Bończa. Rany odnosi 37 powstańców, z których wielu umiera. Nad oddziałem powstańczym dowództwo obejmuje Dzianot, wycofując go w kierunku Węchadłowa. Płk „Bończa” Konrad Tomaszewski Jan Newlin Mazaraki (uczestnik bitwy) 13 VIII 1863 r. BUGAJ k/o PIŃCZOWA Oddział powstańczej żandarmerii konnej Bogusza, liczący 50 konnych, odpoczywając w wąwozie pod Bugajem, zostaje zaatakowany przez oddział rosyjski w sile pół szwadronu dragonów noworosyjskich i 15 kozaków pod dowództwem pułkownika Zagrjażskiego. Oddział powstańczy wycofując się idzie w rozsypkę i traci według raportu rosyjskiego 20 zabitych i 8 wziętych do niewoli. Żandarmeria powstańcza . 9 X 1863 r. STAWY ( 9 km. płn. od Pińczowa) Na biwakujący oddział kawalerii powstańczej pod dowództwem Neumana uderzają Rosjanie. Kozacy próbują oskrzydlić polski oddział. Niespodziewanie zjawia się konny oddział powstańczej żandarmerii pod dowództwem Junoszy, uniemożliwiając kozakom okrążenie powstańców. Powstańcy wycofują się w szyku. Ciężko rannego w tym starciu Neumana zastępuje Bolesław Łącki, były junkier rosyjski, który na początku powstania zdezerterował z Kielc . 15 X 1863 r. PIŃCZÓW Patrol powstańczy z oddziału Jana Markowskiego ściera się z 2 rotami rosyjskiej piechoty i szczęśliwie wraca do głównego oddziału. 5 XI 1863 r. GÓRY Podążając za powstańcami siły rosyjskie pod dowództwem Taubego zajmują Góry. Atakuje ich tam generał Józef Hauke Bosak. W związku z 3- krotną przewagą Rosjan oraz tym że siły powstańców to tylko kawaleria, generał wycofuje się w góry świętokrzyskie. Gen. Józef Hauke Bosak 5 XII1863 r. MIERZWIN (8 km. Płn.-zach. od Pińczowa) Na przemieszczający się powstańczy oddział majora Karola Kality „Rębajły” uderzają Rosjanie. „Rębajło” wraz z oficerami prowadzi osobiście w pierwszym szeregu atak na bagnety na Rosjan. Pomimo gęstego ostrzału i przewagi wroga (powstańców 120 piechoty i 14 kawalerzystów, Rosjan 2 roty piechoty i 100 kozaków), powstańcy wygrywają zdobywając furgony z żywnością. Zginęli po stronie polskiej: Chorwat – kapitan Grzegorz Saint – Zegga, porucznik Józef Wysocki i sierżant Stankiewicz. Karol Kalita deBrenzenheim „RĘBAJŁO” 20 XII 1863 r. MĄTKOWICE(pisownia oryginalna) MOTKOWICE Pod Motkowicami Rosjanie atakują konny oddział powstańczej żandarmerii Junoszy. 30 III 1864 r. PIŃCZÓW Między Wodzisławiem a Pińczowem walczy mały oddział powstańców z Rosjanami. 3 V 1864 r. PIŃCZÓW Przez blisko tydzień Junosza wymyka się rosyjskiej obławie, tracąc 1 podoficera. Łukasz Łaganowski (opracowano na podstawie : Stanisław Zieliński-Bitwy i potyczki 1863-64 nakładem funduszu wydawniczego Muzeum Narodowego w Rapperswilu. Rapperswil 1913)