Motyw podróży to jeden z najpopularniejszych toposów literackich

Motyw wędrówki i wędrowca w polskiej literaturze
i sztuce romantycznej
16 listopada br. gościem Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Bielsku-Białej był
prof. ATH dr hab. Ireneusz Gielata. Spotkanie z literaturą: „Motyw wędrówki i wędrowca
w polskiej literaturze i sztuce romantycznej” cieszyło się dużym zainteresowaniem wśród
młodzieży LO im. Asnyka i Zespołu Szkół Gastronomicznych i Handlowych w Bielsku-Białej.
Prelegent w ciekawy i inspirujący sposób przybliżył młodzieży topos wędrówki kształtujący
się na przestrzeni epok literackich.
Archetypem wędrowca staje się już homerycki Odyseusz, którego celem podróży
stało się dążenie do odzyskania tego, co się utraciło. Wędrówka Odyseusza pozwoliła mu
na poznawanie świata i samego siebie w obliczu przeciwieństw losu. W renesansowych
fraszkach Jana Kochanowskiego spotykamy nowy wzorzec wędrowca. Poeta poprzez
podróżowanie, doświadczenia i nabywanie wiedzy nadaje kształt swojemu życiu, kształtuje
swoją osobowość. Panorama własnego życia pozwala mu dostrzec upływający czas, widzi
„srebrne w głowie nici”, niemniej jednak realizuje humanistyczną dewizę „carpe diem”.
Kochanowski we fraszce „Do gór i lasów” odwołuje się do mitologii, w której Proteus zmienia
się i kształtuje nowe postaci. Renesansowy Proteus Kochanowskiego przebywał w przeciągu
swojego życia w niejednym miejscu i odnajdywał się w niejednej roli.
Epoka Romantyzmu zmienia kierunek podróżowania, kreśli różnorodność obrazów
wędrówki. Poeta romantyczny buduje obraz pielgrzyma sięgając do różnych sposobów
podróżowania. Dotyka historii osiągając świadomość narodową. Bohater romantyczny
porusza się w świecie marzeń i wyobraźni, ale i przemieszcza się w przestrzeni. Zmierzając
na wschód odkrywa świat orientu i poznaje odmienną kulturę i obyczajowość. Wreszcie
podróżuje w głąb przeszłości. Podróż geograficzno-historyczna, która odbywa się w kierunku
wysp greckich, nadaje kierunek poznania i uchwycenia głosu historii. Z wędrówki tej rodzi
się zachwyt, ale i rozczarowanie wynikające z zagarniętego i zdewaluowanego przez
rzeczywistość, politykę i historię piękna.
Zbiór „Sonetów Krymskich” Adama Mickiewicza wyrasta z zachwytu nad kulturą
i przyrodą Krymu, ale i też daje obraz nieumiejętności odnalezienia się w orientalnej
rzeczywistości.
Przeżycia autora wiążą się z tęsknotą za ojczyzną, którą musiał opuścić ze względu na
sytuację polityczną. Motyw podróży pojawia się u Mickiewicza również w „Żegludze”
i „Pielgrzymie”. Również Kordianowska wędrówka, która jest symbolem poszukiwania sensu,
wiąże się z rozczarowaniem. Motyw, który pojawia się w wymiarze dosłownym
i metaforycznym, przyczynia się do wewnętrznej przemiany tytułowego bohatera. Kształtuje
krytyczny obraz ówczesnej cywilizacji europejskiej i ukazuje, iż najważniejszą wartością jest
patriotyzm.
Dorota Pająk