Budowa programów studiów na bazie efektów kształcenia

SEMINARIUM BOLOŃSKIE
KRAJOWE RAMY KWALIFIKACJI.
BUDOWA PROGRAMÓW STUDIÓW NA BAZIE EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
19 maja 2011
MARIA PRÓCHNICKA
WA R S Z TAT Y:
JAK BUDOWAĆ PROGRAM (CURRICULUM) NA BAZIE EFEKTÓW
UCZENIA SIĘ ZDEFINIOWANYCH DLA OBSZARU STUDIÓW
HUMANISTYCZNYCH?
JAK BUDOWAĆ PROGRAM ZA JĘĆ (SYLABUS) NA BAZIE
MACIERZY EFEKTÓW UCZENIA SIĘ?
CEL
Dostarczenie wiedzy związanej z podstawami
metodycznymi projektowania programów kształcenia oraz
programów zajęć w oparciu o efekty uczenia się
Rozwinięcie umiejętności projektowania programów
kształcenia oraz programów zajęć w oparciu o efekty
uczenia się
Zapoznanie z narzędziami służącymi do oceny poprawności
procesu projektowania programów kształcenia oraz
programów zajęć w oparciu o efekty uczenia się
EFEKTY UCZENIA SIĘ
Po ukończeniu warsztatów uczestnik:
definiuje najważniejsze pojęcia związane z tworzeniem programów
kształcenia w oparciu o efekty uczenia się
opisuje związki między celami programu kształcenia a efektami uczenia
się
formułuje opisy efektów uczenia się dla programu kształcenia oraz jego
jednostek strukturalnych (modułów/przedmiotów)
określa kategorie efektów uczenia się (wiedza, umiejętności, inne
kompetencje personalne i społeczne <postawy>)
wyznacza postęp osiągany na kolejnych poziomach kształcenia w obrębie
poszczególnych kategorii efektów uczenia się
wyznacza optymalną liczę efektów kształcenia dla programu kształcenia
oraz poszczególnych jego jednostek strukturalnych (modułów/kursów)
używa narzędzi w celu lepszego projektowania programów kształcenia
oraz formułowania efektów uczenia się (listy pytań kontrolnych, macierzy
kompetencji, macierzy efektów uczenia się)
PLAN
Definicje podstawowych terminów
Podstawy metodyczne i język opisu efektów
uczenia się
Narzędzia wykorzystywane w procesie
projektowania programu kształcenia
Metodyka opisu modułu /przedmiotu
Definicje podstawowych
terminów
Metody kształcenia
Celowo i systematycznie stosowane sposoby pracy nauczyciela
ze studentami, zharmonizowane z celami, treściami i efektami
uczenia się, które zapewniają studentom osiągnięcie efektów
uczenia się w zakresie wiedzy, umiejętności i innych
kompetencji (postaw) zdefiniowane dla danego
modułu/przedmiotu
METODY KSZTAŁCENIA
SEMNARIUM
DYSKUSJA
DYDAKTYCZNA
WYKŁAD
PROJEKT
BADAWCZY
GRY
DYDAKTYCZNE
METODY
EKSPONUJĄCE
TUTORIAL
…
Metody oceny
Celowo i systematycznie stosowane sposoby sprawdzania
wyników pracy studenta i określania, czy i na jakim poziomie
zostały przez niego osiągnięte zdefiniowane dla danego
modułu/przedmiotu efekty uczenia się
RODZAJE OCENY
OCENA KSZTAŁTUJĄCA
(FORMATIVE
FORMATIVE))
OCENA PODSUMOWUJĄCA
(SUMMATIVE)
OCENIANIE CIĄGŁE
(CONTINUOUS
CONTINUOUS))
TECHNIKI OCENY
PREZENTACJA
EGZAMIN
USTNY
EGZAMIN PISEMNY
PROJEKT
ESEJ
…
TEST
Podstawy metodyczne i język
opisu
efektów uczenia się
Wg D. Kennedy, Designing Curricula based on Learning Outcomes, 2009 oraz D. Kennedy, A.
Hyland, N. Ryan. Writing and Using Learning Outcomes. A Practical Guide. University
College Cork, Ireland 2007, http://www.bologna.msmt.cz/files/learning-outcomes.pdf oraz
Efekty kształcenia jako podstawa budowy programów studiów. Pomocne informacje,
http://www.bjk.uw.edu.pl/files/pdf/efekty_ksztalcenia_pomoc.pdf
TAKSONOMIA BLOOMA
DOMENA
AFEKTYWNA
DOMENA
PSYCHOMOTORYCZNA
DOMENA
POZNAWCZA
TAKSONOMIA BLOOMA
DOMENA POZNAWCZA
ocena
(evaluation)
synteza
(synthesis)
analiza
(analysis)
zastosowanie
(application)
zrozumienie
(comprehension)
wiedza
(knowledge)
TAKSONOMIA BLOOMA
DOMENA AFEKTYWNA (POSTAWY I UCZUCIA)
charakteryzowanie
(characterisation)
organizowanie
(organisation)
wartościowanie
(valuing)
odpowiadanie
(responding)
otrzymywanie
(receiving)
TAKSONOMIA BLOOMA
DOMENA PSYCHOMOTORYCZNA
TWORZENIE
NOWYCH
WZORCÓW
DZIAŁANIE
BIEGŁOŚĆ
WYKONYWANIE
ODTWARZANIE
PRZYGOTOWANIE
POSTRZEGANIE
WIEDZA
zbierać, definiować, opisywać,
powtarzać, badać, znajdować,
identyfikować, nazywać,
wymieniać, zapamiętywać,
porządkować, prezentować,
cytować, rozpoznawać,
relacjonować, reprodukować,
wskazywać, określać, opowiadać
Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: M.
Domańskiej. Badanie zatrudnialności absolwentów szkół
wyższych, kompetencje przydatne na rynku pracy. [Dok.
elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/29/292/MD_zatru
dnialnosc_120509.pdf [odczyt: 8.02.2010].
• potrafi zdefiniować pojęcia z
zakresu dydaktyki ogólnej i
dydaktyki szczegółowej
• umie wymienić kryteria oceny
programów komputerowych do
obsługi elektronicznych
archiwów
• rozpoznaje znaki korektorskie
ROZUMIENIE
kojarzyć, zmieniać, wyjaśniać,
klasyfikować, konstruować,
przedstawiać, przeciwieństwa,
bronić, opisywać, różnicować,
dyskutować, rozróżniać,
szacować, wyjaśniać,
generalizować, ilustrować,
przepowiadać, przewidywać,
zdawać relację, rozwiązywać,
tłumaczyć
Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: M.
Domańskiej. Badanie zatrudnialności absolwentów
szkół wyższych, kompetencje przydatne na rynku pracy.
[Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/29/292/MD_z
atrudnialnosc_120509.pdf [odczyt: 8.02.2010].
• rozróŜnia współczesne
koncepcje i perspektywy
teoretyczne i praktyczne
związane z uŜytkownikami
bibliotek i Informacji
• wyjaśnia dylematy
związane z
subiektywnością,
zaleŜnością oraz trudnością
bezpośredniego pomiaru
jakości
• identyfikuje uczestników
procesów komunikacyjnych
ZASTOSOWANIE
stosuje, ocenia, oblicza, zmienia,
wybiera, oblicza, konstruuje,
demonstruje, rozwija, bada,
ilustruje, manipuluje,
modyfikuje, organizuje,
przygotowuje, produkuje,
tworzy, wskazuje, przygotowuje
harmonogram, schemat,
szkicuje, używa
Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: M.
Domańskiej. Badanie zatrudnialności absolwentów szkół
wyższych, kompetencje przydatne na rynku pracy. [Dok.
elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/29/292/MD_zatru
dnialnosc_120509.pdf [odczyt: 8.02.2010].
• organizuje proces tworzenia
kopii bezpieczeństwa i
archiwizowania danych
• bada przyczyny zachowań
czytelniczych
• tworzy prowizorium i plan
budżetowy
ANALIZA
analizować, oceniać, rozumieć
strukturę organizacyjną,
myślową, kategoryzować,
porządkować, klasyfikować,
poddawać krytycznemu
osądowi, ilustrować,,
kwestionować, badać,
eksperymentować, testować,
dzielić
Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: M.
Domańskiej. Badanie zatrudnialności absolwentów szkół
wyższych, kompetencje przydatne na rynku pracy. [Dok.
elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/29/292/MD_zatru
dnialnosc_120509.pdf [odczyt: 8.02.2010].
• kategoryzuje czynniki
wpływające na własną
satysfakcję zawodową
• porównuje i poddaje
krytycznemu osądowi
organizację systemu
kształcenia, plany i programy
studiów
• ocenia obowiązujący stan
prawny (oraz jego zmiany) w
odniesieniu do konkretnych
zagadnień/dziedzin życia
SYNTEZA
organizować, zestawiać,
kategoryzować, łączyć,
kompilować, opracowywać,
tworzyć, projektować,
zarządzać, modyfikować,
przygotowywać,
proponować, reorganizować,
integrować, planować,
dokonywać podsumowania
Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: M. Domańskiej.
Badanie zatrudnialności absolwentów szkół wyższych,
kompetencje przydatne na rynku pracy. [Dok. elektr.]. Tryb
dostępu:
http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/29/292/MD_zatrudnial
nosc_120509.pdf [odczyt: 8.02.2010].
• projektuje rozwiązania
usprawniające system
komunikacji naukowej
adekwatne do potrzeb
naukowców
• planuje i opracowuje
projekt badań
• łączy podstawowe
mechanizmy rynkowe z
rozwojem i charakterem
zasobów, procesów i
systemów informacyjnych
OCENA
ocenić, oszacować, wybrać,
wyciągnąć wnioski,
krytykować, decydować,
wyjaśniać, interpretować,
uzasadniać, mierzyć,
przewidywać, nadawać
miary, rangować,
rekomendować,
podsumowywać,
walidować
Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: M.
Domańskiej. Badanie zatrudnialności absolwentów szkół
wyższych, kompetencje przydatne na rynku pracy. [Dok.
elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/29/292/MD_zatru
dnialnosc_120509.pdf [odczyt: 8.02.2010].
• interpretuje zjawiska i
procesy informacyjne w
kategoriach
ekonomicznych
• uzasadnia wybór strategii
PR w bibliotekach
• ocenia i dokonuje
wyboru narzędzi
wyszukiwania i zasobów
informacyjnych
dostępnych w Internecie
DOMENA EMOCJONALNA
doceniać, akceptować,
asystować, podejmować
wyzwanie, demonstrować,
dyskutować, łączyć,
organizować, osądzać,
wspierać, syntezować,
kwestionować, odnosić
Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: J.
Urbanikowej. Efekty uczenia się w programach
kształcenia. [Dok. elektr.]. Tryb dostępu:
http://www.bjk.uw.edu.pl/files/ppt/2009_11_26_urba
nikowa_efekty1.ppt [odczyt: 8.02.2010].
• akceptuje konieczność
krytycznego podejścia do
zasobów informacyjnych
• docenia znaczenie
samodzielnego,
permanentnego poszerzania
wiedzy i umiejętności z
zakresu dziedziny studiów i
dziedzin pokrewnych
• szanuje zasady zróżnicowania
i indywidualizacji programów
kształcenia
PRZY FORMUŁOWANIU
EFEKTÓW UCZENIA SIĘ NALEŻY:
rozpoczynać opis każdego efektu uczenia się od czasownika w stronie
kryteria, analizuje
analizuje,, przedstawia
przedstawia,, wyjaśnia
czynnej np. wymienia kryteria,
używać tylko jednego czasownika przy formułowaniu jednego efektu
uczenia się np. identyfikuje uczestników procesów komunikacyjnych
unikać czasowników o znaczeniu zbyt ogólnym,
ogólnym niejednoznacznych
np. wiedzieć
wiedzieć,, rozumieć
rozumieć,, uczyć się,
się, zaznajamiać się z,
z, być świadomym efekty uczenia się muszą być możliwe do zmierzenia i
zaobserwowania oraz oceny
unikać zdań skomplikowanych;
skomplikowanych jeżeli to konieczne, lepiej użyć więcej
niż jednego zdania, by jednoznacznie zdefiniować efekt kształcenia
upewnić się, że efekty uczenia się dla przedmiotu/modułu odnoszą
się do efektów uczenia się zdefiniowanych dla programu kształcenia
PRZY FORMUŁOWANIU
EFEKTÓW UCZENIA SIĘ NALEŻY:
wziąć pod uwagę czas, podczas którego mają być osiągnięte;
osiągnięte
efekty uczenia się nie mogą być sformułowane zbyt ambitnie;
trzeba sprawdzić, czy w zakładanym czasie i przy dostępnych
środkach osiągnięcie efektów uczenia się jest możliwe
określić, w jaki sposób będą one oceniane,
oceniane np. w jaki sposób
stwierdzimy, czy student osiągnął zakładane efekty uczenia się;
jeśli efekty uczenia się są zdefiniowane zbyt ogólnie,
niejednoznacznie, trudno będzie je skutecznie ocenić; jeżeli
natomiast zakładane efekty uczenia się zdefiniowane są zbyt
szczegółowo, ich lista może być za długa
poprosić o opinię innych nauczycieli/wykładowców oraz, jeśli to
możliwe absolwentów
wykorzystać górne warstwy piramidy w taksonomii Blooma,
Blooma
efekty uczenia się sformułowane na podstawie dolnych warstw
piramidy w taksonomii Blooma nie powinny stanowić większości
EK dla danego programu kształcenia/modułu/przedmiotu
SMART
S – specific – szczegółowość, konkretność – efekty kształcenia powinny być
szczegółowo opisane, dotyczyć konkretnych oczekiwań co do tego jaką wiedzę i
umiejętności student powinien osiągnąć po zakończeniu kursu
M – measurable – mierzalność – do każdego zdefiniowanego efektu kształcenia
muszą być dostosowane jasne kryteria oceny, czy i jakim stopniu został
osiągnięty
A – acceptable/accurate – akceptowalność/trafność –prowadzący przedmiot
powinien umieć wskazać odniesienie swoich efektów kształcenia do matrycy
efektów kształcenia zdefiniowanej dla całego programu studiów a także do
odpowiednich poziomów Krajowych Ram Kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego i
efektów kształcenia dla odpowiednich obszarów studiów
R – realistic – realistyczny – możliwy do osiągnięcia w trakcie realizacji przedmiotu
T – time-scaled – efekty kształcenia dla
danego przedmiotu powinny być osiągalne
w określonym czasie realizacji przedmiotu. Nauczyciel akademicki powinien
realnie oszacować obciążenie pracą studenta potrzebne do osiągnięcia każdego
efektu kształcenia oraz wszystkich razem i na tej podstawie ocenić możliwość
ich osiągnięcia w ramach liczby punktów ECTS, które zostały przewidziane dla
danego przedmiotu
Dzięki uprzejmości T. Saryusza-Wolskiego
Narzędzia wykorzystywane w
procesie projektowania programu
kształcenia
Wg. E. Brenner, J. Niehs. Curricula Development based on Learning Outcomes – An Austran
Case. In: Implementing Competence Orientation and Learning Outcomes in Higher Education,
ed. by E. Canon [i in.], 2008 oraz M. Ziółek, Tworzenie programu studiów na bazie efektów
uczenia się, 2010 oraz D. Kennedy, Designing Curricula based on Learning Outcomes, 2009
MACIERZ KOMPETENCJI
Odzwierciedla relacje między typem zajęć (i właściwymi dla
poszczególnych typów zajęć metod nauczania i rodzajów przejawianej
aktywności studentów) z kompetencjami studentów kształtowanymi w
trakcie zajęć określonego typu
Pozwala na sprawdzenie, czy typy zajęć przewidziane do realizacji w
danym programie kształcenia/przedmiocie/module, gwarantują
uzyskanie sformułowanych efektów uczenia się (kompetencji)
UmoŜliwia identyfikację „białych plam”, to znaczy rozpoznanie takich
kompetencji, które nie są rozwijane wcale lub w niedostatecznym
stopniu z powodu niewłaściwego doboru typów zajęć
Pozwala na zachowanie równowagi w kształtowaniu kompetencji
róŜnych typów poprzez uświadomienie konieczności wprowadzania
róŜnych typów zajęć i charakterystycznych dla nich metod nauczania i
uczenia się
PRZYKŁADOWA MACIERZ KOMPETENCJI
+
++
+
++
++
+
+
++
++
++
+
+
+
+
+
+
+
+
Laboratorium
Ćwiczenia
+
Projekt
+
Seminarium
+
+
++
+
Praca
dyplomowa
++
Wykład
Wiedza i rozumienie
Zastosowanie wiedzy
Formułowanie sądów
Radzenie sobie ze złożonością,
interdyscyplinarnością
Umiejętność samodzielnego uczenia się
Umiejętność komunikowania się
Kształtowanie odpowiedzialności i postaw
etycznych
Umiejętność pracy w zespole
Umiejętność pracy w środowisku
międzynarodowym
MACIERZ EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
CENIA
Odzwierciedla relacje między efektami uczenia się
sformułowanymi dla całego programu kształcenia i efektami
uczenia się zdefiniowanymi dla jego jednostek strukturalnych
(przedmiotów/modułów)
Pozwala na sprawdzenie, czy podział programu kształcenia na
jednostki o zdefiniowanych efektach uczenia się gwarantuje
osiągnięcie przez absolwentów efektów założonych dla całego
programu
Umożliwia identyfikację „białych plam”, to znaczy rozpoznanie
takich efektów uczenia się, które nie są osiągane wcale lub w
niedostatecznym stopniu z powodu niewłaściwego
zaprojektowania jednostek programu (przedmiotów/modułów)
i przyporządkowanych im efektów uczenia się
Pozwala na optymalne „rozłożenie” efektów uczenia się między
poszczególne przedmioty/moduły w obrębie programu
kształcenia (unikanie nadmiernej „kumulacji” efektów,
właściwe przyporządkowanie efektów generycznych
poszczególnym przedmiotom/modułom)
WZÓR MACIERZY EFEKTÓW UCZENIA SIĘ
Przedmiot/moduł
1
Przedmiot/moduł
2
Przedmiot/moduł
3
Przedmiot/moduł
4
Przedmiot/moduł
5
…
LO dla
programu
kształcenia
1
LO dla
programu
kształcenia
2
+
+
+
LO dla
programu
kształcenia
3
+
+
LO dla
programu
kształcenia
4
+
…
LISTA SPRAWDZAJĄCA
Umożliwia kontrolę poprawności
wykonania poszczególnych etapów
projektowania programu kształcenia
poprzez ocenę ich rezultatów
Obejmuje listę prostych pytań
PRZYKŁADOWA LISTA SPRAWDZAJĄCA POPRAWNOŚĆ
SFORMUŁOWANIA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA
PRZEDMIOTU/MODUŁU
Czy sformułowanie każdego efektu uczenia się
rozpoczyna się od czasownika w stronie czynnej?
Czy do opisu efektu użyto tylko jednego czasownika?
Czy czasowniki używane do formułowania efektów
uczenia się są jednoznaczne?
Czy efektu uczenia się sformułowane dla danego
przedmiotu/modułu odnoszą się do efektów uczenia
się sformułowanych dla całego programu kształcenia
Czy zdefiniowane efekty uczenia się są możliwe do
osiągnięcia w przewidzianym czasie?
…
ELEMENTY OPISU PRZEDMIOTU WG PRZEWODNIKA
DLA UŻYTKOWNIKÓW ECTS (2009)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
nazwa przedmiotu, zajęć
kod przedmiotu, zajęć
rodzaj przedmiotu, zajęć (obowiązkowe, fakultatywne)
poziom przedmiotu, zajęć (np. pierwszego, drugiego lub trzeciego stopnia; poziom
pośredni, jeżeli ma zastosowanie)
rok studiów (jeżeli obowiązuje)
semestr lub trymestr, w którym przedmiot jest realizowany
liczba punktów ECTS
imię i nazwisko wykładowcy (wykładowców)
efekty kształcenia/uczenia się przedmiotu, zajęć
sposób realizacji (zajęcia stacjonarne, uczenie się na odległość)
wymagania wstępne i dodatkowe
zalecane fakultatywne komponenty przedmiotu, zajęć
treści przedmiotu, zajęć
zalecana lista lektur lub lektury obowiązkowe
planowane formy/działania/metody dydaktyczne
metody i kryteria oceniania
język wykładowy
praktyki zawodowe
PROGRAM STUDIÓW/KSZTAŁCENIA
(CURRICULUM
CURRICULUM))
USTAWA
z dnia 18 marca 2011 r.
o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach
naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki
oraz o zmianie niektórych innych ustaw
Podporządkowany wspólnemu celowi i
wynikający z ogólnego opisu efektów
uczenia się spójny i dobrze
ustrukturowany zestaw wzajemnie
połączonych ze sobą przedmiotów, ich
treści oraz osiąganych efektów uczenia
się, oferowany przez uczelnię,
prowadzący do uzyskania pełnej
kwalifikacji na określonym poziomie,
zgodnie z wymaganiami prawnymi i
wewnętrznymi regulacjami
obowiązującymi w uczelni
Program kształcenia – opis określonych
przez uczelnię spójnych efektów
kształcenia, zgodny z Krajowymi
Ramami Kwalifikacji dla Szkolnictwa
Wyższego, oraz opis procesu
kształcenia, prowadzącego do
osiągnięcia tych efektów, wraz z
przypisanymi do poszczególnych
modułów tego procesu punktami ECTS
Moduł/przedmiot
Jednostka programu
studiów/kształcenia
posiadająca wyodrębnione cele
i efekty kształcenia, zgodne z
celem i efektami programu
kształcenia, realizowana w
oparciu o specyficzne dla niej
metody nauczania i uczenia się
oraz oceny i potwierdzania
efektów kształcenia
Cel programu
studiów/kształcenia/modułu/przedmiotu
Szeroki, ogólny opis intencji
kształcenia; wskazuje na to co
nauczyciel zamierza osiągnąć w
programie
kształcenia/modułu/przedmiotu.
Cele są zwykle formułowane z
punktu widzenia nauczycieli
USTAWA z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i
tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw
OBSZAR KSZTAŁCENIA - zasób wiedzy i
umiejętności z zakresu jednego z obszarów
wiedzy określonych w przepisach
wydanych na podstawie art. 3 ust. 1
ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach
naukowych i tytule naukowym oraz o
stopniach i tytule w zakresie sztuki
„Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego,
określi w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii
Centralnej Komisji do spraw Stopni i Tytułów […]
dziedziny nauki i sztuki oraz dyscypliny naukowe i
artystyczne, […] oraz obszary wiedzy, z uwzględnieniem
obszarów kształcenia określonych w przepisach o
szkolnictwie wyższym” (art. 3 ust. 1. ustawy z dnia 14
marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym
oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki )
KIERUNEK STUDIÓW - wyodrębnioną część
jednego lub kilku obszarów kształcenia,
realizowana w uczelni w sposób określony
przez program kształcenia
Studia w uczelni są prowadzone w ramach
kierunku studiów
Art. 8 ust. 1
PROGRAM KSZTAŁCENIA - opis określonych przez
uczelnię spójnych efektów kształcenia, zgodny z
Krajowymi Ramami Kwalifikacji dla Szkolnictwa
Wyższego, oraz opis procesu kształcenia,
prowadzącego do osiągnięcia tych efektów, wraz
z przypisanymi do poszczególnych modułów tego
procesu punktami ECTS
Uczelnia ma w szczególności prawo do:
ustalania planów studiów i programów kształcenia,
uwzględniających efekty kształcenia zgodnie z Krajowymi
Ramami Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego, zwanymi
dalej „Krajowymi Ramami Kwalifikacji”, dla obszarów
kształcenia określonych w przepisach wydanych na
podstawie art. 9 ust. 1pkt 2 [Art. 6 ust. 1, pkt 4 b)]
Kwalifikacje - efekty kształcenia, poświadczone
dyplomem, świadectwem, certyfikatem lub innym
dokumentem wydanym przez uprawnioną instytucję
potwierdzającym uzyskanie zakładanych efektów
kształcenia
USTAWA z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy
o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o
zmianie niektórych innych ustaw
NAKŁAD PRACY
POZIOM
Kwalifikacje pierwszego stopnia
(Tytuł zawodowy licencjata,
inżyniera lub równorzędny)
Kwalifikacje drugiego stopnia
(Tytuł zawodowy magistra, magistra
inżyniera lub równorzędny)
Kwalifikacje trzeciego stopnia
(Stopień naukowy doktora)
KWALIFIKACJE
Kwalifikacje podyplomowe
Profil ogólnoakademicki
EFEKTY
KSZTAŁCENIA
PROFIL
Profil praktyczny
WIEDZA − efekt przyswajania
informacji poprzez uczenie się.
Wiedza jest zbiorem faktów,
zasad, teorii i praktyk powiązanych
z dziedziną pracy lub nauki.
W kontekście europejskich
ram kwalifikacji wiedzę opisuje się
jako teoretyczną lub faktograficzną
UMIEJĘTNOŚCI − zdolność do stosowania
wiedzy i korzystania z know-how w celu
wykonywania zadań i rozwiązywania
problemów. W kontekście europejskich ram
kwalifikacji umiejętności określa się jako
kognitywne (obejmujące myślenie logiczne,
intuicyjne i kreatywne) oraz praktyczne
(obejmujące sprawność i korzystanie
z metod, materiałów, narzędzi i instrumentów)
EFEKTY
UCZENIA
SIĘ
ZALECENIE PARLAMENTU
EUROPEJSKIEGO
I RADY z dnia 18 czerwca 2009 r.
KOMPETENCJE − udowodniona zdolność
stosowania wiedzy, umiejętności i zdolności
osobistych, społecznych lub metodologicznych
okazywana w pracy lub nauce oraz w karierze
zawodowej i osobistej; w europejskich ramach
kwalifikacji, kompetencje określane są
w kategoriach odpowiedzialności i autonomii
EFEKTY UCZENIA SIĘ (LEARNING OUTCOMES) – to, co osoba
ucząca się wie, rozumie i potrafi wyko-nać w wyniku uczenia
się, ujęte w kategoriach wiedzy, umie-jęt-ności oraz
kompetencji personalnych i społecznych
EFEKTY KSZTAŁCENIA – to, co osoba uczestnicząca w
procesie kształcenia prowadzonym przez instytucję
edukacyjną lub szkoleniową wie, rozu-mie i potrafi
wyko-nać po jego zakończeniu, ujęte w kategoriach wiedzy,
umie-jętności oraz kompetencji personalnych i społecznych
Definicja przyjęta uchwałą nr 7/VII/10 Komitetu Sterującego do spraw Krajowych Ram Kwalifikacji
dla uczenia się przez całe życie w dniu 29 lipca 2010 r.
Dla profili kształcenia
Dla kierunków studiów
Dla programów studiów/kształcenia
Dla przedmiotów/modułów
Dla zajęć
EFEKTY SPECYFICZNE
Dla obszarów kształcenia: 1.
studiów humanistycznych, 2.
nauk społecznych, 3. nauk
ścisłych, 4. studiów
przyrodniczych, 5.
technicznych, 6. medycznych,
7. rolniczych, leśnych i
weterynaryjnych, 8.
poświęconych sztuce
EFEKTY
GENERYCZNE
Dla poziomów (Krajowe Ramy
Kwalifikacji)
Definicje przyjęte uchwałą nr 7/VII/10 Komitetu Sterującego do spraw Krajowych
Ram Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie w dniu 29 lipca 2010 r.
Wiedza – zasób
powiązanych ze sobą
faktów, zasad, teorii i
doświadczeń
przyswojonych przez
osobę uczącą się
Efekty kształcenia - zasób
wiedzy, umiejętności i
kompetencji społecznych
uzyskanych w procesie
kształcenia przez osobę
uczącą się
Umiejętności – zdolność
wykorzystania wiedzy oraz
wyćwiczonych spraw-ności
do wykonywania zadań oraz
rozwiązywania problemów
Kompetencje personalne i społeczne
– zdolność do autonomicznego i
od-po--wie-dzialnego wykonywania
powierzonych zadań; gotowość do
uczenia się przez całe życie;
sprawność komunikowania się;
umiejętność współdziałania z innymi
w roli zarów-no członka jak i lidera
zespołu
Kto określa efekty kształcenia?
Art. 9. 1. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego
określi, w drodze rozporządzenia:
1) warunki, jakie musi spełniać opis kwalifikacji pierwszego i
drugiego stopnia, uwzględniając przyporządkowanie kwalifikacji
do obszarów kształcenia oraz dziedzin i dyscyplin określonych na
podstawie ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych
i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki;
2) Krajowe Ramy Kwalifikacji, w tym opis efektów kształcenia dla
obszarów kształcenia, z uwzględnieniem poziomów i profili
kształcenia.
2. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego określi, w
drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Nauki
i Szkolnictwa Wyższego, wzorcowe efekty kształcenia dla
wybranych kierunków studiów, uwzględniając poziom i profil
kształcenia w poszczególnych obszarach kształcenia
Jednostki podstawowe uczelni
posiadające uprawnienie do
nadawania stopnia
naukowego doktora
habilitowanego
Mogą prowadzić studia na określonym
przez senat uczelni kierunku studiów i
poziomie kształcenia :
1.uchwała senatu określa efekty
kształcenia, do których dostosowane są
plany studiów i programy kształcenia
2.kierunek studiów może być
prowadzony w ramach obszarów
kształcenia oraz dziedzin
odpowiadających uprawnieniom do
nadawania stopnia naukowego doktora
habilitowanego
3.Prowadzenie kierunku jest
uwarunkowane posiadaniem minimum
kadrowego
Jednostki podstawowe uczelni nieposiadające uprawnienia
do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego
mogą prowadzić studia na określonym kierunku, profilu i
poziomie kształcenia zgodnie z:
A. wzorcowym opisem
efektów kształcenia dla
kierunku określonym
przez ministra nauki i
szkolnictwa wyższego w
drodze rozporządzenia
1.
B. opisem efektów
kształcenia określonym
przez senat uczelni dla
kierunku innego niż te, dla
których minister w drodze
rozporządzenia określił
wzorcowe efekty
kształcenia
W przypadku A. jednostka podstawowa uczelni może uzyskać
uprawnienie do prowadzenia studiów na podstawie decyzji
ministra po zasięgnięciu opinii PKA w zakresie spełniania
warunków minimum kadrowego
2. W przypadku B. do uzyskania uprawnienia do prowadzenia
studiów wymagana jest dodatkowo opinia PKA o efektach
kształcenia określonych przez senat
STANDARDY KSZTAŁCENIA –
zbiór reguł kształcenia na studiach
przygotowujących do wykonywania zawodu
nauczyciela oraz zawodów, dla których
wymagania dotyczące procesu kształcenia i
jego efektów są określone w przepisach prawa
Unii Europejskiej
USTAWA z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule
naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw
(określane przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego w porozumieniu odpowiednio z ministrem ds. zdrowia
oraz oświaty)
Metodyka tworzenia programu kształcenia
w oparciu o efekty uczenia się
Wg. E. Brenner, J. Niehs. Curricula Development based on Learning Outcomes – An Austrian Case. In:
Implementing Competence Orientation and Learning Outcomes in Higher Education, ed. by E. Canon [i in.],
2008
Planowanie i rozwój oferty dydaktycznej uczelni
Dokumenty strategiczne UE
(gospodarka, nauka,
edukacja, w tym LLL, rynek
pracy)
Dokumenty strategiczne
państwa np. Strategia
innowacyjności i
efektywności gospodarki,
Strategia rozwoju zasobów
ludzkich
Wyniki kompleksowych
badań efektów kształcenia
np.: zatrudnialności,
pracodawców
Partnerzy: inne uczelnie,
biznes
STRATEGIA ROZWOJU
UCZELNI
Obszary
kształcenia
Profile i
poziomy
Kierunki
Regionalne dokumenty
strategiczne
Posiadane uprawnienia
akademickie
Wyniki badań i prognozy
dotyczące rynku pracy
Posiadane zasoby ludzkie i
materialne i perspektywy ich
rozwoju
studiów
TOP - DOWN
POZIOM KRAJOWY
Krajowe Ramy Kwalifikacji, Opisy efektów kształcenia dla obszarów kształcenia,
Wzorcowe opisy efektów kształcenia
Standardy i inne uregulowania prawne, wymagania środowiskowych
komisji akredytacyjnych
Uzgodnienia międzyuczelniane, porozumienia dziekanów
Wskazówki i wymagania stowarzyszeń zawodowych
POZIOM INSTYTUCJONALNY
Standardy i inne uregulowania wewnętrzne
Przykłady dobrej praktyki
POZIOM PROGRAMU
Poziom i profil
Zasady organizacyjne
Wymagania egzaminacyjne
BOTTOM - UP
POZIOM MIĘDZYNARODOWY
Ramy Kwalifikacji dla Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego
Europejskie Ramy Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie
Standardy i uzgodnienia przyjęte przez międzynarodowe
i krajowe organizacje zawodowe i komisje akredytacyjne
TESTOWANIE i OCENIA
IMPLEMENTACJA
PROJEKTOWANIE
PLANOWANIE
I OKREŚLENIE WYMAGAŃ
KONCEPCJA
ETAPY PROJEKTOWANIA KIERUNKU
STUDIÓW/PROGRAMU KSZTAŁCENIA
KONCEPCJA
Rozpoznanie potrzeb związanych
z utworzeniem planowanego
kierunku studiów
Sformułowanie przewidywań
odnoszących się do
zainteresowania kandydatów
kierunkiem studiów
Wstępne określenie celów i
efektów kształcenia
Wstępne rozpoznanie rynku
pracy dla absolwentów
programu
Rozpoznanie gotowości uczelni
do finansowania planowanego
kierunku studiów; poszukiwanie
innych źródeł finansowania
Lista
przykładowych
pytań
kontrolnych
?
Czy istnieje potrzeba utworzenia kierunku studiów o wstępnie
określonym celu? Jakie czynniki sprzyjają podjęciu decyzji o jego
utworzeniu?
Kto może być zainteresowany utworzeniem i realizacją planowanego
kierunku?
Do jakich grup potencjalnych kandydatów kierunek jest kierowany?
Jaką wiedzą i umiejętnościami powinni wykazywać się kandydaci? Czy
grupa kandydatów ma charakter homogeniczny z punktu widzenia
wiedzy i umiejętności posiadanych przez jej członków?
Czy i jakie kryteria doboru kandydatów należy wprowadzić ?
Jaką wiedzę i umiejętności będą posiadać po ukończeniu programu
kształcenia
Jakie elementy powinny być włączone do profilu kwalifikacji
absolwenta?
W jaki sposób dokonać dystrybucji tych elementów w poszczególnych
przedmiotach/modułach składających się na program kształcenia?
Kto jest odpowiedzialny za opracowanie projektu kierunku, jego
implementację oraz testowanie i ocenę?
Jaki jest koszt realizacji kierunku studiów, jakie będą źródła jego
finansowania
PLANOWANIE I OKREŚLENIE WYMAGAŃ
Włączenie wszystkich interesariuszy
Określenie poziomu, na którym będzie realizowany kierunek studiów
oraz profilu
Określenie obszaru/obszarów kształcenia, w obrębie których będzie
się mieścił planowany kierunek studiów
Określenie zakresu i poziomu wstępnej wiedzy i umiejętności
kandydatów
Opracowanie opisu efektów kształcenia w odniesieniu do wszystkich
kategorii: wiedzy, umiejętności i innych kompetencji personalnych i
społecznych (postaw) oraz ich odniesienie do opisu efektów
kształcenia dla poziomu, profilu oraz obszaru/obszarów kształcenia
Dyskusja nad możliwością i sposobami osiągnięcia wszystkich
zdefiniowanych efektów
Przeprowadzanie wymaganych przepisami prawa czynności
administracyjnych wymaganych do zatwierdzenia efektów kształcenia
dla kierunku studiów
PROJEKTOWANIE PROGRAMU KSZTAŁCENIA NA
KIERUNKU STUDIÓW
Opracowanie szczegółowego opisu efektów kształcenia w odniesieniu do
wszystkich kategorii: wiedzy, umiejętności i kompetencji personalnych i
społecznych (postaw)
Opracowanie zestawu przedmiotów i przyporządkowanie tematów i
treści poszczególnym modułom/przedmiotom
Przyporządkowanie umiejętności i innych kompetencji (postaw)
poszczególnym modułom/przedmiotom
Przyporządkowanie poszczególnym przedmiotom/modułom
odpowiednich typów zajęć i metod kształcenia; należy zadbać o
zróżnicowanie typów zajęć i metod
Sporządzenie opisu poszczególnych przedmiotów/modułów
Określenie nakładu pracy studenta i przyporządkowanie punktów ECTS
poszczególnym przedmiotom/modułom
Czynności te są wielokrotnie powtarzane, w kolejnych cyklach należy
przedyskutować ich rezultaty z różnymi interesariuszami, aż do
osiągnięcia konsensu, co do struktury programu kształcenia, jego
jednostek składowych (przedmiotów/modułów), ich zawartości oraz
efektów uczenia się i sposobów ich osiągania
IMPLEMENTACJA
Sporządzenie szczegółowych opisów przedmiotów/modułów
(cel, efekty uczenia się, zakres wymaganej wiedzy i
umiejętności kandydatów, inne warunki wstępne, nakład pracy
niezbędny do osiągnięcia efektów uczenia się, metody
nauczania i uczenia się, sposoby oceny i egzaminowania,
minimum wymagane do zaliczenia przedmiotu/modułu
Wybór wykładowców
Przeprowadzenie wymaganych w uczelni czynności
administracyjnych związanych z zatwierdzeniem programu
kształcenia (należy wziąć pod uwagę obowiązujące terminy i
podejmować działania projektowe z odpowiednim
wyprzedzeniem
Inne czynności administracyjne (opracowanie harmonogramu
zajęć, rezerwacja sal, opracowanie materiałów promocyjnych)
TESTOWANIE I OCENA
W trakcie projektowania programu kształcenia –
sprawdzenie, czy program spełnia wszystkie założenia i
zapewnia osiągnięcie efektów uczenia się
W trakcie realizacji programu – przeprowadzenie oceny
na zakończenie pierwszego cyklu kształcenia według
opracowanego programu oraz cykliczne powtarzanie
ocen, zgodnie z wewnętrznymi procedurami
ustalonymi w uczelni
Przeprowadzenie oceny zewnętrznej (akredytacji)
program kształcenia
Zaangażowanie różnych grup interesariuszy w ocenę
programu
SEMINARIUM BOLOŃSKIE
KRAJOWE RAMY KWALIFIKACJI.
BUDOWA PROGRAMÓW STUDIÓW NA BAZIE EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
19 maja 2011
D Z I Ę KU J Ę Z A U WAG Ę
[email protected]