pobierz

Emerytury górnicze
Spis treści
Emerytury górnicze
1
Komu przysługuje emerytura górnicza?
1
Co oznacza pojęcie „praca górnicza”?
4
Jakie okresy ubezpieczenia zalicza się do pracy równorzędnej
z pracą górniczą?
7
Które okresy pracy górniczej zalicza się w wymiarze półtorakrotnym?
8
W jaki sposób ustala się wysokość emerytury górniczej?
10
Jaki jest tryb postępowania o przyznanie emerytury górniczej
i jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku
o emeryturę górniczą?
13
Czy można odwołać się od decyzji ZUS?
16
Emerytury górnicze
Emerytury górnicze przysługują ubezpieczonym niezależnie od
daty urodzenia, jeżeli posiadają odpowiedni staż pracy górniczej lub
ukończyli określony wiek emerytalny i mają staż pracy górniczej
i równorzędnej z pracą górniczą – wymagany do przyznania emerytury.
Warunki nabywania prawa do górniczych emerytur, których wysokość
obliczana jest na dotychczasowych zasadach, określa ustawa z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych1, zwana dalej ustawą emerytalną.
Ulotka jest adresowana do ubezpieczonych posiadających okresy
pracy górniczej. Znajdą w niej odpowiedzi m.in. na poniższe pytania:
t Komu przysługuje emerytura górnicza?
t Co oznacza pojęcie „praca górnicza”?
t Jakie okresy ubezpieczenia zalicza się do pracy równorzędnej z pracą
górniczą?
t Które okresy pracy górniczej zalicza się w wymiarze
półtorakrotnym?
t W jaki sposób ustala się wysokość emerytury górniczej?
t Jaki jest tryb postępowania o przyznanie emerytury górniczej i jakie
dokumenty należy dołączyć do wniosku o emeryturę górniczą?
t Czy można odwołać się od decyzji ZUS?
Komu przysługuje emerytura górnicza?
Ustawa emerytalna przewiduje następujące rodzaje emerytur
górniczych, bez względu na datę urodzenia:
t w wieku 55 lat przy 10-letnim okresie pracy górniczej określonej
w art. 50c ust. 1 ustawy i ogólnym stażu pracy górniczej, łącznie
z okresami pracy równorzędnej, wynoszącym 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn (art. 50a ust. 1);
t w wieku 50 lat przy 15-letnim okresie pracy górniczej określonej
w art. 50c ust. 1 ustawy i ogólnym stażu pracy górniczej, łącznie
z okresami pracy równorzędnej, wynoszącym 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn (art. 50a ust. 2);
1
Tekst jednolity: Dz.U. z 2015 r. poz. 748.
1
t bez względu na wiek i zajmowane stanowisko w przypadku
wykonywania pracy górniczej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze
czasu pracy przez co najmniej 25 lat (art. 50e ust. 1).
Przy ustalaniu 20 lub 25 lat pracy górniczej łącznie z okresami
pracy równorzędnej uwzględnieniu podlegają okresy pracy liczonej
w wymiarze półtorakrotnym (praca w przodkach bezpośrednio przy
urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach określonych
w ustawie lub praca w drużynach ratowniczych). Natomiast przy
ustalaniu 10 lub 15 lat pracy górniczej okres tej pracy zalicza się
w wymiarze pojedynczym.
Przykład
Jeśli górnik pracował pod ziemią w kopalni węgla kamiennego
18 lat i równocześnie był czynnym ratownikiem górniczym
w kopalnianej stacji ratownictwa górniczego przez 14 lat oraz
ukończył 50 lat – spełnia warunki wymagane do przyznania
emerytury górniczej. Ukończył bowiem 50 lat i udowodnił
co najmniej 15 lat pracy górniczej liczonej pojedynczo, a ponadto
łącznie z okresem pracy liczonej w wymiarze półtorakrotnym
(takim okresem jest okres pracy w charakterze ratownika
czynnego – członka drużyny ratowniczej) udowodnił 25 lat pracy
górniczej. Obliczono je: 18 lat + 7 lat (1/2 z 14 lat) = 25 lat.
Do okresów pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy pod ziemią zalicza się także okresy:
t niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy albo z tytułu
choroby zawodowej, za które wypłacone zostało wynagrodzenie lub
zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne,
t czasowego oddelegowania pracowników do zawodowego pogotowia
ratowniczego:
1. w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu,
2. w KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Jednostka Ratownictwa
Górniczo-Hutniczego w Lubinie,
3. w okręgowych stacjach ratownictwa górniczego
– bezpośrednio poprzedzone pracą górniczą wykonywaną pod ziemią
stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przypadające w czasie trwania
stosunku pracy.
Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej bez względu na
wiek i zajmowane stanowisko w przypadku ubezpieczonych, którzy
2
Pojęcie „praca górnicza”
oznacza zarówno
zatrudnienie pracownika
dołowego pod ziemią,
jak również zatrudnienie
na odkrywce w kopalniach siarki
i węgla brunatnego,
czyli zatrudnienie wymienione
w art. 50c ust. 1 ustawy,
wykonywane co najmniej
w połowie wymiaru czasu pracy.
pracę górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze
czasu pracy dokumentują przedstawieniem miesięcznego wykazu
dniówek/zjazdów przepracowanych pod ziemią, okresy pracy górniczej
wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy mogą
być na ich wniosek rozliczane w okresach kwartalnych.
Przykład
Jeśli nadsztygar górniczy zatrudniony w kopalni węgla
kamiennego wystąpi z wnioskiem o przyznanie emerytury
górniczej bez względu na wiek i jako dowód wykonywania pracy
pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy dołączy
dodatkowo do wniosku miesięczny wykaz zjazdów pod ziemię,
to ZUS rozliczy okresy pracy pod ziemią miesięcznie oraz
kwartalnie i wybierze wariant korzystniejszy dla pracownika.
Przykładowo: jeżeli pracownik w styczniu 2012 r. wykonał
22 zjazdy pod ziemię, w lutym 21 oraz w marcu 21 – natomiast
wymagana liczba dniówek roboczych w tych miesiącach wynosiła
odpowiednio: 21 dni w styczniu, 21 dni w lutym i 22 dni w marcu
– to w przypadku rozliczenia miesięcznego do pracy pod ziemią
wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zaliczeniu
podlegają: styczeń 2012 r. i luty 2012 r., natomiast marzec
zostanie pominięty, gdyż w tym miesiącu pracownik nie wykonał
wymaganej liczby 22 zjazdów. Ponieważ w I kwartale 2012 r.
wymagana liczba dniówek roboczych wynosiła 64 (21 + 21 + 22)
i taką liczbę zjazdów pod ziemię w tym kwartale pracownik
wykonał (22 + 21 + 21), ZUS uwzględni kwartalne rozliczenie jako
korzystniejsze.
3
Prawo do emerytury przysługuje tym ubezpieczonym, którzy nie
przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym
funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody
budżetu państwa.
WAŻNE!
Prawo do górniczej emerytury powstaje z dniem spełnienia
wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, nie
wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek
o świadczenie. Jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy
(świadczenie rehabilitacyjne, wynagrodzenie za czas niezdolności
do pracy), prawo do emerytury powstaje z dniem zaprzestania
pobierania tego zasiłku (świadczenia, wynagrodzenia).
Co oznacza pojęcie „praca górnicza”?
Pojęcie „praca górnicza” oznacza zarówno zatrudnienie pracownika
dołowego pod ziemią, jak również zatrudnienie na odkrywce
w kopalniach siarki i węgla brunatnego, czyli zatrudnienie wymienione
w art. 50c ust. 1 ustawy, wykonywane co najmniej w połowie wymiaru
czasu pracy. Wymóg czasu pracy został określony w art. 50b ustawy.
W przypadku gdy wykonywana praca ma charakter pracy mieszanej,
czyli np. wykonywana jest częściowo pod ziemią a częściowo
na powierzchni, praca ta stanowi pracę górniczą, jeżeli jest
wykonywana pod ziemią co najmniej przez połowę dniówek
roboczych w miesiącu.
W art. 50c ust. 1 ustawy zostały wymienione okresy zatrudnienia,
które uważa się za pracę górniczą, czyli zatrudnienie:
t pod ziemią w kopalniach węgla, rud, kruszców, surowców
ogniotrwałych, glin szlachetnych, kaolinów, magnezytów, gipsu,
anhydrytu, soli kamiennej i potasowej, fosforytów oraz barytu;
t pod ziemią i przy głębieniu szybów w przedsiębiorstwach budowy
kopalń określonych wyżej oraz pod ziemią w przedsiębiorstwach
i innych podmiotach wykonujących dla tych kopalń roboty górnicze
lub przy budowie szybów;
t pod ziemią w przedsiębiorstwach montażowych, przedsiębiorstwach
maszyn górniczych, zakładach naprawczych i innych podmiotach
wykonujących dla kopalń określonych w ustawie podziemne
4
t
t
t
t
t
2
3
4
roboty budowlano-montażowe, roboty przy naprawie maszyn
i wdrażaniu nowych urządzeń; pracownikom zatrudnionym
w tych przedsiębiorstwach, zakładach i innych podmiotach
uznaje się za pracę górniczą te miesiące zatrudnienia, w których
co najmniej połowę dniówek roboczych przepracowali
pod ziemią2;
na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym
lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie
nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa
górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń
wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz
w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty
górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach
określonych w drodze rozporządzenia3;
pod ziemią na stanowiskach dozoru ruchu oraz kierownictwa
ruchu kopalń, przedsiębiorstw i innych podmiotów określonych
w ustawie, a także w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz
w przedsiębiorstwach i innych podmiotach, o których mowa
w ustawie, na stanowiskach określonych w drodze
rozporządzenia4;
w charakterze członków drużyn ratowniczych kopalń określonych
w ustawie, mechaników sprzętu ratowniczego tych drużyn oraz
w charakterze ratowników zawodowych w stacjach ratownictwa
górniczego;
na stanowiskach maszynistów wyciągowych na szybach oraz na
stanowiskach sygnalistów na nadszybiach szybów w kopalniach,
przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w ustawie;
na stanowiskach pracy pod ziemią w nieczynnych kopalniach
wymienionych w ustawie;
Zasady ewidencjonowania pracy określa rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia
31 marca 2008 r. w sprawie sposobu ewidencjonowania przez pracodawców okresów
zatrudnienia na stanowiskach, na których okresy pracy górniczej zalicza się w wymiarze
półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury, oraz na niektórych innych
stanowiskach pracy górniczej (Dz.U. nr 72, poz. 423).
Wykaz stanowisk zawiera rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz
stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do
górniczej emerytury lub renty (Dz.U. z 1995 r. nr 2, poz. 8).
Wykaz stanowisk zawiera zarządzenie nr 9 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia
23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia stanowisk kierownictwa ruchu i dozoru ruchu
pod ziemią, w kopalniach siarki i kopalniach węgla brunatnego, na których zatrudnienie
uważa się za pracę górniczą (Dz. Urz. MPiH z 1995 r. nr 1, poz. 4).
5
t na stanowiskach instruktorów zawodu w górniczych polach
szkoleniowych pod ziemią oraz w kopalniach siarki i węgla
brunatnego.
Pracownikom niebędącym pracownikami dozoru ruchu
i kierownictwa ruchu kopalń, którzy – w zależności od stanowiska –
mają wyznaczoną minimalną liczbę kontroli robót dołowych w miesiącu
(pracownicy inżynieryjno-techniczni), do pracy górniczej zalicza się
miesiące, w których praca pod ziemią była wykonywana przez co
najmniej połowę dniówek roboczych w miesiącu.
Pracodawca sporządza pracownikom inżynieryjno-technicznym
– na podstawie prowadzonej ewidencji – miesięczny wykaz zjazdów
pod ziemię za cały okres zatrudnienia, przy czym zjazd traktuje się jak
dniówkę roboczą5.
Okresy pracy górniczej wykonywanej za granicą:
t pod ziemią w kopalniach węgla, rud, kruszców, surowców
ogniotrwałych, glin szlachetnych, kaolinów, magnezytów, gipsu,
anhydrytu, soli kamiennej i potasowej, fosforytów oraz barytu;
t pod ziemią i przy głębieniu szybów w przedsiębiorstwach budowy
kopalń określonych wyżej oraz pod ziemią w przedsiębiorstwach
i innych podmiotach wykonujących dla tych kopalń roboty górnicze
lub przy budowie szybów;
t pod ziemią w przedsiębiorstwach montażowych, przedsiębiorstwach
maszyn górniczych, zakładach naprawczych i innych podmiotach
wykonujących dla kopalń określonych w ustawie podziemne roboty
budowlano-montażowe, roboty przy naprawie maszyn i wdrażaniu
nowych urządzeń;
t na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym
lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie
nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa
górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń
wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz
w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty
górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego
– traktuje się na równi z okresami takiej pracy wykonywanej w kraju,
jeżeli spełnione są warunki określone w ustawie emerytalnej,
5
6
Patrz przypis 2 na str. 5.
wymagane do uwzględnienia tych okresów pracy jako pracy górniczej
przy ustalaniu prawa do świadczeń.
Jakie okresy ubezpieczenia zalicza się
do pracy równorzędnej z pracą górniczą?
Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej przysługującej ze
względu na wiek zalicza się również okresy ubezpieczenia, które ustawa
emerytalna określa jako okresy równorzędne z pracą górniczą. Okresy
pracy równorzędnej z pracą górniczą zostały wymienione w art. 50c
ust. 2 ustawy emerytalnej.
Zatem za pracę równorzędną z pracą górniczą uważa się:
t zatrudnienie na stanowiskach wymagających kwalifikacji inżyniera
lub technika w zakresie górnictwa w urzędach górniczych, jeżeli
zatrudnienie jest związane z wykonywaniem czynności
inspekcyjno-technicznych w kopalniach, przedsiębiorstwach i innych
podmiotach określonych w ustawie, pod warunkiem uprzedniego
przepracowania w kopalniach, przedsiębiorstwach i innych
podmiotach określonych w ustawie co najmniej 10 lat pod ziemią,
na odkrywce w kopalniach siarki lub węgla brunatnego, a także
w kopalniach otworowych siarki albo na stanowiskach dozoru lub
kierownictwa ruchu;
t zatrudnienie przy innych pracach, nie dłuższe niż 5 lat, do których
pracownicy wykonujący prace określone w ustawie przeszli
w związku z likwidacją kopalni, zakładu górniczego, przedsiębiorstwa
lub innego podmiotu, o którym mowa w ustawie.
W myśl ustawy emerytalnej za pracowników zatrudnionych na
stanowiskach wymagających kwalifikacji inżyniera lub technika
w zakresie górnictwa uznaje się osoby, które posiadają tytuł inżyniera
lub technika i są zatrudnione zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami
w zakresie górnictwa.
Zatrudnienie przy innych pracach nie dłuższe niż 5 lat, do których
pracownicy przeszli w związku z likwidacją np. kopalni, dotyczy różnych
prac, nawet jeżeli nie są związane z pracą górniczą i nie jest konieczne,
aby były wykonywane przez cały okres 5 lat tylko w jednym
podmiocie.
7
Przykład
Pracownik, który ukończył 50 lat, do wniosku o emeryturę
górniczą dołączył świadectwa pracy potwierdzające
zatrudnienie: 4 lata jako górnik na odkrywce w kopalni węgla
brunatnego oraz 16 lat jako górnik, nadgórnik, sztygar zmianowy,
a następnie nadsztygar górniczy pod ziemią w kopalni węgla
kamiennego, która została zlikwidowana. Dodatkowo dołączył
wykaz dniówek zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym
w sumie 8 miesięcy. Ponadto pracownik przedłożył świadectwo
pracy z zakładu niegórniczego potwierdzające 3-letni okres
zatrudnienia po ustaniu zatrudnienia w kopalni, w którym
zatrudnienie również ustało na skutek likwidacji zakładu, oraz
aktualne zaświadczenie pracy potwierdzające zatrudnienie
od 9 lat u prywatnego pracodawcy na stanowisku
niegórniczym.
Pracownik spełnił warunki do przyznania emerytury górniczej
ze względu na wiek, ponieważ ukończył 50 lat i posiada co
najmniej 15 lat pracy górniczej liczonej pojedynczo. Ponadto
udowodnił co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej
z pracą górniczą, bowiem można uwzględnić okres pracy poza
górnictwem w wymiarze do 5 lat – jako okres pracy równorzędnej
z pracą górniczą oraz okres pracy górniczej liczonej w wymiarze
półtorakrotnym – w wymiarze 4 miesięcy.
Łącznie: 4 lata + 16 lat + 4 miesiące (1/2 z 8 miesięcy) + 5 lat = 25 lat
i 4 miesiące.
Które okresy pracy górniczej
zalicza się w wymiarze
półtorakrotnym?
Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej pracownikom
zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego
zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na
obszarze państwa polskiego:
t w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku
oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji
i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących
8
i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów
i robotach szybowych6;
t w drużynach ratowniczych.
Okresy pracy w drużynach ratowniczych zalicza się w wymiarze
półtorakrotnym również tym pracownikom dozoru ruchu
i kierownictwa ruchu kopalń, którzy pracują przez co najmniej połowę
dniówek roboczych w miesiącu pod ziemią, w kopalniach siarki lub
w kopalniach węgla brunatnego.
Pracownikom dozoru ruchu i kierownictwa ruchu kopalń,
w wymiarze półtorakrotnym podlegają zaliczeniu okresy pracy
w charakterze czynnych ratowników zatrudnionym na stanowiskach7:
t kierownik robót górniczych, kierownik robót pomocniczych, główny
mechanik, główny elektryk;
t kierownik wentylacji, odmetanowania, do spraw wyrzutów gazów
i skał, do spraw tąpań;
t nadsztygar i sztygar objazdowy: górniczy, mechaniczny, elektryczny,
energetyczny, automatyki, hydrauliki, łączności, wentylacji,
odmetanowania, strzałowy, szybowy, likwidacji, podsadzki,
przewozu dołowego, profilaktyki pożarowej, wierceń, do spraw
tąpań, do spraw wyrzutów gazów i skał, do spraw montażu i zbrojeń,
do spraw obudowy i kierowania stropem;
t sztygar oddziałowy, sztygar zmianowy, nadgórnik i dozorca oddziału:
wydobywczego, robót przygotowawczych, odwodnieniowych,
przewozu dołowego, podsadzki, urządzeń maszynowych, urządzeń
elektrycznych, automatyki, hydrauliki, łączności, urządzeń
wydobywczych, urządzeń wyciągowych i szybowych, pyłowego,
likwidacji, wentylacji, odmetanowania, wierceń, szybowego, do
spraw tąpań, do spraw wyrzutów gazów i skał, do spraw montażu
i zbrojeń, do spraw obudowy i kierowania stropem;
t technik strzałowy i pożarowy;
t instruktor strzałowy.
Pozostałym pracownikom dozoru ruchu i kierownictwa ruchu
kopalń w wymiarze półtorakrotnym podlegają zaliczeniu okresy pracy
w charakterze czynnych ratowników, jeżeli przepracowali w danym
miesiącu co najmniej połowę dniówek roboczych pod ziemią
6
7
Patrz przypis 2 na str. 5.
Patrz przypis 3 na str. 5.
9
lub na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach
otworowych siarki8 – przy czym zjazd traktuje się jak dniówkę roboczą.
W jaki sposób ustala się wysokość
emerytury górniczej?
Emerytura górnicza obliczana jest według dotychczasowych zasad, a jej
wysokość uzależniona jest od następujących elementów:
t kwoty bazowej,
t wysokości podstawy wymiaru,
t uwzględnionego okresu składkowego i nieskładkowego,
t zastosowanych przeliczników do okresów pracy górniczej.
Kwota bazowa stanowi 100% przeciętnego wynagrodzenia,
pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na
ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie
ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym.
Kwota bazowa jest ustalana corocznie i obowiązuje od 1 marca
każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku
kalendarzowego.
Wysokość kwoty bazowej ogłasza Prezes Głównego Urzędu
Statystycznego w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” w terminie do 7 roboczego
dnia lutego każdego roku.
Podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru składek
na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenie emerytalne, według
przepisów prawa polskiego, z kolejnych 10 lat kalendarzowych,
wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających
bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie.
Ubezpieczony może również wskazać do ustalenia podstawy
wymiaru emerytury przeciętną podstawę wymiaru składek na
ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych – wybranych
dowolnie z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Oprócz
wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek do podstawy
wymiaru emerytury wlicza się również inne kwoty przysługujące
8
10
Patrz przypis 2 na str. 5.
ubezpieczonemu (m.in. kwoty zasiłków chorobowych, wynagrodzeń za
czas niezdolności do pracy itp.).
WAŻNE!
Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie
pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia
podstawy wymiaru emerytury, za podstawę wymiaru składek
przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego
wynagrodzenia pracowników.
Aby ustalić podstawę wymiaru emerytury, oblicza się:
t sumę kwot podstaw wymiaru składek, wynagrodzeń za czas
niezdolności do pracy oraz kwot zasiłków: chorobowego,
macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego,
zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku
wyrównawczego, a także wartość świadectw rekompensacyjnych,
zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych lub stypendiów
wypłacanych z Funduszu Pracy za okres udokumentowanej
niezdolności do pracy – w okresie każdego roku z wybranych
przez zainteresowanego lat kalendarzowych, przy czym
łączna kwota podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe oraz wynagrodzeń i zasiłków w latach
przypadających po 2004 r. nie może przekroczyć maksymalnej
kwoty rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe,
t stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego
wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go
w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,
t średnią arytmetyczną tych procentów, która stanowi wskaźnik
wysokości podstawy wymiaru emerytury.
Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury nie może być
wyższy niż 250%.
Podstawę wymiaru emerytury uzyskuje się przez pomnożenie
wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury przez kwotę
bazową.
Do obliczenia podstawy wymiaru stosuje się kwotę bazową
obowiązującą w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę albo w dniu
powstania prawa do świadczenia, jeżeli jest to data późniejsza
w stosunku do daty zgłoszenia wniosku.
11
Emerytura wynosi:
t 24% kwoty bazowej, o której mowa wyżej, oraz
t po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,
z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
t po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów
nieskładkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy.
Przy ustalaniu wysokości emerytur górniczych stosuje się
następujące przeliczniki:
1,5 – za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy;
1,8 – za każdy rok pracy w przodkach bezpośrednio przy urabianiu
i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy
montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających,
ładujących i transportujących w przodkach, przy głębieniu szybów
i robotach szybowych oraz w drużynach ratowniczych;
1,4 – za każdy rok pracy górniczej w pełnym wymiarze czasu pracy,
wykonywanej pod ziemią przez co najmniej połowę dniówek roboczych/
zjazdów w miesiącu pod ziemią lub pracy na stanowiskach dozoru ruchu
lub kierownictwa ruchu pod ziemią9;
1,2 – za każdy rok pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla
brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach
i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki
i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w załącznikach
nr 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
23 grudnia 1994 r.10 oraz wykonywanej stale i w pełnym wymiarze
czasu pracy na stanowiskach dozoru ruchu i kierownictwa ruchu
w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki
oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty
górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego11.
Łączny okres pracy obliczony z zastosowaniem powyższych
przeliczników uwzględnia się w wymiarze nie dłuższym niż 45 lat, czyli
540 miesięcy (art. 51 ust. 2 ustawy emerytalnej). Okresy pracy górniczej
przekraczające powyższy limit są uwzględniane przy ustalaniu wysokości
górniczych emerytur jako okresy składkowe – na ogólnych zasadach.
9
10
11
12
Patrz przypis 4 na str. 5.
Patrz przypis 3 na str. 5.
Patrz przypis 4 na str. 5.
Kwota wyliczonej emerytury nie może przekraczać 100% podstawy
jej wymiaru.
Jaki jest tryb postępowania
o przyznanie emerytury górniczej
i jakie dokumenty należy dołączyć
do wniosku o emeryturę górniczą?
Ustalenie prawa do emerytury górniczej następuje na podstawie
wniosku ubezpieczonego lub jego pełnomocnika zgłoszonego na piśmie
lub ustnie do protokołu.
Wniosek może być zgłoszony u płatnika składek, ale również
bezpośrednio w organie rentowym, właściwym ze względu na miejsce
zamieszkania osoby zainteresowanej.
Wniosek o emeryturę może być zgłoszony także:
t za pośrednictwem przedsiębiorcy uprawnionego do wykonywania
działalności pocztowej w obrocie krajowym lub zagranicznym,
a w przypadku osób zamieszkałych za granicą – za pośrednictwem
urzędu konsularnego,
t w formie elektronicznej za pomocą internetu przez elektroniczną
skrzynkę podawczą Zakładu.
WAŻNE!
W przypadku wniosku w formie elektronicznej dokument ten
musi być podpisany za pomocą e-podpisu weryfikowanego przy
użyciu kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP.
Wniosek powinien zawierać: • imiona i nazwisko • datę i miejsce
urodzenia • imiona rodziców • adres miejsca zamieszkania • adres
miejsca pobytu i adres do korespondencji (jeżeli są inne niż adres miejsca
zamieszkania) • numer PESEL, a w razie braku numeru PESEL – serię
i numer dowodu osobistego albo paszportu • wskazanie świadczenia,
o które osoba zainteresowana się ubiega • podpis osoby zainteresowanej
albo jej pełnomocnika lub osoby upoważnionej do podpisu.
Wniosek obejmuje także oświadczenie o członkostwie w OFE.
Ubezpieczony, który przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego,
a ubiega się o przyznanie emerytury górniczej, powinien złożyć wniosek
13
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym
funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody
budżetu państwa.
Jeżeli emerytura ma być przekazywana na rachunek w banku lub
w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, należy podać
numer konta bankowego (w kasie) i adres banku (kasy).
Wniosek o emeryturę może być wycofany nie później niż do dnia
uprawomocnienia się decyzji w sprawie emerytury górniczej (w terminie
jednego miesiąca od dnia doręczenia decyzji). Wycofanie wniosku jest
skuteczne, jeżeli ubezpieczony występuje o to na piśmie lub zgłasza
ustnie do protokołu.
Ubezpieczony ubiegający się o emeryturę górniczą zobowiązany jest
dołączyć do wniosku:
t kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych
(druk ZUS Rp-6),
t dokumenty na potwierdzenie przebytych okresów składkowych
i nieskładkowych (m.in. świadectwa pracy, legitymację
ubezpieczeniową, zaświadczenie Wojskowej Komendy Uzupełnień
lub książeczkę wojskową potwierdzające okres służby wojskowej,
zaświadczenie szkoły wyższej o programowym toku trwania
ukończonych studiów),
t dokumenty (świadectwa pracy, zaświadczenia) potwierdzające
okresy pracy górniczej oraz rodzaj wykonywanej pracy
w poszczególnych okresach,
t zaświadczenie pracy z podaną liczbą zjazdów pod ziemię
w poszczególnych miesiącach w danym roku kalendarzowym na
niektórych stanowiskach lub liczbą dniówek przepracowanych pod
ziemią, a także dniówek przepracowanych na odkrywce
w kopalniach siarki lub węgla brunatnego oraz w kopalniach
otworowych siarki – jeżeli jest to konieczne do udowodnienia pracy
górniczej,
t zaświadczenie pracy z podaną liczbą przepracowanych dniówek
w poszczególnych miesiącach w danym roku kalendarzowym
zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym – jeżeli praca taka była
wykonywana,
t zaświadczenie pracy potwierdzające okres pracy w drużynach
ratowniczych wraz z określeniem pełnionej funkcji – jeżeli praca taka
była wykonywana,
t zaświadczenie pracodawcy o wysokości osiąganego wynagrodzenia
(druk ZUS Rp-7) lub legitymację ubezpieczeniową zawierającą
odpowiednie wpisy.
14
W przypadku zatrudnienia pracowników w spółkach powstałych
na bazie zlikwidowanych przedsiębiorstw górniczych oraz w innych
podmiotach (np. w firmach prywatnych) pracodawca dodatkowo jest
zobowiązany potwierdzić:
t czy w zakresie prowadzonej działalności spółka lub podmiot
wykonuje roboty górnicze pod ziemią dla kopalń określonych
w art. 50c ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej lub przy budowie
szybów albo roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego
ze wskazaniem nazwy kopalń, na rzecz których pracę górniczą
wykonuje, względnie
t czy w zakresie prowadzonej działalności spółka lub podmiot
wykonuje podziemne roboty budowlano-montażowe, roboty przy
naprawie maszyn i wdrażaniu nowych urządzeń dla kopalń
określonych w art. 50c ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej
ze wskazaniem nazwy kopalń, na rzecz których pracę
wykonuje.
WAŻNE!
Dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia, jak również
inne okresy składkowe i nieskładkowe, a także wysokość
wynagrodzenia, powinny zostać przedłożone w oryginale.
Dopuszczalne jest również przedłożenie poświadczonych
notarialnie odpisów, wypisów i kopii, a także poświadczonych
za zgodność z oryginałem kopii dokumentów wydanych przez
jednostki upoważnione do przechowywania dokumentacji
zlikwidowanych lub przekształconych zakładów pracy.
Po wydaniu decyzji w sprawie świadczenia organ rentowy zwraca
zainteresowanemu, na jego wniosek, przedłożone dokumenty po
sporządzeniu ich kopii, z wyłączeniem zaświadczeń potwierdzających
wysokość wynagrodzenia, przychodu, dochodu i uposażenia,
przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń, a także
pisemne zeznania świadków i oświadczenia zainteresowanego.
Jeżeli dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe
przebyte do 31 grudnia 1998 r. oraz dokumenty potwierdzające
wysokość osiąganego wynagrodzenia przed tą datą zostały złożone
przy wniosku o ustalenie kapitału początkowego, nie należy tych
dokumentów dołączać do wniosku o górniczą emeryturę, nawet
gdyby oryginały tych dokumentów zostały zwrócone wnioskodawcy.
We wniosku o emeryturę należy podać, że dokumenty te zostały
przedłożone przy wniosku o kapitał początkowy.
15
Czy można odwołać się od decyzji ZUS?
Organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub
ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia
ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji.
WAŻNE!
Od decyzji przysługuje prawo do wniesienia odwołania
(za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję
w sprawie) do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń
społecznych, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania
zainteresowanego, w terminie miesiąca od dnia doręczenia
decyzji.
Odwołanie wnosi się na piśmie do oddziału ZUS, który wydał
decyzję, albo ustnie do protokołu sporządzonego przez ten oddział.
Jeżeli organ rentowy uzna odwołanie za słuszne, zmienia lub
uchyla decyzję niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od
dnia wniesienia odwołania. W tym wypadku odwołaniu nie nadaje
się dalszego biegu. Jeżeli natomiast odwołanie nie zostało w całości
lub w części uwzględnione, Zakład przekazuje niezwłocznie, nie
później niż w terminie 30 dni od wniesienia odwołania, sprawę wraz
z uzasadnieniem do sądu. Postępowanie odwoławcze wolne
jest od opłat.
***
Podane w niniejszej ulotce informacje mają charakter ogólny.
Aby uzyskać więcej informacji w sprawie ustalania prawa i wysokości
emerytur górniczych, należy zwrócić się do najbliższej jednostki
terenowej ZUS, w szczególności do oddziałów, które rozpatrują wnioski
o emerytury górnicze.
Warszawa, lipiec 2015 r.
16
Zdjęcie na okładce i stronie 3: © NJ – Fotolia.com
Skład: Poligrafia ZUS w Warszawie. Zam. nr 1549/15
www.zus.pl
Zakład Ubezpieczeń Społecznych
ul. Szamocka 3, 5
01-748 Warszawa
Platforma Usług Elektronicznych: pue.zus.pl
PUE to nowoczesna i wygodna forma kontaktu z ZUS,
dzięki której można zrealizować większość spraw
związanych z ubezpieczeniami społecznymi bez wychodzenia z domu
– przez internet. W ten sposób można sprawdzić swoje dane
zapisane na indywidualnym koncie w ZUS, przesyłać dokumenty,
śledzić stan swoich spraw, a także rezerwować wizyty w jednostce ZUS.
Centrum Obsługi Telefonicznej ZUS: 22 560 16 00*
* koszt połączenia według umowy klienta z operatorem telekomunikacyjnym
Skype: zus_centrum_obslugi_tel
e-mail: [email protected]