przeglad_seks_3/11 - Przegląd Seksuologiczny

przeglad_seks_3/11 - Przegląd Seksuologiczny

KODEKS ETYCZNY
Âwiatowego Stowarzyszenia
Seksuologicznego*
prof. dr hab. n. hum. Alicja Przy∏uska-Fiszer
Streszczenie
Rozwój wiedzy i technologii medycznej oraz spo∏eczne zmiany systemów wartoÊci rodzà potrzeb´ rozwoju
prawa medycznego. Powstaje wiele dokumentów mi´dzynarodowych dajàcych aksjologicznà podstaw´
normom regulujàcym relacje terapeutyczne w medycynie. Artyku∏ stanowi baz´ do dyskusji nad tym, jaki
kszta∏t powinien mieç Kodeks Etyczny Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego w oparciu o Kodeks Etyki
przyj´ty przez World Association for Sexology (WAS Code of Ethics). Kodeks ten opracowano w oparciu
o treÊç 10 kodeksów etycznych przyj´tych przez narodowe towarzystwa seksuologów, psychologów i
prawników. Kodeks Etyki WAS nie powiela innych kodeksów, stanowi uzupe∏nienie dokumentów istotnych
dla etyki zawodowej osób zajmujàcych si´ seksuologià zarówno w wymiarze praktycznym jak i badawczym.
Kodeks definiuje i promuje podstawowe zasady i standardy post´powania seksuologów oraz okreÊla
zasady gwarantujàce ochron´ osób poszukujàcych pomocy w tym zakresie.
S∏owa kluczowe
prawo medyczne, kodeks etyczny, seksuologia
WORLD ASSOCIATION FOR SEXOLOGY ETHICAL CODE
Summary
Research and medical progress, as well as changes in social value-systems, influence the need for
medical law development. Different international documents appear to regulate the axiological basis of
therapeutical relationships in medicine. This article presents the basis for discussion about the design of
The Polish Sexological Society Code of Ethics based on The World Association for Sexology (WAS) Code of
Ethics. This Code was based on 10 other ethical codes approved by national sexological, psychological and
juridical associations. The WAS Code of Ethics does not repeat other codes but complement documents
which are important in terms of professional ethics of people that are working in practical as well as
scientifical fields of sexology. The Code defines and promotes basic rules and standards in sexological
practice and describes the rules that guarantee protection for people searching for help in this field.
Key words
medical law, code of ethics, sexology
Wst´p
Kodeksy etyki zawodowej odgrywajà
coraz wi´kszà rol´ w kszta∏towaniu w∏aÊciwych standardów post´powania zawodowego. Dotyczy to w szczególnoÊci zawodów,
które wymagajà specyficznych umiej´tnoÊci
nawiàzywania osobowych relacji z innymi
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11
ludêmi i chronià wartoÊci niezwykle cenione
w naszej kulturze, jak np. ˝ycie, zdrowie, po- prof. dr hab. n. hum.
Alicja
myÊlnoÊç, sprawnoÊç, godnoÊç, wolnoÊç, Przy∏uska-Fiszer
sprawiedliwoÊç, prawda. Nic wi´c dziwnego, ˝e êród∏a etyki zawodowej lekarza, praw- Wydzia∏ Rehabilitacji
Akademii Wychowania
nika czy nauczyciela znaleêç mo˝na ju˝ Fizycznego
w staro˝ytnej Grecji. Do poczàtku XX wieku w Warszawie
z∏o˝enie przysi´gi lekarskiej i wymaganie
25
wysokiego poziomu moralnoÊci osobistej
od adeptów zawodu wydawa∏y si´ wystarczajàcymi zabezpieczeniami do zapewnienia prawid∏owego wykonywania zawodu
lekarza. Rozwój wiedzy i technologii medycznej, zmiany w spo∏ecznym funkcjonowaniu s∏u˝by zdrowia, spo∏eczne przemiany
systemów wartoÊci, ÊwiadomoÊç koniecznoÊci ochrony podstawowych praw cz∏owieka
i rozwój bioetyki – dyscypliny zajmujàcej si´
problemami etycznymi biologii i medycyny –
wp∏yn´∏y na zmian´ tej perspektywy. Âwiadczy o tym wyraênie rozwój prawa medycznego oraz rozwój deontologii, nie tylko
na poziomie krajowym (Kodeksy Etyki Lekarskiej, Kodeksy Etyki Zawodowej Piel´gniarki i Po∏o˝nej), ale tak˝e na poziomie
mi´dzynarodowym. Wystarczy wymieniç
chocia˝by Deklaracj´ Helsiƒskà, Europejskà
Konwencj´ o Prawach Cz∏owieka i GodnoÊci
Istoty Ludzkiej Wobec Zastosowaƒ Biologii
i Medycyny, czy Powszechnà Deklaracj´
o Genomie Ludzkim i Prawach Cz∏owieka.
Dokumenty te dajà aksjologicznà podstaw´
wszystkim bardziej szczegó∏owym normom
regulujàcym relacje terapeutyczne w medycynie, przywiàzujàc szczególnà wag´ do
zasady autonomii, ˝yczliwoÊci, nieszkodzenia, sprawiedliwoÊci, ochrony godnoÊci
i praw cz∏owieka, w tym prawa do intymnoÊci i prywatnoÊci, podejmowania wolnych i odpowiedzialnych decyzji w oparciu
o pe∏nà informacj´, poszanowania dla integralnoÊci psychicznej i fizycznej cz∏owieka, prawa do równego traktowania i braku
dyskryminacji.
Mo˝na by zatem postawiç pytanie, czy
w sytuacji ogólnej zgody, co do koniecznoÊci poszanowania praw cz∏owieka, w tym
karty praw pacjenta, nale˝y popieraç inicjatywy poszczególnych towarzystw naukowych zmierzajàce do sprecyzowania i
akceptacji bardziej szczegó∏owych zasad
post´powania etycznego? Czy Polskie
Towarzystwo Seksuologiczne, którego
celem jest mi´dzy innymi „czuwanie nad
wysokim poziomem etycznym i zawodowym
cz∏onków Towarzystwa” powinno podjàç
takà inicjatyw´? ˚eby odpowiedzieç na te
pytania warto przyjrzeç si´ bli˝ej Kodeksowi
Etyki przyj´temu przez World Association for
Sexology (WAS Code of Ethics). Kodeks ten
opracowano w oparciu o treÊç 10 kodeksów
etycznych przyj´tych przez narodowe
26
towarzystwa naukowe seksuologów, psychologów i prawników obowiàzujàce w pi´ciu krajach (Francja, Wielka Brytania, USA,
Argentyna i Hiszpania). Jego zapisy sà tak˝e zgodne z kodeksami regulujàcymi prac´
seksuologów klinicznych w Danii i Norwegii.
Cele kodeksu
W opinii swoich twórców Kodeks Etyki
WAS nie powiela innych kodeksów i nale˝y
go traktowaç jako uzupe∏nienie innych
istotnych dla etyki medycznej dokumentów.
Celem kodeksu jest, po pierwsze, zdefiniowanie i promocja podstawowych zasad
i standardów post´powania seksuologów,
po drugie, ochrona osób poszukujàcych pomocy w tym zakresie, zapewnienie ich, ˝e
mogà liczyç na profesjonalnà, wiarogodna
i szanujàcà ich prawa pomoc. Kodeks ma
pe∏niç rol´ przewodnika, odpowiadaç na potrzeby pacjentów poprzez przyk∏adanie
szczególnej wagi do ochrony praw jednostek i rodzin, oraz na potrzeby seksuologów
poprzez ustalenie zasad pomocnych do podejmowania decyzji w trudnych sytuacjach
praktycznych, z którymi mogà mieç do czynienia w pracy terapeutycznej, edukacyjnej
i naukowej. Specyfika relacji – przewaga
terapeuty nad pacjentem/klientem, oraz
specyfika zawodu – wnikanie w najbardziej
intymnà sfer´ ludzkiego ˝ycia, wymagajà
szczególnego podkreÊlenia pewnych zasad
etycznych, jak np. zaufanie, ochrona prywatnoÊci, szacunek dla indywidualnoÊci ka˝dego cz∏owieka i bezstronnoÊç. Uzasadniajàc
potrzeb´ wprowadzenia kodeksu przytoczono s∏owa P. Brenot’a: „Utworzenie kodeksu
deontologicznego jest jednà z faz rozwojowych zawodu podkreÊlajàcà zgodnoÊç danej dyscypliny z jej zawodowà praktykà”.
U podstaw Kodeksu le˝y za∏o˝enie, ˝e seksualnoÊç cz∏owieka badana jest przez ró˝ne
dyscypliny: filozofi´, ekonomi´, polityk´,
teologi´, medycyn´, psychologi´, socjologi´, antropologi´ i inne nauki.
Podstawowe zasady
Wszyscy cz∏onkowie WAS powinni post´powaç zgodnie z ogólnie akceptowanymi
zasadami etycznymi, jak prawoÊç, uczciwa
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11
rywalizacja, zaufanie, szczeroÊç, odpowiedzialnoÊç, szacunek dla prawa i uniwersalnych praw cz∏owieka, ostro˝noÊç w stosowaniu instrumentów i technik, kompetencja
zawodowa, oparcie praktyki na podstawach
naukowych. Istotne jest sta∏e podnoszenie
swoich kwalifikacji, bioràce pod uwag´ poszanowanie dla zmian kulturowych i postrzeganie ludzkiej seksualnoÊci w kontekÊcie spo∏ecznym. Seksuolodzy nie mogà
uczestniczyç w ˝adnych dzia∏aniach naruszajàcych wolnoÊç cz∏owieka lub jego
spo∏ecznà, psychicznà, fizycznà i moralnà
integralnoÊç. Nie wolno im braç udzia∏u
w torturach, maltretowaniu ani w ˝adnym
innym okrutnym, degradujàcym i nieludzkim
post´powaniu bez wzgl´du na sytuacj´
danej osoby (oskar˝ony, podejrzany, przest´pca) i warunki spo∏eczno-polityczne
(dyktatura, rewolucja, wojna, terroryzm).
Wykonujàc swój zawód zobowiàzani sà
do poinformowania kompetentnych w∏adz
o dzia∏aniach ∏amiàcych prawa cz∏owieka.
˚aden lekarz nie powinien dyskryminowaç
pacjentów na podstawie pochodzenia, wieku, rasy, p∏ci, religii, orientacji seksualnej,
ideologii, narodowoÊci, klasy spo∏ecznej lub
jakiejÊ innej cechy. Seksuolodzy powinni
mieç jednak szczególne predyspozycje
pozwalajàce im na wyzbycie si´ wewn´trznych ograniczeƒ, w∏àczajàc w to ich w∏asne
poglàdy, przekonania i wierzenia, aby byç
w stanie rozwa˝aç problemy swoich pacjentów w sposób neutralny i bezstronny.
Zastosowanie zasad etycznych
Zapisy kodeksu odnoszà si´ do seksuologów zajmujàcych si´ pracà terapeutycznà, edukacyjnà i badawczà. Precyzujà rodzaj wy˝szego i podyplomowego wykszta∏cenia niezb´dnego do wykonywania zawodu, koniecznoÊç poszerzania i uaktualniania
wiedzy, obowiàzek poddania si´ psychoterapii umo˝liwiajàcej zdobycie ÊwiadomoÊci
i wiedzy na temat swoich w∏asnych zachowaƒ seksualnych oraz przyjmowanego systemu wartoÊci. Kodeks zak∏ada, ˝e przyjmowany przez seksuologów system wartoÊci
znajduje odzwierciedlenie w procesie
edukacyjnym i badawczym i powinien byç
ujawniony studentom i osobom badanym.
Nale˝y unikaç przedstawiania w∏asnych
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11
opinii i wartoÊci ujawniajàcych osobiste
przekonania, byç wra˝liwym na potrzeby
i dobro (welfare) innych oraz posiadaç umiej´tnoÊç przekazywania wiedzy w sposób
neutralny i bezstronny.
Psychologowie i lekarze specjalizujàcy
si´ w dziedzinie seksualnoÊci cz∏owieka
muszà zdawaç sobie spraw´ z ograniczeƒ
swoich dzia∏aƒ zawodowych. Powinni
poznaç, oceniç i zwa˝yç ryzyko pojawienia si´ psychologicznych, medycznych,
psychiatrycznych, psychosomatycznych,
rodzinnych i spo∏ecznych problemów
wynikajàcych z ich porad oraz byç gotowi
na konsultacje z innymi specjalistami. Ich
obowiàzkiem jest zapobieganie pojawieniu
si´ ryzykownych sytuacji i poznanie granic
dzia∏aƒ tera- peutycznych na poziomie intelektualnym, emocjonalnym i etycznym.
Sà zobowiàzani do przestrzegania zasady
zachowania tajemnicy zawodowej. Je˝eli
dojdà do wniosku, ˝e jakakolwiek cecha
osób konsultowanych mog∏aby mieç
wp∏yw na ich podejÊcie zawodowe, powinni wycofaç si´ z terapii. Muszà szanowaç
indywidualnoÊç ka˝dego cz∏owieka, jego
przekonania religijne, moralne, polityczne.
Nie mogà wykorzystywaç w pracy teorii/technik nieuzasadnionych naukowo ani
u˝yczaç swojego nazwiska osobom nieuprawnionym do prowadzenia dzia∏aƒ terapeutycznych, edukacyjnych lub badawczych. Prawo do uzyskania informacji,
w tym tak˝e do poznania ró˝nych teorii
i metodologii pracy, pozwalajàcych na podj´cie Êwiadomej decyzji, nak∏ada na seksuologów obowiàzek u˝ywania j´zyka zrozumia∏ego i dostosowanego do potrzeb
pacjenta/klienta. JeÊli z powodów prawnych lub instytucjonalnych nie przekazujà takich informacji, to powinni wyraênie to
zaznaczyç.
Kodeks nie reguluje ˝ycia prywatnego,
z wyjàtkiem zachowaƒ, które ∏amià prawa
cz∏owieka, wyra˝ajà brak szacunku dla pacjentów, studentów i osób uczestniczàcych
w badaniach, naruszajà równoÊç p∏ci, pozwalajà na wykorzystanie seksualne osób,
znajdujàcych si´ pod ich opiekà lub ich wykorzystanie do rozwiàzywania problemów
osobistych, rodzinnych lub zawodowych.
Problemy i konflikty osobiste seksuologów
nie mogà stawaç na przeszkodzie skutecznoÊci terapii. W razie potrzeby nale˝y poszu27
kaç profesjonalnego wsparcia, oceniç wspólnie z innymi seksuologami ograniczenie,
powstrzymanie lub zakoƒczenie podj´tego
zadania, podjàç w∏aÊciwà decyzj´ bioràc
pod uwag´ interesy pacjentów oraz powiadomiç odpowiednie w∏adze (Komitet Etyczny).
Szczególnie naganne jest wykorzystywanie dla swoich w∏asnych celów i dla w∏asnej
korzyÊci, sytuacji przewagi nad pacjentem/studentem/osobà badanà. Ka˝da korzyÊç osobista uzyskana podczas leczenia
lub jako rezultat leczenia, musi byç traktowana jak powa˝ny b∏àd, jeÊli zosta∏a uzyskana poprzez z∏amanie powy˝szych regu∏.
Seksuolog zaanga˝owany w sytuacje fizycznej, psychicznej lub moralnej przemocy, n´kania i nadu˝ycia seksualnego,
Êciàga na siebie powa˝ne oskar˝enia sugerujàce u˝ycie si∏y.
Relacje pomi´dzy seksuologiem a pacjentem nie mogà wykraczaç poza granice
optymalnego dystansu. Nale˝y unikaç relacji osobistych i nie wyra˝aç zgody na
leczenie osób, z którymi mia∏o si´ wczeÊniej
jakiekolwiek relacje spo∏eczne. JeÊli z nieprzewidzianych powodów takie relacje powstanà podczas terapii nale˝y si´ wycofaç.
Nie nale˝y tak˝e znajdowaç klientów/pacjentów bez ich uprzedniej zgody. Wykonywanie darmowych us∏ug nie zwalnia z obowiàzku szacunku i uwagi wobec pacjentów.
Obowiàzki seksuologów
w pracy terapeutycznej,
edukacyjnej i badawczej
Do najwa˝niejszych obowiàzków wobec
pacjentów Kodeks zalicza: zmniejszenie
cierpienia i zaburzeƒ seksualnych, zakaz
stosunków seksualnych z pacjentami/klientami, prowadzenie rozpoznania i badania
wra˝liwoÊci sfer genitalnych jedynie pod warunkiem uprzedniego zatwierdzenia projektu
badaƒ i uzyskania Êwiadomej zgody pacjentów. Nale˝y uszanowaç ˝yczenie pacjenta
zakoƒczenia leczenia i nie wolno wp∏ywaç
na takà decyzj´. Terapeuci mogà prowadziç
terapi´ grupowà dla par lub rodzin i majà
obowiàzek przedstawiç plan dzia∏ania
ka˝demu z uczestników. Jednak osoby
nale˝àce do tej samej rodziny lub majàce
przeciwstawne interesy nie mogà byç leczone oddzielnie przez tego samego terapeut´.
28
Obowiàzki wobec spo∏eczeƒstwa wymagajà, aby dost´p do leczenia nie by∏ uzale˝niony od mo˝liwoÊci finansowych pacjenta
oraz zagwarantowania ka˝demu kontynuacji
leczenia i zaoferowania metod alternatywnych. Wszelkie badania naukowe powinny
uzyskaç akceptacj´ komisji etycznej.
W punkcie zatytu∏owanym „Zastrze˝enia” podkreÊla si´, ˝e terapeuta nie mo˝e
uczestniczyç w zmys∏owych i/lub seksualnych doÊwiadczeniach. Wolno mu jedynie
obserwowaç i interpretowaç. Nie ma prawa
dyskwalifikowaç zachowaƒ pacjenta, ale nie
mo˝e akceptowaç ˝adnej formy fizycznej,
psychicznej lub moralnej przemocy. Obowiàzkiem terapeuty jest ochrona pacjenta
i uÊwiadomienie mu, ˝e tylko on sam jest
odpowiedzialny za ewentualne zmiany
w swoich uczuciach i stosunkach rodzinnych. Seksuolodzy powinni zdawaç sobie
spraw´ z zale˝noÊci pacjentów i swojej
uprzywilejowanej pozycji w relacji terapeutycznej. Osàd pacjenta dotyczàcy w∏asnej
pomyÊlnoÊci jest czasowy zmniejszony
i uzale˝niony od ˝yczenia sukcesu w terapii,
wiary, ˝e terapeuta ma na wzgl´dzie tylko
jego dobro oraz przekonania, ˝e ma on dostateczne kompetencje, wiedz´ i zasady
etyczne. Dlatego nale˝y zawsze pami´taç
o odpowiedzialnoÊci za ochron´ praw i dobra pacjentów. Nie wolno wykorzystywaç
swojej pozycji do uwiedzenia pacjenta, zaanga˝owania emocjonalnego lub uprawiania z nim seksu. AktywnoÊç seksualna z
pacjentem nie jest akceptowana jako metoda leczenia.
Obowiàzki wobec kolegów i wspó∏pracowników wynikajà z przestrzegania zasady
niezale˝noÊci zawodowej i autonomii. Obowiàzek wzajemnego szacunku nie dyskredytuje jednak zasady konstruktywnej krytyki.
Nale˝y z szacunkiem odnosiç si´ do ró˝nych teorii, szkó∏, metod i rodzajów interwencji, które uzyska∏y naukowà i profesjonalna wiarogodnoÊç. Kodeks podkreÊla tak˝e obowiàzek publikowania wyników badaƒ
i dzielenia si´ zdobytà wiedzà.
Stosunkowo du˝o miejsca poÊwi´cono
w Kodeksie interpretacji zasady zachowania
tajemnicy lekarskiej i ró˝nym formom naruszenia prywatnoÊci. Zwrócono uwag´ na koniecznoÊç zachowania ostro˝noÊci i rozwagi
w pisanych raportach, unikanie u˝ywania
poj´ç, które uchodzà za dyskryminujàce lub
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11
dewaluujàce, jak np. zdrowy/chory, normalny/nienormalny, zamieszczanie tylko
niezb´dnych informacji. W rzadkich przypadkach ryzyka powa˝nego uszkodzenia
zdrowia pacjenta, jego rodziny lub osoby
trzeciej, nale˝y powiadomiç kompetentne
w∏adze, aby zapobiec niebezpieczeƒstwu.
Dyskutowanie poufnych informacji z innymi
specjalistami wymaga uzyskania zgody
pacjenta i zachowania szacunku dla jego
godnoÊci. Obowiàzek zachowania tajemnicy zawodowej obowiàzuje wszystkich
cz∏onków zespo∏u tak˝e po zakoƒczeniu leczenia. W przypadku nieletnich nale˝y informowaç rodziców lub opiekuna prawnego,
jeÊli nie sà êród∏em niebezpieczeƒstwa.
Pierwszeƒstwo majà interesy nieletniego,
który musi byç poinformowany o przekazywaniu wiadomoÊci. JeÊli seksuolog wykonuje badania na zlecenie szko∏y lub innej
instytucji i ma jej przekazaç wyniki badaƒ,
to powinien o tym powiadomiç pacjenta,
chyba ˝e badanie jest zamówione przez sàd
lub jest przymusowe.
Nale˝y zapewniç bezpieczeƒstwo i poufnoÊç wyników badaƒ. Kontrolowaç przechowywanie, przekazywanie i eliminowanie
danych. Informacje przechowywane w bazie
danych powinny zostaç zabezpieczone przez
wprowadzenie kodów uniemo˝liwiajàcych
identyfikowanie danych personalnych. JeÊli
dane personalne sà wymagane nale˝y je
zmodyfikowaç w taki sposób, aby uniemo˝liwiç dost´p do nich osobom trzecim. Tak˝e
cele naukowe i dydaktyczne nie usprawiedliwiajà ujawniania poufnych informacji bez
pisemnej zgody pacjenta lub sàdu.
Osoby odpowiedzialne za nauczanie
i programy treningu powinny zadbaç o dok∏adnà informacj´ na temat celu edukacji,
programu zaj´ç, celów treningu i wymagaƒ,
jakie muszà byç spe∏nione, aby zosta∏ zrealizowany z sukcesem, zapewniç nauczycieli
o odpowiednich kompetencjach i wykszta∏ceniu, przedstawiç koszty realizacji programu, i ujawniç organizatora zaj´ç.
Planowanie badaƒ naukowych musi byç
zgodne z obowiàzujàcymi w danym kraju
regulacjami prawnymi i gwarantowaç ochron´
praw osób uczestniczàcych w badaniach. Konieczne jest uzyskanie zgody od wszystkich
uczestników badaƒ uprzednio poinformowanych o przedmiocie badaƒ. Z tego warunku
zwolnione sà tylko badania anonimowe.
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11
Pozosta∏e kwestie
Kodeks porusza tak˝e bardziej szczegó∏owe kwestie dotyczàce op∏at i uzgodnieƒ
finansowych, badaƒ sàdowych oraz reklamy. Op∏at´ i formy p∏atnoÊci nale˝y uzgodniç przed rozpocz´ciem terapii, nie powinno
si´ stosowaç Êrodków ekonomicznych jako
formy reklamy, nale˝y uprzedziç o ograniczeniu us∏ugi z powodów finansowych, jeÊli
op∏ata dzielona jest pomi´dzy kilku pracowników jej wysokoÊç powinna byç uzale˝niona od us∏ugi, a nie od problemów pacjenta.
Raporty pisane na zlecenie sàdu oraz charakterystyka pacjenta wymagajà uprzedniego wykonania badaƒ, powinno si´ w nich
unikaç dyskryminujàcych okreÊleƒ. Zabroniona jest fa∏szywa i komercyjna reklama.
Autorzy Kodeksu zak∏adajà, ˝e ka˝dy seksuolog wie, jak rozró˝niç rozg∏os od s∏awy.
Tà ostatnià osiàga si´ przez osobowe kwalifikacje zdobyte pracà i naukowymi publikacjami. Nie wolno dawaç fa∏szywych, niezgodnych z prawdà, zwodniczych deklaracji
dotyczàcych aktywnoÊci zawodowej zwiàzanej z treningiem, doÊwiadczeniami lub kompetencjami; stopni naukowych; kwalifikacji;
przynale˝noÊci instytucjonalnej; us∏ug; podstaw naukowych lub klinicznych, oferowanych us∏ug; op∏at; publikacji lub odkryç
badawczych.
Podsumowanie
W intencji swoich twórców Kodeks Etyczny WAS stanowiç ma podstaw´ oceny
etycznej profesjonalnego post´powania
i powinien zostaç przyj´ty przez krajowe
stowarzyszenia, federacje lub inne organizacje naukowe zrzeszajàce seksuologów
pracujàcych na polu terapeutycznym, edukacyjnym i badawczym. ¸amanie przyj´tych
zasad grozi ukaraniem przez wybierany
w ka˝dym kraju Trybuna∏ Etyczny, który ma
do dyspozycji nast´pujàce sankcje: nagana,
ostrze˝enie, zawieszenie, czasowa dyskwalifikacja, wykluczenie oraz odebranie prawa
do wykonywania zawodu. Akceptacja inicjatywy Âwiatowego Stowarzyszenia Seksuologów nie uniemo˝liwia opracowania
w∏asnego kodeksu przez Polskie Towarzystwo Seksuologiczne. Kodeksy tworzone
na szczeblu mi´dzynarodowym mogà
29
stanowiç wytyczne dla opracowania zbioru
zasad przyjmowanych w poszczególnych
krajach, bioràcego pod uwag´ przyj´te
w danym kraju rozwiàzania prawne, sposób
kszta∏cenia i warunki wykonywania zawodu
seksuologa, specyficzne problemy moralne
oraz tradycj´ etycznà zawodu lekarza. Nie
b´dzie to pierwsza próba rozszerzenia
Kodeksu Etyki Lekarskiej i uzupe∏nienia
zawartych w nim zasad o bardziej szczegó∏owe zapisy dotyczàce sposobu wykonywania zawodu przez lekarzy (i pracowników
zawodów medycznych) ró˝nych specjalnoÊci zgrupowanych w poszczególnych
towarzystwach naukowych. Tendencja do
tworzenia kodeksów dobrych obyczajów nie
jest charakterystyczna jedynie dla Êrodowiska lekarskiego, podobne postulaty daje si´
te˝ s∏yszeç wÊród naukowców i nauczycieli
akademickich niezwiàzanych z medycynà.
Âwiadczy to z jednej strony o tym, ˝e Êrodowisko naukowe zdaje sobie spraw´ z wagi
uznania pewnych zasad post´powania
moralnego za niezwykle istotne dla wykonywania zawodu i traktuje przyj´cie tego rodzaju dokumentu jako wyraz poparcia dla
podstawowych wartoÊci etycznych i praw
cz∏owieka. Z drugiej zaÊ strony ukazuje wyraênie, ˝e ze wzgl´du na pojawiajàce si´
wàtpliwoÊci, co do w∏aÊciwego sposobu
post´powania w konfliktowych moralnie
sytuacjach oraz pojawiajàce si´ w praktyce
odst´pstwa od zachowaƒ uwa˝anyh za w∏aÊciwe, nie wystarcza ju˝ odwo∏ywanie si´
do szacunku dla prawa i wysokiego poziomu moralnego osób wykonujàcych zawody
medyczne. Niektóre z zapisów umieszczanych w omawianym Kodeksie, zw∏aszcza
dotyczàce unikania wykorzystywania przewagi terapeutycznej na niekorzyÊç pacjentów, powsta∏y w wyniku negatywnych
doÊwiadczeƒ bulwersujàcych Êrodowisko
medyczne. Dlatego te˝ sàdz´, ˝e warto podjàç dyskusj´ nad tym, jaki kszta∏t powinien
mieç Kodeks Etyczny Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego. ◗
*
Praca finansowana przez MNiSzW w ramach
DS.-56 AWF w Warszawie.
30
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11