Spis treści

7. OPRACOWYWANIE DANYCH I PROWADZENIE OBLICZEŃ – powtórka
Oczekiwane przygotowanie informatyczne absolwenta
gimnazjum
Zbieranie i opracowywanie danych za pomocą arkusza kalkulacyjnego
Uczeń:
• wypełnia komórki arkusza kalkulacyjnego: napisami, liczbami, funkcjami
i formułami;
• formatuje zawartości komórek z tekstami i różnymi rodzajami liczb;
• stosuje adresy względne, bezwzględne i mieszane;
• kopiuje zawartości komórek, wypełnia komórki serią danych;
• dobiera i tworzy wykresy dla danych w tabeli, formatuje i opisuje wykresy;
• wprowadza poprawki do arkusza: usuwa i dodaje wiersze lub kolumny;
• planuje w arkuszu bardziej rozbudowane obliczenia, sprawdza wiele wariantów obliczeń;
• zapisuje w arkuszu model przedsięwzięcia i używa tego arkusza do prowadzenia prób (symulacji) z różnymi rozwiązaniami;
• kopiuje i przenosi tabelę i wykres z arkusza do dokumentu tekstowego;
• drukuje zawartość arkusza, tabel i wykresów.
Powtórka 7.1. Przypomnij sobie rozmieszczenie, nazwy i funkcje głównych elementów okna i menu
programu Excel, takich m.in. jak: Arkusz, przyciski kreatorów i operacji na danych – zob. rys. 7.1. ♦
Rysunek 7.1. Obraz z otwartym oknem programu Excel na ekranie
Technologia informacyjna – Powtórka-arkusze
2
Powtórka 7.2. W arkuszu Szczyty z folderu Arkusze znajduje się tabela, do której jedynie wpisano
dane o wybranych szczytach gór na kuli ziemskiej, zatem teksty są wyrównane do lewej krawędzi
komórki, a liczby – do prawej. Chcemy, aby tabela ta wyglądała tak, jak na rysunku 7.2. Sformatuj
tabelę z arkusza Szczyty do takiej postaci i umieść ten arkusz w swoim folderze. ♦
Powtórka 7.3. Zapoznaj się, poprzez otwarcie opcji Format|Komórki na zaznaczonej komórce,
z kategoriami i typami danych, umieszczonych w różnych komórkach arkusza Godziny pracy i zapłata z folderu Arkusze (zob. rys. 7.3). Występują w nich: dane tekstowe (w kolumnach B i C oraz
w wierszach 1 – 3), dane liczbowe (w kolumnie F), godziny (w kolumnach D i E), waluta (w kolumnach G i H). Ponadto, wartości w kolumnach F i H są obliczane za pomocą formuł. Zapoznaj się (lub
tylko przypomnij sobie) w Pomocy (temat: Wskazówki na temat wprowadzania dat i czasu), jak godziny są reprezentowane w obliczeniach (kolumna F). Zob. rys. 7.1 w podręczniku, na którym opisano
niektóre opcje formatowania komórek arkusza. ♦
Powtórka 7.4. W arkuszu Układ Słoneczny w folderze Arkusze znajduje się tabela z różnymi danymi o planetach Układu Słonecznego. Wykonaj wykresy, będące graficzną ilustracją różnych zależności wartości pewnych cech od odległości planet od Słońca. A zatem, na tych wykresach planety będą
umieszczone na osi Ox, a na osi Oy znajdą się ilustrowane wielkości. Dane do tych wykresów będą
pochodzić z różnych kolumn tabeli. Utwórz następujące wykresy:
•
średniej odległości od Słońca;
•
natężenia pola grawitacyjnego – wykres kolumnowy;
•
gęstości planet – wykres liniowy;
•
temperatury powierzchni – wykres liniowy;
W graficznej reprezentacji dla ostatniej z tych zależności uwzględnij, że temperatura powierzchni
planet ma dużą rozpiętość wartości (zob. rys. 7.4). ♦
Rysunek 7.2. Sformatowana tabela z danymi o szczytach świata
Technologia informacyjna – Powtórka-arkusze
3
Rysunek 7.3. Fragment tabeli z rozliczeniem pracy w ogrodzie – przykłady różnych kategorii i typów
danych
Rysunek 7.4. Wykresy ilustrujące wybrane cechy planet w zależności od ich odległości od Słońca
4
Technologia informacyjna – Powtórka-arkusze
Powtórka 7.5. W arkuszu Polska z folderu Arkusze znajdują się podstawowe dane, dotyczące powierzchni i zaludnienia województw. Nie wszystkie komórki w tabeli są wypełnione – wypełnij je
najpierw, a następnie utwórz wykres:
•
Wypełnij puste kolumny (wpisz odpowiednią formułę do komórki w piątym wierszu i skopiuj
ją do wszystkich poniżej niej): procentowe ilości mieszkańców w poszczególnych województwach, liczba osób na jeden kilometr kwadratowy (uwaga na jednostki – zaludnienie
województw jest podane w tysiącach), zaludnienie miast w poszczególnych województwach.
•
Utwórz wykres kołowy dla procentowego zaludnienia województw (zobacz nasz wykres na
rys. 7.5 i postaraj się otrzymać podobny). ♦
Powtórka 7.6. Dla danych umieszczonych w tabeli arkusza Moje oceny w folderze Arkusze, utwórz
wykres kolumnowy i opisz go (zob. rys. 7.6). Zauważ, że tym razem wykres jest tworzony dla serii
danych zajmującej wiersz. Przy okazji wypełnij puste komórki tabeli – te wartości będą potrzebne
w dalszych ćwiczeniach.
Uwaga. Jeśli chcesz, aby ta powtórka oraz ćwiczenia w p. 7.2.3 rzeczywiście dotyczyły Twoich ocen,
to najpierw utwórz w swoim folderze arkusz Moje oceny i umieść w nim swoje oceny. ♦
Procentowe zaludnienie województw
4%
9%
4%
8%
5%
6%
3%
3%
7%
13%
6%
8%
3%
5%
13%
3%
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Rysunek 7.5. Procentowe zaludnienie województw
Częstość ocen
Częstość moich ocen
14
12
10
8
6
4
2
0
1
2
3
4
5
Oceny
Częstość
Rysunek 7.6. Wykres częstości ocen
6
Technologia informacyjna – Powtórka-arkusze
5
Powtórka 7.7. Przypomnij sobie, w jaki sposób są traktowane w arkuszu adresy względne i bezwzględne podczas ich kopiowania. ♦
Arkusz jest często wykorzystywany do rysowania wykresu funkcji. W tym celu, najpierw tworzymy tabelę wartości tej funkcji w ustalonym przedziale zmiennej x, a następnie wybieramy typ wykresu
XY (Punktowy), a jako Podtyp wykresu – Wykres punktowy z punktami danych połączonymi wygładzonymi liniami (drugi od góry w lewej kolumnie).
Rysunek 7.7. Fragment arkusza, w którym skopiowano formułę z adresem B2 w jego czterech różnych wersjach
Powtórka 7.8. Utwórz arkusz, w którym będziesz mógł otrzymać wykres funkcji kwadratowej y = ax2
+ bx + c w ustalonym przedziale, np. [–7, +7] dla różnych wartości współczynników a, b i c.
Wskazówka. Argumenty funkcji w tabeli, która służy do rysowania wykresu funkcji, na ogół występują w równych odstępach. Można w tym przypadku skorzystać ze specjalnej opcji w arkuszu, która
to ułatwia – należy postępować następująco:
•
wpisz do komórki pierwszą wartość zmiennej x, np. – 4, i podświetl ją;
•
wybierz opcję Edycja|Wypełnij|Serie danych i w oknie dialogowym, które się pojawi (zob.
rys. 7.8), ustal parametry ciągu liczb. ♦
Rysunek 7.8. Okienko dialogowe do ustalenia parametrów serii danych do wypełnienia
Technologia informacyjna – Powtórka-arkusze
6
Powtórka 7.9. Dany jest układ dwóch równań liniowych z dwoma niewiadomymi. Utwórz arkusz,
który będzie przydatny przy geometrycznej metodzie rozwiązywania tego układu. Określ, jakie będzie
wzajemne położenie prostych reprezentujących równania w zależności od rozwiązania układu. Określ
w przybliżeniu rozwiązanie tego układu, jeśli istnieje ♦
Powtórka 7.10. Utwórz arkusz z wykresami dwóch funkcji, sin(x) i cos(x) w tym samym przedziale
zmienności, np. [– 180°, 180°].
Wskazówka. Argument x funkcji trygonometrycznych w arkuszu należy podawać w radianach. Jeśli
więc chcemy obliczać wartości tych funkcji dla argumentu x danego w stopniach, to należy obliczać
wartości tych funkcji dla argumentu RADIANY(x), gdzie funkcja RADIANY służy do zamiany stopni
na radiany. ♦
Powtórka 7.11. Posłuż się arkuszem, by dla danej lokaty początkowej porównać wysokość odsetek
otrzymanych po każdym okresie oszczędzania, gdy:
• odsetki pozostają na koncie w banku i są oprocentowane tak, jak początkowa lokata;
• odsetki są pobierane z banku każdego roku, lub innymi słowy, oprocentowana jest jedynie początkowa lokata.
Uwzględnij różne oprocentowanie wkładów. Utwórz wykres ilustrujący wysokość odsetek w zależności od okresu w obu sposobach oszczędzania.
Po jakim czasie początkowa kwota wraz z odsetkami podwoi się, przy jednym i drugim sposobie
oszczędzania? A po jakim czasie, pierwszy sposób oszczędzania przyniesie dwa razy więcej oszczędności, niż drugi? ♦