Wstępne rozpoznanie specyficznych trudności w uczeniu się pod

Nauczanie przedszkolne i zintegrowane
Wstępne rozpoznanie specyficznych trudności
w uczeniu się pod kątem różnych przedmiotów
Marzena Kagan
Nauczyciel Oddziału Przedszkolnego przy Szkole Podstawowej w Izbiskach
[email protected]
Specyficzne trudności w uczeniu się powstają na tle wybiórczych zaburzeń
rozwoju funkcji psychomotorycznych. Dotyczą dzieci o rozwoju umysłowym
przeciętnym i powyżej przeciętnej. Orzeka się o nich na podstawie diagnozy
psychologiczno pedagogicznej.
Wyróżnia się następujące typy trudności specyficznych:
1. Dysleksja – to trudność w opanowaniu umiejętności czytania.
2. Hiperdysleksja – to prawidłowa technika czytania bez zrozumienia treści.
3. Dysgrafia – to trudność w zakresie techniki pisania, niski poziom graficzny
pisma (brzydkie, niekaligraficzne pismo).
4. Dysortografia – to trudność w opanowaniu poprawnej pisowni (wszelkie
odstępstwa od prawidłowego zapisu, nie tylko błędy ortograficzne) przy
znajomości zasad poprawnej pisowni.
Zaburzenia te mogą występować jednocześnie lub mieć charakter wyizolowany.
Już przed pójściem dziecka do szkoły można zaobserwować symptomy świadczące
o możliwości wystąpienia specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, a są nimi:
– trudności w zapinaniu ubrania, sznurowaniu butów itp.;
– trudności w stosowaniu określeń wewnątrz i na zewnątrz, itp.;
– trudności z zapamiętywaniem i wypełnianiem więcej niż jednego polecenia
w tym samym czasie;
– opóźnienie rozwoju mowy: trudności z wypowiadaniem się, wadliwa
wymowa, częste przestawianie sylab i głosek;
– trudności z przypomnieniem sobie nazw przedmiotów;
– mylenie nazw kierunków lewa – prawa;
– oburęczność;
– trudności w nauce pisania: zwierciadlane odwracanie liter, deformowanie
liter;
25
Marzena Kagan – Wstępne rozpoznanie specyficznych trudności w uczeniu się...
–
–
–
–
trudności z zapamiętywaniem materiału występującego w formie serii,
sekwencji (dni tygodnia, miesiące, alfabet);
trudności w pamiętaniu aktualnej daty, daty imienin, urodzin, i określania
czasu;
słabe postępy w uczeniu się czytania zarówno metodą fonetyczną jak i globalną (rozpoznawanie napisów);
szybka męczliwość, uwarunkowana koniecznością włożenia większego
wysiłku i koncentracji uwagi w zadania typu szkolnego.
O dysleksji u dzieci w młodszym wieku szkolnym świadczą następujące
objawy:
– czytanie „niepewne”, „wymęczone”, szczególnie, gdy dziecko czyta głośno;
– częste błędy w czytaniu: pomijanie wyrazów lub ich dodawanie, zniekształcanie wyrazów i odczytywanie innych, podobnych wyrazów w skutek domyślania się na podstawie pierwszej sylaby lub kontekstu;
– pomijanie linii lub odczytywanie jej ponownie;
– częste gubienie miejsca w którym dziecko czyta;
– niepewność w czytaniu krótkich wyrazów wyglądających podobnie np.
„od”, „do”;
– trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i syntezowaniu sylab
w wyrazy we właściwym porządku (sylaby są często gubione);
– pomijanie interpunkcji;
– przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens;
– trudności w wyszukiwaniu najistotniejszej myśli w danym fragmencie
tekstu;
– niewłaściwe łączenie liter;
– trudności w przyswajaniu tabliczki mnożenia.
O dysgrafii świadczą następujące błędy w pisaniu:
– słaby poziom pracy pisemnej w porównaniu z odpowiedziami ustnymi;
– prace pisemne na niskim poziomie graficznym i estetycznym: liczne przekreślenia, kilkakrotne próby zapisywania wyrazu, prace „bałaganiarskie”;
– utrzymywanie się trudności w różnicowaniu liter: b–p, p–g, b–d, m–n, m–w,
n–u.
– niewłaściwy dobór liter do głosek podobnych fonetycznie w wyniku ich
niewłaściwego rozróżniania np. t–d, p–b, m–n;
– mylenie nazwy litery i głoski np. l–el, m–em, k–ka;,
– niewłaściwe stosowanie dużych i małych liter, dziecko częściej używa
dużych liter zamiast małych ponieważ czuje się pewniejsze w ich
różnicowaniu;
26
CKPiDN w Mielcu – Zeszyty nauczycielskie – Nr 1/2004
–
–
–
–
–
–
–
trudność w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących np. półka –
bułka;
dodawanie pomijanie lub niewłaściwe umiejscawianie liter lub wyrazów;
zapisywanie wyrazu na różne sposoby np. szyja, szia, szyia;
mylenie liter l i t podczas czytania i pisania;
złe rozmieszczenie pracy w przestrzeni, niemożność zachowania
marginesu;
tracenie wątku podczas zapisywania opowiadania;
brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji.
Trudności w czytaniu i pisaniu przenoszą się na naukę innych przedmiotów
i funkcjonowanie dziecka w szkole. Ponieważ czytanie i pisanie są narzędziami
zdobywania wiedzy z wszystkich przedmiotów nauki szkolnej. Dyslektyczni
uczniowie klas starszych mają trudności:
– z przypominaniem słów i nazw;
– wolno i niepoprawnie czytają i piszą z wieloma błędami;
– mają trudności z organizacją swoich czynności, co odbija się szczególnie
na pracach pisemnych;
– mają trudności z rozumieniem bardziej skomplikowanych instrukcji, mogą
je błędnie zrozumieć;
– często mylą kierunki przestrzeni, miejsce i czas;
– trudność sprawia im zapisywanie informacji z tablicy i podczas ich
dyktowania;
– nie potrafią ukończyć zadań w wyznaczonym czasie, szybko się męczą.
O dysortografii obok błędów ortograficznych świadczą następujące błędy
specyficzne:
– uporczywe opuszczanie, dodawanie i przestawianie liter;
– mylenie liter podobnych pod względem kształtu i miejsca artykulacji;
– mylenie liter o podobnym kształcie i innym ułożeniu w przestrzeni;
– pismo lustrzane;
– omijanie znaków diakrytycznych (kreski, kropki, łuki, haczyki);
– występowanie wyrazów bezsensownych w skutek pojawienia się kilku
rodzajów błędów w jednym wyrazie.
O występowaniu trudności specyficznych świadczą nie tylko wymienione
objawy, ale również czas potrzebny na opanowanie umiejętności czytania i pisania.
Trudności te nie kończą się wraz z zakończeniem I etapu edukacji, ale trwają przez
całe życie człowieka. Trudności z czytaniem i pisaniem uniemożliwiają posługiwanie się mapą, problemy z nauką języków obcych, problemy z zapisem i odczytywa-
27
Marzena Kagan – Wstępne rozpoznanie specyficznych trudności w uczeniu się...
nie działań matematycznych, nauką pamięciową, rozumieniem złożonych poleceń
oraz instrukcji i wykładów.
Również w uczeniu się matematyki występują trudności.
1. Akalkulia – to całkowita utrata zdolności liczenia.
2. Kalkulastenia – to opóźnienia w opanowaniu wiadomości i umiejętności
z dziedziny matematyki przy normalnym poziomie zdolności matematycznych
i inteligencji.
3. Dyskalkulia – to różnorodne zaburzenia umiejętności matematycznych na tle
ograniczonych uszkodzeń mózgu, przy czym ogólny poziom umysłowy
pozostaje w normie. Dyskalkulia obejmuje trudności w:
– liczeniu i rozumieniu pojęcia liczby,
– określaniu cech wielkościowych,
– porządkowaniu wg określonej zasady,
– stosowaniu działań arytmetycznych,
– logicznym myśleniu,
– rozumieniu pojęć geometrycznych.
Bibliografia:
1.
Bogdanowicz M.: O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu
i pisaniu – odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli. Wydawnictwo
Popularnonaukowe LINEA, Lublin, 1994.
2.
Brejnak W.: Kocham i wychowuję. Oficyna Wydawniczo–Poligraficzna
i Reklamowo–Handlowa „Adam”, Warszawa 1993.
28