Społeczna odpowiedzialność biznesu, a rozwój energetyki

1
Błażej BALEWSKI, Wojciech CHOMICZ
Wyższa Szkoła Kadr Menedżerskich w Koninie
SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ BIZNESU, A ROZWÓJ ENERGETYKI
ODNAWIALNEJ
Celem artykułu jest wskazanie możliwości popularyzowania idei społecznej odpowiedzialności biznesu poprzez rozwój energetyki odnawialnej, jako przejawu innowacyjności współczesnej gospodarki.
Istota społecznej odpowiedzialności biznesu
Definiowanie społecznej odpowiedzialności w światowej literaturze przedmiotu nie jest jednorodne. Przyjmowane są różne wykładnie społecznej odpowiedzialności biznesu w różnych kręgach zainteresowań, dostrzega się przy tym wyraźną ewolucję interpretacji1.
Szeroką definicję koncepcji wskazali twórcy idei Global Compact (GC). Stanowi
ona wezwanie, aby w ramach prowadzonej działalności gospodarczej kierować się
dziesięcioma następującymi zasadami:
1. Popieraniem i przestrzeganiem praw człowieka przyjętych przez społeczność
międzynarodową,
2. Eliminowaniem wszelkich przypadków łamania praw człowieka przez firmę,
3. Poszanowaniem wolności stowarzyszania się,
4. Eliminowaniem wszelkich form pracy przymusowej,
5. Zniesieniem pracy dzieci,
6. Efektywnym przeciwdziałaniem dyskryminacji w sferze zatrudnienia,
7. Prewencyjnym podejściem do środowiska naturalnego,
8. Podejmowaniem inicjatyw mających na celu promowanie postaw odpowiedzialności ekologicznej,
9. Stosowaniem i rozpowszechnianie przyjaznych środowisku technologii,
10. Przeciwdziałaniem korupcji we wszystkich formach, w tym: wymuszeniom i
łapówkarstwu.
Idea GC opiera się na założeniu, iż przez stosowanie powyższych norm
przedsiębiorcy mogą w znaczącym stopniu uczestniczyć w rozwiązywaniu problemów gospodarczych współczesnego świata, minimalizować ujemne skutki globalizacji i przyczyniać się do zrównoważonego wzrostu światowej gospodarki.
W Europie jednak, najbardziej rozpowszechnioną definicją społecznej odpowiedzialności biznesu jest ujęcie Corporate Social Responsibility (CSR). Analiza
dotychczasowych badań nad istotą społecznej odpowiedzialności biznesu, pozwala zauważyć, że oprócz zwolenników koncepcji podkreślających, że przyczynia się
ona m.in. do wzrostu innowacyjności gospodarki, występuje wielu jej przeciwników2.
1
B. Pogonowska, L. Wojtasiewicz, Podstawowe informacje o idei Społecznej Odpowiedzialności Biznesu (CSR),
(W:) L. Wojtasiewicz (red.), Społeczna Odpowiedzialność Biznesu. Raport z badania działalności firm należących
do Klubu Partnera Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, AE w Poznaniu, Centrum Badania Gospodarki Regionalnej, Poznań 2008,s.8
2
Współcześnie jej głównym przeciwnikiem jest Milton Friedman, który ogłosił, że powinnością biznesu jest
maksymalizacja zysku, a nie rozwiązywanie problemów społecznych [M. Friedman, The Social Responsibility of
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
2
Dodatkowo, sceptyczne nastawienie wobec idei CSR, wzmacnia krytyczny stosunek do etycznego wymiaru biznesu3. Podnoszone ono jest przez wielu teoretyków,
zajmujących się badaniem istoty sprawności działania4. Stąd też, określenie przestrzeni występowania dobrowolnego uwzględniania przez organizację aspektów
społecznych i ekologicznych, jest dla realizacji koncepcji zadaniem wstępnym.
Później dopiero możliwym staje się badanie związku idei CSR z rozwojem i czynnikami wzmacniającymi postęp.
Dotychczasowe prace badawcze wskazują, że dobrowolność uwzględniania przez
przedsiębiorców w ich działalności biznesowej aspektów społecznych i ekologicznych, manifestuje się w przestrzeni wytyczonej przez umiarkowany indywidualizm i
personalizm ze strony aksjologicznej oraz efektywność społeczną i sieciową strukturę organizacyjną ze strony społeczno-ekonomicznej.5 Zatem aby wskazać korelacje CSR i energetyki odnawialnej kolejnym warunkiem wstępnym jest przypomnienie istoty progresji społeczno-ekonomicznej i ulokowanie obu badanych kategorii w tym fundamentalnym dla nauki zagadnieniu.
Koncepcja rozwoju a ekologia
Analiza treści zawartych w definicjach i opisach słownych pojęcia rozwój
wskazuje, że nierozerwalnie związanymi z tym zagadnieniem, jest kategoria pojęciowa zmiana. Ma ona najczęściej na celu osiągnięcie ewolucji i przebudowę
struktury.
Tabela 1. Zestawienie wybranych koncepcji zmiany.
Nurt
Autor
Charakterystyka istoty natury
Konserwatywny
G. Berkeley (…) Nie istnieje żadna inna substancja oprócz ducha,
czyli tego co postrzega. Żeby to dosadniej wykazać
należy zauważyć, że jakościami zmysłowymi są kolor,
kształt ruch, zapach, smak itp., to znaczy idee postrzegane przez zmysły. Otóż istnienie idei w rzeczy,
która nie postrzega jest jawną sprzecznością, gdyż
posiadać ideę znaczy tyle co postrzegać. Wobec powyższego to, w czym istnieje kolor, kształt i tym podobne jakości musi postrzegać, a stąd wynika jasno,
że nie może istnieć niemyśląca substancja, która stanowiłaby podłoże tych idei.
Liberalny
Heraklit
z Παντα ρει και ουδεν μενει (Panta rhei kai ouden menei,
Efezu
gr.) – Wszystko płynie i nic nie pozostaje takie samo
F. Engels
Każdy postęp kultury był krokiem ku wolności
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: G. Berkeley, Traktat o zasadach ludzkiego poznania,cz.I,7.; Wikipedia,
Cypko, Dialektyka postępu, Warszawa 1980, s.6
Business is to Increase Its Profits, New York Times Magazine, September 13 1970 za: Gazeta IT Nr 9, 19 października 2005r., http://www.gazeta-it.pl/etyka/git30/csr.html)]
3
Za przejaw łagodzenia stanowiska o nie występowaniu związku biznesu z etyką można przyjąć tezę, że nie ma
nieetycznego biznesu, a są tylko nieetycznie prowadzone interesy [W. Guth, Etyka w biznesie - podejście europejskie (w:) Etyka w biznesie pod red. P. M. Minus, Warszawa 1995, s. 33, za Gazeta IT Nr 9, 19 października
2005r., http://www.gazeta-it.pl/etyka/git30/csr.html]
4
(…) sama sprawność, jako taka, nie ma powagi etycznej, gdyż jej sekrety mogą być śmiało użyte do celów jak
najniegodziwszych (…) znawstwo działań skutecznych, wydajnych i oszczędnych jako takie ma charakter czysto
instrumentalny (...) [T. Kotarbiński, Abecadło praktyczności, Omega Wiedza Powszechna 1972, s. 69-70]
5
B. Balewski, A. Janowski, Społeczna odpowiedzialność biznesu a rozwój regionu, (w:) Bartkowiak G. (red.),
Szanse rozwoju polskich ziem zachodniego pogranicza - aspekt regionalny i globalny, ZWSHiFM w Zielonej
Górze, 2007,s.54-57
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
3
Twierdzenia takiego dowodzi między innymi dość powszechnie akceptowane przez
antykonserwatystów założenie, że dynamika zmian6 prorozwojowych wywiera
istotny wpływ na szybkość i kierunki przemian struktur społeczno-gospodarczych7.
Przyspieszenie lub zwolnienie tempa rozwoju społecznego przyczynia się zatem
do zdynamizowania lub zahamowania procesu zmian strukturalnych. Występuje
także zależność odwrotna. Zmiany struktury będące efektem ewolucji społecznej,
są jednocześnie jego istotną determinantą. Mogą one mieć także charakter negatywny, powodujący regres społeczno-gospodarczy.
W charakterystyce przeobrażeń występujących na przykład w obiektach
przyrodniczych nie zachodzi z reguły potrzeba ich wartościowania. W ocenie natomiast większości zjawisk społecznych używane jest pojęcie rozwoju, dla podkreślenia przede wszystkim pozytywnych zmian, jakie występują w ich przebiegu.
Zasadnym wydaje się powtórne podkreślenie, że permanentne zmiany nie zawsze
oznaczają, w praktyce społecznej przechodzenie od stanów gorszych do stanów
lepszych. Gdyby tak było, istniałby zawsze ciągły postęp i rozwój społeczny. Historyczna analiza dotychczasowego przebiegu działalności człowieka wskazuje natomiast, iż występowały w nim i nadal występują różne perturbacje, które powodują,
że określone zmiany generują nie tylko pozytywne, ale także niekorzystne zjawiska
społeczne.
Dotychczasowe analizy8 wskazują też, że dana struktura społeczna jest
najczęściej stymulatorem ewolucji tylko w określonym przedziale czasu. W innym
bowiem horyzoncie czasowym ta sama struktura, ale już nieadekwatna do aktualnego poziomu rozkwitu, może być jego inhibitorem i przyczyniać się, szczególnie w
dłuższym okresie, do narastania dysproporcji strukturalnych9. Zachodzi to szczególnie wtedy, gdy działaniom reformatorów, nie towarzyszy znawstwo aspektu
zamkniętego w obu kategoriach pojęciowych, powstałych w minionych wiekach10.
Rozwój jako kategoria pojęciowa i metodologiczna najwcześniej stał się
przedmiotem zainteresowania filozofii, a następnie nauk przyrodniczych i społecznych.
Rozwój i postęp, jako kategorie pojęciowe intrygowały już antycznych myślicieli. W
Grecji można znaleźć dociekania nt. postępu u Ksenofanesa z Kolofonu, Ajschylosa, Protagorasa, Sokratesa i Platona; w Rzymie u Seneki; w średniowiecznym
chrześcijaństwie przede wszystkim u św. Augustyna; w myśli renesansowej u
Machiavellego, Morusa, Bacona i innych11. Spośród oświeceniowych myślicieli,
postępem w szczególny sposób interesował się J.J. Rousseau. Postrzegał on koncepcję dziejów, jako proces denaturalizacji, czyli zastępowania wszystkiego tego
co posiada przymiot naturalności przez to co sztuczne oraz dławienia uczucia
6
Autorzy uznają pojęcie zmiany jako byt, mogący stanowić synonim kategorii rozwój.
Takie stanowisko, w kwestii współzależności między zmianami strukturalnymi i rozwojem społecznogospodarczym zajmują między innymi: A. Cypko, Dialektyka postępu, Warszawa, 1980; W. Sadowski, M.
Ostrowski, Wyzwania rozwojowe, PWE, Warszawa 1978, L. Pasinetti, Structural Change and Economic Growth,
Cambridge 1981, S. Chomątowski, Rozwój przemysłu w świecie, AE Kraków 1986, B. Wyżnikiewicz, Zmiany
strukturalne w gospodarce. Prawidłowości i ograniczenia, PWE, Warszawa 1987.
8
O. Spengler, Der Mensch und die Technik. Beitrag zu einer Philosophie des Lebens, Munchen, 1933, s. 6-22 ;
74-89, tł. A. Kołakowski, Człowiek i technika (w:) A. Kołakowski, Spengler, WP, Warszawa 1981,s.271
9
Por. H.B. Chenery, Growth and Structural Change, Finance and Development 4/1971.
10
Idea historycznej analizy semantycznej wpisuje się w koncepcję R. Kosellecka, Semantyka historyczna, tł.
Kunicki W., Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2001
11
P. Sztompka, Socjologia, Znak, Kraków 2004, s.444
7
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
4
przez intelekt 12, myśliciel wskazywał naturę jako miejsce wszystkich tych, którzy
denaturalizacji nie chcą się poddać, bądź też stają się jej ofiarami.
Tabela 2. Zestawienie wybranych koncepcji natur.
Autor
Charakterystyka istoty natury
Arystoteles
Tomasz Akwinata
Kant I.
(…) „natura” jest pierwotnym tworzywem – materią – stanowiącą
podłoże każdej rzeczy mającej w sobie zasadę ruchu i zmiany (…)
(…)naturą nazywamy wszystko to, co w jakikolwiek sposób może
być ujęte intelektem (…)
Obszar (…) możliwego doświadczenia.
Źródło: B. Balewski, A. Janowski, Społeczna odpowiedzialność biznesu, a rozwój regionu (w:) G. Bartkowiak (red.),
Szanse rozwoju polskich ziem zachodniego pogranicza - aspekt regionalny i globalny, ZWSHiFM w Zielonej Górze,
Zielona Góra 2007, s.59
Koncepcja człowieka naturalnego, czerpiąca z wcześniejszych ujęć natury, była
wielokrotnie krytykowana jako ahistoryczna. Przez cały wiek XVIII i pierwszą połowę XIX, dowodzono bowiem, że rozwój i postęp mają charakter powszechnodziejowy13, jednokierunkowy14, kumulatywny15, czerpiący energię z ustawicznego
uświadamiania wolności16. Dopiero sformułowanie przez O. Spenglera tzw. „prawa
wygaszania kultur”, krytykującego teorię linearnego postępu, obejmującego całą
ludzkość i wszystkie przejawy aktywności człowieka17, przyczyniło się do zmiany
postrzegania tej kategorii pojęciowej. Zaczęto bowiem dostrzegać, iż (…) źródłem
wszystkich wielkich wynalazków, przedsięwzięć jest radość silnych ludzi z odniesionego zwycięstwa(…), będącego wyrazem (…) ekspresji osobowości, a nie rezultatem utylitarystycznego myślenia mas (…)18
Sformułowanie „prawa wygaszania kultur” umożliwiło również dostrzeżenie, że
postępowe osiągnięcia, poprzez swą bezwładność często stają się zawalidrogami
postępu19. Przyczyniło się także do rozpowszechniania, zbudowanej na obiegowym powiedzonku: „im gorzej tym lepiej”, koncepcji rozwoju wahadłowego.
Koncepcja rozwoju wahadłowego podkreśla, że (…) do stanu równowagi pod danym względem dochodzi się często ruchem wahadłowym, przez uprzednie przerzucenie się ze skrajności w skrajność, lub przynajmniej z odchylenia w odchylenie
przeciwne20. Poglądy przeciwstawne wobec koncepcji linearnej ewolucji ciągle
jednak nie są wiodące. Widoczne jest to m.in. w opisywaniu terminów rozwoju i
postępu przez inne dyscypliny z zakresu nauk społecznych, w tym ekonomiczne.
12
J.J. Rousseau, Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi, tł. H. Elzenberg, (w:) J.J.
Rousseau, Trzy rozprawy z filozofii społecznej, Warszawa 1956, s.8
13
K. Marks, Przedmowa. (w:) K. Marks, Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej. MED., t.13, Warszawa 1966,
14
A. Comte, Augusta Comte’a metoda pozytywna w 16 wykładach, tł. W. Wojciechowska, Warszawa, 1961
15
A Ferguson, En Essay on the History of Civil society, Edinburgh, 1966, tł. W. Wypych
16
G.W.F., Hegel. Wykłady z filozofii dziejów. Wstęp. tł. Grabowski J., Landman A., Warszawa, 1958
17
O. Spengler, Der Untergang desn Abendlandes, München , 1922, t.II. Rozdz. II Städte und Völker, część A, tł
Skwieciński M, (w:) Kołakowski A., Spengler, WP, Warszawa 1981, s.239
18
O. Spengler, Der Mensch und die Technik. Beitrag zu einer Philosophie des Lebnes, München 1933, s. 6-22, tł.
A. Kołakowski, Człowiek i technika (w:) A. Kołakowski, Spengler, WP, Warszawa 1981,s.286
19
T. Kotarbiński Traktat o dobrej robocie, Ossolineum, Wrocław – Warszawa – Kraków 1969, wyd. IV, s.308
20
Tamże,s..307
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
5
Tabela 3. Zestawienie wybranych ekonomicznych ujęć pojęcia rozwój 9postęp).
Nurt
Charakterystyka pojęcia rozwoju
Ekonomia
Podstawowy czynnik wpływający na rozwój (gospodarczy) kraju i doprzedklasyczna brobyt społeczeństwa, to ingerencja państwa w procesy gospodarowania i gromadzenie pieniądza kruszcowego (merkantylizm) oraz
praca w rolnictwie generująca nadwyżkę ekonomiczną (fizjokratyzm).
Nurt klasyczny
Niezbędnym warunkiem bogactwa narodów (rozwoju gospodarczego)
jest akumulacja kapitału.
Marksizm
Zakładał, że rozwój zależy przede wszystkim od postępu technicznego. Dowodził jednak, że konsekwencją akumulacji kapitału jest jego
koncentracja i centralizacja. Wywołuje to z kolei sprzeczności między
społecznym charakterem produkcji a prywatnym przywłaszczaniem.
Instytucjonalizm Układ czynników produkcji, pod wpływem innowacji wdrażanych przez
przedsiębiorców do gospodarki, ulega modyfikacjom. Nowe kombinacje czynników gospodarczych charakteryzują się, w stosunku do
wcześniejszych, wyższą efektywnością.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Z.B. Romanow, Historia myśli ekonomicznej w zarysie, AE Poznań, 1999,
s. 52-53 i 92; J. Górski, Historia powszechnej myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa, s.421-430
W najbardziej rozpowszechnionych, ekonomicznych opisach słownych
rozwoju, przeważa pogląd o możliwości ciągłości i jednokierunkowości marszu w
nieskończoność do celu,(…)21. Problematyka rozwoju, znalazła również swe odzwierciedlenie w polskiej literaturze, w tym zarówno w pisarstwie o charakterze
beletrystycznym jak i specjalistycznym, zwłaszcza z zakresu nauk społecznych.
W polskiej literaturze, optymalne ujecie pojęcia rozwoju znaleźć można w dziele M.
Ostrowskiego i Z. Sadowskiego – Wyzwania rozwojowe. Według tych autorów
rozwój społeczno-gospodarczy jest ciągiem przejść od jednej struktury do następnej22. Ujmując tę definicję w sposób bardziej sformalizowany można powiedzieć, iż
rozwój jest przejściem w czasie (t) określonej struktury (St) do następującej po niej
w czasie (t+1) struktury (St+1), i następnie od struktury (St+1) do struktury (St+2),
od struktury (St+2) do struktury (St+n). Pojęcie ewolucji jest więc, ujęte tu w kategoriach zmian struktury społecznej, bądź organizacyjnej czy też struktury gospodarczej. Taka interpretacja badanej kategorii, zdaniem cytowanych autorów, ma
umożliwić przejście od tradycyjnej analizy czynników rozwoju społecznego do analizy strukturalnej, pozwalającej na zidentyfikowanie zmian w strukturze społecznogospodarczej. Ponadto, takie zdefiniowanie rozwoju, zdaniem Autorów zwalnia „od
potrzeby rozumienia rozwoju jako „postępu”, tj. przechodzenia od sytuacji gorszej
do lepszej.”23 M. Ostrowski i Z. Sadowski stoją bowiem na stanowisku, że dyskusje
i spory na temat tego, co lepsze a co gorsze, są nieodzownym elementem społeczno-politycznego mechanizmu decyzyjnego. Natomiast dla poznania naukowego ważniejsze jest badanie konkretnych struktur społecznych.
Ujęcie takie wskazuje też jednoznacznie na konieczność wnikliwego poznania
istoty pojęcia struktura24. W literaturze przedmiotu zagadnienie to, pomimo wystę-
21
O. Spengler, Der Mensch und die Technik. Beitrag zu einer Philosophie des Lebens, Munchen 1933, s. 6-22; 7489, tł. A. Kołakowski, Człowiek i technika (w:) A. Kołakowski, Spengler, WP, Warszawa 1981,s.271
22
W. Sadowski, M. Ostrowski, Wyzwania rozwojowe, Warszawa 1978, s.49.
23
Tamże, s.42.
24
Etymologia terminu struktura wywodzi się z łacińskiego zwrotu structura – budowa, struktura od struereukładać jedno na drugim- za W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985, s.401
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
6
pujących różnic interpretacyjnych, jest omówione dość obszernie i wnikliwie25.
Podstawą występowania różnic jest zainteresowanie zagadnieniem struktury,
przez przedstawicieli wielu dyscyplin nauki. Dywersyfikacja ujęć i w konsekwencji
jej dichotomiczne rozgałęzienie nie stanowi jednak bariery uniemożliwiającej dokonanie skutecznej próby ponownego, interdyscyplinarnego wyznaczenia pola znaczeniowego pojęcia i jednoczesnego wyrugowania z nauki tzw. „gry słowami” oraz
nazw pozornych26.
Tabela 4. Zestawienie wybranych ujęć pojęcia struktura.
Typ ujęcia
Charakterystyka pojęcia
Ujęcie przyrodnicze
Określenie sposobu powiązania cząsteczek w całość.
Ujęcie według nauk ekonoUjęcie sensu stricte - Definicje wywodzące się z tego
micznych
typu ujęcia ekonomicznego określają strukturę jako
relacje występujące pomiędzy częścią a całością, lub też
stosunek tych części wzajemnie do siebie
Ujęcie sensu largo - obejmuje nie tylko relacje ilościowe,
ale także jakościowe. Jako przykład takiego ujęcia może
posłużyć definicja M. Flamant’a, według którego struktura jednostki ekonomicznej jest całością związków, które
ulegają zmianom powolnym w długim okresie.
Ujęcie
Ujęcie pedaZespół elementów charakterystycznych dla danego
filozoficzne gogiczne
układu
Ujęcie socjoloKonfiguracja istniejących wartości.
giczne
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Worterbuch der Wirtschaft, Stuttgart 1958, s.497, M. Klamut, Ewolucja
struktury gospodarczej w krajach wysoko rozwiniętych, Wydawnictwo AE Wrocław, Wrocław 1996, s.9, B. Wyżnikiewicz, Zmiany strukturalne w gospodarce. Prawidłowości i ograniczenia., PWE, Warszawa 1987,s. 12, W. Okoń, Nowy
słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Żak, wyd. IV poprawione, Warszawa 2004,s.387, P. Sztompka, Socjologia, Znak,
Warszawa 2004, s.146, C. Levi-Strauss Magia i religia, tł. K. Pomian (w:) C. Levi – Strauss Antropologia strukturalna,
Warszawa 1970, XI
Z takim zasobem mądrości, zamkniętej w pojęciach zmiany/rozwoju i struktury,
tudzież jej przemian…………łącznik zestawienie aspektu społecznej odpowiedzialności biznesu i zjawisk z nią skorelowanych w tym aspektów ekologicznych
zwłaszcza kwestii rozwoju energetyki odnawialnej, nie jest działaniem łatwym.
Jednakże próbę taką już podejmowano. Jednym z pierwszych działań mających na
celu ukazanie istniejących związków pomiędzy humanizacja procesów zarządzania
i ekologią są krytyczne słowa wobec rozwoju związanego z industrializacją głoszone m.in. przez R.K. Bałandina oraz zalecenia „Szczytu Ziemi” Konferencji ONZ, 314 czerwca 1992r., Rio de Janeiro.
Już w połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku R.K. Bałandin wskazywał, że
„zwiększenie wydobycia jakiejś kopaliny,(…) może w najbliższej przyszłości prowadzić do wyczerpania się zasobów lub też przy zmianie technologii do przerabia25
Problematykę tę w sposób interesujący przedstawiono między innymi następujących pracach: B. Wyżnikiewicz,
Zmiany strukturalne w gospodarce. Prawidłowości i ograniczenia., PWE, Warszawa 1987, J. Listkiewicz (red.)
Struktura produkcji przemysłowej, PWE, Warszawa 1977, A. Lipowski, Przemiany strukturalne, Wydawnictwo
Naukowe Semper, Warszawa 1994, F. Machlup, Structure and Structural Change, w pracy zbiorowej Essays on
Economic Semantics, New York 1963, V. Pavlat, Typologie narodohospodarskych struktur, Ekonomicky Czasopis, nr 7/1968.
26
T. Kotarbiński, O postawie reistycznej, czyli konkretystycznej – “Myśl współczesna”, Warszawa-Łódź 1949,
t.IV, nr 10,s.3-11, (w:) T. Kotarbiński, Wybór pism, T.II, Myśli o myśleniu, PWN, Warszawa 1958, cz. Reizm
somatyczny, s.137-155
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
7
nia niewłaściwego surowca”27. Tym samym przestrzegał o związku efektywności
gospodarowania w tym poszanowania jednostkowego ludzkiego wysiłku z racjonalizacją działań mających na celu podporządkowanie sobie świata przyrody. Wskazywał jednocześnie, iż dążenie do zastąpienia naturalnej przyrodniczej równowagi
pomiędzy negentropią i entropią, równowagą powstałą przez działanie ludzkie
musi uwzględniać dalekosiężne aspekty społeczne i ekologiczne.
Niejako w sukurs Baładinowi i innym prekursorom koncepcji głoszącej, iż kategoria
ewolucji i struktury musi zostać związana z pojęciami ekologii, czyli działaniami
propagującymi ochronę środowiska, odbudowę zniszczonego przez człowieka
krajobrazu naturalnego oraz styl życia zgodny z naturą, przyszli w 1992r. uczestnicy Szczytu Ziemi. W dokumentach końcowych Konferencji ważne miejsce zajął
apel o tworzenie narodowych koncepcji zrównoważonego rozwoju, czyli dostrzegania potrzeby kształtowania ewolucji we wszystkich sferach działania człowieka
równocześnie. Umożliwiło to ukazanie trwałego związku z rozwojem działań przedsiębiorstwa, mających na celu uwzględnianie w jego działalności operacyjnej
aspektów społecznych i ekologicznych, jak również zdeterminowania zarówno
rozoju jak i działań nazwanych później mianem CSR-u poprzez działania ograniczające nieracjonalne wykorzystywanie kopalin m.in. dla energetyki, w tym rozkwit
energetyki odnawialnej rozumianej jako zespół działań mających na celu wykorzystanie samoistnie odnawialnych przez przyrodę, źródeł energii.
Wnioski
Choć we współczesnej literaturze przedmiotu optymalizacja działań gospodarczych
została zmarginalizowana, kosztem rozpowszechnienia koncepcji maksymalizacji
pożytków, to wydarzenia ostatnich miesięcy wskazują iż działanie takie w dłuższej
perspektywie nie służy umacnianiu rozwoju. Tym samym zachodzi konieczność
przewartościowania wiodących myśli społeczno-ekonomicznych. Jedną z dróg
takiego działania jest upowszechnianie założeń społecznej odpowiedzialności biznesu oraz poszukiwanie jej związków z działaniami prospołecznymi i proekologicznymi, w tym m.in. działaniami na rzecz rozkwit energetyki odnawialnej. W praktyce
w krótkim okresie przyczyni się to osiągania wysokiego poziomu efektywności społecznej, czyli stopnia osiągalności celów społecznych przy uwzględnieniu kosztów
społecznych. W długim natomiast, będzie oddziaływać na ukształtowanie trajektorii
ewolucji społeczno-gospodarczej na poziomie wyższym niż obecny, gdyż wskutek
powszechnego uwzględniania w działalności operacyjnej przedsiębiorstw aspektów ekologicznych wykluczona zostanie sytuacja „(…)przerabiania niewłaściwego
surowca”.
Literatura:
[1] Balewski B. Janowski A., Społeczna odpowiedzialność biznesu, a rozwój regionu, (w:) Bartkowiak G. Szanse rozwoju polskich ziem zachodniego pogranicza aspekt regionalny i globalny, (red.) ZWSHIFM, Zielona Góra, 2007
[2] B. Balewski, A. Janowski, E. Klucz, Niszczenie talentów a rozwój regionu, ATH
Bielsko Biała, Nowoczesne kierunki w rozwoju lokalnym i regionalnym, materiał
konferencyjny z V Międzynarodowej konferencji naukowej ATH Bielsko-Biała, Wisła 2008
27
R.K. Baładin, Czas, Ziemia, Mózg, PWN 1976, s.108
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
8
[3] Baładin R.K., Czas, Ziemia, Mózg, PWN 1976
[4] Berkeley G., Traktat o zasadach ludzkiego poznania
[5] Chenery H.B., Growth and Structural Change, Finance and Development
4/1971.
[6] Chomątowski S., Rozwój przemysłu w świecie, AE Kraków 1986,
[7] Comte A., Augusta Comte’a metoda pozytywna w 16 wykładach, tł. W. Wojciechowska, Warszawa, 1961
[8] Cypko, Dialektyka postępu, Warszawa 1980,
[9] Ferguson A., En Essay on the History of Civil society, Edinburgh, 1966, tł. W.
Wypych
[10] Pogonowska B., Wojtasiewicz L., Podstawowe informacje o idei Społecznej
Odpowiedzialności Biznesu (CSR), (W:) L. Wojtasiewicz (red.), Społeczna Odpowiedzialność Biznesu. Raport z badania działalności firm należących do Klubu
Partnera Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, AE w Poznaniu, Centrum Badania
Gospodarki Regionalnej, Poznań 2008,s.8
[11] Friedman M., The Social Responsibility of Business is to Increase Its Profits,
New York Times Magazine, September 13 1970 za: za Gazeta IT Nr 9, 19 października 2005r., http://www.gazeta-it.pl/etyka/git30/csr.html
[12] Górski J., Historia powszechnej myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa,
[13] Guth W., Etyka w biznesie - podejście europejskie (w:) Etyka w biznesie pod
red. P. M. Minus, Warszawa 1995, s. 33, za Gazeta IT Nr 9, 19 października
2005r., http://www.gazeta-it.pl/etyka/git30/csr.html]
[14] Hegel G.W.F., Wykłady z filozofii dziejów. Wstęp. tł. Grabowski J., Landman
A., Warszawa, 1958
[15] Klamut M., Ewolucja struktury gospodarczej w krajach wysoko rozwiniętych,
Wydawnictwo AE Wrocław, Wrocław 1996
[16] Komisja Europejska Green Paper for Promoting a European Framework for
Corporate Social Responsibility. COM366 final, Bruksela 2001
[17] Koselleck R., Semantyka historyczna, tł. Kunicki W., Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2001
[18] Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych, Wiedza Powszechna, Warszawa
1985
[19] Kotarbiński T., Traktat o dobrej robocie, wyd. 4, Ossolineum, Wrocław ,1969
[20] Kotarbiński T., Abecadło praktyczności, Omega Wiedza Powszechna, 1972
Kotarbiński T., O postawie reistycznej, czyli konkretystycznej – “Myśl współczesna”, Warszawa-Łódź 1949, t.IV, nr 10,s.3-11, (w:) T. Kotarbiński, Wybór pism, T.II,
Myśli o myśleniu, PWN, Warszawa 1958, cz. Reizm somatyczny,
[21] Levi-Strauss C. Magia i religia, tł. K. Pomian (w:) C. Levi – Strauss Antropologia strukturalna, Warszawa 1970, XI
[22] Lipowski A., Przemiany strukturalne, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 1994,
[23] Listkiewicz J. (red.) Struktura produkcji przemysłowej, PWE, Warszawa 1977
[24] Machlup F., Structure and Structural Change, w pracy zbiorowej Essays on
Economic Semantics, New York 1963
[25] Marks K., Przedmowa. (w:) K. Marks, Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej. MED., t.13, Warszawa 1966
[26] Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Żak, wyd. IV poprawione, Warszawa 2004
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
9
[27] Pasinetti L., Structural Change and Economic Growth, Cambridge 1981,
[28] Pavlat V., Typologie narodohospodarskych struktur, Ekonomicky Czasopis, nr
7/1968.
[29] Romanow Z.B., Historia myśli ekonomicznej w zarysie, AE Poznań, 1999,
[30] Rousseau J.J., Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między
ludźmi, tł. H. Elzenberg, (w:) J.J. Rousseau, Trzy rozprawy z filozofii społecznej,
Warszawa 1956
[31] Sadowski W., Ostrowski M., Wyzwania rozwojowe, PWE, Warszawa 1978,
[32] Spengler O., Der Mensch und die Technik. Beitrag zu einer Philosophie des
Lebens, Munchen, 1933, s. 6-22; 74-89, tł. A. Kołakowski, Człowiek i technika (w:)
A. Kołakowski, Spengler, WP, Warszawa 1981
[33] Spengler O., Der Untergang desn Abendlandes, München , 1922, t.II. Rozdz.
II Städte und Völker, część A, tł Skwieciński M, (w:) Kołakowski A., Spengler, WP,
Warszawa 1981
[34] Sztomka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Warszawa, 2004,
[35] Wyżnikiewicz B., Zmiany strukturalne w gospodarce. Prawidłowości i ograniczenia, PWE, Warszawa 1987.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com