Rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym

Rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym
Proces rozwoju mowy przebiega etapami i trwa kilka lat. Podstawą do sensownej pomocy i sterowania
rozwojem mowy dziecka jest znajomość tych etapów i umiejętność różnicowania tego, co prawidłowe
dla danego okresu rozwojowego, a co może być sygnałem patologii. Zarówno stawianie dziecku wymagań
ponad jego możliwości jak też lekceważenie pewnych sygnałów świadczących o deficytach, może
przynieść szkodę.
Dziecko dwuletnie opanowuje w ciągu roku około 1000 słów. Pojawia się wiele nowych głosek,
następują próby łączenia dwu, a nawet więcej wyrazów. Wypowiedzi mają swoistą gramatykę i
fantazyjne połączenia dźwiękowe. Maluch wie jak powinna brzmieć wypowiedź, ale nie potrafi jej
wyartykułować, zaś brak zrozumienia u dorosłych wywołuje niekiedy niezadowolenie.
Trzylatek rozumie to, co do niego mówimy, przy czym treści naszych wypowiedzi nie mogą wybiegać
poza wcześniejsze doświadczenia dziecka. Dziecko spełnia polecenia zawierające znane mu wyrazy (np.
wskazuje części twarzy, ciała, przynosi przedmioty, pytane - podaje swoje imię, wykonuje codzienne
czynności według podanych poleceń słownych np. połóż lalkę spać).Trzylatek komunikuje się już z
otoczeniem za pomocą zdania dwu-, trzy- wyrazowego. Mówi chętnie i dużo. Opowiada o tym, co widzi,
czuje (np. pada deszcz, jest zimno itp.).
Trzyletnie dziecko powinno wymawiać prawidłowo następujące głoski: a, o, u, e, y, i , p, m, (także
zmiękczone: pi, bi, mi), f, w, (fi, wi), t, d, n, ń, l (li), ś, ź, ć, dź, k, g (ki, gi), h, j, ł. Zdarza się, że w
trudnych wyrazach głoski mogą być opuszczone bądź zastępowane innymi głoskami.
Głoski: s,z,c,dz bywają jeszcze zastępowane przez głoski: ś, ź, ć, dź.
Głoska: r wymawiana jest bardzo często jako: l, ale zdarza się również, że jest zastępowana przez j.
Głoski: sz, ż, cz, dż są wymawiane jako: s, z, c, dz, bądź ś, ź, ć, dź.
Należy jednakże pamiętać o tym, aby nie naśladować wymowy dziecka, gdyż wypowiedzi osób dorosłych
są wzorem, według którego dziecko uczy się mówić. Powinny być zawsze pełne i poprawne, a wszystkie
głoski wymówione prawidłowo.
W tym okresie pojawia się niekiedy rozwojowa niepłynność mowy, związana często z trudnością w
wyrażaniu myśli czy silnym pobudzeniem emocjonalnym.
Dziecko czteroletnie rozumie i wykonuje nasze polecenia, także i te, które zawierają wyrażenia
przyimkowe (na, pod, do, w, przed, za, obok ), rozpoznaje kolory, pytane odpowiada, co robi, czy jest
mu zimno, kiedy jest głodne itp. Wypowiedzi dziecka wybiegają poza aktualnie przeżywaną sytuację.
Dziecko potrafi mówić o przeszłości i o przyszłości.
Dziecko ma jeszcze trudności w budowaniu wypowiedzi poprawnych pod względem gramatycznym, ale
pojawia się zaciekawienie poprawnością językową. Czterolatek zadaje bardzo dużo pytań, które są
podyktowane ciekawością świata i przekonaniem, że dorośli wiedzą wszystko.
Na wszystkie pytania dziecka trzeba odpowiadać cierpliwie i wyczerpująco. W ten sposób pobudzamy
rozwój intelektualny dziecka i proces rozwoju mowy.
Charakterystyczne dla tego okresu jest tworzenie przez dziecko form analogicznych do używanych
wyrazów tzw. neologizmów (np.siądźka oznaczająca pupę).Nie należy jednak tego utrwalać. Zawsze po
takiej wypowiedzi trzeba podać dziecku prawidłową nazwę.
Głoski: s, z, c, dz powinny już brzmieć twardo i (podobnie jak głoski: ś, ź, ć, dź)
U niektórych dzieci mogą pojawić się już głoski: r oraz: sz, ż, cz, dż, pamiętajmy jednak o tym, że ich
wymawianie jako: s, z, c, dz, oraz l jeszcze w tym okresie jest normą.
Wypowiedzi pięciolatka przyjmują formę wielozdaniową. Dziecko chętnie opowiada o tym, co się
działo w przedszkolu, na spacerze, potrafi opowiedzieć obejrzany film. Pytane o znaczenie słów potrafi
je wyjaśnić. Potrafi opisywać przedmioty, podając ich cechy charakterystyczne oraz ich przydatność.
W swoich wypowiedziach dziecko uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo - skutkowe.
Agramatyzmy zanikają. Wymowa doskonali się. Głoski: r, oraz sz, ż, cz, dż wymawiane są prawidłowo.
Wszystkie głoski dźwięczne brzmią dźwięcznie (b, d, g, w, z, dz, ź, dź, ż, dż).
Do swoich zabaw i opowiadań pięciolatki często zaczynają wprowadzać bogaty świat fantazji, jest to
prawidłowość zwana konfabulacją, wynikająca ze zderzenia dziecka z ogromnym światem, w którym
wszystko może się zdarzyć.
Rozwój mowy dziecka powinien być ostatecznie zakończony do 6 roku życia, ale proces rozwoju
funkcji komunikacyjnej języka trwa nadal.
U niektórych dzieci umiejętność odbioru i rozumienia poleceń słownych bywa zaburzona i powoduje
problemy w tworzeniu wypowiedzi słownych. Wiąże się ze to ze słabszym przyswajaniem nowego
słownictwa, dziecko ma trudności w tworzeniu dłuższych wypowiedzi oraz w budowaniu zdań
poprawnych pod względem gramatycznym, niekiedy nie rozumie poleceń słownych. W takiej sytuacji
należy sprawdzić w pierwszej kolejności słuch fizjologiczny dziecka, aby wykluczyć wadę słuchu.
W żadnym z omówionych okresów rozwoju mowy dziecka nie powinny pojawiać się zdeformowane
głoski, dziecko w żadnym wypadku nie powinno wysuwać języka między zęby czy realizować głosek w
sposób „mokry” czy świszczący.
Nasze zastrzeżenia powinno też budzić zbyt szybkie lub zbyt wolne tempo wypowiedzi i jej
monotonność, albo nawykowe mówienie przez nos lub wyraźne problemy oddechowe dziecka.
Osiągnięcie prawidłowego stanu mowy uwarunkowane jest określonymi dyspozycjami w
funkcjonowaniu narządu słuchu i aparatu mowy. One bowiem zapewniają prawidłowe rozumienie
wypowiedzi słownych i ich tworzenie. Na stan mowy wpływa także sprawność intelektualna, przebyte
doświadczenia oraz wzory mowy dostarczane przez środowisko, w którym dziecko wzrasta.
Aby więc zapewnić dziecku właściwy stan tych dyspozycji należy stymulować rozwój mowy wykorzystując
ćwiczenia słuchowe, oddechowe i artykulacyjne oraz zabawy stymulujące rozwój słownictwa i
kompetencję komunikacyjną.
Jeżeli po zapoznaniu się z powyższym opracowaniem dostrzegą Państwo u swojego dziecka jakieś
nieprawidłowości, należałoby się skonsultować ze specjalistą - logopedą. Im wcześniej rozpoczniemy
stymulację rozwoju mowy, tym efekty naszych oddziaływań będą lepsze. W znacznej mierze zależy to
również od rodziców i opiekunów dziecka, ich zaangażowania i systematycznej pracy.
Przysłuchujcie się mowie Waszych dzieci i wszelkie wątpliwości wyjaśniajcie w porozumieniu z
logopedą.
logopeda
mgr Monika Wrzos