nie

Krzysztof Szymanek
1
Słowo „logika” pochodzi z greckiego
λόγος (logos)
= słowo, język, racja, rozum, myśl, teza
λογικός (logikos)
= rozumny, rozsądny
2
„W twoim postępowaniu nie ma logiki”
„Te wydarzenia miały swoją wewnętrzną logikę”
„Sama logika wojny podpowiadała, że teraz wróg
przejdzie do kontrataku”
„Woda nie może płynąć pod górę – to chyba logiczne?”
„Weź to na logikę ”
3
4
Przedmiot badań: rozumowania
Cel badań: znaleźć kryteria odróżniające
rozumowanie dobre od złego
5
Nie zajmuje się ustalaniem co jest, a co nie
jest prawdą.
Logika jest tylko narzędziem poszukiwania
prawdy.
6
7
8
9
A: Czy smakowała Panu zupa, którą
ugotowałam?
B: Moja żona dodaje do potraw
mniej soli.
10
Dane
Dane
Dane
ODPOWIEDŹ
NA PYTANIE
11
Wnioskowanie
PROCES
MYŚLOWY
PRZESŁANKI
WNIOSEK
12
Przesłanka I: Henryk ma 81 lat
Przesłanka II: Narzeczona Henryka ma 23 lata
--------------------------------------Wniosek:
Henryk jest osobą zamożną
13
Przesłanki + wniosek
14
1.
2.
3.
Twierdzenia, które uważamy za prawdziwe
(fałszywe)
Twierdzenia, które uważamy za mniej lub
bardziej prawdopodobne
Twierdzenia tylko założone, co do których nie
mamy wyrobionego zdania
Twierdzenia, które zamierzamy badać (hipotezy)
15
Z tego, że Jan jest kawalerem wynika, że Jan
nie jest żonaty.
16
Z tego, że Jan nie jest żonaty nie wynika, że
Jan jest kawalerem.
17
Z tego, że Jan urodził się w styczniu wynika, że
Jan urodził się w zimie.
Z tego, że Jan urodził się w zimie nie wynika,
że Jan urodził się w styczniu.
18
Jan jest starszy od Piotra
Piotr jest starszy od Zofii
--------------------------------------Jan jest starszy od Zofii
19
Jan świadomie i dobrowolnie popełnił zły
uczynek.
----------------------------------------------------Jan powinien być ukarany.
20
Jan kocha Kasię
----------------------Jan szanuje Kasię
21
Dekalog jednoznacznie zakazuje zabijania
----------------------------------------------------Służba wojskowa jest niemoralna
22
Osobowość człowieka jest ściśle zdeterminowana
przez jego kod genetyczny
------------------------------------------------------------Człowiek nie odpowiada za swoje czyny
23
W przyrodzie panuje bezwzględna walka o
przetrwanie; wygrywają tę walkę najsilniejsi i
tylko oni przeżywają - słabsi muszą zginąć.
---------------------------------------------------------Zdrowa moralność powinna uznawać prawo
silniejszego do eliminowania słabszych.
24
Średni poziom inteligencji Murzynów jest
niższy niż białych.
---------------------------------------------------------Słuszne jest ograniczanie Murzynom dostępu
do zawodów wymagających wysokiej
inteligencji.
25
Większość ludzi umiera w łóżku
------------------------------------------------------------Unikając leżenia w łóżku przedłużysz sobie życie
26
Pięciu robotników wnosi fortepian na piąte piętro
w ciągu 1 godziny
---------------------------------------------------------------Jednemu robotnikowi zajmie to 5 godzin.
27
ARYSTOTELES
384-322 przed Chr.
28
Każdy trujec jest magulem
Każdy magul jest farfoniem
------------------------------------
29
Każdy trujec jest magulem
Każdy magul jest farfoniem
-----------------------------------Każdy trujec jest farfoniem
30
Każdy trujec jest magulem
Każdy magul jest farfoniem
-----------------------------------Każdy trujec jest farfoniem
31
Każde A jest B
Każde B jest C
-----------------------------------Każde A jest C
32
p lub q
nieprawda, że p
-----------------------------------q
33
każdy
żaden
niektóry
nieprawda, że…
…i… (…a…; …ale…; …oraz…)
…lub…
jeśli…, to …
34
p q
p
-------q
Jeśli p, to q
p
q
35
p
q
q
-------p
Jeśli p, to q
Nieprawda, że q
Nieprawda, że p
36
p
(q
r) Jeśli p, to: q lub r
Nieprawda, że q
q
----------r
p
Jeśli nieprawda, że r, to nieprawda, że p
37
Jeśli Jan jest zdolniejszy od Piotra, a Piotr ma
lepsze wyniki w nauce, to Jan mógłby uczyć się
pilniej.
Piotr ma lepsze wyniki w nauce, a Jan nie mógłby
uczyć się pilniej
-----------------------------------------------------------Jan nie jest zdolniejszy od Piotra
38
Jeśli Jan jest zdolniejszy od Piotra, a Piotr ma
lepsze wyniki w nauce, to Jan mógłby uczyć się
pilniej.
Piotr ma lepsze wyniki w nauce, a Jan nie mógłby
uczyć się pilniej
-----------------------------------------------------------Jan nie jest zdolniejszy od Piotra
39
(p q) r
q
r
-------------q
40
Wynikanie logiczne = wynikanie oparte o
schemat niezawodny
Wnioskowanie poprawne logicznie =
wnioskowanie, w którym wniosek wynika
logicznie z przesłanek
41
Oskarżony G. był ostatnią osobą, która
widziała Iksińskiego żywego.
Oskarżony G. miał motyw, by zamordować
Iksińskiego.
W domu G. znaleziono narzędzie zbrodni.
-----------------------------------------------------------G. zamordował Iksińskiego
42
Na moim zegarku jest dziesiąta
--------------------------------------Jest teraz koło dziesiątej
43
Ocena rozumowań „realnych”, wyrażonych w
języku naturalnym.
Uznanie, że jakość rozumowania jest kwestią
stopnia.
Ocena argumentów w kontekście, w jakim ich
użyto.
Istnienie różnych standardów jakości
rozumowań, określonych przez kontekst.
44
Obecnie nie znamy metod formalnych, które
dostarczałyby uniwersalnych, obiektywnych
kryteriów oceny poprawności rozumowań.
Zdani jesteśmy na zdrowy rozsądek wspierany
różnymi ustaleniami logiki, jak i treningiem.
45
Kto pije, ten śpi
Kto śpi, nie grzeszy
Kto nie grzeszy, jest święty
--------------------------------Kto pije, ten jest święty
46
Kto ukończył osiemnaście lat , może kupić
samochód.
Kto może kupić samochód, ten ma dużo
pieniędzy.
---------------------------------------------------------Kto ukończył osiemnaście lat, ten ma dużo
pieniędzy
47
Kto ukończył osiemnaście lat , może kupić
samochód.
Kto może kupić samochód, ten ma dużo
pieniędzy.
---------------------------------------------------------Kto ukończył osiemnaście lat, ten ma dużo
pieniędzy
48
Kto ukończył osiemnaście lat , ma prawo kupić
samochód.
Kogo stać na samochód, ten ma dużo pieniędzy.
---------------------------------------------------------!!! Kto ukończył osiemnaście lat, ten ma dużo
pieniędzy !!!
49
W przyrodzie panuje bezwzględna walka o
przetrwanie; wygrywają tę walkę najsilniejsi i
tylko oni przeżywają - słabsi muszą zginąć.
---------------------------------------------------------Zdrowa moralność powinna uznawać prawo
silniejszego do eliminowania słabszych.
50
(1) Kto ma O włosów na głowie, jest łysy.
(2) Jeden włos nie czyni różnicy
O, 1, 2, 3, …………. 100 000
51
Czymś oczywiście złym jest zabicie istoty
ludzkiej w dniu, w którym się ona rodzi.
Ale płód jest tą samą osobą dzień przed
urodzeniem jak i w dniu, w którym się rodzi,
więc również złem jest zabicie go dniu
poprzedzającym narodziny, a także dwa dni
przed porodem, trzy dni przed, i tak dalej, aż
do momentu poczęcia.
52
(1) Najwięcej kierowców wybrało hondę accord.
(2) Ceny mieszkań w X to 1 – 2 tys. za 1 m2
(3) Polacy mają trzecie miejsce w Europie pod
względem IQ
(4) W Australii prawdopodobieństwo śmierci w
wyniku ataku rekina jest równe prawdopodobieństwu śmierci od pioruna
53
Osobowość człowieka jest ściśle zdeterminowana
przez jego kod genetyczny
------------------------------------------------------------Człowiek nie może być pociągany do odpowiedzialności za swoje czyny
54
Gdyby nie było na świecie broni, nie byłoby
wojen.
Gdyby to kobiety rządziły, świat byłby lepszy.
55
WEŹ UDZIAŁ W NASZEJ LOTERII !!!
DO WYGRANIA DZIESIĘĆ MERCEDESÓW !!!
56
Wojny i prześladowania religijne, terroryzm
inspirowany religią, fanatyzm niszczący ludzkie
życia – czy to nie wystarczy, by uznać religię za
zjawisko zdecydowanie złe?
57
Świńska grypa jest bardzo niebezpieczna – do tej
pory zmarło na nią 2300 osób
58
Wszyscy chorzy na chorobę X mieli bakterię Y w
organizmie. Zatem to bakteria Y wywołuje
chorobę X.
59
60
ZNANE
FAKTY
HIPOTEZA
NOWE
FAKTY
61
HIPOTEZA
(niedaleko biegnie koń)
FAKT
(słychać tętent
kopyt)
HIPOTEZA nr 2
(niedaleko biegnie
zebra)
HIPOTEZA nr 3
(niedaleko biegnie
dromader)
62
HIPOTEZA
(niedaleko biegnie koń)
FAKT
(słychać tętent
kopyt)
HIPOTEZA nr 2
(niedaleko biegnie
czarny koń)
HIPOTEZA nr 3
(niedaleko biegnie
duże zwierzę kopytne)
63
PRZESŁANKI
----------------WNIOSEK
64
Kraje demokratyczne są przeciętnie bogatsze niż
niedemokratyczne.
-----------------------------------------------------------Demokracja zwiększa dobrobyt.
65
Ludzie uprawiający sport wyczynowy żyją dłużej
-----------------------------------------------------------Uprawianie sportu wydłuża życie
66
PRZESŁANKI
----------------NIE(WNIOSEK)
HIPOTEZA
67
(1) Hipotezy a teorie spiskowe
(2) Hipotezy a błąd atrybucji (i pokrewne)
(3) Hipotezy i argument kosmologiczny
68
Argument z autorytetu:
X twierdzi, że p
------------------zatem: p
69
Chyba najwymowniejszym argumentem przeciwko
astrologii jest to, że astronomowie kategorycznie
odrzucają jej twierdzenia.
Najlepsi dentyści polecają pastę Colgate.
Profesor Balcerowicz twierdzi, że rząd powinien
zwiększyć deficyt budżetowy.
70
1.
2.
3.
Czy osoba (osoby), na które powołuje się
argumentujący są ekspertami we właściwej
dziedzinie?
Czy wypowiedź danej osoby odpowiada jej
rzeczywistym przekonaniom? Czy nie została
przekupiona, nie jest bezstronna, działa pod
wpływem silnych emocji?
Jakie są opinie innych ekspertów?
71
4.
5.
Czy wypowiedź eksperta została prawidłowo
przytoczona, zrozumiana, zinterpretowana?
Czy jest dostatecznie jasne, czyje twierdzenia
się przytacza?
72
Chyba najwymowniejszym argumentem przeciwko
astrologii jest to, że astronomowie kategorycznie
odrzucają jej twierdzenia.
Najlepsi dentyści polecają pastę Colgate.
Profesor Balcerowicz twierdzi, że rząd powinien
zwiększyć deficyt budżetowy.
73
Badania naukowe przeprowadzone przez GastroXen
na zlecenie producentów margaryny dowodzą jasno,
że margaryna jest dużo zdrowsza od masła.
Walery Kłoskowski w zeszłym roku skończył 107 lat.
Zdradził nam sekret swojej długowieczności: nigdy nie
palił, od trzydziestego roku życia nie je mięsa,
codziennie wypija litr mleka. Wiemy już, co robić, żeby
długo żyć.
74
Te nowe szczepionki na grypę są zupełnie
nieskuteczne. W telewizji lekarz z największej
przychodni z Warszawy powiedział, że w ciągu
ostatniego tygodnia miał kilkunastu pacjentów,
którzy się szczepili, a teraz chorują na grypę.
Jeśli eksperci zgodnie uznają jakieś twierdzenie, to
opinia przeciwna nie może uchodzić za pewną.
Jeśli między ekspertami nie ma zgody, to żadna
opinia nie może uchodzić za pewną
77