Warszawa metropolią kultury tezy kulturalnego dla Warszawy do

Warszawa metropolią kultury
tezy
1. Warszawa powinna w przeciągu najbliŜszych kilkunastu lat stać się nowoczesną, tętniącą
Ŝyciem kulturalnym metropolią o porównywalnym znaczeniu do Barcelony czy Berlina. Miasto
o tak bogatej historii, róŜnorodne, lubiane przez swoich mieszkańców i przyciągające wciąŜ
nowych ludzi, zasługuje aby jego potencjał został w pełni wykorzystany, a niechęć do zmian,
brak rozmachu i ambicji w planowaniu przyszłości nie stanowiły przeszkody w osiągnięciu
celu. Warszawiacy zasługują aby miasto nie było jedynie stolicą administracyjną, ale i
kulturalną stolicą kraju i naszej części Europy, w której są nowoczesne ośrodki Ŝycia
kulturalnego. Gdzie zarówno publiczne jak i prywatne instytucje, dzięki wsparciu szczodrych
w ostatnich latach dla kultury władz, tworzą wielobarwną ofertę kulturalną, w której kaŜdy
znajdzie coś dla siebie. Gdzie artyści z całej Polski i Europy mają takie warunki, aby pozostać
w mieście i tworzyć jego atmosferę. DąŜenie do takiej Warszawy - ciekawej, nowoczesnej i
przyjaznej mieszkańcom, naleŜy rozpocząć właśnie od dokładnego planowania – odwaŜnego i
opartego na dogłębnej znajomości specyfiki miasta, jego potencjału kulturowego i potrzeb.
2. Aby stworzyć taki wizerunek Warszawy, konieczne jest przygotowanie Programu rozwoju
kulturalnego dla Warszawy do roku 2020, nazywanego dalej Programem.
Program ten
będzie uwzględniać historycznie ukształtowaną funkcję Warszawy jako stolicy Polski, jej
współczesne
znaczenie
jako
istotnej
metropolii
europejskiej
a
przede
wszystkim,
konsekwentne dąŜenie by Warszawa stała się w niedalekiej przyszłości kulturalnym centrum
Europy Środkowo-Wschodniej, czego niezwykle waŜnym probierzem stałoby się uzyskanie w
2016 roku miana kulturalnej stolicy Europy.
Dlaczego tak niezbędne jest opracowanie kompleksowego i profesjonalnego programu dla
kultury? Po pierwsze dlatego, Ŝe realizacja nowej wizji miasta nie moŜe być oparta na
działaniach podejmowanych ad hoc, mieć charakteru akcyjności, przypadkowości, czy teŜ
wybiórczego likwidowania zaniedbań. Muszą one być prowadzone zgodnie z przemyślanym
planem rozwoju. Współczesne samorządy, a w szczególności samorządy metropolii
europejskich, odeszły od takiego modelu działań, gdyŜ nie gwarantował on efektywności i nie
stanowił podstawy realizacji ambitnych celów. Dziś władze lokalne dokładnie planują swoje
działania1 i konsekwentnie, sprzyjając partnerstwu publiczno-prywatnemu i rozwojowi
1
W pewnym stopniu na obowiązek przygotowania programu rozwoju regionalnego w Polsce
wpłynęło członkostwo w Unii Europejskiej i warunki korzystania z europejskich funduszy
1
róŜnorodności form i treści, realizują je krok po kroku. Ponadto jest normą, Ŝe w programach
tego typu jest wpisany, jako integralna część, stały monitoring realizacji poszczególnych jego
elementów.
Optymalnym
rozwiązaniem
jest
powierzenie
procesu
monitorowania
niezaleŜnym, funkcjonującym poza strukturami miejskimi, instytucjom badawczym. Takie
rozwiązanie
gwarantuje
nie
tylko
kontrolę
wydatków
publicznych,
ale
i
kontrolę
merytoryczną. Przy działaniach wieloletnich daje takŜe moŜliwość weryfikacji i modyfikacji.
3. Po drugie dlatego, Ŝe nie moŜemy przejść do porządku dziennego nad skalą zaniechań na
róŜnych frontach warszawskiej polityki kulturalnej. Nad faktem, Ŝe sposób zarządzania
kulturą w Warszawie powoli staje się wyspą na tle zreformowanej Europy. Najbardziej
jaskrawym tego przykładem jest funkcjonowanie warszawskich teatrów w oparciu o
odchodzący w niebyt w europejskich realiach etatyzm. Tak waŜny dla stolicy obszar musi
przejść niezbędną reformę systemu organizacyjno-finansowego. Zaplecze techniczne teatrów
staje się coraz bardziej archaiczne. Dynamiczne teatry offowe nie mają gdzie i za co grać.
Miastu brak koncepcji na politykę festiwalową, czy teŜ politykę kulturalną w stosunku do
mniejszości narodowych i emigrantów. A to są wszystko wyzwania współczesności bez
których nie tylko nie da się budować partnerstwa z innymi metropoliami Europy czy świata,
ale takŜe będzie w przyszłości powodować marginalizację znaczenia Warszawy na kulturalnej
mapie Europy. Poza brakiem koncepcji dotyczącej zjawisk współczesnych, szybkiej
interwencji domagają się sprawy bytowe kultury w Warszawie, takie jak nieuregulowane
kwestie własnościowe, zły stan istniejącej infrastruktury kulturalnej w Warszawie, ochrona
dziedzictwa kulturowego oraz rewaloryzacja zabytków i rewitalizacja zdegradowanych
obszarów.
4. Po trzecie, projektowany Program rozwoju kultury w Warszawie w latach 2009 - 2020
będzie dokumentem nastawionym przede wszystkim na teraźniejszość i przyszłość, i pomoŜe
zbudować obraz Warszawy jako nowoczesnej, dbającej o sprawy kultury metropolii.
Oczywiście nie moŜe istnieć w próŜni, niezaleŜnie od innych dokumentów dotyczących
rozwoju Warszawy. Dlatego będzie wpisywać się w ramy Strategii Rozwoju Miasta
Stołecznego Warszawy do roku 2020 przyjętej uchwałą Rady Miasta w 2005. Określone
wówczas misja i wizja programu miasta są jak najbardziej aktualne. Bezpośrednio do kultury
odnosi się wizja Warszawy jako waŜnego centrum kultury europejskiej z dobrze
strukturalnych. W ostatnich latach powstało wiele dokumentów o nazwie Strategia związanych z
wykorzystaniem środków strukturalnych. Nie zawsze miały one jednak charakter całościowego
programu rozwoju, w większości dotyczyły wyłącznie tych obszarów, które mogły być dofinansowane
przez UE.
2
zorganizowaną przestrzenią publiczną. Polemicznie moŜna natomiast ocenić zawarte w
dokumencie z 2005 roku cele strategiczne i operacyjne a takŜe programy ich realizacji w
obszarze kultury. Brakuje w nich rozmachu i spojrzenia przyszłościowego. Brakuje planu w
którym znajdzie się miejsce na powołanie Centrum Sztuk Teatralnych, stworzenie dystryktu
teatralnego, budowę Teatru Festiwalowego i na rzeczywiste wsparcie dla
prywatnych
inicjatyw teatralnych, muzycznych, plastycznych poprzez m.in. wykorzystanie zasad
partnerstwa publiczno prywatnego, określenie priorytetów współfinansowania festiwali, czy
teŜ stworzenie spójnej polityki integracji mniejszości. Między innymi właśnie ze względu na te
zastrzeŜenia zdecydowaliśmy o przygotowaniu Programu a nie Strategii rozwoju kultury w
Warszawie. Chcemy
uŜywając nazwy Program podkreślić, Ŝe szykowany dokument ma
charakter roboczy i jest planem działań na poszczególnych polach istotnych dla rozwoju
kultury w określonej perspektywie czasowej. Nie ma powodu do ponownego skupiania się na
wymaganych przy konstrukcji strategii misji i wizji. Akceptujemy to co zostało zapisane w
Strategii Rozwoju Miasta Stołecznego Warszawy do roku 2020 ale chcemy pójść krok dalej
niŜ deklaratywna częstokroć retoryka Strategii.
5. Wreszcie po czwarte, starania Warszawy o tytuł Kulturalnej Stolicy Europy w roku 2016
nie mogą być zawieszone w próŜni. Wręcz przeciwnie, zgodnie z oczekiwaniami
organizatorów tego unijnego programu uzyskanie tytułu ESK, powinny być integralną częścią
programu czy strategii rozwoju kultury starającego się o ten tytuł miasta w obejmującej
dłuŜszą niŜ rok 2016 perspektywie. Innymi słowy nawet gdyby Warszawa przygotowała
bardzo dobrą aplikację w staraniach tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016, to bez osadzenia
jej w ramach szerokiego programu rozwoju kultury nie mogłaby odnieść sukcesu. To tez
niezwykle waŜny powód opracowania niniejszego programu.
6. W pierwszym rzędzie przedmiotem programu powinny stać się te obszary, które
gwarantują przyszłościowy rozwój kultury w mieście:
Instytucje kultury
Infrastruktura
Dziedzictwo narodowe
Edukacja kulturalna
Festiwale
Twórcy i artyści
Nowoczesne zaplecze techniczne
3
Dbałość o róŜnorodność kulturalną
Informacja i promocja
Monitorowanie
Opracowanie:
Dorota Ilczuk, profesor Szkoły WyŜszej Psychologii Społecznej
4