relacji z wykładu - Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Bielsku

Ewakuacja, likwidacja i wyzwolenie
Konzentrationslager Auschwitz
Z okazji 70. rocznicy wyzwolenia niemieckiego Obozu Koncentracyjnego
i Zagłady Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, która przypadła 27 stycznia br.
Pedagogiczna
prelekcję
Biblioteka
Ewakuacja,
Wojewódzka
likwidacja
i
w
Bielsku-Białej
wyzwolenie
zorganizowała
Konzentrationslager
Auschwitz dla młodzieży szkół bielskich. Spotkanie z historykiem z Biura
Edukacji Publicznej IPN w Katowicach odbyło się 18 lutego. W rocznicę
wyzwolenia obozu obchodziliśmy również Międzynarodowy Dzień Pamięci
o
Ofiarach
Holocaustu,
celem
uczczenia
pamięci ofiar
pochodzenia
żydowskiego, pomordowanych w czasie II wojny światowej, a 17 stycznia w wigilię Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan - Dzień Judaizmu, święto
w polskim kościele katolickim ustanowione w 1997 r. mające na celu
utrwalanie więzi i dialogu międzykulturowego.
Paweł Zawisza, historyk z Biura Edukacji Publicznej IPN w Katowicach
przybliżył historię zakładania obozów koncentracyjnych i obozów zagłady na
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka
w Bielsku-Białej
terenie okupowanej Europy i Polski. W największych obozach koncentracyjnych w Polsce – w Oświęcimiu i Brzezince (Auschwitz-Birkenau), Sztutowie
(Stutthof), Majdanku, Treblince, Rogoźnicy (Gross–Rosen) – najliczniejszą
grupę więźniów stanowili Polacy i Żydzi. Były obóz koncentracyjny i zagłady
Auschwitz-Birkenau jest symbolem okrucieństwa, terroru, ludobójstwa
i Holocaustu, jest jednym z największych cmentarzy nie tylko w Europie, ale
i na świecie. Obóz Auschwitz utworzony został w czerwcu 1940 r. w dawnych
koszarach
należącego
wojska
polskiego
wówczas
do
III
na
przedmieściach
Rzeszy.
Oświęcimia,
Systematycznie
miasta
rozbudowywany
w rezultacie obejmował trzy części: obóz macierzysty - Auschwitz I, Birkenau
- Auschwitz II, Monowitz - Auschwitz III - obóz pracy przymusowej w fabryce
Buna-Werke koncernu IG Farben oraz kilkadziesiąt podobozów. Auschwitz
początkowo miał być obozem koncentracyjnym i obozem pracy, w niedługim
czasie stał się jednak obozem zagłady. W 1941 r. w sąsiedztwie obozu,
w Brzezince (Birkenau), na terenach wysiedlonych wsi, zaczęto budowę obozu
Birkenau przeznaczonego początkowo dla jeńców wojennych. Przekształcony
w 1942 r. w filię KL Auschwitz stał się ośrodkiem masowej zagłady Żydów.
W okresie działania obozu zginęło ok. 1,1 mln Żydów z całej Europy, wielu
Polaków, Czechów, Francuzów, Rosjan, Białorusinów, Niemców, Cyganów
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka
w Bielsku-Białej
(Romów) i obywateli wielu innych narodowości. Po przywiezieniu do obozu,
od razu na rampie wyładowczej dokonywano selekcji więźniów. Kobiety
i dzieci oddzielano od mężczyzn, zdrowi i silni byli kierowani do obozu jako
siła robocza, pozostałych mordowano w komorach gazowych preparatem
o nazwie Cyklon B. Zwłoki palono w krematoriach i przeznaczonych do tego
celu dołach paleniskowych. Do pracy przy obsłudze urządzeń masowej
zagłady
byli
zmuszani
więźniowie,
najczęściej
Żydzi
-
g ru p y
tzw.
Sonderkommando, które zajmowały się też przeszukiwaniem pozostawionej
przez ofiary odzieży w celu znalezienia kosztowności, obcinaniem włosów,
usuwaniem złotych zębów.
Przedmioty należące do ofiar, przed wywiezieniem do Rzeszy, były
sortowane i gromadzone w barakach na terenie Auschwitz II-Birkenau
zwanych Kanadą. Włosy ofiar sprzedawano do niemieckich fabryk, gdzie były
wykorzystywane w produkcjach tekstylnych, np. do szycia garniturów,
produkcji włosianki.
Na
terenie
Państwowego
Muzeum
Auschwitz-Birkenau
możemy
zobaczyć dziesiątki tysięcy przedmiotów pozostałych po więźniach: buty,
walizy, okulary, protezy, naczynia, tałesy, przedmioty odnalezione w walizkach, tysiące listów, fotografie i 3 tony włosów kobiecych, których SS nie
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka
w Bielsku-Białej
zdążyło wywieźć do Rzeszy likwidując obóz w pośpiechu. Po wyzwoleniu
odnaleziono również 2 tys. prac plastycznych wykonanych nielegalnie przez
więźniów. Zachowały się również prace wykonywane na zlecenie SS.
Odnaleziono też wiele książeczek pisanych dla dzieci. Rzeczy te stanowią nie
tylko żywą prawdę o Auschwitz, ale są symbolem pamięci o tych, którzy
odeszli.
W Muzealnych dokumentach znajdują się akty zgonu, które były
sporządzane po egzekucjach. Jako przyczynę zgonu podawano najczęściej np.
zawał serca, zapalenie płuc. Po milionie Żydów nie pozostał żaden ślad.
Prowadzeni prosto do komory gazowej, nie byli ewidencjonowani.
Obozowe gestapo z Auschwitz, uciekając przed zbliżającą się Armią
Czerwoną, niszczyło całą dokumentację i inne dowody zbrodni: likwidowano
doły z ludzkimi prochami, wysadzano krematoria. Podpalono również tzw.
Kanadę
–
kompleks
baraków
z
mieniem
pozostałym
po
ofiarach
eksterminacji. Większość więźniów ewakuowano i prowadzono do Rzeszy
w tzw. „marszach śmierci”. Marsze odbywały się na 63-kilometrowej trasie
z Oświęcimia do Wodzisławia Śląskiego, skąd więźniów ładowano do
otwartych wagonów węglowych i transportowano w głąb Rzeszy w kierunku
Moraw i Austrii do obozów koncentracyjnych m.in. Mauthausen-Gusen.
Podczas tych marszów, w wyniku mrozu, wycieńczenia oraz egzekucji zginęło
około 15 tysięcy więźniów. W momencie wkroczenia Armii Czerwonej do
Auschwitz, na terenie obozu żołnierze radzieccy znaleźli ok. 7 tysięcy chorych
i skrajnie wyczerpanych więźniów i około 600 zwłok więźniów zastrzelonych
przez esesmanów w trakcie wycofywania się z Auschwitz. Żołnierze sowieccy
i ochotnicy PCK organizowali pomoc i zakładali szpitale dla skrajnie
wyczerpanych i chorych więźniów. 14 czerwca 1947 r. na terenie byłego obozu
powstało Państwowe Muzeum Auschwitz –Birkenau.
Dorota Pająk
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka
w Bielsku-Białej