nr 2.indd - Pontes

Nr 2 | Marzec/März 2014
Grenzüberschreitende Berufsorientierung
Transgraniczna orientacja zawodowa
1
Drodzy Czytelnicy,
polsko-niemiecki zespół redakcyjny spotkał się w Zgorzelcu na kolejnych warsztatach dziennikarskich. Młode
pokolenie dziennikarek i dziennikarzy wzięło się do pracy i wyruszyło na poszukiwanie informacji dla Was. Projekt
„Kariera bez granic – Karriere ohne Grenzen“ traktuje o transgranicznej orientacji zawodowej w polskiej i niemieckiej
części Euroregionu Neiße-Nisa-Nysa, dlatego postanowiliśmy sprawdzić, jakie możliwości edukacyjne i zawodowe dla
młodych ludzi istnieją w regionie. Dziewczęta i chłopcy z Rothenburga i Zgorzelca dołożyli starań w poszukiwaniu
odpowiednich informacji.
Z jednej strony dzięki obecności szkół wyższych w Jeleniej Górze i Görlitz/Zittau istnieje możliwość podjęcia
atrakcyjnych kierunków studiów w regionie, z drugiej zaś strony można także zdecydować się na karierę zawodową
i ukończyć ciekawą szkołę zawodową. Zanim jednak dokonacie wyboru, autorki i autorzy niniejszego wydania gazetki
wyjaśnią Wam, na czym polega specyfika polskiego i niemieckiego systemu edukacji. Ponadto opowiemy o uroczystości
w Starostwie Powiatowym w Görlitz, gdzie mogliśmy poznać interesujący program mentorski poświęcony orientacji
zawodowej - „IMPULS REGIO“. Proponuje on młodym ludziom w powiecie Görlitz możliwość wypróbowania swoich
sił w „prawdziwym” życiu zawodowym. Relację z tego wydarzenia przedstawi m.in. nasza nowa koleżanka z zespołu
redakcyjnego Klara z Rothenburga.
Grupą docelową „Kropki.Punkt” są młodzi ludzie w wieku od 13 do 17 lat, którzy muszą decydować, jak ma się potoczyć
ich dalsze życie, czyli ludzie tacy jak Wy. Opowiadając o zawodach musimy jednak pamiętać, że o ile w Niemczech
wymieniając każdy zawód stosuje się rodzaj męski i żeński, to w Polsce nie jest to powszechne. Dla potrzeb naszej
gazetki zdecydowaliśmy się na uproszczenie i będziemy posługiwać się jedynie nazwami zawodów w jednej formie,
ale zawsze mamy na myśli zarówno dziewczyny, jak i chłopców.
Zapraszamy do lektury!
Redakcja
Liebe Leserinnen und Leser,
Unser polnisch-deutsches Redaktionsteam hat sich zu einem zweiten Workshop im polnischen Zgorzelec
getroffen. Die Nachwuchsjournalistinnen und -journalisten haben sich mächtig ins Zeug gelegt und sind für Euch
auf Informationssuche gegangen. Da es bei unserem Projekt „Kariera bez granic – Karriere ohne Grenzen“ um die
grenzüberschreitende Berufsorientierung im deutschen und polnischen Teil der Euroregion Neiße-Nisa-Nysa geht,
hatten wir uns entschlossen, einmal nachzuforschen, welche Bildungs- und Ausbildungsmöglichkeiten für junge
Menschen hier vor Ort bestehen. Dabei haben die Mädels und Jungs aus Rothenburg und Zgorzelec keine Mühen
gescheut und waren auch schon einmal beim Bürgermeister oder auf dem Arbeitsamt zum Recherchieren.
In der Region gibt es mit den Hochschulen in Görlitz/Zittau und Jelenia Góra einerseits die Möglichkeit attraktive
Studiengänge zu belegen, andererseits könnt Ihr euch aber auch gleich für einen beruflichen Werdegang
entscheiden und eine interessante Ausbildung absolvieren. Bevor Ihr aber eure Wahl trefft, erklären Euch
die Autorinnen und Autoren dieser Ausgabe das polnische und deutsche Bildungssystem. Ein interessantes
Berufsorientierungsprogramm konnten wir bei einer Feierstunde im Görlitzer Landratsamt kennenlernen. „IMPULS
RRGIO“ bietet jungen Menschen in Landkreis Görlitz die Möglichkeit, für eine bestimmte Zeit in das „echte“
Berufsleben hinein zu schnuppern. Über dieses Ereignis berichtet unsere neue Kollegin aus dem Redaktionsteam,
Klara aus Rothenburg.
Die Zielgruppe der Zeitung „Kropka.Punkt” sind junge Menschen im Alter von 13 bis 17 Jahren, die entscheiden
müssen, wie ihr Leben weiter aussehen soll, also Menschen wie ihr. Wenn wir über Berufe reden, müssen wir
beachten, dass obwohl in Deutschland jeder Beruf sowohl die männliche als auch die weibliche Form hat, so ist es
in Polen nicht der Fall. Für den Bedarf unserer Zeitung haben wir der Einfachheit halber für die Anwendung der
Berufe nur in einer Form, meinen aber immer sowohl die Mädchen als auch die Jungs.
Und jetzt wünschen wir Euch viel Spaß beim Lesen,
Redaktion
2
SYSTEM EDUKACJI W POLSCE
DAS POLNISCHE BILDUNGSSYSTEM
Szkoła podstawowa to pierwszy etap kształcenia w Polsce.
W klasach I-III zajęcia odbywają się w formie kształcenia zintegrowanego, czyli bez podziału na przedmioty, a ich prowadzenie powierza się jednemu nauczycielowi-wychowawcy.
W klasach IV-VI kształcenie odbywa się w ramach przedmiotów, których prowadzenie powierza się nauczycielom-specjalistom np. przyroda, matematyka, itp. W klasie VI uczniowie
przystępują do sprawdzianu poziomu wiedzy i umiejętności,
który jest jednakowy dla wszystkich uczniów. Sprawdzian ten
nie ma wpływu na ukończenie szkoły podstawowej.
Gimnazjum to kolejny etap kształcenia. Na tym etapie kształcenie ma charakter ogólny i odbywa się w zakresie następujących przedmiotów: język polski, dwa języki obce nowożytne,
muzyka, plastyka, historia, wiedza o społeczeństwie, geografia,
biologia, chemia, fizyka, matematyka, informatyka, wychowanie fizyczne, edukacja dla bezpieczeństwa, zajęcia artystyczne,
zajęcia techniczne. Nauka w gimnazjum kończy się egzaminem,
który ma wpływ na przyjęcie do szkoły ponadgimnazjalnej.
Die Grundschule (szkoła podstawowa) stellt die erste Etappe des
polnischen Bildungssystems dar. In den Klassen 1 bis 3 findet Unterricht in „integrierter Form“ statt. Das bedeutet, dass es keine Unterscheidung von Fächern gibt und der Unterricht einer einzigen Lehrund Erziehungsperson übertragen wird. In den 4 bis 6 gibt es dann
fachbezogenen Unterricht, der von spezialisierten Lehrern durchgeführt wird, z.B. Umweltbildung, Mathematik udgl. In der sechsten
Klasse wird der Stand des Wissens und der Fähigkeiten der Schüler
abgeprüft, der für alle Schüler gleich sein sollte. Diese Prüfung hat
keinen Einfluss auf den Abschluss der Grundschule.
Nach der Grundschule folgt das sogenannte Gimnazjum (nicht
zu verwechseln mit dem deutschen Gymnasium), an dem es allgemeinbildenden Unterricht in den Fächern Polnisch, Moderne Fremdsprachen (zwei), Musik, Bildende Kunst, Geschichte, Gesellschaftskunde,
Geographie, Biologie, Chemie, Physik, Mathematik, Informatik, Sport,
Sicherheitskunde und Technik gibt. Das Gimnazjum wird mit einer
Prüfung abgeschlossen, welche einen Einfluss darauf hat, welche weiterführende Schulform man besuchen darf.
A co dalej?
W zależność od tego jak kandydat napisał test oraz jakie ma
oceny na świadectwie, może wybierać spośród:
• Trzyletniego liceum ogólnokształcącego, przygotowującego do matury, która stanowi podstawę przyjęcia na studia
wyższe. Jeśli uczeń myśli o zawodzie, takim jak np. prawnik,
lekarz, dziennikarz, psycholog, to wyborem właściwym może
być liceum ogólnokształcące. Jest to typ szkoły, którego ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu
egzaminu maturalnego. Szkoła ta proponuje klasy profilowane,
w których kilka przedmiotów nauczanych jest w zakresie rozszerzonym.
• Czteroletniego technikum, umożliwiającego zdanie matury
i uzyskanie kwalifikacji w danym zawodzie. Wybierają je osoby,
które myślą o zawodach takich jak: technik mechanik, technik
pojazdów samochodowych, technik informatyk, itp. i później
ewentualnie planują studia.
• Trzyletniej zasadniczej szkoły zawodowej, po której ma się
świadectwo kwalifikacyjne w danym zawodzie np. fryzjer, lakiernik, mechanik, piekarz, cukiernik, kucharz, itp.
Kolejnym dobrowolnym etapem kształcenia są studia wyższe
dla osób, które zdały maturę.
Adrian Rama
Was weiter?
Abhängig davon, welches Ergebnis der Kandidat in der Prüfung erzielt
hat, sowie welche Zensuren auf dem Zeugnis stehen, kann man zwischen folgenden Schulformen wählen:
• Das dreijährige allgemeinbildende Lyzeum (Liceum ogólnokszałcące) bereitet auf das Abitur und das daran anschließende Hochschulstudium vor. Wenn der Schüler überlegt, einen Beruf wir Anwalt, Arzt,
Journalist oder Psychologe zu ergreifen, dann ist das allgemeinbildende Lyzeum die richtige Wahl. Es ermöglicht die Erlangung eines Reifezeugnisses nach erfolgreicher Abiturprüfung. Diese Schulform bietet
Klassenzüge an, in denen bestimmte Vertiefungsfächer unterrichtet
werden.
• Das vierjährige Fachoberschule (Technikum) ermöglicht es den
Schülern gleichzeitig das Abitur abzulegen und sich in einem Beruf
zu qualifizieren. Diese Schulformen wird von Schülern gewählt,
die eine Karriere als Mechaniker, Automechaniker, technischer Informatiker udgl. anstreben, oder eventuell studieren wollen.
• Die dreijährige Berufsschule (Zasadnicza szkoła zawodowa) endet
mit einer beruflichen Qualifizierung in einem bestimmten Beruf, bspw.
Friseur, Lackierer, Mechaniker, Bäcker, Konditor, Koch udgl.
Als nächste freiwillige Bildungsetappe steht für all diejenigen, die ihre
Abiturprüfung bestanden haben, das Studium an.
Adrian Rama
System edukacji w Polsce
Bildungssystem in Polen
(od / ab den 1.09.2012)
Źródła informacji o szkołach ponadgimnazjalnych / Quelle:
www.men.gov.pl
www.koweziu.edu.pl
www.ore.edu.pl
3
SYSTEM KSZTAŁCENIA W SAKSONII DAS BILDUNGSSYSTEM IN SACHSEN
Pierwszym etapem kształcenia w Saksonii jest czteroletnia
szkoła podstawowa. Uczy się tam pisania, czytania i liczenia.
Jest to dobry początek dla dalszego rozwoju. W czwartej klasie wszyscy uczniowie otrzymują zalecenie kontynuacji nauki
w szkole średniej (Oberschule) lub w gimnazjum (Gymnasium).
Uczeń gimnazjum, po 12 latach nauki, zdaje maturę i ma
możliwość kontynuacji nauki w wyższej szkole zawodowej lub
na uniwersytecie. Po gimnazjum można również podążać drogą zawodową, czyli absolwent gimnazjum może kontynuować
naukę w szkole zawodowej lub w specjalistycznej szkole zawodowej.
Uczeń szkoły średniej (Oberschule) po 9 latach może przejść
do szkoły zawodowej (Berufsschule), która trwa 3 do 3,5 lat.
Po 10 latach może wybierać między szkołą zawodową, specjalistyczną szkołą zawodową (2-3 lata), 2-letnim technikum, 2-letnim gimnazjum zawodowym, gimnazjum wieczorowym albo
liceum wieczorowym. Osoba, która nie kończyła gimnazjum
może również, po przejściu odpowiednich szczebli edukacji,
kontynuować naukę w wyższej szkole zawodowej.
Adrian Rama
Die vierjährige Grundschule stellt die erste Stufe des sächsischen
Bildungssystems dar. Die Schüler lernen dort Schreiben,
Lesen und Rechnen. Sie schafft eine gute Grundlage für die
weiterentwicklung der Schüler. In der vierten Klasse bekommen
alle Schüler eine Empfehlung für ihre weitere Schullaufbahn in der
Oberschule oder am Gymnasium.
Schüler am Gymnasium legen nach 12 Jahren des Unterrichts
ihr Abitur ab und haben die Möglichkeit, ihre Bildungskarriere an Fachhochschulen oder Universitäten fortzusetzen. Nach
Abschluss des Gymnasiums kann man aber auch einen beruflichen Bildungsweg einschlagen und den Unterricht an einer Berufsschule oder Berufsfachschule fortsetzen.
Schüler der Oberschulen können nach neun Jahren des Unterrichts zur Berufsschule wechseln, die drei bis dreieinhalb Jahre
dauert. Nach einer Schulbildung von zehn Jahren kann man sich
zwischen Berufsfachschule (2-3 Jahre), der zweijährigen Fachoberschule, dem zweijährigen Beruflichen Gymnasium oder dem
Abendgymnasium entscheiden. Auch diejenigen, die ihr Gymnasium nicht abgeschlossen haben, können unter bestimmten Voraussetzungen ihren Bildungsweg an der Fachhochschule fortsetzen.
Adrian Rama
Sächsisches Bildungssystem
Saksoński System Kształcenia
SYSTEM DUALNY W SAKSONII
DAS DUALE SYSTEM IN SACHSEN
System dualny jest istotą kształcenia zawodowego i z reguły
trwa 3 lata. Dostęp do dualnego systemu kształcenia ma każdy
absolwent kończący w Niemczech tzw. naukę w pełnym wymiarze godzin. Charakterystyczne dla tej drogi kształcenia są dwa
miejsca nauki: zakład pracy i szkoła zawodowa.
W roku 2010 w dualnym systemie kształcenia można było
podjąć naukę zawodową i uzyskać kompetencje fachowe w 350
uznawanych zawodach. Ukończenie szkoły (zdanie egzaminu
końcowego) uprawnia do dalszej nauki zawodu i zdobycia tytułu wykwalifikowanego, uznawanego przez państwo fachowca.
Das duale System bildet den Kern beruflicher Ausbildung und
dauert in der Regel 3 Jahre. Der Zugang zur dualen Berufsausbildung steht jedem Absolvent der Vollzeitschulpflicht offen.
Zwei Lernorte: Betrieb und Berufsschule sind charakteristisch
für diesen Ausbildungsweg.
Das duale System vermittelt in rund 350 anerkannten Ausbildungsberufen im Jahr 2010 eine breiteberufliche Grundbildung sowie Fachkompetenzen. Der erfolgreiche Abschluss
(eine öffentlich-rechtlich geregelte externe Abschlussprüfung)
befähigt zur Berufsausübung als qualifizierte staatlich anerkannte Fachkraft.
4
Zakład pracy zawiera z uczniem (praktykantem) cywilnoprawną umowę o kształceniu i kształci go zgodnie z wiążącymi
wytycznymi regulaminów kształcenia, które gwarantują osiągnięcie krajowego standardu. Kontrolę sprawują odpowiednie
placówki, np. izby, jako organy samorządowe gospodarki. Trzy
do czterech dni w tygodniu młodzież spędza w zakładzie pracy,
a jeden do dwóch dni kształci się w szkole zawodowej.
Zakład pracy (Lernort Betrieb)
Zakłady pracy ponoszą koszty kształcenia i wypłacają praktykantowi wynagrodzenie za czas praktyki. Pomocnik lekarza
zarabia przykładowo w pierwszym roku kształcenia 530 €,
w drugim roku 605 €, a w trzecim roku 680 €. (http://www.ausbildung.de/berufe/arzthelferin/gehalt/)
Szkoła zawodowa (Lernort Berufsschule)
Szkoły zawodowe zajmują się kształceniem zawodowym,
podstawowym i fachowym oraz poszerzają wiedzę zdobytą
na wcześniejszym poziomie edukacji ogólnej.
Specjalistyczna szkoła zawodowa (Berufsfachschule)
Specjalistyczne szkoły zawodowe są w Niemczech tzw. szkołami w pełnym wymiarze godzin. Uczniowie wprowadzani są
w zagadnienia związane z jednym lub kilkoma zawodami i mogą
zdobyć świadectwo ukończenia szkoły w jednym z uznawanych
zawodów.
Technikum (Fachoberschule)
W technikum przekazywana jest wiedza ogólna, teoretyczna wiedza fachowa oraz umiejętności praktyczne, przy czym
w pierwszym roku odbywa się edukacja praktyczna w ramach
praktyki w zakładzie pracy lub w równorzędnej placówce oraz
zajęcia lekcyjne. W drugim roku przekazywana jest wiedza
ogólna oraz specjalistyczna, umożliwiająca uzyskanie świadectwa dojrzałości uprawniającego do studiowania w wyższej szkole zawodowej.
Gimnazjum zawodowe (Berufliches Gymnasium)
Częściowo gimnazja zawodowe umożliwiają uzyskanie zarówno świadectwa dojrzałości, umożliwiającego podjęcie studiów
na uczelni wyższej lub w wyższej szkole zawodowej, jak i zdobycie zawodu, oczywiście zgodnie z prawodawstwem danego
landu (np. dla zawodów asystenckich). Czas nauki to 3-4 lata.
Studium zawodowe (Fachschule)
Studium zawodowe jest placówką
doskonalenia zawodowego na trzecim
poziomie edukacji i ma bogatą ofertę
edukacyjną dla fachowców, którzy
chcą uzyskać dodatkowe kwalifikacje
zawodowe. Edukacja trwa z reguły
2 lub 3 lata.
Adrian Rama i Rani Kumar
Ein Betrieb schließt einen privatrechtlichen Ausbildungsvertrag mit einem Jugendlichen (Auszubildenden) ab und bildet
ihn/sie nach den verbindlichen Vorgaben von Ausbildungsordnungen aus, die einen nationalen Standard gewährleisten. Die
Kontrolle übernehmen die zuständigen Stellen, z.B. die Kammern als Selbstverwaltungsorgane der Wirtschaft.
Die Jugendlichen werden an drei bis vier Tagen im Betrieb und
an bis zu zwei Tagen pro Woche in der Berufsschule ausgebildet.
Lernort Betrieb
Die Betriebe tragen die Ausbildungskosten und zahlen dem
Azubi die Vergütung für die Ausbildungszeit. Ein Arzthelfer
verdient beispielsweise im ersten Ausbildungsjahr € 530, im
zweiten Ausbildungsjahr € 605 und im dritten Ausbildungsjahr
€ 680. (http://www.ausbildung.de/berufe/arzthelferin/gehalt/)
Lernort Berufsschule
Dort wird die berufliche Grund- und Fachbildung vermittelt
und die vorher erworbene allgemeine Bildung erweitert.
Berufsfachschule
Berufsfachschulen sind sogenannte Vollzeitschulen. Die
Schülerinnen und Schüler werden in einen oder mehrere Berufe
eingeführt und können dort einen Berufsausbildungsabschluss
in einem anerkannten Beruf erlangen.
Fachoberschule
Sie vermittelt allgemeine, fachtheoretische und fachpraktische
Kenntnisse und Fähigkeiten wobei das erste Jahr eine fachpraktische Ausbildung in Rahmen eines Praktikus im Betreib oder in
einer gleichwertigen Einrichtung sowie Unterricht umfasst. Das
zweite Jahr vermittelt allgemeines und fachbezogenes Wissen
und führt zur Fachhochschulreife.
Berufliches Gymnasium
Teilweise bieten beruflichen Gymnasien doppelqualifizierende Bildungsgänge an, in denen die Hochschul-bzw. Fachhochschulreife sowie ein beruflicher Abschluss, allerdings nach
Landesrecht (z.B. für die Assistentenberufe) in einer Ausbildungszeit von 3-4 Jahren erreicht werden sein kann.
Fachschule
Fachschulen sind Einrichtungen
der beruflichen Weiterbildung im
tertiären Bereich und stellen ein
großes Bildungsangebot für Fachkräfte, die eine höhere berufliche
Qualifikation in einem anerkannten
Ausbildungsberuf, der eine entsprechende Berufstätigkeit voraussetzt,
anstreben. Die Weiterbildung dauert in der Regel 2 oder 3 Jahre.
Adrian Rama i Rani Kumar
5
KSZTAŁCENIE ZAWODOWE
W EUROREGIONIE NYSA
(POLSKA)
BERUFSBILDUNGSMÖGLICHKEITEN
IN DER EUROREGION NEISSE-NISA-NYSA
(POLEN)
W polskiej części Euroregionu Nysa jest wiele możliwości
kształcenia zawodowego. Szkoły ponadgimnazjalne to m.in.
zawodówki. Oferują one uczniom przyjęcie do klas o kierunku: ślusarz, kucharz, piekarz, cukiernik, sprzedawca, krawiec,
ogrodnik, operator maszyn leśnych, fryzjer, mechanik itp.
Jeśli ktoś chce pójść do szkoły technicznej może wybrać spośród wielu ofert. Technika oferują kierunki: weterynaryjny,
żywienia i usług gastronomicznych, architektury krajobrazu,
leśny, geodezyjny, kelnerski, ogrodniczy, agrobiznesu, hodowli
koni, pszczelarski, fototechnika, elektryka, elektronika, handlowy, ekonomiczny, itp. Po ukończeniu kształcenia absolwent
technikum, np. jako technik żywienia i usług gastronomicznych,
może być zatrudniony w zakładach i placówkach prowadzących działalność gastronomiczną lub może prowadzić własną
działalność gospodarczą w zakresie usług gastronomicznych.
Technik hotelarstwa może szukać pracy w hotelach, ośrodkach
wypoczynkowych, schroniskach, organach administracji zajmujących się usługami hotelarskimi
lub prowadzić własną działalność. Technik cyfrowych procesów graficznych może być zatrudniony w agencji reklamowej,
instytucjach badawczych
przy dokumentacji badań,
firmach poligraficznych.
Uczniowie, po ukończeniu gimnazjum, mogą
też wybrać się do liceum,
do klas profilowanych, jak np.
klasa biologiczno-chemiczna,
matematyczno-fizyczna, matematyczno-informatyczno
-fizyczna, czy humanistyczna.
Jest też oferta liceum z oddziałami wojskowymi i zdrowotnymi. Można także wybrać liceum
plastyczne i poszerzać swoją
wiedzę z zakresu przedmiotów
ogólnokształcących
i artystycznych, tj. malarstwa i rysunku, rzeźby,
projektowania i kompozycji,
podstaw fotografii i filmu, grafiki warsztatowej i komputerowej,
a także historii sztuki. Wybiera się
też specjalizację artystyczną, jak
szkło artystyczne i witraż, snycerstwo,
fotografia lub projektowanie ubioru - tkanina artystyczna.
Po ukończeniu liceum uczniowie mogą kontynuować naukę
w szkołach policealnych lub rozpocząć studia.
In der polnischen Teil der Euroregion Neisse gibt es viele
Berufsbildungsmöglichkeiten. Weiterführende Schulen (szkoły ponadgimnazjalne), d.h. Berufsschulen (zasadnicza szkoła
zawodowa) bieten Schülern folgende Spezialisierungen an:
Schlosser, Koch, Bäcker, Konditor, Verkäufer, Schneider, Gärtner, Forstmaschinenführer, Friseur, Mechaniker.
Wenn jemand auf eine technische Schule gehen möchte, hat
er viele Wahlmöglichkeiten. Es gibt Fachoberschulen (technikum) für Veterinärmedizin, Ernährungswesen und gastronomische Dienstleistungen, Landschaftsarchitektur, Forstwesen,
Geodäsie, Bewirtung, Gartenbau, Agrarwirtschaft, Pferdezucht, Imkerei, Fototechnik, Elektrotechnik, Elektronik, Handelswesen und Ökonomie. Nach dem Abschluss kann der Absolvent einer Fachoberschulen, beispielsweise einer Schule
für Ernährungstechnik und gastronomische Dienstleistungen,
eine Anstellung in gastronomischen Betrieben finden oder sich
im Bereich Gastronomie selbständig machen. Absolventen des
Hotelwesens können sich eine Anstellung in Hotels, Erholungsheimen, Herbergen suchen, in Verwaltungseinheiten, die sich mit Hoteldienstleistungen
beschäftigen, oder auch eine selbständige
Tätigkeit aufnehmen. Techniker für
digitale Graphikprozesse können in Reklameagenturen, in Forschungsunternehmen im Bereich
der Dokumentation von
Forschungen oder in polygraphischen Betrieben eine
Anstellung finden.
Auch Schüler, die ein Gimnazjum abgeschlossen haben,
können ein Lyzeum (liceum) mit
solchen Klassenzügen wie Biologie-Chemie, Mathematik-Physik,
Mathematik-Informatik-Physik
oder humanistischen Fächern besuchen. Es gibt auch ein Lyzeum für
Militär und Gesundheitswesen. Man
kann auch ein bildnerisches Lyzeum
besuchen und sein allgemeines wie
auch das spezielle Wissen in den
Bereichen Malerei und Graphik,
Bildhauerei, Design und Komposition, Grundlagen von Fotografie und Film,
manuelle und digitale Graphik sowie Kunstgeschichte erweitern. Man kann auch solche
künstlerischen Fächer, wie künstlerische Glasverarbeitung und
Glasfenster, Schnitzerei, Fotografie oder künstlerisches Textildesign. Nach Abschluss des Lyzeums nehmen die Absolventen
in der Regel ein Studium auf oder besuchen eine Fachhochschule entsprechend ihrer Spezialisierung.
Ola Bartczak
6
Ola Bartczak
DORADZTWO ZAWODOWE – GDZIE
SZUKAĆ INFORMACJI
BERUFSBERATUNG - WO SUCHE ICH
NACH INFORMATIONEN
Znalezienie odpowiedniego dla siebie zawodu wymaga zebrania informacji z różnych źródeł, w Niemczech np. w Agencji
Pracy (Agentur für Arbeit). Tam, na podstawie przeprowadzanych testów, proponowane są miejsca odbycia praktyk najlepiej
pasujące do przedstawionych życzeń i możliwości. Urząd ten
służy także informacjami podczas dni otwartych w szkołach
zawodowych i zakładach, aby pomóc w podejmowaniu decyzji
i aby jak najmniej osób znalazło się na bezrobociu.
Także Internet może być pomocny w poszukiwaniu wymarzonego zawodu. Na takich portalach jak www.biz.de, zajmujących
się orientacją zawodową, można znaleźć linki do stron wyższych szkół zawodowych, szkół zawodowych, a także zakładów
poszukujących praktykantów. Decydując się na dany zawód istnieje możliwość bezpośredniego uzyskania informacji w instytucjach i składania w nich podań.
Warto wcześniej dokładnie dowiedzieć się, jakie czynności są
związane z danym zawodem i jakie stawia się w nim wymagania.
W tym kontekście nadrzędnym celem dla młodzieży powinien
być wybór zawodu, który jest się w stanie trwale wykonywać,
i który będzie zgodny z zainteresowaniami.
Klara Schubert
Allgemeine Möglichkeiten einen passenden Beruf für sich
zu finden sind zum Beispiel das Erkundigen über die Agentur für
Arbeit, die Tests anbietet, in denen Ausbildungsstellen vorgeschlagen werden, die am besten zu den eigenen Wünschen und
Möglichkeiten passen. Das Amt informiert auch über Infotage
an Berufsschulen und Betrieben und versucht immer weniger
Jugendliche in die Arbeitslosigkeit rutschen zu lassen. Auch das
Internet kann auf der Suche nach dem Traumberuf hilfreich sein.
Auf Portalen wie www.biz.de, die sich speziell mit der Berufsorientierung beschäftigen, findet man Links zu den Seiten
von Fachhochschulen, Berufsschulen und auch Betrieben, die
Auszubildende suchen. Wenn man sich für einen Beruf entschieden hat, hat man die Möglichkeit sich direkt bei Einrichtungen zu erkundigen und zu bewerben. Man sollte sich genau
informieren, welche Tätigkeiten zum Beruf gehören und welche Leistungsanforderungen gestellt werden. Das oberste Ziel
in diesem Zusammenhang sollte für Jugendliche die Möglichkeit sein, den Beruf dauerhaft ausführen zu können und immer
Interesse daran zu haben.
Klara Schubert
Źródło / Quelle:
www.arbeitsagentur.de/Navigation/zentral/Buerger/Arbeit/
Berufswahl/BIZ/BIZ-Nav.html
www.berufswahlpass-sachsen.de/
www.plattform-zur-berufsorientierung.de/
Przed podjęciem decyzji o wyborze zawodu warto bardziej
poznać siebie. W Internecie można znaleźć testy, służące
do tego, aby samodzielnie spróbować określić swoje predyspozycje. Rozwiązując je, możesz otrzymać informacje
o tym, co lubisz, co Cię interesuje, w czym będziesz dobry.
Testy, znajdziesz m.in. na:
• talentgame.pl
• labirynt-zawodow.progra.pl
• zawodowe.info
• interklasa.pl
• einsteinpce.strefa.pl/gimnazjum
• kariera.pl
• berufstest.plakos.de
• portal.berufe-universum.de
• azubi-azubine.de
• arbeitsagentur.de
Jeśli zdarzy się, że coś Cię zaintrygowało i masz ochotę
omówić z kimś wyniki Twojej pracy z testem, możesz porozmawiać ze szkolnym doradcą zawodowym (jeśli jest
ktoś taki w Twojej szkole), pedagogiem szkolnym, wychowawcą, rodzicami.
Bevor man die Entscheidung über die Berufswahl trifft,
wäre es ratsam, sich selbst besser kennenzulernen. Im Internet kannst Du verschiedene Tests finden, die Dir helfen,
Deine eigenen Veranlagungen alleine festzustellen. Du
kannst in der Lösung der Tests Informationen darüber bekommen, was Du gerne magst, wofür Du dich interessierst
und was Du gut machen wirst.
Solche Tests findest Du u.a. unter:
• talentgame.pl
• labirynt-zawodow.progra.pl
• zawodowe.info
• interklasa.pl
• einsteinpce.strefa.pl/gimnazjum
• kariera.pl
• berufstest.plakos.de
• portal.berufe-universum.de
• azubi-azubine.de
• arbeitsagentur.de
Falls es sich ergibt, dass Dich etwas neugierig macht oder
Du Lust haben solltest, Deine Testergebnisse mit jemanden zu besprechen, dann kannst Du Dich an den Berufsberater (falls es den in Deiner Schule gibt), Schulpädagogen,
Klassenlehrer, Deine Eltern oder Freunde wenden.
7
IMPULS REGIO –
- PROJEKT PRZYSZŁOŚCI
Opowiemy Wam o pierwszej edycji programu mentorskiego
IMPULS REGIO, o korzyściach jakie przyniósł uczestnikom, jak
i o pracy dwóch pokoleń. Wspomnimy o tym, że równie ważna,
jak wiedza teoretyczna, jest praktyka.
W dniu 4 grudnia 2013 r. w Starostwie Powiatowym Görlitz
odbyło się zakończenie pierwszej edycji programu mentorskiego IMPULS REGIO (program współpracy mentora i ucznia).
W uroczystości brali udział mentorzy i ich uczniowie, organizatorzy, ministrowie, sponsorzy, zespół JENIX i dziennikarze. Wszyscy zebrali się, by złożyć podziękowania i odebrać
dyplomy. Podczas sześciomiesięcznej współpracy mentorzy
i ich uczniowie dużo się od siebie nauczyli. „Nauczyciele” mogli
złapać kontakt z młodzieżą i pokazać im, jak wygląda ich praca
w praktyce. Podopieczni mieli szansę sprawdzić się w wybranym przez siebie zawodzie i przekonać się, że wiedza praktyczna jest tak samo ważna, jak teoretyczna. Dzięki programowi
mogli upewnić się, czy rzeczywiście nadają się do wybranego
zawodu.
Na przykład mentorka Evelyn połączyła dwa zawody w jeden.
Chciała być myśliwym albo osobą pracującą w obszarze usług
społecznych, więc została opiekunką w przedszkolu leśnym.
Mentorka Elke najbardziej była zadowolona z tego, że trafiła
na inteligentną i pracowitą uczennicę, a także, że mogła pokazać
jej, jak wygląda praca społeczna. Dzięki programowi obydwie
strony na tym skorzystały. Z kolei Franz (uczeń gimnazjum) poprzez uczestnictwo w projekcie przekonał się, że praca społeczna nie jest dla niego. Teraz wie, że pójdzie w innym kierunku.
Wszyscy uczestnicy programu są zadowoleni i chętnie wzięliby w nim ponownie udział. Warto go kontynuować, gdyż daje
młodym ludziom szansę świadomego wyboru przyszłego zawodu. Pozwala również profesjonalnie kierować swoją drogą
zawodową.
Ola Budzicz/Ola Bartczak
Źródło / Quelle:
www.pontes-pontes.eu/projekte/impuls-regio.html
8
IMPULS REGIO –
- PROJEKT FÜR DIE ZUKUNFT
Wir erzählen Euch heute von unseren ersten Eindrücken und
von den Erfahrungen einzelner Jugendlicher mit dem Projekt
IMPULS REGIO, von den Vorteilen, welche dieses Projekt den
Teilnehmern bietet. Wir gehen auch darauf ein, dass nicht nur
theoretisches Wissen von Bedeutung ist, die Praxis ist mindestens genauso wichtig.
Am 4. Dezember 2013 fand im Landratsamt Görlitz der feierliche Abschluss der ersten Mentoring-Tandems (das sind immer
ein Mentor/-in und eine/-e Jugendliche/-r, die zusammenarbeiten) des Projektes Impuls Regio statt. An der Veranstaltung
nahmen die Mentoren und ihre Schüler, die Organisatoren,
Minister, Sponsoren, die Band JENIX und Journalisten teil. Alle
waren versammelt, um Dankesreden zu halten und Urkunden
zu erhalten. Während der sechsmonatigen Zusammenarbeit
von Mentoren und Schülern, konnten beide Gruppen viel voneinander lernen. Die „Lehrer” konnten in Kontakt mit jungen
Leuten treten und ihnen zeigen, wie ihre Arbeit in der Praxis
aussieht. Die Schützlinge hatten die Chance, sich im gewählten
Beruf zu beweisen und konnten sich davon überzeugen, dass
praktisches Wissen ebenso wichtig ist, wie theoretisches. So
konnten sie herausfinden, ob sie sich für den gewählten Beruf
wirklich eignen.
Evelyn hatte beispielsweise zwei Berufe miteinander verbunden. Sie wollte Jägerin werden, oder im sozialen Bereich tätig
sein. Also entschied sie sich für eine Tätigkeit in einem Waldkindergarten. Ihre Mentorin Elke war sehr zufrieden, dass sie eine
intelligente und arbeitssame Schülerin bekam und auch dass
sie ihr zeigen konnte, wie eine Arbeit im sozialen Bereich funktioniert. Dank des Mentoring-Programms IMPULS REGIO konnten beide Seiten davon profitieren. Franz konnte sich durch
seine Teilnahme davon überzeugen, dass eine soziale Tätigkeit
nichts für ihn ist. Nun weiß er, dass er sich in eine andere Richtung entwickeln wird.
Alle Teilnehmer waren mit dem Programm sehr zufrieden
und würden sehr gerne erneut daran teilnehmen. Eine Weiterführung würde sich in jedem Falle lohnen, da es jungen Menschen ermöglicht, sich bewusst für einen zukünftigen Beruf zu
entscheiden. Es erlaubt ihnen auch, ihren Berufsweg professionell zu steuern.
Ola Budzicz/Ola Bartczak
9
IMPULS REGIO –
IMPULS REGIO –
- RELACJA SCHUBERTIENCHENA
- REPORT VON SCHUBERTIENCHEN
Kiedy weszłam 4 grudnia 2013 roku do sali Urzędu Starostwa
Powiatowego w Görlitz zobaczyłam wielu ludzi, którzy zebrali
się, aby zakończyć i świętować pierwszy etap programu mentorskiego IMPULS REGIO. Stosunkowo małe pomieszczenie
wypełniało około 40 osób, które albo się kręciły, aby pozdrawiać inne, albo rozmawiały ze swoimi sąsiadami, bądź po prostu
siedziały i wyglądały tak, jakby miały nadzieję, że to wszystko
szybko się skończy.
Kiedy spotkanie zaczęło się, z piętnastominutowym opóźnieniem, o 16.15 zainteresowanie większości widzów było jeszcze
całkiem duże, co się jednak zmieniało, gdy raz za razem zabierali głos wszyscy organizatorzy, donatorzy i kilku polityków.
Chodziło o jedyną w swoim rodzaju możliwość, jaką dano młodym ludziom z powiatu Görlitz poprzez ten projekt. Uczennice
i uczniowie mogli poznać wybrane zawody i wyciągnąć korzyści
z doświadczeń ludzi czynnych zawodowo. W różnych okresach
„mentees”, jak nazwano biorących w nim udział młodych ludzi,
obserwowali procesy przebiegające w zakładach i życie zawodowe danych branż.
Wielu mówców oświadczyło, że udział w takim programie
to wielka szansa, i że zarówno jako mentor jak i jako „mentee” można się nauczyć bardzo wiele, a wiedzę tę wykorzystać
w dalszym życiu. Następny etap oficjalnej części był znacznie
bardziej interesujący, gdyż uczeń, Franz Just, który miał szczęście uczestniczyć w projekcie i był przez kilka miesięcy pod
opieką jednego mentora, opowiadał o czasie swojego pobytu
w dwóch zakładach. Zaznaczył, że udział w tym programie
opłaca się wszystkim tym, którym do wyboru zawodu pozostało parę lat. Mówił: „Można się nauczyć i przeżyć o wiele więcej
niż podczas praktyk i na własnej skórze doświadczyć pracy
w prawdziwym zakładzie”. Odniosłam wrażenie, że w tym projekcie rozwinął się w swojej roli jako „mentee”, i że lepiej poznał
swoje oczekiwania odnośnie przyszłego zawodu. „Na pewno
nadal będę się angażował w ten program!“- oświadczył. Ma też
nadzieję, że w ten sposób upewni się w swoim przyszłym wyborze.
Następnie nadeszła chyba najpiękniejsza część wieczoru –
odznaczenie kilku „mentees” i mentorów przez różnych polityków, organizatorów i zespół muzyczny JENIX z Zittau. Muzycy
reklamowali program i z pewnością mogli zainteresować wielu
młodych ludzi wizją wzięcia przyszłości w swoje ręce już teraz.
Na podium nie odczuwało się napięcia, czy skrępowania, jakie
można było zaobserwować na początku. Wszyscy sprawiali
wrażenie, że to wydarzenie daje im radość. Kiedy uczestnicy
otrzymali już odznaczenia, rozpoczęła się część nieoficjalna
wieczoru przy bufecie w holu budynku.
W przeprowadzonym wywiadzie Franz Just opowiedział mi,
że na program mentorski zwrócił uwagę dzięki pewnej gazecie
regionalnej. „Informacje uzyskałem w Internecie i stwierdziłem: chcę to zrobić, aby odnaleźć swoją drogę!“ - opowiadał
entuzjastycznie. Dla naprawdę zainteresowanego kształtowaniem swojej przyszłości młodego człowieka, przedstawiany
program jest idealny. Można uzyskać wgląd w prawdziwe życie.
Takie wrażenie ma się także słuchając wypowiedzi tego ucznia,
mającego 14 lat (uczestnikami projektu były młode osoby
w wieku od 12 do 18 lat). Na koniec Franz podkreślił raz jeszcze:
„Polecam to każdemu, kto myśli poważnie o swojej przyszłości
i chce zrobić dla niej coś dobrego. Nie mówię tego tylko dlatego,
że to dobrze brzmi. Ja tak naprawdę myślę!“
Als ich am 4. Dezember 2013 durch die Tür des Veranstaltungsraumes im Landratsamt Görlitz ging, fiel mir als Erstes auf, wie viele
Leute versammelt waren, um die erste Etappe des Mentoring-Programms IMPULS REGIO zu beenden und zu feiern. Der relativ
kleine Raum war mit circa 40 Menschen gefüllt die entweder umherliefen, um andere zu begrüßen, mit ihren Nachbarn angeregt
redeten oder einfach nur da saßen und aussahen als hofften sie,
dass alles schnell vorbei sein würde.
Als die Veranstaltung mit einer viertelstündigen Verspätung um
16:15 Uhr begann, war das Interesse der meisten Zuschauer noch
recht hoch, was sich allerdings änderte als nach und nach alle Organisatoren, Geldgeber und ein paar Politiker das Wort ergriffen.
Es ging um die einzigartige Möglichkeit, die jungen Menschen im
Landkreis Görlitz mit dem Projekt gegeben wurde. Die Schülerinnen und Schüler konnten hautnah Einblick in bestimmte Berufe
gewinnen und von den Erfahrungen berufstätiger Menschen profitieren. Über verschiedenste Zeiträume schnupperten die Mentees, wie die teilnehmenden Jugendlichen genannt wurden, in
Betriebsabläufe und das Arbeitsleben bestimmter Branchen.
Viele Sprecher erklärten, dass es eine große Chance ist, an dem
Mentoring-Programm IMPULS REGIO teilnehmen zu dürfen, und
man sowohl als Mentor wie auch als Mentee unglaublich viel für
sein weiteres Leben lernt. Der nächste Schritt des offiziellen Teils
war wesentlich interessanter denn nun konnte ein Schüler, Franz
Just, der das Glück hatte über mehrere Monate von einem Mentor betreut zu werden, über seine Zeit in zwei Betrieben berichten.
Die Teilnahme an diesem Programm lohnt sich auf jeden Fall für all
diejenigen, die nur wenige Jahre vor der Berufswahl stehen. „Man
lernt und erlebt viel mehr als in einem Praktikum und bekommt
auch die normalen Tagesabläufe hautnah mit!“, berichtete er. Ich
hatte das Gefühl, dass er bei dem Projekt richtig in seiner Rolle
als Mentee aufgehen konnte und seinem Traumjob auf jeden Fall
schon ein kleines Stück näher gekommen ist. „Ich werde sicher
mit dem Mentoring weiter machen!“, erklärt er. So hofft er auch,
dadurch zu seiner Berufung zu finden.
Der wohl schönste Teil des Abends stand nun bevor: Die
Ehrung einiger Mentees und Mentoren durch diverse Politiker,
Organisatoren und die Zittauer Band JENIX. Die Zittauer Musiker
warben im Vorfeld für das Projekt und konnten dadurch sicher
viele Jugendliche begeistern ihre Zukunft jetzt schon in die Hand
zu nehmen. Die Stimmung am Podium war sehr locker und keinesfalls
verkrampft, wie man vielleicht aufgrund der anfänglichen
Formalitäten hätte annehmen können. Alle wirkten, als hätten
sie ehrlich Spaß gehabt und nicht nur ihre Zeit abgesessen. Als
alle Teilnehmer ihre Auszeichnungen erhalten hatten, begann der
inoffizielle Teil des Abends beim Buffet im Foyer des Gebäudes.
Im folgenden Interview erzählte mir Franz Just, dass er durch eine
regionale Zeitung auf das Mentoring Programm aufmerksam wurde. „Ich informierte mich im Internet und bemerkte: Das will ich
machen, um meinen Weg zu finden!”, berichtete er enthusiastisch.
Wenn man als so junger Mensch schon ein wirkliches Interesse hat,
seine Zukunft zu gestalten ist dieses Projekt ideal um‚ mal einen
Einblick ins ‚echte Leben‘ zu erhalten. Genau diesen Eindruck bekommt man auch, wenn man den Erzählungen des Schülers lauscht.
Mit seinen 14 Lebensjahren gehört er zum Altersdurchschnitt der
Mentees im Mentoring-Programm, der sich immerhin von 12 bis
18 erstreckte. Am Ende des Interviews bekräftigte Franz nochmals: „Ich empfehle es jedem der es wirklich ernst meint und etwas
aus seiner Zukunft machen will! Und das sage ich nicht nur, weil es
gut klingt, ich meine das ernst!”
Klara „Schubertienchen“ Schubert
Klara „Schubertienchen“ Schubert
10
WYWIAD Z „MENTEE“ –
- FRANZEM JUSTEM
INTERVIEW MIT MENTEE –
- FRANZ JUST
Podstawowe informacje:
Nazwisko: Franz Just
Wiek: 14 lat
Zawód: uczeń
Miejscowość: Heinewalde (koło Zittau)
Rola w projekcie: mentee
Najbardziej interesujący fakt: Franzowi podobał się cały
zakres działalności w obu zakładach, do których chodził.
Nie było rzeczy, które by mu się nie podobały.
Basisinfos:
Name: Franz Just
Alter: 14 Jahre
Beruf: Schüler
Wohnort: Heinewalde (bei Zittau)
Rolle im Projekt: Mentee
Interessantester Fakt: Franz gefiel in beiden Betrieben,
die er besuchte, das gesamte Tätigkeitsfeld.
Es gab nichts, was ihm nicht gefiel.
Franz uczy się obecnie w gimnazjum (Gymnasium). Uczestnicząc w programie IMPULS REGIO poznał zawody mechatronika i pedagoga. Oboma zawodami zajmował się po
trzy miesiące. Projekt odkrył dzięki gazecie regionalnej.
Opowiadał, że terminy spotkań z mentorami były ustalane
już parę miesięcy wcześniej. Poznanie tych dwóch zawodów nie pozwoliło mu jeszcze na odkrycie zajęcia marzeń,
ale chciałby nadal brać udział w programie, aby odnaleźć
swój przyszły zawód.
Przed wejściem do programu nie wiedział, z jakimi zadaniami się zmierzy. „Można się nauczyć i przeżyć więcej niż
na praktyce” – mówi Franz. Najbardziej podobał mu się
kontakt ze swoim mentorem, który z biegiem czasu stawał
się coraz bliższy. Był zaskoczony, że bardzo aktywny zawodowo człowiek, w swoim wolnym czasie, zajmuje się jakimś
uczniem nie biorąc za to pieniędzy.
„Można poznać wiele stron zawodu, a potem zdecydować,
czy chce się go wybrać dla siebie” opowiada „mentee”. I tak,
zajmował się młodzieżą, też tą trudną. Mentorski program
IMPULS REGIO pomógł mu uświadomić sobie, że zawód
pedagoga nie jest dla niego. „Potrzebuję pracy, nastawionej bardziej na efekty!” - zdradza. Bardziej zaciekawiła go
praca mechatronika. Nie wolno mu było wprawdzie pracować na drogich maszynach, ale mógł zobaczyć codzienną
pracę w tym zawodzie.
Franz besucht momentan ein Gymnasium. Er lernte die
Berufe Mechatroniker und Sozialpädagoge kennen. Mit
beiden Berufen beschäftigte er sich jeweils drei Monate
lang. Das Projekt entdeckte er über eine regionale
Zeitung. Er berichtete, dass die Termine für die Treffen mit
den Mentoren schon Monate vorher festgelegt wurden.
Ungeachtet der Einblicke in die Berufe fand er seinen
Traumjob dadurch noch nicht, aber er möchte weiterhin
an dem Mentoring-Programm teilnehmen, um seinen
künftigen Beruf zu finden.
Bevor er in das Programm einstieg, wusste er nicht, mit
welchen Aufgaben er konfrontiert werden würde. „Man
lernt und erlebt viel mehr als in einem Praktikum!”, erzählt
Franz. Am Besten fand er die Beziehung zu seinem Mentor,
die mit der Zeit sehr freundschaftlich wurde. Er war
sehr überrascht, dass sich ein beruflich aktiver Mensch
in seiner Freizeit mit einem Schüler beschäftigte, ohne
dafür Geld zu sehen.
„Man lernt viele Seiten des Berufs kennen und kann
entscheiden, ob man ihn für sich selbst wählen möchte”,
berichtet der Mentee. So beschäftigte er sich im sozialen
Bereich mit Jugendlichen, die teils aus sozial schwächeren,
teils aus sehr engagierten und sozial etablierten Familien
stammen. Das Mentoring-Programm IMPULS REGIO half
ihm zu sehen, dass er den Beruf des Sozialpädagogen für
sich nicht in Betracht zieht. „Ich brauche einen Job mit ein
bisschen Arbeitsdruck!”, verrät er. Für die Tätigkeiten des
Mechatronikers konnte er sich mehr begeistern. An den
teuren Maschinen durfte er zwar nicht wirklich arbeiten,
dennoch gewann er viele Einblicke in den Arbeitsalltag
eines Mechatronikers.
Klara „Schubertienchen“ Schubert
Klara „Schubertienchen“ Schubert
11
Wydawca / Herausgeber:
„Kariera bez granic / Karriere ohne Grenzen”
Dolnośląska Izba Rzemieślnicza we Wrocławiu
pl. Solny 13
50-061 Wrocław
tel. +48 71 344 86 91
fax. +48 71 343 38 32
[email protected]
www.izba.wroc.pl
www.karierabezgranic.pl
Autorzy / Autor/-innen:
Aleksandra „Ola” Bartczak, Aleksandra „Ola” Budzicz, Rani Kumar, Mateusz Markucki, Andrea Müller, Adrian Rama, Klara Schubert
Redakcja i tłumaczenie / Redaktion und Übersetzung:
Marzena Łukowiak, Olaf Matthei-Socha, Marta Anna Trzeciak, Jakub Turański, LEMON Biuro Tłumaczeń
Skład graficzny i druk / Layout und Druck:
Drukarnia AQRAT, Wrocław
Nakład / Auflage:
500 egzemplarzy / Exemplare
Gazeta powstała w ramach projektu „Kariera bez granic - transgraniczna orientacja zawodowa w Euroregionie Neisse-Nysa”
realizowanego przez Dolnośląską Izbę Rzemieślnicza we Wrocławiu (PL) i Agencję PONTES z Międzynarodowego Centrum Spotkań
St. Marienthal (DE).
Przedruk oraz powielanie tekstów i zdjęć opublikowanych na łamach tej gazety tylko po wyrażeniu zgody przez wydawcę.
Entstanden im Rahmen von „Karriere ohne Grenzen”, einem Projekt der PONTES-Agentur am Internationalen Begegnungszentrum
St. Marienthal (D) und der Niederschlesischen Handwerkskammer in Wrocław (PL).
Abdruck und Vervielfältigung von Texten und Bildern dieses Zeitung nur mit ausdrücklicher Genehmigung des Herausgebers.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska – Saksonia 2007-2013
Das Projekt wird über das „Operationelle Programm dergrenzübergreifenden Zusammenarbeit
Sachsen – Polen 2007-2013“ gefördert.