Modelowe postacie wybranych środków znieczulenia miejscowego
Transkrypt
Modelowe postacie wybranych środków znieczulenia miejscowego
&ARM0RZEGL.AUK -ODELOWEPOSTACIEWYBRANYCHuRODKÌWZNIECZULENIAMIEJSCOWEGO #Z)#HARAKTERYSTYKAPOSTACIFARMACEUTYCZNEJ -ODELDRUGFORMULATIONSOFSELECTEDOFLOCALANESTHETICS 0ART)4HECHARACTERIZATIONOFTHEDRUGFORMULATION -ONIKA"ALCERKIEWICZ%DMUND'RZEuKOWIAK 0ASCAL,E#ORRE-AJA2ATAJCZAK%NSELME+AROL3ZLUFIK +ATEDRAI:AKAD&ARMACJI+LINICZNEJI"IOFARMACJI 5NIWERSYTET-EDYCZNYIM+AROLA-ARCINKOWSKIEGOW0OZNANIU ,ABORATOIREDE0HARMACIE'ALENIQUEET"IOPHARMACIE5NIVERSITÂDE2ENNES Streszczenie O skuteczności i przydatności terapeutycznej leku w dużym stopniu decyduje jego postać farmaceutyczna. Zastosowanie leku w nowoczesnej postaci pozwala na modyfikację farmakokinetyki substancji leczniczej, co zazwyczaj skutkuje zwiększeniem skuteczności i bezpieczeństwa stosowania leku. W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia działań niepożądanych oraz modyfikacji działania farmakologicznego leków z grupy środków znieczulenia miejscowego zadowalające rezultaty w badaniach przedklinicznych przyniosło wykorzystanie mikrosfer polimerowych. Celem niniejszej pracy była charakterystyka modelowej postaci mikrosfer polimerowych z inkorporowanym środkiem znieczulenia miejscowego oraz ocena przydatności ich dalszego wykorzystania w planowanych badaniach przedklinicznych. Otrzymane w procesie suszenia rozpyłowego mikrosfery z inkorporowaną substancją leczniczą tj. bupiwakainą i ropiwakainą, poddano badaniu, które polegało na charakterystyce powierzchni mikrosfer, ocenie wydajności produkcji i stopnia inkorporacji oraz pomiarze skumulowanej ilości substancji leczniczej uwolnionej z mikrosfer w ustalonych przedziałach czasowych. Wyniki oceny modelowej postaci farmaceutycznej in vitro, wykazały przydatność zastosowania otrzymanych mikrosfer z inkorporowaną substancją leczniczą w planowanych badaniach przedklinicznych. Abstract It is known that the efficacy and the therapeutic usefulness of medicine depend on its formulation. The application of medicine in a modern dosage form allows the modification of active ingredient release, what results in significant reduction of side effect risk and in prolongation of the therapeutic effect. To reduce the risk of side effects and to modify drug activity satisfactory results were obtained with the use of polymer microspheres. The aim of the study was the characterization of the modeling drug formulation of polymeric microspheres with the local anaesthetic and evaluation of the usefulness of their further utilization in planned preclinical research on the ground results evaluation in in vitro studies. As result of the study three types of microspheres with incorporated local anaesthetics i.e. bupivacaine and ropivacaine were prepared using nebulizationas as a method. Prepared drug formulations were characterized by measurement of the accumulative quantity of active ingredient released from investigated microspheres and qualification of the surface of microspheres, to the evaluation of the output rate and the degree the incorporation. Results of the evaluation of the modeling drug formulation in in vitro studies showed the usefulness of prepared microspheres with incorporated drug in planned preclinical researches with the animal model. Key words: microspheres, PLGA, local anaesthetics, bupivacaine, ropivacaine Słowa kluczowe: mikrosfery, PLGA, leki miejscowo znieczulające, bupiwakaina, ropiwakaina ' Ö Obecnie w centrum zainteresowania technologii postaci leku znajdują się nośniki leku o wielkości rzędu nanoi mikrometrów. Wiele z nich znalazło zastosowanie w lecznictwie, dzięki czemu urzeczywistniona została idea leku wielokopartmentowego. Wśród nich znajdują się liposomy, emulsje submikronowe oraz nano- i mikrosfery polimerowe [1, 2]. Nano- i mikrosfery stanowią wielozbiornikowy system leku o charakterze matrycowym. Są to monolityczne, kuliste cząstki o porowatej powierzchni i średnicy od 1 do 500 μm (nie przekraczającej zazwyczaj kilkudziesięciu mikrometrów) dla mikrosfer (ryc. 1, 2) oraz nie większej niż 1 μm dla nanosfer. Matryce nano- oraz mikrosfer stanowią różnego rodzaju polimery naturalne bądź syntetyczne oraz lipidy, w których inkorporowana lub rozpuszczona jest substancja lecznicza [3, 4]. COPYRIGHT'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33. Jak dotąd najszersze zastosowanie w lecznictwie znalazły mikrosfery wykorzystujące biodegradowalne, syntetyczne polimery kwasu polimlekowego oraz kopolimery kwasu mlekowego i glikolowego (PLGA). Ich średnica wynosi zwykle od 10 do 50 μm, co pozwala na podskórne i domięśniowe podanie leku w tej postaci. Nanocząstki, ze względu na swoje rozmiary, mogą być również podane dożylnie, np. bezpośrednio do tkanki nowotworowej celem wywołania chemoembolizacji [1, 4]. Metody otrzymywania mikrosfer dobierane są w zależności od zastosowanej matrycy oraz właściwości inkorporowanej w niej substancji leczniczej [5]. Zwykle dąży się do maksymalnego zamykania substancji w mikrosferach w warunkach, które gwarantują trwałość substancji leczniczej w procesie inkorporacji. Efektywność inkorporacji jest jednak zmienna i zależy od rodzaju zastosowanej metody otrzymywania mikrosfer. Dodatkowe trudności natury technologicznej stwarza konieczność uzyskania mikrosfer o powtarzalnych parametrach, zapewniających inkorporowanie leku w odpowiedniej dawce oraz właściwy profil uwalniania [4]. Substancja lecznicza z matrycy polimerowej uwalniana jest zazwyczaj powierzchniowo, w efekcie powierzchniowej erozji matrycy polimerowej i jednoczesnej dyfuzji leku. Ryc. 1. Mikrosfery - obraz z mikroskopu elektronowego [16] substancja lecznicza matryca polimerowa Ryc. 2. Schemat struktury wewnętrznej mikrocząstek o budowie matrycowej Tabela I. Właściwości i czas degradacji polimerów [7] Typ polimeru Tg (Cº) Czas degradacji PGA 35 ~ 40 2-3 miesiące PLA (L forma) 60 ~ 65 > 2 lat PLA (D i L forma) 50 ~ 60 12-16 miesięcy PLGA 45 ~ 55 1-6 miesięcy Czas uwalniania substancji leczniczej jest różny (od 1 do 4 miesięcy) i zależy od rodzaju użytego polimeru (tab. I). Tempo hydrolizy łańcuchów polimerowych w największym stopniu zależy od pH i temperatury, dlatego w warunkach in vivo obserwuje się minimalne różnice prędkości rozpadu mikrosfer aplikowanych różnymi drogami. W przypadku poliestrów hydroliza enzymatyczna odgrywa niewielką rolę w procesie rozpadu, większą natomiast dla amorficznych odmian polimerów [6]. Ogromne znaczenie w technologii nowych postaci leku mają właściwości substancji pomocniczych wykorzystywanych w ich otrzymywaniu. Biozgodność substancji, z których wykonywane są matryce mikrosfer, decyduje o bezpieczeństwie stosowania tych postaci leku. Wieloletnie doświadczenie kliniczne oraz liczne badania potwierdziły przydatność polimerów hydroksykwasów jako materiału implantacyjnego. Mikrosfery wykonane z polimerów mlekowego (PLA), glikolowego (PGA) oraz kopolimerów PLGA są całkowicie bioresorbowalne i bardzo dobrze tolerowane przez organizm. Mogą powodować łagodny odczyn tkankowy, jednak bez miejscowego i uogólnionego stanu zapalnego [7]. Mikrosfery stanowiąc układy mikrokompartmentowe znalazły zastosowanie głównie jako pozajelitowe formy leku o przedłużonym i kontrolowanym uwalnianiu. W zależności od wielkości cząstek możliwe jest podanie ich różnymi drogami. Zawieszone w odpowiednim środowisku mikrosfery wielkości 1-8 μm lub mniejsze od 1 μm, tzw. nanosfery, są odpowiednie do podania dożylnego, mikrosfery o wielkości cząstek 10-150 μm mogą być podane podskórnie lub domięśniowo, zaś o średnicy 100-500 μm mogą służyć do chemoembolizacji naczyń [1, 8]. Nanosfery, czyli cząstki o wielkości poniżej 1 μm są testowane jako potencjalne nośniki stosowanych doustnie leków peptydowych. Wyniki badań potwierdziły penetrację mikrocząstek o średnicy 200-500 nm w głąb błony śluzowej przewodu pokarmowego, zapewniającą ochronę leku przed działaniem enzymów proteolitycznych oraz soku żołądkowego [1, 8]. Zmodyfikowany profil uwalniania substancji leczniczej z mikrosfer sprawia, że mogą one stanowić korzystny system dozowania leku w leczeniu chorób przewlekłych, a także dla leków charakteryzujących się małą biodostępnością po podaniu doustnym, bądź krótkim biologicznym okresem półtrwania [9]. Szczególne cechy biofarmaceutyczne sprawiają, że mikrosfery zapewniają dłuższy czas uwalniania substancji leczniczej niż zawiesiny czy roztwory o zwiększonej lepkości, a w porównaniu z implantami dodatkowo ich przewaga polega na możliwości iniekcyjnej aplikacji bez ingerencji chirurgicznej [10]. Wiele podawanych w formie mikrosfer substancji leczniczych zostało pozytywnie ocenionych w doświadczeniach &ARM0RZEGL.AUK Tabela II. Preparaty farmaceutyczne stosowane w postaci mikrosfer polimerowych [13, 18] Preparat (Producent) Lupron-Depot® (Tap) Risperdal®Consta® (Janssen) Vivitrol® (Cephalon & Alkermes) Sandostatin LAR® (Novartis) Substancja lecznicza Typ mikrosfer leuprorelina PLA; PLGA rysperydon PLGA endometrioza, nowotwór prostaty schizofrenia naltrekson PLGA uzależnienie alkoholowe 4 tyg. oktreotyd PLGA akromegalia 4 tyg. Nutropin Depot® (Genentech) somatropina PLGA zaburzenia wzrostu 2, 4 tyg. Trelstar Depot® (Watson Pharma) tryptorelina PLGA endometrioza, nowotwór prostaty 4 tyg. Somatuline PR® (Beaufour Ipsen) lanreotyd PLGA akromegalia 14 dni Suprecur MP® (Aventis) buserelina PLGA endometrioza 4 tyg. na zwierzętach lub badaniach klinicznych, wśród nich znajdują się leki z grupy środków znieczulenia regionalnego [11, 12]. Prawdopodobnie z powodu niedostatecznej wiedzy na temat wpływu mikrosfer na tkanki, niebezpieczeństwa kumulacji w miejscu wstrzyknięcia, małej zdolność inkorporacji substancji leczniczej oraz trudnej technologii, tylko niewielka część z nich została zarejestrowana na rynku farmaceutycznym. Wśród nich przeważają preparaty zawierające mikrosfery przeznaczone do podskórnego lub domięśniowego podania w formie zawiesiny (tab. II) [4, 13]. - Rl-tluR |J¬ Badane mikrosfery otrzymano we współpracy z Laboratoire de Pharmacie Galenique et Biopharmacie Université de Rennes, France, według opisywanej metody suszenia rozpyłowego [14]. Otrzymane mikrosfery polimerowe z inkorporowaną substancją leczniczą (bupiwakaina lub ropiwakaina), poddano ocenie in vitro, w tym badaniu kinetyki uwalniania substancji leczniczej. Powyższe badania przeprowadzono również we współpracy z Laboratoire de Pharmacie Galenique et Biopharmacie Université de Rennes, France, według opisanych poniżej metod. Materiał Materiał do badań stanowiły, otrzymane metodą suszenia rozpyłowego, mikrosfery o następującym składzie: I seria MSBP-1 40/60 - 1800 mg (60 cz.) polimer Medisorb 50/50 low IV oraz 1200 mg (40 cz.) zasady bupiwakainy; II seria - MSBP-2 40/60 - 1620 mg polimer Medisorb 50/50 low IV + 180 mg (10%) polimer R 104 (60 cz.) oraz 1200 mg (40 cz.) zasady bupiwakainy; III seria - MSRP 40/60 - 1800 mg (60 cz.) polimer RG503H oraz 1200 mg (40 cz.) zasady ropiwakainy. Zastosowanie Czas działania 12, 16 tyg. 2 tyg. dźwięków. Każda seria mikrosfer była wstępnie sprawdzana pod mikroskopem optycznym, co pozwoliło na zaobserwowanie ewentualnych agregatów i włóknistych wypustek filamentowych. Następnie powierzchnia mikrosfer była obserwowana pod mikroskopem elektronowym. Kroplę zawiesiny umieszczano na powierzchni szklanej i suszono w temperaturze pokojowej. Następnie przeprowadzano metalizację. Tak przygotowane próbki gotowe były do obserwacji [15]. 1.2. Rozrzut wielkości mikrosfer Liofilizowane próbki mikrosfer przed pomiarem zostały zawieszone w kilku mililitrach 0,1% roztworu Tweenu. Następnie tak przygotowaną zawiesinę mikrosfer umieszczano w zbiorniku granulometru napełnionego 75 ml wody destylowanej. Pomiarów średnicy dokonywano również po 1, 2 i 3 min. działania ultradźwięków, mogących wpływać na dezintegrację mikrosfer [15]. 2. Wydajność produkcji i stopień inkorporacji substancji leczniczej 2.1. Wydajność produkcji Celem określenia wydajność produkcji, mikrosfery należało zebrać do odpowiedniego, wytarowanego naczynia. Następnie mikrosfery były ważone, a masę wyrażano w procentach w stosunku do masy całkowitej użytego do produkcji polimeru i substancji leczniczej [15]. 2.2. Stopień i skuteczność inkorporacji Stopień inkorporacji wyznaczony doświadczalnie odpowiada ilości substancji leczniczej efektywnie obecnej w mikrosferach (wyrażonej w procentach) [15]. Metody 1. Charakterystyka powierzchni mikrosfer i rozrzut ich wielkości Stopień inkorporacji (%): oznaczona substancja lecznicza (g) x 100 / substancja lecznicza użyta do produkcji mikrosfer (g). Skuteczność inkorporacji (%): stopień inkorporacji x 100 / teoretyczny stopień inkorporacji. 1.1. Charakterystyka powierzchni mikrosfer Mikrosfery otrzymane w postaci suchej, zostały zawieszone w 0,1% roztworze Tweenu i poddane działaniu ultra- Próbkę otrzymanych mikrosfer dokładnie odważano, tak aby zawierała ok. 10 mg substancji leczniczej. Następnie rozpuszczano ją w dichlorometanie celem rozpuszczenia COPYRIGHT'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33. Tabela III. Parametry charakteryzujące badane mikrosfery polimerowe z bupiwakainą i ropiwakainą [15] Seria mikrosfer Seria I Seria II Seria III Wydajność produkcji [%] 46 52 58 D [4,3] [μm] D (v, 0.5) [μm] 8,88 11,10 8,41 6,61 8,91 6,45 maniu charakteryzują się niewielkimi rozmiarami, po liofilizacji łatwo jest otrzymać jednorodne zawiesiny w wodzie, a wydajność produkcji należy do jednej z wyższych. Ponieważ polimer ten znacznie łatwiej tworzy zawiesinę, stąd w procesie otrzymywania badanych mikrosfer wykorzystano głównie opisywany polimer z dodatkiem lub bez polimeru R 104 (ryc. 3) [15]. Tabela IV. Stopień i skuteczność procesu inkorporacji oraz parametry kinetyczne uwalniania bupiwakainy i ropiwakainy z badanych mikrosfer in vitro [15] Stopień inkorporacji [%] Seria mikrosfer Seria I Seria II Seria III teoretyczny eksperymentalny 40 40 40 38,24 38,59 40,48 Skuteczność inkorporacji [%] 95,60 96,48 101,2 T 10% [h] T 50% [h] T 90% [h] 0,05 0,02 0,16 1,75 0,25 8,17 -12 -- polimeru. Substancję leczniczą poddawano ekstrakcji do fazy wodnej, a następnie oznaczano zaadaptowaną i zwalidowaną metodą HPLC [15]. 3. Kinetyka uwalniania substancji leczniczej in vitro Substancja lecznicza uwalniana była do roztworu wodnego (900 ml) o temp. 37°C, zawierającego 0,2% NaCl i doprowadzonego do pH 2, za pomocą HCl. Objętość ta oraz stałe pH pozwalały na utrzymanie, w każdym momencie prowadzonego doświadczenia, stężenia substancji leczniczej poniżej stanu nasycenia oraz maksymalną szybkość rozpuszczania wewnętrznego. Urządzenie z wirującą łopatką było połączone z systemem wymuszonej cyrkulacji. Roztwór był pobierany za pośrednictwem rurek zaopatrzonych w filtry. Dzięki pompie perystaltycznej doprowadzały one próbkę do kuwet przepływowych spektrofotometru. Po dokonaniu pomiaru absorbancji pobrana próbka wracała do zbiornika z roztworem. Dokładnie odważoną ilość mikrosfer z substancją czynną, zawierającą około 10 mg substancji leczniczej zawieszano (przy użyciu ultradźwięków) w 50 ml wody destylowanej. Następnie zawiesinę dodawano do roztworu reakcyjnego. Próbki pobierano według zaprogramowanego cyklu: przez pierwszą godzinę co 5 min, przez kolejną godzinę co 15 min, |w czasie do 6 h w odstępach półgodzinnych oraz co godzinę w czasie do 24 h. Każda z serii mikrosfer zawierających bupiwakainę była badana trzykrotnie, natomiast seria III została poddana sześciokrotnemu badaniu. Otrzymane wyniki analizowano przy użyciu programu informatycznego Idis EE. Parametrami charakteryzującymi kinetykę uwalniania bupiwakainy i ropiwakainy in vitro były czasy T 10%, T 50% oraz T 90%, po których uwolnieniu uległo odpowiednio 10, 50 i 90% substancji leczniczej [15]. '¬ylpl Medisorb 50/50 jest kopolimerem kwasu mlekowego i kwasu glikolowego w stosunku molowym 50:50, masie cząsteczkowej 63 kDa i strukturze amorficznej. Charakteryzuje się dobrą rozpuszczalnością w dichlorometanie, octanie etylenowym, acetonie i tetrahydrofuranie, natomiast nie rozpuszcza się w wodzie, metanolu i eterze. Wolne mikrosfery otrzymane przy udziale polimeru Medisorb 50/50 low posiadają korzystne parametry. Bezpośrednio po ich otrzy- Ryc. 3. Zdjęcie z mikroskopu elektronowego mikrosfer polimerowych z bupiwakainą [17] Wyniki oceny badanych postaci leku in vitro oraz badania kinetyki uwalniania substancji leczniczej z badanych mikrosfer in vitro zamieszczono w tabeli III i IV oraz dodatkowo w postaci wykresów (ryc. 4 i 5). ¬p¥oCelem uzyskania mikrosfer polimerowych z bupiwakainą (seria I, seria II) oraz ropiwakainą (seria III) zastosowano metodę suszenia rozpyłowego. Zaletą tej metody jest jednoetapowa technologia otrzymywania mikrosfer, ułatwiająca przeprowadzenie procesu w warunkach aseptycznych oraz umożliwiająca przystosowanie tej techniki dla potrzeb przemysłu. Metoda suszenia rozpyłowego jest procesem o wysokim stopniu inkorporacji, a otrzymane w ten sposób mikrosfery mają niewielką średnicę [4]. Jej wadą jest natomiast aglomeracja powstających mikrocząstek i straty poniesione w wyniku odzyskiwania mikrosfer. Ponadto suszenie rozpyłowe prowadzone bez dodatku środka powierzchniowo czynnego utrudnia jednorodną dyspersję mikrosfer przed ich podaniem. Zastosowanie metody suszenia rozpyłowego pozwoliło na otrzymanie mikrosfer polimerowych charakteryzujących się wysokim stopniem inkorporacji substancji leczniczych (tabela IV) oraz niewielkimi rozmiarami (tabela III). Wydajność produkcji badanych mikrosfer otrzymanych &ARM0RZEGL.AUK wpłynęło na szybsze uwolnienie inkorporowanej w nim bupiwakainy i wyniosło 90% po 12. godzinach prowadzenia badania uwalniania substancji czynnej in vitro. Dodatkowo, wykonane za pomocą mikroskopu elektronowego zdjęcia otrzymanych mikrosfer wykazały obecność grubych, filamentowych wypustek pochodzących z bupiwakainy. Fakt ten może tłumaczyć większą dynamikę procesu uwalniania substancji czynnej in vitro z mikrosfer serii II. Zastosowanie polimeru RG503H wpłynęło z kolei na znaczne wydłużenie wolnej fazy uwalniania ropiwakainy z mikrosfer serii III i sprawiło, że po około 8 godzinach prowadzenia obserwacji uwolnieniu uległo zaledwie 50% substancji leczniczej. Ryc. 4. Profile średnie (n=3) skumulowanego uwalniania bupiwakainy z mikrosfer z polimeru Medisorb 50/50 low IV o stosunku substancji czynnej do polimeru 40/60 jako funkcja stężenia polimeru R 104 [15] 80 uwolniona ropiwakaina (%) 70 60 50 40 30 20 10 0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 cz as (h) Ryc. 5. Profile (n=6) skumulowanego uwalniania ropiwakainy z mikrosfer z polimeru RG503H o stosunku substancji czynnej do polimeru 40/60 [15] metodą suszenia rozpyłowego wahała się w granicach 4658%. Ich średnia średnica wahała się w granicach od 8,41 do 11 μm, natomiast wielkość cząstki dla której 50% próbki ma wielkość poniżej, a druga połowa powyżej tej wartości osiągała wartości od 6,45 do 8,91 μm. Otrzymane mikrosfery były jednak posklejane i tworzyły duże aglomeraty co w połączeniu z ich rozmiarami mogło mieć wpływ na kinetykę uwalniania substancji leczniczej. Badanie kinetyki uwalniania bupiwakainy i ropiwakainy z otrzymanych mikrosfer polimerowych w warunkach in vitro, pozwoliło na określenie skumulowanej ilości substancji leczniczej uwolnionej z badanych postaci leku. Profile skumulowanego uwalniania in vitro uzyskane dla wszystkich serii badanych mikrosfer wykazały dwufazowy przebieg procesu uwalniania, z początkową szybką i następującą po niej wolną fazą uwalniania substancji czynnej. W czasie 24-godzinnego badania uwolnieniu uległo około 70% bupiwakainy z mikrosfer serii I, około 97% substancji czynnej z mikrosfer serii II oraz około 65% ropiwakainy z mikrosfer serii III (ryc. 4 i 5). Mikrosfery otrzymane z polimeru RG503H (seria III) bądź mieszaniny polimerów Medisorb 50/50 low IV i R104 (seria II) wykazywały zmodyfikowaną kinetykę uwalniania w porównaniu z mikrosferami serii I. Zastosowanie 10% dodatku polimeru R104, będącego polimerem kwasu mlekowego o niskiej masie cząsteczkowej 'yl|pl Badane mikrosfery polimerowe z inkorporowaną bupiwakainą lub ropiwakainą spełniają wymogi ich pozajelitowego zastosowania w planowanych badaniach przedklinicznych wykorzystujących model zwierzęcy. Otrzymane metodą suszenia rozpyłowego mikrosfery serii I, II i III były posklejane i tworzyły duże aglomeraty co w połączeniu z ich rozmiarami mogło mieć wpływ na kinetykę uwalniania substancji leczniczej in vitro. Planowane zastosowanie badanych mikrosfer u zwierząt doświadczalnych wymaga zatem zawieszenia ich w roztworze wodnym, a następnie poddania krótkotrwałemu działaniu ultradźwięków. Dzięki tym zabiegom możliwe będzie uzyskanie jednolitej dyspersji substancji leczniczej. Wyniki oceny mikrosfer polimerowych z inkorporowanym środkiem znieczulenia miejscowego w badaniach in vitro wskazują na przedłużone uwalnianie substancji czynnej, co skonfrontowane zostanie z wynikami zaplanowanych badań, których celem jest biofarmaceutyczna ocena modelowej postaci mikrosfer polimerowych. Piśmiennictwo 1. Janicki S. Urzeczywistnienie idei leku wielokompartmentowego, Farm Pol. 1999; 55: 139-148. 2. Müller RH, Mäder K, Gohla S. Solid lipid nanoparticles (SLN) for controlled drug delivery – a review of the state of the art, Eur J Pharm Biopharm. 2000; 50: 161-177. 3. Müller R, Hildebrand GE (red.). Technologia nowoczesnych postaci leków. PZWL, Warszawa 1998. 4. Sznitowska M. Technologia mikrocząstek i nanocząstek jako nośników leku, Farm Pol. 2001; 57: 962-969. 5. Janicki S, Fiebig A, Sznitowska M. Farmacja stosowana. Podręcznik dla studentów farmacji. PZWL, Warszawa 2002. 6. Suffritti G. Toxicological evaluation of the incorporation of polymers and copolymers based on L-, D- and D,L-lactide and glycolide, 1997; www.ghimas.it/dentale/documenti/inglese/Toxicological%20Evaluation (06.09.2006) 7. Shive MS, Anderson JM. Biodegradation and biocompatibility of PLA and PLGA microspheres, Adv Drug Deliv Rev. 1997; 28: 5-24. 8. Janicki S, Sznitowska M. Kierunki doskonalenia postaci leku, Farm Pol. 1998; 54: 110-120. COPYRIGHT'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33. 9. Halkiewicz A, Janicki S. Mikrosfery jako postać leku do podawania pozajelitowego, Farm. Pol. 1995; 51: 836-846. 10. Curley J i wsp. Prolonged regional nerve blockade: Injectable biodegradable bupivacaine/polyester microspheres, Anesthesiology. 1996; 84: 1401-1410. 11. Le Corre P i wsp. Spray-dryed bupivacaine-loaded microspheres: in vitro evaluation and biopharmaceutics of bupivacaine following brachial plexus administration in sheep, Int J Pharm. 2002; 238: 191-203. 12. Zhang H i wsp. Bupivacaine-loaded biodegradable poly(lactic-co-glycolic) acid microspheres I. Optimization of the drug incorporation into the polymer matrix and modelling of drug release, Int J Pharm. 2008; 351: 244-249. 13. D’Souza SS, Faraj JA, DeLuca PP. A model-dependent approach to correlate accelerated with real time release from biodegradable microspheres, AAPS Pharm Sci Tech. 2005; 6: 553-564. 14. Ratajczak-Enselme M i wsp. Effect of epinephrine on epidural, intrathecal, and plasma pharmacokinetics of ropivacaine and bupivacaine in sheep, Br J Anaesth. 2007; 99: 881-890. 15. Ratajczak M. Technologia otrzymywania mikrosfer z kopolimerów kwasu mlekowego i glikolowego oraz bupiwakainy. Praca magisterska. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego, Poznaniu/Rennes 2002. 16. Saltzman WM, Olbricht WL. Building Drug Delivery into Tissue Engineering, Nature Reviews 2002; 1: 177-186. 17. Le Corre P i wsp. Spray-dryed bupivacaine-loaded microspheres: in vitro evaluation and biopharmaceutics of bupivacaine following brachial plexus administration in sheep, Int J Pharm. 2002; 238: 191-203. 18. Heading CE. Vivitrex (Alkermes/Cephalon), Curr Opin Investig Drugs. 2006; 7:81-88. Adres do korespondencji: dr n. farm. Monika Balcerkiewicz Katedra i Zakład Farmacji Klinicznej i Biofarmacji UM w Poznaniu ul. Św. Marii Magdaleny 14, 61-861 Poznań, tel. (61) 668 78 53 e-mail: [email protected]