pobierz

PRACA ORYGINALNA
Original Article
Acta Haematologica Polonica
2006, 37, Nr 4 str. 581–591
AGNIESZKA PLUTA, PIOTR SMOLEWSKI, BARBARA CEBULA,
KRZYSZTOF JAMROZIAK, AGNIESZKA WIERZBOWSKA, AGATA WRZESIEŃ-KUŚ,
TADEUSZ ROBAK
Ekspresja białek p73 i p53 w komórkach białaczkowych
a całkowite przeżycie chorych na ostrą białaczkę szpikową
Expression of p73 and p53 proteins in leukemic cells and survival of acute myeloid
leukemia patients
Z Katedry i Klinik Hematologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Tadeusz Robak
SŁOWA KLUCZOWE: Białko p73 – Białko p53 – Ostra Białaczka Szpikowa (OBS)
KEY WORDS:
p73 protein – p53 protein – Acute Myeloid Leukemia (AML)
STRESZCZENIE: Białko p73 należy do rodziny białek p53 i bierze udział w regulacji cyklu
komórkowego, aktywacji apoptozy oraz różnicowaniu i rozwoju komórek. Znaczenie ekspresji
białka p73 w nowotworach układu krwiotwórczego, w tym w ostrych białaczkach szpikowych
(OBS) nie jest jednoznacznie określone. Dlatego podjęliśmy badania, których celem była ocena
ekspresji białka p73 i białka p53 w komórkach białaczkowych oraz jej wpływ na rokowanie
u chorych na OBS.
Do badań zakwalifikowano 50 chorych na OBS, od których pozyskiwano komórki blastyczne.
Komórki te inkubowano z przeciwciałami przeciwko białku p73 oraz p53, a następnie oceniano
ekspresję badanych białek przy zastosowaniu cytometru przepływowego. Analizę statystyczną
przeprowadzono przy użyciu oprogramowania SPSS wersja 11.0.
U chorych na OBS stwierdzono ekspresję białka p73 w zakresie 0.1–65.86% komórek blastycznych. Poziom ekspresji p53 mieścił się w zakresie 0.03-56.91% komórek. Nie stwierdzono, zależności pomiędzy całkowitą odpowiedzią na leczenie, a poziomem ekspresji białka p73
(p=0.34), białka p53 (p=0.75), czy kooekspresją białek p53 i p73 (p=0.16). Trend w kierunku
dłuższego przeżycia obserwowano u chorych z większą ekspresją białka p73 (p=0.06). Wyższa
ekspresja białka p53 stanowiła korzystny czynnik prognostyczny i wiązała się ze znamiennie
dłuższym OS u chorych na OBS (p=0.04). Analizując równoczesną ekspresję białka p53 i p73
stwierdzono istotnie dłuższe przeżycie chorych, u których przed podjęciem leczenia znaleziono
kooekspresją obydwu białek w komórkach białaczkowych (p=0.01). Analiza za pomocą modelu
proporcjonalnego hazardu Coxa wykazała trend w kierunku dłuższego OS chorych z wyższą ekspresją p53 i p73 (p=0.05).
Podsumowując, wyniki przeprowadzonych badań sugerują, że kooekpresja białka p73 i p53
może mieć istotne znaczenie w rokowaniu chorych na OBS. Istnieje zatem potrzeba kontynuacji
badań na większych i bardziej jednolitych grupach chorych. Być może one pozwolą na jednoznaczną ocenę roli p73 i p53 u chorych na OBS.
70
A. PLUTA i wsp.
SUMMARY: The p73 protein is a new member of p53 family implicated in the regulation of
cell cycle, apoptosis and development. Prognostic significance of p73 protein is not clearly determined in the matological malignancies, especially in acute myeloid leukemia (AML). The
main objective of this study was to verify whether expression of p73 and p53 proteins has a prognostic impact on response to induction chemotherapy and overall survival (OS) of AML patients.
Intracellular expression of p73 and p53 proteins in leukemic blasts isolated from 50 AML patients was examined. Leukemic blasts were incubated with antibodies against p73 and p53 and
the expression of these proteins was analysed by using flow cytometry. Statistical analysis was
performed using SPSS version 11.0.
The p73 expression was detected in 0.1–65.86% blast cells. The expression of p53 was in range
0.03–56.91%. None of the analysed proteins showed predictive impact on probability of CR
achievement after induction regimen (p73, p=0.34; p53, p=0.75; p53 and p73, p=0.16). Trend towards longer OS was observed for the patients with higher expression of p73 protein (p=0.06).
AML patients with higher expression of p53 protein had significantly better OS as compared to
other patients (p=0.04). Interestingly simultaneous high expression of both p53 and p73 proteins
correlated with better overall OS of our AML cohort, as confirmed by univariate and multivariate
analyses (p=0.01 and p=0.05; respectively).
Concluding, these data indicate that co-expression p73 with p53 protein may play an important
role as a prognostic factor of AML patients. However to confirmed our observation, further research on p73 and p53 proteins is indispensable to determine the unambiguous role of this protein in AML patients.
WSTĘP
Białko p73 po raz pierwszy zostało opisane przez Kaghada i wsp. (1) w 1997 roku.
Białko p73, podobnie jak p63, należy do rodziny białek p53. Wszystkie białka tej rodziny biorą udział w regulacji cyklu komórkowego oraz aktywacji apoptozy. Ponadto
białka p73 i p63 są zaangażowane w różnicowanie i rozwój komórek (2, 3).
Białko p73 kodowane jest przez gen dla P73, zlokalizowany na chromosomie 1,
w locus 1p36. Składa się ono z domeny transaktywacyjnej (transactivation domain –
TA), domeny bogatej w prolinę (proline rich domain – PR), domeny wiążącej DNA
(DNA-binding domain – DBD), domeny oligomeryzacyjnej (oligomerization domainOD), części alfa (sterile alpha motif – SAM) oraz domeny podstawowej „po części
alfa” (post-SAM basic domain) (2). Istotny jest fakt, że domena wiążąca DNA w cząsteczce białka p73 w 79% składa się z tych samych aminokwasów co domena wiążąca
DNA w strukturze białka p53. Wiąże się to z aktywacją promotorów dla tych samych
genów, tj. Bax, PUMA, Noxa, p21/Waf, Mdm2, GADD4, Cyklina G oraz IGF-BP3
(1, 3). Stąd też wynika podobieństwo czynnościowe białka p73 i p53. W oparciu o tę
wiedzę wysunięto tezę, że białko p73 może pełnić kluczową rolę w indukcji apoptozy
w komórkach nowotworowych, szczególnie w tych wykazujących dezaktywację białka
p53.
Jednakże w przeciwieństwie do genu P53, gen P73 prowadzi do powstania wielu
izoform tego białka. Dotychczas opisano 11 powstających podczas obróbki posttranskrypcyjnej w wyniku alternatywnego „składania” (splicing) końca C. Należą do nich
Ekspresja białek p73 i p53 w komórkach białaczkowych
71
izoformy TAp73; α, β, γ, δ, ε, ζ, η, η1 oraz θ (4, 5, 6, 7). Ponadto na genie P73 istnieje
drugi promotor, który warunkuje powstanie wariantu nie posiadającego domeny transaktywacyjnej (ΔNp73) (3, 4, 8, 9).
Izoforma z domeną transaktywacyjną TAp73, podobnie jak p53, ma zdolność do
indukcji apoptozy, a w zależności od długości cząsteczki białka wykazuje silniejsze
lub słabsze działanie proapoptotyczne (4, 6).
W przeciwieństwie do TAp73 izoforma ΔNp73 ma działanie antyapototyczne. Ponadto wariant ten ma zdolności do hamowania aktywności TAp73 oraz p53. Hamowanie odbywa się na poziomie oligomeryzacji białka lub poprzez wiązanie kompetycyjne
do promotorów genów (5). Antyapoptotyczny potencjał ΔNp73 może mieć istotne znaczenie w hamowaniu apoptozy w komórkach nowotworowych, co może sugerować
jego właściwości jako onkogenu. W zdrowych komórkach istnieje równowaga pomiędzy izoformą proapoptotyczną i antyapoptotyczną, która może ulec zaburzeniu w komórka nowotworowych. Godny podkreślenia jest fakt, że białko Mdm2, które jest odpowiedzialne za degradację p53 warunkuje stabilność białka p73. Z kolei degradacja
p73 odbywa się za pośrednictwem ubikwityny (10).
Dotychczas przeprowadzono wiele badań oceniających ekspresję białka p73
w guzach litych. Wysoki poziom tego białka zazwyczaj korelował ze złym rokowaniem u chorych na raka piersi, płuc, jajnika, okrężnicy i odbytnicy (11, 12, 13, 14).
Znaczenie ekspresji białka p73 w nowotworach układu krwiotwórczego, w tym
w ostrych białaczkach szpikowych (OBS) nie jest jednoznacznie określone. Dlatego
podjęliśmy badania, których celem była ocena ekspresji białka p73 i białka p53 w komórkach białaczkowych oraz jej wpływ na rokowanie u chorych na OBS.
MATERIAŁ I METODY
Do badań zakwalifikowano 50 chorych na OBS leczonych w Klinice Hematologii
UM w Łodzi w latach 2003–2005 (Tabela 1). Czas całkowitego przeżycia (overall survival, OS) definiowano jako okres od rozpoznania choroby do zgonu lub ostatniej obserwacji.
Tabela 1. Charakterystyka chorych
Tabel 1. Patients characteristic
Mediana wieku (zakres), lata
<60 r.ż.
>60 r.ż.
Liczba chorych (%)
n=50
55 (28-78)
52 (28-59); n=34 (68)
73 (60-64); n=16 (32)
Płeć K/M
31/19 (62/38)
FAB
0
1
2
4
5
3 (6)
8 (16)
14 (28)
21 (42)
2 (4)
72
A. PLUTA i wsp.
6
7
Status przed leczeniem:
de novo
pierwotnie lekooporna
nawrotowa
wtórna
1 (2)
1 (2)
36 (72)
8 (16)
5 (10)
1 (2)
Cytogenetyka (SWOG)
korzystna
pośrednia
niekorzystna
brak podziałów
ND
0
15 (30)
12 (24)
6 (12)
16 (32)
Stan ogólny w momencie rozpoznania (wg WHO)
0
0
1
23 (46)
2
15 (30)
3
8 (16)
4
4 (8)
Odsetek blastów (szpik kostny)
Me 70,5 (26-100)
WBC (ul)
Me 23,7 x103 (0,34-321x103)
Hemoglobina (g/dl)
Me 8,05 (5,5-13,2)
Płytki krwi
Me 48x103 (1-144x103)
LDH (mg)
Rodzaj
zastosowanego
leczenie:
3+7
CLAG-M
HU, Mel., FP16, 6MP
2+5, 3+3, cykl Australijski
bez leczenia
Me 292,5 (100-2746)
n=26 (52)
n=7 (14)
n=12 (24)
n=3 (6)
n=2 (4)
Objaśnienie skrótów: 3+7 – daunorubicyna, cytozar; CLAG-M – clabrybina, cytozar, mitoksantron,
G-CFF; HU – hydroksymocznik; Mel. – melfalan; FP16 – etopozyd; 2+5 – daunorubicyna, cytozar; 6MP
– 6 merkaptopuryna; 3+3 – daunorubicyna cytozar; cykl Australijski – cytozar mitoksantron.
Od chorych na OBS z liczbą blastów we krwi obwodowej powyżej 2000/μl pobierano 2,7 ml krwi obwodowej na EDTA. U chorych z obwodową blastozą niższą niż
2000/μl pobierano 2 ml szpiku kostnego na EDTA. Komórki jednojądrowe izolowano
za pomocą separacji w gradiencie gęstości odczynnika Ficoll-Histopaque 1077 (SIGMA Aldrich, USA). Komórki te przenoszono do 1 ml roztworu PBS i wirowano przez
5 min, 1100 obr/min a następnie usuwano supernatant. Czynność tę powtarzano dwukrotnie. Tak przygotowane komórki zawieszano w 0,5 ml PBS. W celu oceny fenotypu
komórki wykorzystywano 50μl zawiesiny komórek, a pozostałą część premabilizowano w 1% paraformaldehydzie (SIGMA Aldrich, USA) i utrwalano. Tak przygotowane
Ekspresja białek p73 i p53 w komórkach białaczkowych
73
komórki po odpłukaniu w buforze PBS inkubowano przez 1 min w 0,005% roztworze
saponiny i ponownie płukano w PBS. W kolejnym etapie komórki inkubowano przez
90 min w temperaturze pokojowej z pierwszorzędowymi przeciwciałami monoklonalnymi skierowanymi przeciwko-p53 (DAKO, Dania; rozcieńczenie 1:10) oraz przeciwko-p73 (NeoMarkers, USA; rozcieńczenie 1:10). Następnie komórki płukano i inkubowano przez 60 min w ciemności, w temperaturze pokojowej, z odpowiednim przeciwciałem drugorzędowym, sprzężonym z fluoresceiną (FITC). Po zakończeniu inkubacji komórki płukano, dodawano 400 μl PBS i dokonywano odczytu fluorescencji
przy zastosowaniu cytometru przepływowego (FacsCalibur, Beton Dickinson, USA).
Kontrole stanowiły odczyty z próbek inkubowanych z odpowiednio dobranymi przeciwciałami izotopowymi. Oceniano odsetek komórek wykazujących ekspresję danego
białka.
Analizę statystyczną przeprowadzono przy użyciu oprogramowania SPSS wersja
11.0. Wyniki przedstawiono w formie median i zakresów wartości. Różnice pomiędzy
poszczególnymi parametrami badano przy użyciu nieparametrycznego testu Mann-Whitney’a. Prawdopodobieństwo osiągnięcia CR w zależności od ekspresji poszczególnych białek analizowano przy zastosowaniu testu regresji logistycznej. Analizy
krzywych przeżycia dokonywano przy użyciu testu log-rank oraz za pomocą modelu
proporcjonalnego hazardu Coxa (analiza wielowariancyjna). Jako próg istotności statystycznej przyjęto p<0.05.
WYNIKI
W chorych na OBS stwierdzono ekspresję białka p73 w zakresie 0.1–65.86% komórek blastycznych (Me=1.70 %). Poziom ekspresji p53 mieścił się w zakresie 0.03–
56.91% komórek (Me=0.83%).
W badanej grupie (n=50) do intensywnego leczenia indukującego (schemat daunorubicyna + cytarabina, 3+7, lub Cladribina, Arabinozyd cytozyny, Mitoxantron,
G-CSF, CLAG-M) zakwalifikowano 36 (72%) chorych. CR uzyskano u 13 (36%) chorych, brak odpowiedzi na leczenie stwierdzono u 20 (56 %) chorych. Ponadto obserwowano 3 (8%) wczesne zgony chorych. Nie zaobserwowano częściowej odpowiedzi
na leczenie. Mediana czasu obserwacji w grupie poddanej intensywnej chemioterapii
wyniosła 5 miesięcy (zakres: 1–27 miesięcy).
Analizując prawdopodobieństwo osiągnięcia CR w zależności od ekspresji poszczególnych białek nie stwierdzono, zależności pomiędzy całkowitą odpowiedzią na
leczenie, a poziomem ekspresji białka p73 (p=0.34), białka p53 (p=0.75), czy kooekspresją białek p53 i p73 (p=0.16).
W analizie jednowariancyjnej, u chorych poniżej 60 roku życia obserwowano istotnie statystycznie dłuższe OS w porównaniu z chorymi powyżej 60 roku życia (14 vs 6
miesięcy, p<0.001) (Rycina 1). Trend w kierunku dłuższego przeżycia obserwowano
również u chorych z większą ekspresją białka p73 (8.5 vs 6.2 miesiąca, p=0.06) (Rycina 2). Wyższa ekspresja białka p53 stanowiła korzystny czynnik prognostyczny i wiązała się ze znamiennie dłuższym OS u chorych na OBS (14 vs 6.2 miesięcy, p=0.04)
74
A. PLUTA i wsp.
(Rycina 3). Analizując równoczesną ekspresję białka p53 i p73 stwierdzono istotnie
dłuższe przeżycie chorych, u których przed podjęciem leczenia znaleziono koekspresją
obydwu białek w komórkach białaczkowych (mediana nie osiągnięta vs 6.2 miesiąca,
p=0.01) (Rycina 4).
Ryc. 1. Całkowite przeżycie chorych w zależności od wieku
Fig. 1. Overall survival and patients age
Ekspresja białek p73 i p53 w komórkach białaczkowych
Ryc. 2. Całkowite przeżycie chorych w zależności od ekspresji białka p73
Fig. 2. Overall survival and p73 protein expression
Ryc. 3. Całkowite przeżycie chorych w zależności od ekspresji białka p53
Fig. 3. Overall survival and p53 protein expression
Ryc. 4. Całkowite przeżycie chorych w zależności od jednoczesnej ekspresji białka p53 i p73
Fig. 4. Overall survival and simultaneous p53 and p73 protein expression
75
76
A. PLUTA i wsp.
Powyższe wyniki upoważniły nas do przeprowadzenia wielowariancyjnej analizy
przeżycia za pomocą modelu proporcjonalnego hazardu Coxa. Wykazano trend w kierunku dłuższego OS chorych z wyższą ekspresją p53 i p73. Współczynnik ryzyka (hazard ratio, HR) wynosił 0.34, przy 95%CI 0.11–1.04 (p=0.05). U chorych w wieku
≤60 lat OS było statystycznie znamiennie dłuższe w porównaniu z chorymi <60 roku
życia (HR=4.8, 95%CI 0.33–1.80, p=0.00004).
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Przeprowadzone badania sugerują, że ocena ekspresji białek p53 i p73 może być
ważnym elementem rokowniczym u chorych na OBS. Wykazano, że koekspresja białek p53 i p73 w komórkach białaczkowych stanowi korzystny czynnik prognostyczny,
korelując znamiennie z dłuższym OS. Wyższa ekspresja samego białka p53 wiązała się
także z dłuższym całkowitym przeżyciem w analizowanej grupie chorych. Obserwowano również trend w kierunku dłuższego przeżycia u chorych z większą ekspresją
białka p73.
W przedstawionym badaniu ekspresję białka p73 obserwowaliśmy w 0.10–66%
komórek blastycznych. Peters i wsp. (15) badając 10 chorych na OBS za pomocą techniki Western blot stwierdzili silną ekspresję p73 u jednego chorego, u jednego średnią i
u trzech niską, a w pięciu przypadkach nie wykryli eksresji p73. Sahu i wsp. (16)
stwierdzili nadeskpresję białka p73 u 30% chorych na OBS. Badania te prowadzono z
zastosowaniem metod immunohistochemicznych i Western blotu, więc nie można ich
porównać z wynikami uzyskanymi przez nas. W większości dotychczas prowadzonych
badań oceniano ekspresję mRNA (masanger RNA, informacyjny RNA) dla białka p73.
W badaniach tych stwierdzono p73 mRNA w 75 do 96% komórek blatyczych chorych
na OBS (15, 17, 18). Jednak wyników badań oceniających ekspresję p73 mRNA i białka p73 nie można porównywać, gdyż w komórkach może dojść do zahamowania powstawania białka z mRNA. W związku z tym ekspresja mRNA p73 nie jest równoznaczna z ekspresją białka p73.
W naszym badaniu odsetek komórek z ekspresją p53 wyniósł od 0.03 do 57%.
Ekspresję białka p53 w komórkach białaczkowych oceniało wielu badaczy, jednak ze
względu na różne techniki zastosowane w tych badaniach wyniki te są trudne do porównania. W badaniach Cavalcantiego i wsp. (19) ekspresja białka p53 oceniana była
za pomocą cytometru przepływowego. U 28 chorych na OBS białko p53 obecne było u
53% chorych. W badaniach prowadzonych przez Kurotaki i wsp. (20) zastosowano
metody immunohistochemicze. U wszystkich 13 chorych na OBS stwierdzono ekspresję białka p53, w 10–40% komórek (20). Paydas i wsp. (21) obserwowali 29% komórek pozytywnych. Natomiast Kitagawa i wsp. (22) w badaniach immunohistochemicznych prowadzonych na 42 osobowej grupie chorych na OBS ekspresję p53 stwierdzili
jedynie u 5% chorych. Przyczyną dużych różnic w ekspresji białka p53 w różnych badaniach może być zróżnicowanie populacji chorych, w tym odsetku chorych na OBS
de novo, chorych pierwotnie lekoopornych i chorych z białaczką nawrotową
Ekspresja białek p73 i p53 w komórkach białaczkowych
77
W przedstawionym badaniu stwierdziliśmy silny trend dłuższego przeżycia u chorych na OBS z ekspresją białka p73 powyżej mediany w porównaniu z chorymi z ekspresją p73 poniżej mediany (p=0.062). Na tej podstawie można podejrzewać, że w badanej grupie chorych za wyższą ekspresję białka p73 prawdopodobnie odpowiada jedna z jego izoform proapoptotycznych. Dotychczas nie opublikowano innych badań
oceniających wpływu ekspresji p73 na przeżycie chorych na OBS.
W komórkach nowotworowych często dochodzi do mutacji genu P53, co powoduje zahamowanie procesu apoptozy. Stwierdza się wówczas akumulację zmutowanej
postaci białka p53 w komórce. Białko to nie ma zdolności regulacji cyklu komórkowego. Z tego względu w przedstawionym badaniu analizowałam całkowite przeżycie chorych w zależności od ekspresji niezmutowanego (wild type) białka p53. Stwierdziliśmy
dłuższe przeżycie u chorych z ekspresją p53 powyżej mediany w porównaniu z chorymi z ekspresją p53 poniżej mediany (p=0.044). W badaniach prowadzonych przez Nakano i wsp. (23) ekspresja białka p53 w komórkach, bez mutacji genu P53 była skojarzona z dobrym rokowaniem. Natomiast Kasimir-Bauer i wsp. (24) opisali skrócenie
czasu przeżycia u chorych z jednocześnie podwyższoną ekspresją białka p53 i Bcl-2
lub p53 i P-gp. W badaniach oceniających wpływ mutacji genu dla białka p53 na przeżycie chorych na OBS mutacje genu P53 stwierdzano u 4.5–33% przypadków, co korelowało z krótszym OS (25, 23). Nasze badania potwierdziły znaczenie wysokiej ekspresji p53 jako korzystnego czynnika rokowniczego.
Obserwacja dłuższego przeżycia u chorych z wyższą ekspresją p53 i trend do dłuższego przeżycia u chorych z wyższą ekspresją p73 skłania do łącznej oceny tych białek. Stwierdzono istotnie statystycznie dłuższe przeżycie chorych z łączną wyższą ekspresją białka p53 i p73. Zależność ta może wynikać z większej gotowości komórek do
apoptozy, wyrażonej wysoką ekspresją białek regulatorowych. W piśmiennictwie nie
napotkano wcześniejszej jednoczesnej analizy tych parametrów.
W przedstawionym badaniu ekspresja białka p73 nie miała wpływu na wyniki leczenia. Natomiast Rizzo i wsp. stwierdzili korelację pomiędzy niską ekspresją izoformy antyapoptotycznej (ΔNp73), a dobrą odpowiedzią na leczenie u chorych na ostrą
białaczkę promielocytową (17). Ponadto w badaniach oceniających mechanizm działania azacytydyny w OBS stwierdzono udział białka p73 w proces zaprogramowanej
śmierci komórki (26). Na podstawie tych pojedynczych doniesień wydaje się, że ekspresja p73 być istotna dla wyników leczenia chorych na OBS.
W naszych badaniach nie stwierdziliśmy wpływu ekspresji białka p53 na odpowiedź na leczenie. Brak wpływu białka p53 na wyniki leczenie chorych na OBS wykazała również Kasimir-Bauer i wsp. (27).
Brak korelacji pomiędzy ekspresją badanych białek, a odpowiedzią na leczenie
może wynikać z niewielkiej liczby chorych włączonych do badania i poddanych intensywnej chemioterapii (n=36). Ponadto ta grupa chorych cechowała się dużą różnorodnością pod względem statusu choroby i rodzaju otrzymanego leczenia, co też mogło
mieć wpływ na poziom ekspresji badanych białek.
W podsumowaniu, wyniki przeprowadzonych badań sugerują, że kooekpresja białek p73 i p53 może mieć istotne znaczenie w rokowaniu chorych na OBS. Istnieje za-
78
A. PLUTA i wsp.
tem potrzeba kontynuacji badań na większych i bardziej jednolitych grupach chorych.
Być może one pozwolą na jednoznaczną ocenę roli p73 i p53 u chorych na OBS.
PODZIĘKOWANIA
Praca finansowana z grantu Komisji Badań Naukowych Nr 507-11-272
PIŚMIENNICTWO
1. Kaghad M, Bonnet H, Yang A, Creancier L, Biscan JC, Valent A, Minty A, Chalon P, Lelias
JM, Dumont X, Ferrara P, McKeon F, Caput D. Monoallelically expressed gene related to p53 at 1p36, a
region frequently deleted in neuroblastoma and other human cancers. Cell 1997; 90: 809–819.
2. Pluta A, Nyman U, Joseph B, Robak T, Zhivotovsky B, Smolewski P.The role of p73 in hematological malignancies. Leukemia. 2006; 20: 757–766.
3. Melino G, De Laurenzi V, Vousden KH. p73: Friend or foe in tumorigenesis. Nat Rev Cancer
2002; 2: 605–615.
4. Ueda Y, Hijikata M, Takagi S, Chiba T, Shimotohno K. New p73 variants with altered C-terminal structures have varied transcriptional activities. Oncogene 1999; 18: 4993–4998.
5. Ishimoto O, Kawahara C, Enjo K, Obinata M, Nukiwa T, Ikawa S. Possible oncogenic potential
of deltaNp73: a newly identified isoform of human p73. Cancer Res 2002; 62: 636–641.
6. De Laurenzi V, Costanzo A, Barcaroli D, Terrinoni A, Falco M, Annicchiarico-Petruzzelli M,
Levrero M, Melino G. Two new p73 splice variants, gamma and delta, with different transcriptional activity. J Exp Med 1998; 188: 1763–1768.
7. De Laurenzi VD, Catani MV, Terrinoni A, Corazzari M, Melino G, Costanzo A, Levrero M,
Knight RA. Additional complexity in p73: induction by mitogens in lymphoid cells and identification of
two new splicing variants epsilon and zeta. Cell Death Differ 1999; 6: 389–390.
8. Melino G, Lu X, Gasco M, Crook T, Knight RA. Functional regulation of p73 and p63: development and cancer. Trends Biochem Sci 2003; 28: 663–670.
9. Stiewe T, Putzer BM. Role of p73 in malignancy: tumor suppressor or oncogene? Cell Death
Differ 2002; 9: 237–245
10. Dulloo I, Sabapathy K. Transactivation-dependent and -independent regulation of p73 stability. J
Biol Chem 2005; 280: 28203–28214.
11. Sun XF. p73 overexpression in a prognostic factor in patients with colorectal adenocarcinoma.
Clin Cancer Res 2002; 8: 165–170.
12. Dominguez G, Silva JM, Silva J, Garcia JM, Sanchez A, Navarro A, Gallego I, Provencio M,
Espana P, Bonilla F. Wild type overexpression and high-grade malignancy in breast cancer. Breast Cancer
Res 2001; 66: 183–190.
13. Ng SW, Yiu GK, Liu Y, Huang LW, Palnati M, Jun SH, Berkowitz RS, Mok SC. Analysis of
p73 in human borderline and invasive ovarian tumor. Oncogene 2000; 19:1885–1890.
14. Uramoto H, Sugio K, Oyama T, Nakata S, Ono K, Morita M, Funa K, Yasumoto K. Expression
of deltaNp73 predicts poor prognosis in lung cancer. Clin Cancer Res 2004; 10: 6905–6911.
15. Peters UR, Tschan MP, Kreuzer KA, Baskaynak G, Lass U, Tobler A, Fey MF, Schmidt CA.
Distinct expression patterns of the p53-homologue p73 in malignant and normal hematopoiesis assessed
by a novel real-time reverse transcription-polymerase chain reaction assay and protein analysis. Cancer
Res. 1999 ;59:4233–4236.
16. Sahu GR, Mishra R, Nagpal JK, Das BR. Alteration of p73 in acute myelogenous leukemia. Am
J Hematol. 2005; 79: 1–7.
Ekspresja białek p73 i p53 w komórkach białaczkowych
79
17. Rizzo MG, Giombini E, Diverio D, Vignetti M, Sacchi A, Testa U, Lo-Coco F, Blandino G.
Analysis of p73 expression pattern in acute myeloid leukemias: lack of DeltaN-p73 expression is a frequent feature of acute promyelocytic leukemia. Leukemia. 2004; 18: 1804–1809.
18. Tschan MP, Grob TJ, Peters UR, Laurenzi VD, Huegli B, Kreuzer KA, Schmidt CA, Melino G,
Fey MF, Tobler A, Cajot JF. Enhanced p73 expression during differentiation and complex p73 isoforms
in myeloid leukemia. Biochem Biophys Res Commun. 2000; 277: 62–65.
19. Cavalcanti GB Jr, da Cunha Vasconcelos F, Pinto de Faria G, Scheiner MA, de Almeida Dobbin
J, Klumb CE, Maia RC. Coexpression of p53 protein and MDR functional phenotype in leukemias: the
predominant association in chronic myeloid leukemia. Cytometry B Clin Cytom. 2004; 61: 1–8.
20. Kurotaki H, Tsushima Y, Nagai K, Yagihashi S. Apoptosis, bcl-2 expression and p53 accumulation in myelodysplastic syndrome, myelodysplastic-syndrome-derived acute myelogenous leukemia and
de novo acute myelogenous leukemia. Acta Haematol. 2000; 102: 115–123
21. Paydas S. p53 protein expression in leukemias. Acta Oncol. 1995; 34: 23–26.
22. Kitagawa M, Yoshida S, Kuwata T, Tanizawa T, Kamiyama R. p53 expression in myeloid cells
of myelodysplastic syndromes. Association with evolution of overt leukemia. Am J Pathol. 1994; 145:
338–344.
23. Nakano Y, Naoe T, Kiyoi H, Kitamura K, Minami S, Miyawaki S, Asou Kuriyama K, Kusumoto
S, Shimazaki C, Akiyama H, Saito K, Nishimura M, Motoji T,Shinagawa K, Saito H, Ohno R. Prognostic
value of p53 gene mutations and the product expression in de novo acute myeloid leukemia. Eur J Haematol. 2000; 65: 23–31.
24. Kasimir-Bauer S, Beelen D, Flasshove M, Noppeney R, Seeber S, Scheulen ME. Impact of the
expression of P glycoprotein, the multidrug resistance-related protein, bcl-2, mutant p53, and heat shock
protein 27 on response to induction therapy and long-term survival in patients with de novo acute myeloid
leukemia. Exp Hematol. 2002; 30: 1302–1308
25. Melo MB, Ahmad NN, Lima CS, Pagnano KB, Bordin S, Lorand-Metze I, SaAd ST, Costa FF.
Mutations in the p53 gene in acute myeloid leukemia patients correlate with poor prognosis. Hematology.
2002; 7: 13–19.
26. Schmelz K, Wagner M, Dorken B, Tamm I. 5-Aza-2'-deoxycytidine induces p21WAF expression by demethylation of p73 leading to p53-independent apoptosis in myeloid leukemia. Int J Cancer.
2005; 114: 683–695.
27. Kasimir-Bauer S, Ottinger H, Meusers P, Beelen DW, Brittinger G, Seeber S, Scheulen ME. In
acute myeloid leukemia, coexpression of at least two proteins, including P-glycoprotein, the multidrug resistance-related protein, bcl-2, mutant p53, and heat-shock protein 27, is redictive of the response to induction chemotherapy. Exp Hematol. 1998; 26: 1111–1117.
Praca wpłynęła do Redakcji 21.11.2006 r. i została zakwalifikowana do druku 4.01.2007 r.
Adres Autora:
Katedra i Klinika Hematologii UM
ul. Pabianicka 62
93-513 Łódź