Program przygotowania maturzystów do tworzenia bibliografii

Program przygotowania maturzystów do tworzenia bibliografii
załącznikowej i gromadzenia materiałów pomocniczych do prezentacji
na egzaminie ustnym z języka polskiego1
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
W związku z wprowadzeniem nowej matury na biblioteki szkół
ponadgimnazjalnych, a także na inne biblioteki, w szczególności
pedagogiczne, spadło wiele nowych obowiązków. Należało się spodziewać
zwiększenia aktywności czytelniczej uczniów klas maturalnych i wzrostu
częstotliwości odwiedzin bibliotek, zwłaszcza w wydziałach informacyjnych.
Przewidując taką sytuację w PBW w Opolu opracowano i wdrożono
program pomocy maturzystom w przygotowaniu się do prezentacji na
ustnym egzaminie z języka polskiego. Program zakładał przede wszystkim
wdrażanie uczniów do prowadzenia bibliotecznych kwerend i samodzielnej
pracy samokształceniowej związanej z tematami prezentacji.
Adresatami programu są uczniowie klas maturalnych
ponadgimnazjalnych w Opolu i w województwie opolskim.
szkół
Cele edukacyjne programu:
Celem programu jest pomoc maturzystom w przygotowaniu
bibliografii załącznikowej i materiałów pomocniczych niezbędnych do
efektywnej prezentacji na ustnym egzaminie maturalnym z języka
polskiego.
Z tak sformułowanych celów ogólnych programu wynikają
następujące cele szczegółowe:
• zapoznanie uczniów z dostępnymi w bibliotece źródłami informacji i
sposobami ich wykorzystywania w procesie samokształcenia,
• kształtowanie umiejętności samodzielnego korzystania z warsztatu
informacyjno-bibliograficznego biblioteki pedagogicznej,
• zapoznanie uczniów z elementami opisu bibliograficznego różnego
typu wydawnictw,
• zapoznanie uczniów z zasadami sporządzania bibliografii
załącznikowej oraz przypisów bibliograficznych,
1
Tekst jest fragmentem referatu wygłoszonego na konferencji „Biblioteki pedagogiczne wobec wyzwań
współczesnej oświaty”, która odbyła się w dniach 11-12 maja 2006 roku w Kaliszu.
1
• zachęcanie uczniów do samodzielnej pracy nad tematem prezentacji
maturalnej,
• ćwiczenie umiejętności niezbędnych w przygotowaniu do egzaminu
wewnętrznego.
Przewidując wielkie nasilenie zainteresowanie pomocą bibliograficzną i
merytoryczną, Dział Informacji PBW przygotował długofalową strategię prac
z maturzystami. Przebiega ona w kilku etapach.
Etapy wdrażania programu:
1. W odpowiedzi na zapotrzebowanie środowiska oświatowego Wydział
Informacji i Promocji zorganizował następujące szkolenia na temat
nowej matury z języka polskiego:
• „Edukacja czytelnicza i medialna jako forma przygotowania
uczniów do wewnętrznej matury z języka polskiego” - spotkanie
metodyczne z Ewą Nowel – autorką programu edukacji
czytelniczej i medialnej dla szkół ponadgimnazjalnych, członkiem
Kolegium Redakcyjnego czasopisma „Język Polski w Liceum”;
• „Nowa matura z języka polskiego” – spotkanie metodyczne z
Bogdanem Kozakiem, współautorem książki „Nowa matura z
języka polskiego. Praktyczne przygotowanie do egzaminu”;
• „Jak przygotować ucznia do nowej matury z języka polskiego?” –
13-godzinne warsztaty, w których wzięło udział 55 nauczycieli.
2. Kolejnym etapem było zapoznanie się z zagadnieniami
maturalnymi przygotowanymi przez pedagogów z poszczególnych szkół
ponadgimnazjalnych. W efekcie podjęto decyzję o przygotowaniu i
wdrożeniu programu przygotowującego maturzystów do prezentacji na
egzaminie ustnym z języka polskiego.
3. Przygotowanie kartoteki tekstowej dotyczącej motywów i wątków w
literaturze i sztuce. Kartoteka tekstowa liczy 65 haseł skorelowanych z
tematami proponowanymi uczniom przez szkoły i jest na bieżąco
uzupełniana i rozszerzana.
2
4. Wprowadzanie do automatycznej bazy SOWA 2 opisów z
tradycyjnych (kartkowych) kartotek zagadnieniowych. Wprowadzono
opisy bibliograficzne dotyczące następujących zagadnień:
- Motywy literackie,
- Motywy i wątki w sztuce,
- Motywy i wątki w filmie,
- Motywy i wątki w muzyce.
5. Przygotowanie słownika motywów i wątków literackich. Słownik liczy
aktualnie około 600 haseł i zawiera około 5000 opisów bibliograficznych.
Jest nadal uzupełniany i redagowany. Opisy bibliograficzne pochodzą
zarówno z baz PBW w Opolu, a także z baz Biblioteki Narodowej
dostępnych w Internecie, w szczególności z Przewodnika
Bibliograficznego i Bibliografii Zawartości Czasopism.
6.
Przygotowanie
zestawień
bibliograficznych
dotyczących
najpopularniejszych zagadnień maturalnych, np.:
- „ Motyw dziecka w literaturze i sztuce”,
- „”Miłość siłą budującą czy niszczącą”,
- „ Różnorodne ujęcia motywu śmierci w literaturze i sztuce”.
7. Przeprowadzenie lekcji bibliotecznych dotyczących warsztatu
informacyjnego biblioteki, podczas których zapoznano uczniów ze
sposobami wyszukiwania literatury na określony temat poprzez pracę z
katalogami bibliotecznymi, zarówno tradycyjnymi (kartkowymi) jak i
zautomatyzowanymi. Zapoznano także uczniów z rodzajami kartotek,
źródłami informacji pośredniej (np. Bibliografią Zawartości Czasopism,
Przewodnikiem Bibliograficznym) oraz bezpośredniej (np. wskazanie
słowników, encyklopedii).
Podczas tych zajęć maturzyści zaznajomili się również ze strukturą
organizacyjną PBW w Opolu oraz z pracą poszczególnych wydziałów
biblioteki (zwłaszcza Wydziałem Informacji i Promocji, Wypożyczalnią,
Czytelnią i Wypożyczalnią Zbiorów Audiowizualnych).
8. Przeprowadzenie cyklu lekcji bibliotecznych na temat sporządzania
bibliografii załącznikowej. Podczas tych zajęć wykorzystywane były
najnowsze normy:
- PN-ISO 690: 2002 Dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Zawartość,
forma i struktura,
3
- PN-ISO 690: 1999 Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne.
Dokumenty elektroniczne i ich części.
Główne cele tych lekcji wynikały z potrzebnych uczniowi umiejętności,
które zastosuje przy samodzielnym przygotowaniu swojej prezentacji.
Były to następujące zamierzenia szczegółowe:
- zapoznanie uczniów z pojęciami: opis bibliograficzny, bibliografia
załącznikowa, przypisy bibliograficzne, norma, ISBN,
- zapoznanie uczniów z ogólnymi zasadami sporządzania bibliografii
załącznikowej i przypisów bibliograficznych,
- kształcenie umiejętności samodzielnego sporządzania opisów
bibliograficznych różnego typu wydawnictw (wydawnictw zwartych,
wydawnictw ciągłych, artykułów z wydawnictw zwartych, artykułów z
wydawnictw ciągłych, dokumentów elektronicznych, materiałów
publikowanych w Internecie).
9. Bieżące bibliografowanie artykułów o tematyce związanej z
zagadnieniami maturalnymi, zwrócenie szczególnej uwagi na wszelkie
materiały pomocnicze dla nauczycieli i uczniów.
10.
Praca indywidualna z czytelnikiem – pomoc w wyszukiwaniu
materiałów bibliograficznych na dany temat.
Podsumowanie
Praca informacyjno-bibliograficzna na rzecz maturzystów spotkała się
z dużym odzewem ze strony uczniów. Jako jedyny Wydział Informacyjny
w Opolu obsługiwaliśmy również maturzystów z innych miejscowości,
często przyjeżdżających z krańców województwa. Odpowiadaliśmy
również na zapytania nauczycieli dotyczące bibliografii załącznikowej i
udostępnialiśmy im opracowane w Wydziale materiały szkoleniowe.
Wydział Informacji i Promocji od września 2004 roku do kwietnia 2005
roku, a więc w czasie przygotowywania prezentacji, odwiedziło 1045
uczniów z Opola i województwa opolskiego. Dla porównania w roku
2004, w miesiącach od stycznia do sierpnia, Informatorium obsłużyło
156 uczniów, a w roku 2003 – 136 uczniów.
Z lekcji bibliotecznych dotyczących aparatu informacyjnobibliograficznego PBW w Opolu oraz zasad sporządzania bibliografii
załącznikowej skorzystało 360 uczniów.
4