Depresja – czy jeszcze zaœwieci słońce?

5. Tydzień Mózgu w Poznaniu
11-15 marca 2013 r.
Prof. dr hab. Janusz Rybakowski
Klinika Psychiatrii Dorosłych
Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
SESJA: PAMIĘĆ I POKONYWANIE DEPRESJI
Poniedziałek – 14 marca 2013 r., g. 18.00
DEPRESJA – CZY JESZCZE ZAŚWIECI SŁOŃCE?
Depresja jest fenomenem psychicznym obecnym w naszej cywilizacji od 25
wieków. W 5 wieku przed naszą erą, szkoła Hipokratesa wprowadziła na to
zjawisko nazwę melancholia (od nadmiaru czarnej żółci – melaena chole), a
popularyzacja nazwy depresja następuje od przełomu XIX i XX wieku naszej ery.
Wskaźniki zachorowania na depresję wykazują tendencję wzrostową, a za kilka
lat, wg prognoz Światowej Organizacji Zdrowia, depresja stanie się drugą
przyczyną niepełnosprawności populacji ludzkiej, po chorobach serca.
Depresja stanowi uniwersalną reakcję organizmu człowieka, sterowaną przez
ośrodkowy układ nerwowy, na sytuację utraty rzeczywistej lub wyobrażonej, na
działanie stresorów psychospołecznych i biologicznych oraz na niemożność
realizacji celów życiowych. Z punktu widzenia psychiatrii ewolucyjnej reakcja o
charakterze depresji ma znaczenie adaptacyjne w sytuacji ograniczonego dostępu
dóbr. Depresja jest chorobą groźną dla życia, gdyż około jedna piąta osób z
depresją dokonuje skutecznego zamachu samobójczego.
W patogenezie depresji istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne. Są one
większe wtedy, gdy depresja stanowi element choroby afektywnej
dwubiegunowej (maniakalno-depresyjnej). W predyspozycji genetycznej bierze
udział kilkadziesiąt różnych genów, związanych m.in. z układem stresu,
mózgowym układem nagrody, układami neurohormonalnymi oraz rytmami
biologicznymi okołodobowymi i okołorocznymi. W ujawnieniu się depresji często
biorą udział czynniki psychologiczne (stresowe) oraz czynniki biologiczne (np.
hormonalne).
W leczeniu depresji podstawową rolę odgrywa farmakoterapia za pomocą leków
przeciwdepresyjnych. W depresji sezonowej skuteczna jest fototerapia. Dla
leczenia i profilaktyki depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej
stosuje się leki normotymiczne. W depresji lekoopornej używane są różne
metody potencjalizacji farmakologicznej, terapia elektrowstrząsowa oraz inne
eksperymentalne metody zabiegowe. Psychoterapia wspierająca i edukacyjna jest
konieczna we wszystkich przypadkach depresji. Stosuje się również metody
bardziej specyficzne, z których najbardziej popularna jest psychoterapia
behawioralno-poznawcza. Psychoterapia w istotny sposób polepsza efekt
leczenia farmakologicznego, a w przypadkach depresji o niewielkim nasileniu
może je nawet zastąpić u niektórych pacjentów.