Modraszek nausitous

Modraszek
Nazwa zwierzaka
nausitous
Maculinea nausithous
(Bergsträsser, 1779)
Modraszek nausitous
stawonogi, owady, motyle,
modraszkowate
Opis gatunku
Mo˝liwoÊç pomylenia z innymi
gatunkami
Samce mo˝na pomyliç z pokrewnymi gatunkami, modraszkiem telejusem – Maculinea teleius (Bgstr.) i modrasz-
Cechy biologiczne
Rozmna˝anie
Gatunek posiada jedno pokolenie w ciàgu sezonu,
Motyle pojawiajà si´ od po∏owy lipca do koƒca sierpnia. Gàsienice ˝yjà poczàtkowo w g∏ówkach kwiatowych krwiÊciàga lekarskiego (Sanguisorba officinalis
L.), potem schodzà na ziemi´, gdzie sà znajdowane
i adoptowane przez mrówki z gatunku Myrmica rubra
L., które przenoszà je do swoich mrowisk, gdzie
gàsienice odbywajà swój dalszy rozwój, ˝ywiàc si´ larwami mrówek. Przepoczwarczenie odbywa si´ w mrowisku. Motyl natychmiast po wyjÊciu poczwarki opuszcza mrowisko (Figurny & Tomaszewicz, 1997; Stankiewicz & Sielezniew, 2002).
AktywnoÊç
Motyl prowadzi dzienny tryb ˝ycia. Odwiedza bardzo niewiele gatunków kwiatów. Najcz´Êciej siada na kwiatach roÊliny pokarmowej swoich gàsienic – krwiÊciàgu lekarskim
(Sanguisorba officinalis L.), rzadko na sierpiku barwierskim
(Serratula tinctoria L.) i wyce ptasiej (Vicia cracca L.).
Cechy ekologiczne
Samiec
1061
Gatunek zwiàzany jest, podobnie jak modraszek telejus,
z wilgotnymi ∏àkami, torfowiskami niskimi oraz torfowiskami w´glanowymi [1410, 1510]. Jednak˝e preferuje
tereny bardziej zakrzaczone i unika miejsc ca∏kowicie
otwartych. Ârodowiska te najcz´Êciej znajdujà si´ na
obrze˝ach ekstensywnie u˝ytkowanych ∏àk i trzcinowisk.
Na pogórzu gatunek ten niekiedy wyst´puje na zakrzaczonych stokach, gdzie tworzà si´ lokalne wysi´ki wody.
We wszystkich przypadkach wyst´powanie gatunku jest
uzale˝nione od obecnoÊci roÊliny pokarmowej i odpowiedniego gatunku mrówki.
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Rozpi´toÊç skrzyde∏ 35–37 mm. Widoczny jest wyraêny
dymorfizm p∏ciowy. Wierzch skrzyde∏ samca ciemnogranatowy ,,z szerokà czarnà obwódkà. Na skrzyd∏ach znajduje si´ rzàd czarnych kropek oraz pojedyncza czarna
kropka w po∏owie d∏ugoÊci przedniego skrzyd∏a. Skrzyd∏a
samicy jednolicie ciemnobrunatne, bez rysunku. Spód
skrzyde∏ u obu p∏ci brunatny, znajduje si´ na nim pojedynczy rzàd czarnych kropek w jasnych obwódkach
(Buszko & Mas∏owski, 1993).
kiem arionem – Maculinea arion (L.). U obu gatunków b∏´kitne t∏o jest jaÊniejsze, a na spodzie skrzyde∏ wyst´pujà
dwa rz´dy czarnych kropek w jasnych obwódkach. W przypadku samic mo˝liwe jest pomylenie z modraszkiem alkonem – Maculinea alcon (Den. & Schiff.), który jednak na
spodzie skrzyde∏ ma dwa rz´dy czarnych kropek.
Rozmieszczenie geograficzne
Samica
Gatunek o zasi´gu obejmujàcym obszary umiarkowane
Europy od Hiszpanii po górskie pasma Uralu i Kaukazu. W Polsce wyst´puje na wielu stanowiskach (w 160
kwadratach siatki UTM o boku 10 km), g∏ównie w po∏udniowej cz´Êci kraju (Buszko, 1997). Zasi´g jego w naszym kraju jest podobny, jak modraszka telejusa. Najdalej na pó∏noc notowany w okolicach Siemiatycz
i Che∏mna. Przez Polsk´ przebiega pó∏nocna granica
zasi´gu gatunku.
57
Gatunki zwierzàt (z wyjàtkiem ptaków) – Bezkr´gowce
Propozycje dzia∏aƒ ochronnych
1061
Propozycje wzgl´dem siedliska gatunku
Nale˝y zadbaç o utrzymanie Êrodowisk na odpowiednim
etapie sukcesji umo˝liwiajàcym rozwój roÊliny pokarmowej
gàsienic oraz obecnoÊç mrówki Myrmica rubra L. W tym
celu trzeba ograniczyç koszenie ∏àk do jednego razu w roku, i to pod koniec lipca oraz wycinaç nadmiernie rozrastajàce si´ krzewy.
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Propozycje wzgl´dem gatunku
Sytuacja gatunku nie wymaga na obecnym etapie zastosowania specjalnych dzia∏aƒ ochronnych.
Status gatunku
Kategoria zagro˝enia na Polskiej Czerwonej LiÊcie: LC
Status prawny: w Polsce podlega Êcis∏ej ochronie
Znajduje si´ na czerwonej liÊcie IUCN
Wymieniony w II za∏àczniku Konwencji Berneƒskiej
Wymieniony w II i IV za∏àczniku Dyrektywy Habitatowej
Wyst´powanie gatunku na
obszarach chronionych
Niektóre populacje gatunku znajdujà si´ na terenie parków
narodowych (Poleski Park Narodowy, Kampinoski Park Narodowy) oraz szeregu parków krajobrazowych i rezerwatów
przyrody.
Rozwój i stan populacji,
potencjalne zagro˝enia
Rozwój i stan populacji
Sytuacja populacji tego gatunku, podobnie jak modraszka telejusa, jest w Polsce na razie dosyç stabilna
i wyraênie lepsza ni˝ w wielu krajach zachodniej Europy. Wynika to z ekstensywnego u˝ytkowania podmok∏ych ∏àk i lepszego zachowania Êrodowisk. Nale˝y jednak liczyç si´ z tym, ˝e zwi´kszenie intensyfikacji u˝ytkowania ∏àk w Polsce po wejÊciu do Unii Europejskiej spowoduje szybkà degradacj´ Êrodowisk wyst´powania gatunku i jego wymieranie.
Potencjalne zagro˝enia
Zagro˝eniem dla gatunku jest intensywne zagospodarowanie wilgotnych ∏àk poprzez ich wczeÊniejsze i cz´stsze
koszenie oraz, w mniejszym stopniu, naturalna sukcesja
roÊlinna, która prowadzi do zarastania ∏àk krzewami
wierzby, wyeliminowania roÊliny pokarmowej, mrówek
i samego motyla (Dàbrowski & Krzywicki, 1982).
Propozycje wzgl´dem populacji
Poza prowadzeniem badaƒ wymienionych w akapicie poni˝ej nie sà obecnie potrzebne dzia∏ania ochronne na
rzecz pojedynczych populacji gatunku.
DoÊwiadczenia i kierunki badaƒ
Wskazane sà szczegó∏owe badania nad ekologià, biologià
i genetykà modraszka telejusa, zw∏aszcza pod kàtem mechanizmów dyspersji, wyboru Êrodowiska i relacji z mrówkami. Wyniki mogà byç wykorzystane przy planowaniu introdukcji gatunku w przysz∏oÊci (Klasa & Woyciechowski,
1991; Wynhoff, 1998).
Bibliografia
BUSZKO J. 1997. Atlas rozmieszczenia motyli dziennych w Polsce, 1986–1995. Turpress, Toruƒ, 170 s.
BUSZKO J., MAS¸OWSKI J. 1993. Atlas motyli Polski. Cz. I. Motyle
dzienne (Rhopalocera). Grupa IMAGE, Warszawa, 269 s.
DÑBROWSKI J., KRZYWICKI M. 1982. Ginàce i zagro˝one gatunki motyli (Lepidoptera) w faunie Polski. Cz´Êç I. Nadrodziny
Papilionoidea, Hesperioidea, Zygaenoidea. Studia Naturae,
Seria B, Nr 31: 1–171.
FIGURNY E., TOMASZEWICZ S. 1997 Parasitism of Maculinea teleius and M. nausithous (Lepidoptera: Lycaenidae) in Myrmica scabrinodis and M. rubra nests. Wspó∏czesne kierunki
w ekologii – ekologia behawioralna [T. I L. Puszkar red.],
Wyd. UMCS, Lublin, str. 179–184.
KLASA A., WOYCIECHOWSKI M., 1991, Introdukcja ginàcych
motyli z rodzaju Maculinea (Lepidoptera, Lycaenidae) w Ojcowskim Parku Narodowym. Chroƒmy Przyr, Ojcz., 3: 31–37.
STANKIEWICZ A., SIELEZNIEW M. 2002. Host specifity of Maculinea teleius Bgstr. and M. nausithous Bgstr. (Lepidoptera: Lycaenidae). The new insight, Ann Zool., 53: 403–409.
WYNHOFF I. 1998. Lessons from the reintroduction of Maculinea
teleius and M. nausithous in The Netherlands. Journal of Insect Conservation, 2: 47–57.
Jaros∏aw Buszko
58