1059 - Modraszek telejus

Nazwa
Modraszek
zwierzaka
telejus
Maculinea teleius
(Bergsträsser, 1779)
Modraszek telejus
stawonogi, owady, motyle,
modraszkowate
Opis gatunku
Mo˝liwoÊç pomylenia z innymi
gatunkami
Samce modraszka telejusa mo˝na pomyliç z samcami modraszka ariona – Maculinea arion (L.) – które majà t∏o spodu skrzyde∏
jasnoszare z b∏´kitnym nalotem, a czarne kropki na przednim
Cechy biologiczne
Rozmna˝anie
Gatunek posiada jedno pokolenie w ciàgu sezonu, Motyle
pojawiajà si´ w lipcu i sierpniu, na ogó∏ nieco wczeÊniej ni˝
wyst´pujàcy w podobnych Êrodowiskach modraszek nausitous. Gàsienice ˝yjà poczàtkowo w kwiatach kwiÊciàga lekarskiego (Sanguisorba officinalis L.), potem schodzà na
ziemi´, gdzie sà znajdowane i adoptowane przez mrówki
z rodzaju Myrmica Latr., najcz´Êciej M. scabrinodis Nyl.,
rzadziej M. rubra L. i M gallieni Bond. (Figurny & Tomaszewicz, 1997; Stankiewicz & Sielezniew, 2002). Nast´pnie
przenoszone sà do mrowiska, gdzie odbywajà dalszy rozwój, ˝ywiàc si´ larwami swoich gospodarzy. Przepoczwarczenie odbywa si´ w mrowisku, które motyl opuszcza natychmiast po wyjÊciu z poczwarki mrowisko.
AktywnoÊç
Motyl prowadzi dzienny tryb ˝ycia. Ma stosunkowo wàskie
spektrum odwiedzanych gatunków kwiatów, nale˝à tu g∏ównie wyka ptasia (Vicia cracca L.), sierpik barwierski (Serratula tinctoria L.) i krwiÊciàg lekarski (Sanguisorba officinalis L.).
Cechy ekologiczne
Gatunek zwiàzany jest z wilgotnymi ∏àkami, torfowiskami
niskimi oraz torfowiskami w´glanowymi [6410, 6510].
Ârodowiska te najcz´Êciej sà ekstensywnie u˝ytkowane
i rozmieszczone mozaikowo wÊród zaroÊli i bardziej suchych Êrodowisk ∏àkowych i pastwisk. Na pogórzu gatunek
ten mo˝e wyst´powaç tak˝e na zboczach, gdzie powstajà
lokalne wysi´ki wody. We wszystkich przypadkach wyst´powanie gatunku jest uzale˝nione od obecnoÊci roÊliny pokarmowej i odpowiedniego gatunku mrówki.
Rozmieszczenie geograficzne
Samiec
1059
Gatunek o zasi´gu transpalearktycznym obejmujàcym obszary umiarkowane Palearktyki od Francji po Japoni´.
W Polsce wyst´puje na wielu stanowiskach (w 150 kwadratach siatki UTM o boku 10 km) w po∏udniowej cz´Êci kraju.
Najwi´ksze skupienie stanowisk zanotowano na Lubelszczyênie oraz Górnym i Dolnym Âlàsku (Buszko, 1997). Na
izolowanych stanowiskach spotykany po Warszaw´. Przez
Polsk´ przebiega pó∏nocna granica zasi´gu gatunku
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Rozpi´toÊç skrzyde∏ 34–38 mm. Widoczny jest wyraêny dymorfizm p∏ciowy. Wierzch skrzyde∏ samca b∏´kitny, z szerokà
ciemnà obwódkà. Na skrzyd∏ach wyst´puje rzàd stosunkowo niewielkich czarnych kropek. W po∏owie d∏ugoÊci przedniego skrzyd∏a dodatkowa kropka lub krótka poprzeczna
kreska. Wierzch skrzyde∏ samicy silnie przyciemniony, b∏´kitne t∏o widoczne w nasadowej cz´Êci skrzyd∏a. Spód skrzyde∏
obu p∏ci szarobrunatny, z dwoma rz´dami czarnych kropek
w jasnych obwódkach (Buszko & Mas∏owski, 1993).
skrzydle znacznie wi´ksze, a tak˝e oraz, samcami modraszka
nausitousa – Maculinea nausithous (Bgstr.), które z kolei majà t∏o
wierzchu skrzyde∏ granatowoniebieskie, a na spodzie skrzyde∏
tylko pojedynczy rzàd czarnych, w jasnych obwódkach.
Status gatunku
Samica
Kategoria zagro˝enia na Polskiej Czerwonej LiÊcie: LC
Status prawny: w Polsce podlega Êcis∏ej ochronie
59
Gatunki zwierzàt (z wyjàtkiem ptaków) – Bezkr´gowce
wej gàsienic oraz obecnoÊç w∏aÊciwych gatunków mrówek.
W tym celu nale˝y ograniczyç koszenie ∏àk do jednego razu w roku, najlepiej pod koniec lipca, oraz usuwaç nadmiernie rozrastajàce si´ krzewy.
1059
Propozycje wzgl´dem gatunku
Sytuacja gatunku nie wymaga na obecnym etapie zastosowania specjalnych dzia∏aƒ ochronnych.
Propozycje wzgl´dem populacji
Poza prowadzeniem badaƒ wymienionych w akapicie poni˝ej nie sà obecnie potrzebne dzia∏ania ochronne na
rzecz pojedynczych populacji gatunku.
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
DoÊwiadczenia i kierunki badaƒ
Znajduje si´ na czerwonej liÊcie IUCN
Wymieniony w II za∏àczniku Konwencji Berneƒskiej
Wymieniony w II i IV za∏àczniku Dyrektywy Habitatowej
Wyst´powanie gatunku na
obszarach chronionych
Niektóre populacje gatunku znajdujà si´ na terenie parków narodowych (Poleski Park Narodowy, Kampinoski Park
Narodowy) oraz szeregu parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody.
Rozwój i stan populacji,
potencjalne zagro˝enia
Rozwój i stan populacji
Sytuacja populacji tego gatunku w Polsce na razie jest stabilna i zdecydowanie lepsza ni˝ w wielu krajach zachodniej
Europy. Wynika to z ekstensywnego u˝ytkowania podmok∏ych ∏àk, co utrzymuje Êrodowiska wyst´powania motyla
na niskich etapach sukcesji roÊlinnej. Nale˝y jednak liczyç
si´ z tym, ˝e wprowadzenie innego modelu rolnictwa
w Polsce spowoduje szybkà degradacj´ Êrodowisk wyst´powania gatunku, a tym samym jego wymieranie.
Potencjalne zagro˝enia
Zagro˝eniem dla gatunku jest zarówno intensyfikacja u˝ytkowania wilgotnych ∏àk poprzez wczeÊniejsze i cz´stsze ich
koszenie, jak i sukcesja, która prowadzi do zarastania ∏àk,
a tym samym do wyeliminowania roÊliny pokarmowej
i mrówek, co jest równoznaczne ze znikni´ciem motyla
(Dàbrowski & Krzywicki, 1982).
Propozycje dzia∏aƒ ochronnych
Propozycje wzgl´dem siedliska gatunku
Nale˝y zadbaç o utrzymanie Êrodowisk na odpowiednim
etapie sukcesji, umo˝liwiajàcym rozwój roÊliny pokarmo-
60
Obecnie prowadzone sà badania nad biologià i genetykà
modraszka telejusa, zw∏aszcza pod kàtem jego relacji
z mrówkami. Szczegó∏owe poznanie tych zale˝noÊci pozwoli na lepsze prognozowanie szansy prze˝ycia gatunku
w mniej dogodnych Êrodowiskach. Wskazane jest tak˝e
rozpoznanie obecnych zasobów roÊliny pokarmowej gàsienic oraz zasi´gów gatunków mrówek b´dàcych gospodarzami. Mo˝na tak˝e próbowaç introdukcji gatunku
w odpowiednich dla niego Êrodowiskach naturalnych lub
stworzonych sztucznie (Klasa & Woyciechowski, 1991;
Wynhoff, 1998).
Bibliografia
BUSZKO J. 1997. Atlas rozmieszczenia motyli dziennych w Polsce, 1986-1995. Turpress, Toruƒ, 170 s.
BUSZKO J., MAS¸OWSKI J. 1993. Atlas motyli Polski. Cz. I. Motyle
dzienne (Rhopalocera). Grupa IMAGE, Warszawa, 269 s.
DÑBROWSKI J., KRZYWICKI M. 1982, Ginàce i zagro˝one gatunki motyli (Lepidoptera) w faunie Polski. Cz´Êç I. Nadrodziny
Papilionoidea, Hesperioidea, Zygaenoidea. Studia Naturae,
Seria B, Nr 31: 1–171.
FIGURNY E., TOMASZEWICZ S. 1997. Parasitism of Maculinea
teleius and M. nausithous (Lepidoptera: Lycaenidae) in Myrmica scabrinodis and M. rubra nests. Wspó∏czesne kierunki
w ekologii – ekologia behawioralna [T. I L. Puszkar red.],
Wyd. UMCS, Lublin, s. 179–184.
KLASA A., WOJCIECHOWSKI M. 1991. Introdukcja ginàcych motyli z rodzaju Maculinea (Lepidoptera, Lycaenidae) w Ojcowskim Parku Narodowym. Chroƒmy Przyr, Ojcz., 3: 31–37.
STANKIEWICZ A., SIELEZNIEW M. 2002. Host specifity of Maculinea teleius Bgstr. and M. nausithous Bgstr. (Lepidoptera: Lycaenidae). The new insight, Ann Zool., 53: 403–409.
WYNHOFF I. 1998. Lessons from the reintroduction of Maculinea
teleius and M. nausithous in The Netherlands. Journal of Insect Conservation, 2: 47–57.
Jaros∏aw Buszko