"Młodzież Pogranicza 2007" - komunikat z badań (ml-pog

,,MłodzieŜ Pogranicza 2007” – komunikat z badań
MłodzieŜ jest interesującym obiektem badań socjologicznych. Wiedza na jej temat
pozwala poznać przyszłe społeczeństwo. Szczególnie w czasie wielkich i przyśpieszonych
przemian młoda generacja poddawana jest dokładnej obserwacji. Z jednej strony, młodzieŜ
ma istotny wpływ na dynamikę zmian. Z drugiej strony, badając orientacje Ŝyciowe, aspiracje
moŜemy sprawdzić na ile nowe wartości i style Ŝycia przyjęły się w młodej generacji.
Wychodząc naprzeciw tym potrzebom, pracownicy Instytutu Socjologii PWSW
uruchomili Centrum Badań nad MłodzieŜą. W ramach tej inicjatywy zrealizowali badania
socjologiczne "MłodzieŜ Pogranicza 2007". Był to projekt badawczy mający na celu poznanie
orientacji Ŝyciowych oraz aspiracji zawodowych i edukacyjnych młodzieŜy maturalnej
wschodnich powiatów Podkarpacia. Prezentowane badania zostały zrealizowane końcem
kwietnia na próbie kwotowej liczącej 740 maturzystów z dawnego województwa
przemyskiego. W próbie znalazło się 57% licealistów, 10% uczniów liceum profilowanego
i 33% uczniów technikum.
Profil szkoły ponadgimnazjalnej jest związany z miejscem zamieszkania. Dzieci
mieszkające w mieście częściej wybierają liceum (wieś 50 %, miasto 65%), a dzieci z
wiejskich obszarów technikum (miasto 24%, wieś 42%). Wśród uczniów liceum przewagę
mają kobiety (65%) nad męŜczyznami (48%). W technikum więcej jest męŜczyzn (41%) niŜ
kobiet (26%). O wyborze ścieŜki edukacyjnej decyduje status społeczno-ekonomiczny. Do
liceum uczęszczają dzieci rodziców z klasy wyŜszej (72%), średniej (52%) i niŜszej (61%).
Wśród maturzystów z liceum profilowanego 5% pochodzi z klasy niŜszej, 9% z klasy średniej
i 15% z klasy wyŜszej. Uczniowie technikum najczęściej pochodzą z rodzin klasy średniej
39%,
klasy
niŜszej
34%,
rzadziej
z
klasy
wyŜszej
13%.
DuŜe
znaczenie
w określaniu ścieŜki edukacyjnej ma standard materialny, im jest on wyŜszy, tym częściej
dany uczeń uczęszcza do liceum ogólnokształcącym. Do technikum uczęszczają dzieci
biedniejszych rodziców. Z danych wynika, iŜ dochodzi do kumulacji kapitałów w danej
szkole. Dzieci mieszkające w mieście, których rodzice mają lepsze warunki materialne i
przynaleŜą do klasy wyŜszej odbywają edukacje w liceum, dzieci rodzin wiejskich, z rodzin o
niŜszym standardzie materialnym naleŜących do klasy niŜszej częściej odbywają naukę w
technikum. W efekcie tej kumulacji uczniowie liceum mają wyŜszy poziom kompetencji
cywilizacyjnych takich jak umiejętności językowe czy informatyczne. Uzyskane z badań dane
świadczą o tym, Ŝe młodzieŜ jest nader dobrze przygotowana do wyzwań nowoczesności społeczeństwa opartego na wiedzy. Widać teŜ, Ŝe kompetencje cywilizacyjne są skorelowane
1
z pozycją społeczno-ekonomiczną rodziny pochodzenia. Im wyŜsza pozycja społeczna, tym
większe kompetencje cywilizacyjne.
Badana młodzieŜ ma dobry dostęp do dóbr powszechnego uŜytku. MoŜliwość
skorzystania z TV SAT, komputera czy Internetu nie jest jednak taka sama u wszystkich.
MłodzieŜ wiejska rzadziej posiada te dobra w przeciwieństwie do młodzieŜy miejskiej.
Uczniowie
liceów
częściej
posiadają
komputer
i
dostęp
do
Internetu
w przeciwieństwie do swoich kolegów z technikum. Jeszcze większe róŜnice są widoczne
w przypadku kompetencji cywilizacyjnych. One to, jak pokazują dane są prostą funkcją
kapitału ekonomicznego. Osoby o niskim poziomie kompetencji cywilizacyjnych są
praktycznie
pozbawione
posiadania
jakichkolwiek
dóbr,
a
uczniowie
o średnim i wyŜszym poziomie kompetencji cywilizacyjnych dysponują dostępem do
większości dóbr. Na podstawie danych moŜna wysnuć wniosek, Ŝe sytuacja materialna
w znaczny sposób wpływa na wybór szkoły, kompetencje cywilizacyjne i dostęp do narzędzi
wspomagających edukację. Tak,
więc kapitał ekonomiczny jest
ściśle związany
z kapitałem kulturowym (wiedza, umiejętności). Uczniowie wyposaŜeni w te kapitały mają
niewspółmiernie większe szanse Ŝyciowe niŜ ich rówieśnicy pozbawieni ich.
Praca, rodzina, przyjaciele i ludzki szacunek, to najwaŜniejsze cele Ŝyciowe badanych
maturzystów. Wokół tych rzeczy koncentrują się wysiłki i zabiegi młodzieŜy. Najmniejsze
znaczenie przywiązują do aktywności politycznej, gospodarczej i Ŝycia obfitującego w
przyjemność. Wyniki badań wskazują, iŜ młodzieŜ jest ,,sterowana tradycją”. Widać
wyraźnie, Ŝe najwaŜniejszym celem jest rodzina i szczęście osobiste. Brak wśród tej
młodzieŜy ducha przedsiębiorczości i aktywnego uczestnictwa w Ŝyciu publicznym. Młodzi
ludzie chcą się ,,urządzić w systemie, a nie urządzać system”.
Środkiem prowadzącym do osiągnięcia wybranych celów ma być nauka języków
obcych, edukacja na studiach wyŜszych, i intensywne poszukiwanie pracy. Nieskuteczne są –
w przekonaniu badanych – prace w wolontariacie, umiejętności pisania CV, praktyki i staŜe.
RównieŜ badani wskazują na małą rolę znajomości w ułatwieniu realizacji celów. Badana
młodzieŜ ma orientację merytokratyczną. UwaŜa, Ŝe o osiągnięciach decydują głównie
kwalifikacje i wykształcenie. Maturzyści większą wagę przywiązują do teorii niŜ praktyki.
Swoją aktywność Ŝyciową koncentrują na realizacji wymienionych planów. Stąd nie
dziwi, Ŝe prawie 2/3 badanych zamierza po szkole średniej kontynuować naukę na studiach
wyŜszych (64%). Pozostali albo zamierzają pracować 9%, albo wyjechać za granicę 11%.
Część badanych nie potrafi określić swoich celów 13%. Częściej zamierzają kontynuować
edukację kobiety, mieszkańcy miast, dzieci rodziców naleŜących do klasy wyŜszej,
2
o wysokich kompetencjach cywilizacyjnych i wysokim standardzie materialnym. Uczniowie
o niŜszym statusie społeczno-ekonomicznym częściej zamierzają podjąć pracę i wyjechać za
granicę.
Z analiz wynika, iŜ młodzieŜ kończy edukację na poziomie szkoły średniej głównie
z przyczyn ekonomicznych. Ci, ludzie są pozbawieni kapitału ekonomicznego, kulturowego
oraz przynaleŜą do klasy niŜszej. Edukować dalej się nie zamierzaj, gdyŜ są zmuszeni
zdobywać środki na utrzymanie swoich rodzin. Głownie chodzi tutaj o uczniów technikum,
którzy mają zawód i starają się o zatrudnienie.
Ci maturzyści wybierają zawód mechanika 22%. Nieco mniej wybrało zawód kelnera,
fryzjera, eklektyka, policjanta, wojskowego (9%). Te profesje zdaniem badanych dają szansę
na pracę po szkole średniej.
Wykres 1. Plany Ŝyciowe
63,8
60,0
40,0
20,0
13,1
11,1
8,7
1,0
0,0
będę się dalej uczyć
wyjadę za g r ani ce
jeszcze nie wi em
pój dę do pr acy
inne
Wśród absolwentów chcących kontynuować naukę, połowa zamierza skończyć studia
magisterskie 52%. Nieco mniej wybrało studia licencjackie 20%. Część badanych 15% chce
iść do szkoły pomaturalnej. A 13% definitywnie chce zakończyć edukację na poziomie szkoły
średniej.
Im
wyŜszy
status
pochodzenia
rodziny,
wyŜszy
poziom
kompetencji
cywilizacyjnych, tym wyŜsze aspiracje edukacyjne. Częściej zamierzają studiować
3
mieszkańcy miast, kobiety i uczniowie liceum. 2/3 badanych maturzystów zamierza
kontynuować edukację na poziomie szkoły wyŜszej.
Najpopularniejszy wśród maturzystów jest Uniwersytet Rzeszowski 18%, Politechnika
Rzeszowska 8%, Uniwersytet Jagielloński 7%, AGH 6%. Wybierane są teŜ lokalne uczelnie
WSAiZ 5%, PWSZ w Jarosławiu 4%, WSiZ 4%. Większość badanych chce studiować na
uczelni publicznej 90%.
Spośród tych, którzy mięli sprecyzowane kierunki, na jakich chcieliby studiować,
najczęściej pojawia się anglistyka 7%, administracja 6%, informatyka, prawo, pedagogika
(5%). AŜ 15% maturzystów nie miało Ŝadnych preferencji.
Z danych wynika, Ŝe częściej są preferowane kierunki humanistyczne. Rzadko
wybierane są kierunki techniczne. Maturzyści podejmują, dlatego studia, gdyŜ chcą uzyskać
dobre kwalifikacje, które pozwolą im na zdobycie dobrze płatnej i interesującej pracy.
RównieŜ istotne jest to, czy młodzieŜ spotka na swej drodze odpowiednią kadrę i będzie
w niej szanowana. Uczelnia zdaniem badanych powinna przede wszystkim zapewnić dobre
przygotowanie do wymagań rynku.
Wykres 2. Preferowane miejsce zamieszkania
1,0
w byłym mieście wojewódzki m
1,7
w Pr zemyślu
3,0
w małym miasteczku na Podkar paciu
6,6
na wsi w naszym r eg ioni e
7,7
w Rzeszowie
14,5
naj chętniej wyj echałabym za g ranice
20,5
naj chętniej tu g dzie obecnie
22,0
tr udno powiedzieć
23,0
w mi eście w Pol sce
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
4
Najczęściej maturzyści chcą studiować w Rzeszowie (31%) i poza Podkarpaciem
(30%). Tylko 9% chce podjąć studia na uczelniach przemyskich. W lokalnych uczelniach
zamierza studiować młodzieŜ z klasy niŜszej i średniej, o niskich i średnich kompetencjach
cywilizacyjnych, częstej są to mieszkańcy wsi i uczniowie technikum. W uczelniach poza
Podkarpaciem zamierzają studiować dzieci z klasy wyŜszej, o wysokim statusie materialnym,
mieszkańcy miast oraz ci, którzy mają wyŜszy poziom kompetencji cywilizacyjnych.
Badani maturzyści po zakończeniu edukacji najczęściej chcieliby pracować w
zakładzie państwowym 32%. Mniej atrakcyjna jest własna firma 18%, praca za granicą, praca
w prywatnym zakładzie (17%) oraz praca w firmie z kapitałem zagranicznym (13%). Pracę w
gospodarstwie rolnym wybrało 2%.
Ci, którzy wiedzieli, co chcą robić po szkole najczęściej odpowiadali, Ŝe pracować w
zawodzie nauczyciela, pedagoga 13%, słuŜbach mundurowych 12%, w finansach, prowadzić
własną firmę (8%). Ewentualnie pracować zaraz po skończeniu edukacji jako technik
mechanik, fryzjer, kelner, kucharz, obsługa ruchu turystycznego(8%). Preferowane zawody
przez badanych świadczą o wysokich aspiracjach i chęci pracy na stanowiskach
wymagających specjalistycznej wiedzy i wysokich kwalifikacji.
MęŜczyźni wybierają karierę w słuŜbach mundurowych 21% oraz prowadzenie
własnego biznesu 18%. RównieŜ jest dla nich atrakcyjna praca na stanowisku menadŜera w
firmie międzynarodowej 12%. Wśród kobiet ta profesja staje się najatrakcyjniejsza (16%).
RównieŜ popularna jest kariera urzędniczki i nauczycielki 14%. Do popularnych naleŜy
jeszcze kariera celniczki, policjantki (10%)oraz lekarza (9%).
Maturzyści w poszukiwanej pracy preferują przede wszystkim dobre zarobki.
Chcieliby teŜ, aby praca była interesująca i zapewniała bezpieczeństwo zatrudnienia. Nie
zwracają uwagi na takie cechy, jak: niewielka uciąŜliwość, niewymagająca dyspozycyjności,
niewymagająca brania odpowiedzialności za innych.
Kwota za jaką byliby skłonni rozpocząć pracę wynosi 1900zł. Satysfakcjonujące
zarobki zdaniem badanych powinny wynosić 3250zł. Im wyŜszy status społeczny badanych,
tym wyŜsze aspiracje zarobkowe. MęŜczyźni chcieliby zarabiać znacznie więcej niŜ kobiety.
Prawie 2/3 obawia się bezrobocia (62%). Silniejszy lęk przed bezrobociem odczuwają
uczniowie technikum, dzieci z klasy niŜszej, o niskim statusie materialnym i niŜszych
kompetencjach. Częściej bezrobocia obawiają się kobiety.
Badana młodzieŜ cechuje się duŜym optymizmem. AŜ 82% wierzy, Ŝe zrealizuje
swoje cele. Optymistami są przede wszystkim dzieci klasy wyŜszej, o wysokim poziomie
5
kapitału cywilizacyjnego, wysokim statusie materialnym. Częściej są to uczniowie liceum,
mieszkańcy wsi oraz męŜczyźni.
Wykres 3. Zarobki minimalne i satysfakcjonujące
3250,7948
3000,0000
1985,3693
2000,0000
1000,0000
0,0000
Młodzi ludzie są szczęśliwi, tak twierdzi 80% badanych. Z analiz wynika, iŜ im
wyŜsza klasa społeczna, tym zadowolenia z Ŝycia jest wyŜsze.
W ocenie sytuacji ekonomicznej rodziny widać optymizm. Prawie połowa badanych
44% uwaŜa, Ŝe nastąpi poprawa, a tylko 8% wskazuje na prawdopodobne pogorszenie.
Częściej poprawy sytuacji oczekują uczniowie z klas wyŜszych oraz męŜczyźni. Badana
młodzieŜ równieŜ akceptuje zachodzące zmiany w kraju. O korzyściach z transformacji
przekonanych jest 31%, o korzyściach z integracji europejskiej 42%. O tym, Ŝe te zmiany
przyniosły straty przekonanych jest 15% i 9%. Im wyŜszy status rodziny pochodzenia, im
wyŜsze aspiracje, kompetencje cywilizacyjne tym lepsza ocena przemian i afirmacja zasad
wolnego rynku.
Reasumując, status społeczno-ekonomiczny określa szanse Ŝyciowe młodzieŜy. Im
wyŜsza klasa społeczna badanych, tym wyŜsze kompetencje cywilizacyjne i większe szanse
Ŝyciowe. MłodzieŜ preferuje tradycyjne wartości, pojawia się syndrom prywatnostabilizacyjny. W młodej generacji dominuje strategia merytokratyczna (kwalifikacje
i kompetencje). Instrumentem prowadzącym do tego celu ma być dyplom wyŜszej uczelni.
Najczęściej są to studia magisterskie na uczelniach publicznych, najczęściej wybierane są
kierunki humanistyczne. Studiować zamierzają w Rzeszowie albo poza regionem (Kraków,
6
Warszawa). Im wyŜszy status rodziny pochodzenia, tym wyŜsze aspiracje edukacyjne. Badani
preferują pracę na państwowej posadzie. W pracy najbardziej cenią duŜe dochody i
bezpieczeństwo zatrudnienia. MłodzieŜ wybiera zawody, które wymagają specjalistycznego
wykształcenia i wysokich kompetencji (nowa klasa średnia). MęŜczyźni preferują pracę w
słuŜbach mundurowych oraz prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Kobiety
wybierają karierę menadŜera, nauczycielki. Aspiracje zarobkowe są wysokie. Przy tym
młodzieŜ jest optymistyczna i wierzy w sukces.
Na podstawie zebranego materiału widać, iŜ na pograniczu pojawił się nowy człowiek.
Posiada on osobowość nowoczesną i moŜe w znaczny sposób przyczynić się do modernizacji
regionu. Młoda generacja pogranicza jest potencjalną siłą, zasobem, który z optymizmem
pozwala patrzyć w przyszłość. JednakŜe trzeba pamiętać, aby tego potencjału nie zmarnować.
Innymi słowy chodzi o to, aby struktury dokonały absorpcji tej społecznej siły. Czy tak się
stanie zobaczymy za kilka lat.
7