Lekcja 11. Temat: Rozróżnianie systemów gospodarczych System

Krzysztof Gergelewicz
Lekcja 11.
Temat: Rozróżnianie systemów gospodarczych
Temat w podręczniku: Gospodarka rynkowa. Podmioty gospodarki
System gospodarczy (system ekonomiczny) jest to zbiór powszechnie obowiązujących norm
prawnych oraz instytucji, regulujących postępowanie wszystkich uczestników procesu
gospodarczego.
System gospodarczy określa:
1. W jakim stopniu państwo wpływa na gospodarowanie?
2. Czyje są środki produkcji?
3. Kto ma wpływ na decyzje: co, ile, jak, dla kogo produkować?
Powszechnie wyróżnia się dwa systemy gospodarcze:
 gospodarkę centralnie planowaną (sterowaną) oraz
 gospodarkę rynkowa.
W rzeczywistości wszystkie systemy gospodarze mają charakter mieszany.
Gospodarka centralnie sterowana opiera się na dwóch filarach:
 własność publiczna (większość przedsiębiorstw należy do państwa),
 centralne planowanie (decyzje gospodarcze podejmują władze państwa).
Gospodarka rynkowa opiera się na trzech filarach:
 własność prywatna (silnie motywuje ludzi do najefektywniejszego wykorzystania
posiadanych zasobów),
 ceny kształtowane są przez mechanizm rynkowy
 konkurencja (wymusza uwzględnianie potrzeb konsumentów).
Transformacja polskiej gospodarki
 Rok 1988 – Ustawa o działalności gospodarczej
 Rok 1989 – Wprowadzenie podatku CIT
 Rok 1990 – Wejście w życie ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych
 Rok 1991 - Powstanie GPW w Warszawie
 Rok 1992 – Wprowadzenie podatku PIT
 Rok 1993 – Wprowadzenie podatku VAT
 Rok 1995 – Denominacja złotego
 Rok 1999 – Wejście w życie czterech reform: administracyjnej, emerytalnej, oświatowej,
zdrowotnej
 Rok 2004 – Wejście Polski do Unii Europejskiej
Podmioty gospodarki rynkowej:
1. Gospodarstwa domowe – dobrowolne związki ludzi wspólnie zamieszkujących
i podejmujących decyzje finansowe, zazwyczaj oparte na więzach rodzinnych.
2. Przedsiębiorstwa - wyodrębniona pod względem ekonomicznym, prawnym
i organizacyjnym jednostka gospodarcza, która samodzielnie i na własne ryzyko prowadzi
działalność
w celu osiągnięcia zysku.
3. Państwo – organizacja mająca monopol na stanowienie i wykonywanie prawa na
określonym terytorium, reprezentowana przez rząd oraz różne wyspecjalizowane instytucji
i agendy, np. ministerstwa i agendy.
1
Krzysztof Gergelewicz
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ćwiczenia
Zdefiniuj pojęcia: gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo, państwo.
Wyjaśnij pojecie: „system gospodarczy”.
Wymień etapy transformacji polskiej gospodarki po 1989 r. (od 1988 r.).
Wymień dwa filary gospodarki centralnie sterowanej.
Wymień trzy filary gospodarki rynkowej.
Wskaż cech gospodarki centralnie planowanej i gospodarki rynkowej.
Postawić znak „X” w polu odpowiadającym danej cesze i systemowi gospodarczemu,
wskazując w ten sposób cechę charakteryzującą ten system,
Cechy systemów gospodarczych
Gospodarka
centralnie
planowana
Cechy gospodarki
Gospodarka
rynkowa
Regulowanie cen towarów i usług przez państwo
Wysokość cen jest rezultatem działania popytu i podaży
Przeważa prywatna własność środków produkcji
Przedsiębiorstwa nie muszą konkurować między sobą
Plan produkcji opracowują planiści rządowi
Zadania testowe
1. W roku 1999 weszły w życie cztery reformy:
A. emerytalna, rentowa, administracyjna i zdrowotna.
B. transportowa, rentowa, administracyjna i zdrowotna.
C. emerytalna, rentowa, polityczna i zdrowotna.
D. emerytalna, rentowa, administracyjna i chorobowa.
2. Prywatna własność środków produkcji dominuje w gospodarce
A. centralnie sterowanej.
B. rynkowej.
C. centralnie planowanej.
D. mieszanej.
3. Dobrowolny związek ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe
nazywamy
A. gospodarstwem domowym.
B. rodziną.
C. przedsiębiorstwem.
D. podmiotem gospodarczym.
4. W roku 2004
A. weszła w życie ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.
B. przeprowadzono denominację złotego.
C. weszły w życie cztery reformy: administracyjna, emerytalna, oświatowa, zdrowotna.
D. Polska weszła do Unii Europejskiej.
2