Gospodarka i system gospodarczy

Gospodarka i system gospodarczy
1.
2.
3.
4.
5.
Pojęcie systemu gospodarczego
Sfera realna a sfera regulacji
Typy systemów gospodarczych
Gospodarka rynkowa
Gospodarka centralnie planowana
Gospodarowanie zawsze odbywa się w określonych warunkach materialnych, instytucjonalnych, społecznych
politycznych itd. Całokształt tych warunków oraz reguł i mechanizmów gospodarowania składa się na
pojęcia: gospodarka i system gospodarczy.
System to wewnętrznie skoordynowany i wykazujący określoną strukturę układ elementów.
Analizowany od zewnątrz, układ stanowi całość, rozpatrywany od wewnątrz – stanowi zbiór.
Elementy składowe systemu oddziałują na system, a system jako całość oddziałuje na swoje części składowe.
Struktura systemu to ogół relacji między jego elementami.
SYSTEM SPOŁECZNY:
 SYSTEM POLITYCZNY
 SYSTEM GOSPODARCZY
 SYSTEM KULTUROWY
System polityczny zawiera reguły funkcjonowania polityki wpływające na porządek gospodarczy, jak i
przebieg procesów gospodarczych
System kulturowy obejmuje procesy kulturowe, normy etyczne i społeczne oraz religię i zwyczaje
System gospodarczy-
tworzy ramy, w których przebiegają procesy gospodarcze.
System gospodarczy to taki układ stosunków i organizacji, który:
- kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą,
- determinuje prawa własności czynników produkcji,
- rozdziela uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i konsumpcji,
- determinuje bodźce motywujące różne podmioty gospodarcze,
- rozstrzyga kwestie co?, jak?, dla kogo? ma być produkowane.
SYSTEM GOSPODARCZY
to obszerna całość, do której zalicza się na ogół wszelkie, względnie trwałe determinanty działalności
gospodarczej, zarówno materialne (zasoby), jak i niematerialne (organizacje, reguły instytucjonalne),
samą tę działalność oraz jej wyniki w postaci szerzej lub węziej rozumianych produktów, stan
zatrudnienia, poziomu i dynamiki konsumpcji.
Jest determinowany przez:
Porządek własności
System planowania i regulacji gospodarki
Formy stanowienia cen
Stosunki pieniężne i finansowe
Sfera realna
Procesy realne są to procesy materialne. Ich istotą są zmiany wielkości naturalnych w sferze produkcji,
wymiany i konsumpcji. Polegają one na przetwarzaniu czynników wytwórczych na dobra i usługi, ich
przechowywaniu, przemieszczaniu i użytkowaniu.
Na sferę realną składają się:
geograficzna przestrzeń gospodarki krajowej,
rozpoznane zasoby naturalne,
wytworzona przez ludzi materialna baza produkcji (budowle, maszyny, linie komunikacyjne itp.), a także
zmagazynowane dobra konsumpcyjne i produkcyjne,
1
ludność i zmiany w jej strukturze,
materialna i niematerialna działalność gospodarcza.
Sfera regulacji
Procesy regulacji są to procesy myślowe, tj. postrzeganie, przekazywanie i przetwarzania informacji oraz
przygotowywanie decyzji.
Na sferę regulacji składają się:
wzajemne oddziaływania decydentów i wykonawców zadań,
normy prawne, które są nakazami i zakazami zewnętrznym, np. zasady podatkowe, przepisy celne,
zasady kredytowania, prawa i obowiązki pracodawców i pracobiorców,
normy wewnętrzne, czyli nakazy i zakazy moralne, którymi kierują się ludzie w swych decyzjach
ekonomicznych,
organizacje, które prowadzą działalność regulacyjną oraz reguły postępowania tych organizacji.
Typy
gospodarki
według
różnych
kryteriów
I
gospodarka naturalna ,
gospodarka towarowa (towarowo- pieniężna)
II
Kryterium własności czynników produkcji
a. gospodarka kapitalistyczna,
b. gospodarka socjalistyczna,
a. gospodarka prywatna
b. gospodarka publiczna
III Kryterium skali lub sfery gospodarowania
gospodarka światowa,
gospodarka narodowa,
gospodarka przedsiębiorstw,
gospodarka terenowa,
gospodarka mieszkaniowa,
gospodarka rolna
itp.
IV Kryterium dominacji mechanizmu regulowania i koordynacji procesów gospodarczych
gospodarka rynkowa
gospodarka nakazowa ( centralnie planowana, nakazowo- rozdzielcza)
V Kryterium podziału uprawnień do podejmowania decyzji
gospodarka całkowicie zdecentralizowana,
gospodarka całkowicie zcentralizowana.
IDEALNE TYPY SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH
1. Gospodarka rynkowa
2. Gospodarka centralnie planowana
2
GOSPODARKA RYNKOWA: to taka, w której sterowanie procesami gospodarczymi odbywa się poprzez
RYNEK jako koordynatora działalności występujących na nim podmiotów gospodarczych.
Cechy gospodarki rynkowej:
proces kupna i sprzedaży odbywa się na rynku
transakcje są zawierane w oparciu o informacje płynące z rynku
rynkiem kieruje wypadkowa decyzji konsumentów i producentów
dominuje prywatna własność czynników produkcji
funkcjonuje mechanizm cenowy
ograniczona jest rola rządu
liczenie efektów działalności przedsiębiorstw opiera się o zasadę maksymalizacji zysku
GOSPODARKA CENTRALNIE PLANOWANA: to taka, w której sterowanie procesami gospodarczymi
odbywa przez plan centralny. Za jego pośrednictwem władza centralna kieruje do podmiotów zakazy, nakazy i
dyrektywy.
Cechy gospodarki nakazowo – rozdzielczej
(gospodarki centralnie planowanej):
Dominacja państwowej własności czynników produkcji.
Nierynkowa alokacja zasobów gospodarczych.
Centralizacja zarządzania gospodarką i planowania.
Nakazowo – rozdzielczy charakter sytemu.
Administracyjne ustalanie cen produktów i czynników wytwórczych.
Centralizacja uprawnień do tworzenia i reorganizacji jednostek gospodarczych.
Niemal całkowity brak konkurencji między jednostkami gospodarczymi.
Brak działających na zasadach komercyjnych instytucji finansowych.
Funkcjonowanie przedsiębiorstw na zasadach „miękkiego” ograniczenia budżetowego, tzn. pokrywanie
przez państwo strat firm, niemożność bankructwa firmy.
WADY GOSPODARKI NAKAZOWO – ROZDZIELCZEJ:
Nieracjonalna alokacja zasobów.
Nieefektywny system motywacyjny.
Niska innowacyjność gospodarki.
Brak dyscypliny finansowej przedsiębiorstw.
Brak tendencji do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej.
Mała elastyczność gospodarki.
Permanentne (stałe) niedobory towarów.
Zanik przedsiębiorczości i rozmycie odpowiedzialności.
Zniekształcone, nieobiektywne informacje gospodarcze.
Niekontrolowany rozrost administracji gospodarczej i biurokracji.
3