pełny tekst - Krytyka Prawa

Z68"'(,.*+(0,
4/>8"7&%(7:(,A;6)&,J)&+(3'6:,,
'(,J)%&0X($%"6,J6'(8"%(7:",0*)/J7:",,
+,*>)*7"6,K*AJ*$()7%&T,
!
R9Sv4,
!")7#&F)"-3&?3?:9L3&9-173"4)<1,*&"3H9<)?L1/&?#&#,-)?,)/&e3&'#.5?,5&#-#&
"fe-3H#&"#',)L9&4.#49-Ff7&4>#I3?,-5?:/&)&.5*&.)Fe3&4.#49-Ff7&,3&4$3"5&
>"57).-3L[%&;&#'-13413-19&'#&,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:&,)F"34&F"5*1-)<1,)?L1&
9F4,.)I.#7)-5&:14.#"5?,-13&7&>#<4F1*&>")713&F)"-5*&#A3L*#7)I&L3'-)F&
7&,)4)',13&HIf7-13&F#"9>?Ld&7&43F.#",3&>9A<1?,-5*/&-)73.&L3R<1&#,-)?,)I#&
.#& >3-)<1,)?Ld& ,)?:#7)U/& F.f"3& ,& >9-F.9& 71',3-1)& F"5*1-#<#H1?,-3H#&
*#e-)&-),7)w&F#"9>?L@&H#4>#')"?,@%&
i'-#4,@?&41d&'#&.3H#&#4.).-13H#&>#Ld?1)/&7)".#&74F),)w/&e3&F#"9>?L)&
H#4>#')"?,)&#A3L*9L3&)F.5&>",3F9>4.7)&1&4>",3')L-#R?1&,*13",)L@?3&'#&
757)"?1)&7>I579&-)&75')",3-1)&H#4>#')"?,3Y%&P)F&#F"3R<)-3&,)?:#7)-1)&
F#"9>?5L-3&*#e-)&>#',13<1w&-)&'713&H"9>5%&T&L3'-3L&4."#-5&75"fe-1w&*#e-)&
)F.5&I)>#7-1?.7)&'#F#-57)-3&>",3,&>#'*1#.&43F.#")&>"57).-3H#&7#A3?&
>#'*1#.9&43F.#")&>9A<1?,-3H#&u->%&>",3'41dA1#"?)&>",3F9>9L@?5&9",d'-1F)&
>)U4.7#73H#v%&T&'"9H13L&4."#-5/&754.d>9L@&)F.5&I)>#7-1?,3&75I@?,-13&
7&")*)?:&43F.#")&>"57).-3H#&u->%&>")?#7-1F&L3'-3L&4>fIF1&>",3F9>9L@?5&
Zob. A. Marek, Pojęcie prawa karnego, jego funkcje i podział (w:) System prawa karnego, t. 1. Zagadnienia ogólne, red. A. Marek, Warszawa
2010, s. 8 i n.
1
2
Zob. O. Górniok, O korupcji gospodarczej i niektórych sposobach jej zwalczania, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 1995, s. 6.
219
Krytyka Prawa
>")?#7-1F)&1--3Lvj%&!13"74,)&H"9>)&74F),)-5?:&,)?:#7)U/&F.f"3&9'3",)L@&
7&>")71'I#73&$9-F?L#-#7)-13&>#'*1#.f7&>9A<1?,-5?:&u1-4.5.9?L1&>)UV
4.7#75?:&1&4)*#",@'#75?:v/&>#'<3H)&7&>#<4F1*&>")713&F)"-5*&>3-)<1,)?L1&
-)&>#'4.)713&>",3>14f7&#&I)>#7-1?.713&7&43F.#",3&>9A<1?,-5*%&T&F#<31&
?,5-5&F#"9>?5L-3&'#F#-57)-3&75I@?,-13&7&")*)?:&43F.#")&>"57).-3H#&
'#&-13')7-)&-13&A5I5&F"5*1-)<1,#7)-3&7&>#<4F1*&>")713&F)"-5*]/&L)FF#<V
713F&1?:&4>")7?5&*#H<1&L3'-)F&>#'<3H)w&#'>#713',1)<-#R?1&-)&>#'4.)713&
1--5?:&>",3>14f7Z%&
85.9)?L)&7&.5*&7,H<d',13&9<3HI)&,*1)-13&7&#4.).-1?:&<).)?:%&!#4.d>9L@?)&
"3H<)*3-.)?L)&e5?1)&H#4>#')"?,3H#&'#.F-dI)&.)Fe3&,)?:#7)-1)&#&?:)")F.3V
",3&F#"9>?5L-5*&'#.5?,@?3&>#'*1#.f7&',1)I)L@?5?:&7&")*)?:&43F.#")&
>"57).-3H#%&+3<3*&.3H#&#>")?#7)-1)&L34.&)-)<1,)&>"#?349&F"5*1-)<1,)?L1&
,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:&7&4$3",3&>"57).-3L&7&>#<4F1*&>")713&F)"-5*/&
F.f"5&Ad',13*5&-),57)w&>9A<1?5,)?L@&4$3"5&>"57).-3L&7&F#-.3FR?13&>")7)&
F)"-3H#%&
"
2-\![.LH[?LZGL,?LZUORLm,2O-C4Z\G.\ZU,
R,4OH9ZY,P,-\9,U[9SO-\Z?.\,
a<`<,CA3(+*$(+A3+*,$*,8(3,ij<,ww,+"60/
Q#&<).&\X%&••&7%&>3-)<1,)?L)&,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:&7&>#<4F1*&>")713&
F)"-5*&*1)I)&A)"',#&#H")-1?,#-5&?:)")F.3"%&G#'3<#73&"#,71@,)-1)&7&.5*&
7,H<d',13&>",5Ld.#&7&F#'3F413&F)"-5*&,&[\jY&"%&E"5*1-)<1,)?L@&#ALd.#&
7f7?,)4& >",3F9>4.7#& 1& 4>",3')L-#Rw& 9",d'-1Ff7/& F#"9>?Ld& 75A#"?,@&
u>",3F9>4.7#/&4>",3')L-#Rw&75A#"?,@&#"),&>",3F9>4.7#&>#R"3'-13v&#"),&
I)>#7-1?.7#&?,5--3&1&A13"-3&713",5?13<1h%&!#&F1<F9&<).)?:&7&[\jg&"%&'#F#-)-#&
Por. B. Kunicka-Michalska, Polityka kryminalna w dziedzinie korupcji w sektorze prywatnym w Polsce (w:) J.C. Ferré Olivé, E. Musco,
B. Kunicka-Michalska, J.A. Cabral et al., Korupcja prywatna. Corrupción en el secor privado. Corruzione nel settore privato. Corrupção no sector
privado, Program Grotius II Penal. Materiały z konferencji w Krakowie, 10–13 lipca 2003 r., INP PAN, Warszawa 2004, s. 57.
3
4
Por. J. Raglewski, Odpowiedzialność karna za korupcję gospodarczą, Prawo Spółek 2005, nr 6, s. 33.
Chodzi tu przede wszystkim o przepisy odnoszące się do ochrony obrotu gospodarczego, zwłaszcza art. 296 k.k. dotyczący przestępstwa
nadużycia zaufania lub niegospodarności, a także art. 585 k.s.h., typizujący przestępstwo działania na szkodę spółki. Więcej na ten temat
por. B. Kunicka-Michalska, op. cit., s. 59 i n. oraz cytowaną tam obszerną literaturę dotyczącą obu cytowanych przepisów. Na ten temat
zob. także artykuły L.K. Paprzyckiego, Korupcja w sektorze prywatnym – w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego i A. Wiśniewskiego,
Strona podmiotowa korupcji w sektorze prywatnym (w:) J.C. Ferré Olivé, E. Musco, B. Kunicka-Michalska, J.A. Cabral et al., Korupcja prywatna...
5
6
Zob. szerzej C. Nowak, Korupcja w polskim prawie karnym na tle uregulowań międzynarodowych, Warszawa 2008, s. 20 i n.
220
W poszukiwaniu
rozwiązań instytucjonalnych
"f7-13e&>3-)<1,)?L1&A13"-3L&>I).-3L&>"#.3F?L1l%&!#,)&I)>#7-1?.73*&713",5V
?13<1&74,54.F13&>#,#4.)I3&.5>5&>",34.d>4.7&71@,)I5&41d&,&>#Ld?13*&7I)',5/&
)&F#-F"3.-13L&=&,&45.9)?L@&4>")7#7)-1)&7I)',5/&-13&.5<F#&,&>9-F.9&71',3-1)&
>",3'*1#.9&#?:"#-5/&)<3&1&7I)R?17#R?1&4>")7?5&<9A&>",3'*1#.9&>",34.d>V
4.7)%&T)&L3'5-5&3<3*3-.&F"5*1-)<1,)?L1&F#"9>?L1&7&43F.#",3&>"57).-5*&
7&F%F%&,&[\jY&"%&*#e-)&7#A3?&.3H#&9,-)w&F"5*1-)<1,)?Ld&F#"9>?L1&-)&4,F#'d&
713",5?13<1%&
!",3>145&F%F%&,&[\jY&"%&#'-#4,@?3&41d&'#&,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:&,#4.)I5&
7&?)I#R?1&9.",5*)-3&7&*#?5&>",5&#F),L1&73LR?1)&7&e5?13&*)I3H#&F%F%&,&[\]h&"%&
6)<3e5&L3'-)F&,)97)e5w/&e3&'#F#-)-)&7&.3L&94.)713&"#,A9'#7)&'3`-1?L1&
>#Ld?1)&}9",d'-1F~/&,71@,)-)&,3&,*1)-@&94."#L9&>#<1.5?,-3H#&1&H#4>#')"?,3H#&
#"),&7>"#7)',3-13*&H#4>#')"F1&4.3"#7)-3L&7&14.#?13&>",3,&>)U4.7#/&4>#V
7#'#7)I)&"#,4,3",3-13&,)F"349&#?:"#-5&>")7-#F)"-3L&-)&-#7@&4$3"d&=&
H#4>#')"?,5?:&1-.3"34f7&>)U4.7)%&
T)4)'-1?,5&,)F"34&F"5*1-)<1,#7)-5?:&,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:/&#'-#V
4,@?5&41d&'#&F#"9>?L1&7&43F.#",3&>9A<1?,-5*/&,#4.)I&.)Fe3&>#'.",5*)-5&
>",5&#F),L1&F#'5`F)?L1&F)"-3L&,&[\h\&"%&0.",5*)-#/&)&-)73.&"#,4,3",#-#&
F"5*1-)<1,)?Ld&I)>#7-1?.7)&9",d'-1?,3H#&1&A13"-3L&$#"*5&>I).-3L&>"#.3F?L1%&
P#&"#,4,3",3-13&>#<)&F"5*1-)<1,)?L1&71@,)I#&41d&>",3'3&74,54.F1*&,&9,-)V
-13*&,)&>#'*1#.&>",34.d>4.7)&I)>#7-1?.7)&A13"-3H#&#4#A5&>3I-1@?3L&$9-F?Ld&
>9A<1?,-@g%& ;& F%F%& ,& [\h\& "%& ,'3F"5*1-)<1,#7)-#& -).#*1)4.& >#,#4.)I3&
"#',)L3&,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:%&!#&>13"74,3/&,'3>3-)<1,#7)-#&I)>#7-1?.7#&
75A#"?,3%&!#&'"9H13/&?#&7)e-13L4,3/&,'3>3-)<1,#7)-#&.)Fe3&>",3F9>4.7#&
1&4>",3')L-#Rw&713",5?13<1%&E"5*1-)<1,)?Ld&.3H#&"#',)L9&,)?:#7)U&9,-)-#&
A#713*/&L)F&41d&75')L3/&,)&7I)R?17@&4.#49-F#*&H#4>#')"?,5*&F)>1.)<1V
4.5?,-5*/&)&-13&4#?L)<14.5?,-5*\%&
(-)<1,9L@?&>",3>145&#'-#4,@?3&41d&'#&,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:&#A#71@V
,9L@?3&7&#F"3413&!^D&*#e-)&4.713"',1w/&e3&7"),&,&9."7)<3-13*&,*1)-5&
454.3*9&H#4>#')"?,3H#&-)4.@>1I)&,*1)-)&?:)")F.3"9&,L)714F)&F#"9>?L1%&
T)F"34&>#Ld?1)&}F#"9>?L)&H#4>#')"?,)~&7&#F"3413&>#7#L3--5*&9<3HI&>",3V
F4,.)I?3-19&1&#AL@I&7&14.#?13&4.#49-F1&-)&4.5F9&)'*1-14.")?L1&>)U4.7#73L&
#"),&H#4>#')"F1/&F.f")&A5I)&7&>",37)e)L@?3L&?,dR?1&>)U4.7#7)%&G1)I#&.#&
9,)4)'-13-13&7&>")F.5?3/&H'5e&4.#49-F1&H#4>#')"?,3&*1d',5&>#'*1#.)*1&
7
Ibidem, s. 34 i n.
8
Ibidem, s. 47 i n.
Zob. o rozdziale XL k.k. z 1932 r. A. Lityński, Rys historyczny i tło porównawcze (w:) System prawa karnego. O przestępstwach w szczególności, t. 4, cz. II, red. I. Andrejew, L. Kubicki, J. Waszczyński, Wrocław 1989, s. 362–363.
9
221
Krytyka Prawa
43F.#")&>"57).-3H#&,#4.)I5&,*)"H1-)<1,#7)-3/&)&HIf7-5*&>#'*1#.3*&
H#4>#')"?,5*&A5I#&4)*#&>)U4.7#%&8F#"#&,).3*&-)4.@>1I)&>9A<1?5,)?L)&
e5?1)&H#4>#')"?,3H#/&")?Ld&A5.9&4.")?1I)&>3-)<1,)?L)&?,5-f7&F#"9>?5L-5?:&
,71@,)-5?:&,&"3<)?L)*1&H#4>#')"?,5*1&7&43F.#",3&>"57).-5*%&;&14.#?13&
71d?&-)4.@>1I)&>9A<1?5,)?L)&F"5*1-)<1,)?L1&,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:%&
a<a<,2*$60A,0()'&,%,`iif,)<,+,J"6)+*3'&T,>)%T"6'"/
i'-#4,@?&41d&'#&F%F%&,&[\\l&"%/&*#e-)&,)97)e5w/&e3&F"5*1-)<1,)?L)&,)?:#7)U&
F#"9>?5L-5?:&7&.3L&94.)713&-13&,#4.)I)&,-)?,@?#&>",3A9'#7)-)&7&4.#49-F9&
'#&7?,3R-13L&#A#71@,9L@?5?:&94.)7/&>#?,@74,5&#'&F%F%&,&[\jY&"%&T*1)-5/&
L)F13&7>"#7)',#-#&7&.5*&,)F"3413/&75-1F)I5&")?,3L&,&>",3*1)-&94."#L#V
75?:/&F.f"3&,)4,I5&7&!#<4?3/&-1e&,&'3?5,L1&94.)7#')7?5&?#&'#&>#.",3A5&
>",3A9'#75&,-)*1#-&.5>1,#7)-5?:&?,5-f7%&04.)7#')7?)&>#"94,)I&41d&
7&.5?:&4)*5?:/&.")'5?5L-5?:&L9e&'<)&>#<4F13H#&>")7)&F)"-3H#&")*)?:&F"5*1V
-)<1,)?L1&,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:/&-13&75?:#',@?&05'8)-$:&7&4>#4fA&,-)?,@?5&
>#,)&,)F"34&>3-)<1,)?L1&75.5?,#-5&7&F%F%&,&[\h\&"%/&373-.9)<-13&7>"#7)V
',)L@?&'#U&,*1)-5&7,#"#7)-3&-)&94.)7)?:&>",3'7#L3--5?:%&
a<a<`<,46'(8"%(7:(,X(J*+'"73+(,+,A603*)%6,J/>8"7%'&T,
;&F#'3F413&F)"-5*&,&[\\l&"%/&>#'.",5*)-#&,).3*/&L3'5-13&,&>37-5*1&,*1)V
-)*1/&9F4,.)I.#7)-@&7?,3R-13L&."fL',13<-@&F"5*1-)<1,)?Ld&,)?:#7)U&F#"9>V
?5L-5?:&7&43F.#",3&>9A<1?,-5*/&>3-)<1,9L@?&I)>#7-1?.7#&A13"-3/&I)>#7V
-1?.7#&?,5--3&1&>I).-@&>"#.3F?Ld%&
6#7)&F"5*1-)<1,)?L)&7&4,?,3Hf<-#R?1&"fe-1I)&41d&#'&7?,3R-13L4,5?:&?#&
'#&>",3'*1#.9&#?:"#-5/&)&.)Fe3&-13F.f"5?:&,-)*1#-&.5>f7&>",34.d>4.7%
(-)<1,9L@?&,)H)'-13-13&-#73H#&>",3'*1#.9&#?:"#-5&>",34.d>4.7&F#"9>V
?5L-5?:/& -)<3e5& 74F),)w/& e3& #'-#4,@?3& 41d& '#& ,)?:#7)U& F#"9>?5L-5?:&
>",3>145&,-)<),I5&41d&74>f<-13&7&"#,',1)<3&••N•&F#'3F49/&,).5.9I#7)-5*&
+",57$<(7$*)'(",5-&*%:'0,&)/)34:B-&'&47$#$1-.&'()97$*:*#-C':"),'7);:",O01'$5"#E
$:"&)345@:%&!",3'*1#.3*&1?:&#?:"#-5&4.)I)&41d&,).3*&>")71'I#7)&',1)I)<V
-#Rw&1-4.5.9?L1&>)U4.7#75?:&1&1-4.5.9?L1&4)*#",@'9&.3"5.#"1)<-3H#%&T*1)-)&
"#',)L#73H#&>",3'*1#.9&#?:"#-5&,&',1)I)<-#R?1&1-4.5.9?L1&>)U4.7#75?:&
1&4>#I3?,-5?:&-)&1-4.5.9?L3&>)U4.7#73&1&4)*#",@'9&.3"5.#"1)<-3H#&75-1V
F)I)&,&1--3H#&9,)4)'-13-1)&)F4L#<#H1?,-3H#&>3-)<1,)?L1&.5?:&.5>f7&>",3V
4.d>4.7%& +:#w& A#713*& >#4,?,3Hf<-3& ,-)*1#-)& 4."#-5& >",3'*1#.#73L&
.5>f7&>",34.d>4.7&F#"9>?5L-5?:&-13& "fe-1I5& 41d& ,-)?,@?#& #'& ,-)*1#-&
#'>#713'-1?:&.5>f7&>",34.d>4.7&,&F#'3F49&F)"-3H#&,&[\h\&"%/&94.)7#V
')7?)&9,-)I/&e3&7&,71@,F9&,3&,*1)-)*1&94."#L#75*1&1&3F#-#*1?,-5*1/&
222
W poszukiwaniu
rozwiązań instytucjonalnych
-)<3e5/&>#&>13"74,3/&97,H<d'-1w&',1)I)<-#Rw&1-4.5.9?L1&4)*#",@'9&.3"5.#V
"1)<-3H#&L)F#&4)*#',13<-3H#&'#A")&?:"#-1#-3H#/&#"),/&>#&'"9H13/&75")c-13&
#'',13<1w&4$3"d&>9A<1?,-@&#'&>"57).-3L&1&#'3LRw&#'&9',13<)-1)&7&'"#',3&
>")7-#F)"-3L&7,*#?-1#-3L&#?:"#-5&1-4.5.9?L#*&-)<3e@?5*&'#&43F.#")&
>"57).-3H#&1&H#4>#')"?,3H#/&.)F1*&L)F&4>fI',13<-13/&>",3'41dA1#"4.7)/&
#"H)-1,)?L3&4>#I3?,-3[X%&+3<3&.3&,#4.)I5&75")e#-3&7&-#75*&.5.9<3&"#,',1)I9&
••N•/&)&,"3)<1,#7)-3&7&-#73L&'3`-1?L1&$9-F?L#-)"194,)&>9A<1?,-3H#/&,)V&
7)".3L&7&)".%&[[Z&‘&j&F%F%&
!#'&>#Ld?13*&1-4.5.9?L1&>)U4.7#73L&7&F%F%&,&[\\l&"%&-)<3e5&,).3*&"#,9V
*13w&74,54.F13&#"H)-5&>)U4.7#73/&7&.5*&#"H)-5&F#-."#<1&>)U4.7#73L/&
1--3&1-4.5.9?L3&>#7#I)-3&'#&75F#-57)-1)&L)F13LR&$9-F?L1&,&,)F"349&F#*>3V
.3-?L1& >)U4.7)/& )& .)Fe3& 1--3& 1-4.5.9?L3/& F.f"3& *)L@& 7& 1*13-19& >)U4.7)&
,)4>#F)L)w& >#.",3A5& #A57).3<1& u->%& 4,>1.)<3v[[%& T& F#<31& >",3,& 1-4.5.9?Ld&
4)*#",@'9&.3"5.#"1)<-3H#&-)<3e5&"#,9*13w&74,54.F13&#"H)-5&4)*#",@'9&
.3"5.#"1)<-3H#/&)&.)Fe3&#"H)-5&F#-."#<1&4)*#",@'9%&!#Ld?13&.#&#A3L*9L3&
>#-)'.#&1-4.5.9?L3&>#7#I)-3&'#&,)4>#F)L)-1)&>#.",3A&#A57).3<1&-)&#A4,)",3&
.3"5.#"1)<-5*&')-3L&L3'-#4.F1&4)*#",@'#73L&u->%&4,F#I5&H*1--3v%&
G#e-)&,).3*&>#713',13w/&e3&,)4)'-1?,#&,)F"34&F"5*1-)<1,)?L1&,)?:#7)U&
F#"9>?5L-5?:&#H")-1?,)I&41d&'#&43F.#")&>9A<1?,-3H#/&>",5&?,5*&?:#',1I#&.9&
75I@?,-13&#&>#<4F1&43F.#"&>9A<1?,-5[Y%&T*1)-)&,)F"349&F"5*1-)<1,)?L1&A5I)&
10
Por. A. Zoll (w:) Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 117–277 Kodeksu karnego, red. A. Zoll, Kraków 1999, s. 706.
11
Por. ibidem, s. 707.
Na tle k.k. z 1969 r., w związku z przedmiotem ochrony przepisów zawartych w rozdziale XXXII k.k., pojawiła się po raz pierwszy wątpliwość dotycząca kryminalizacji w prawie polskim transgranicznych zachowań korupcyjnych. Chronologicznie rzecz biorąc, pierwsza tego
typu sprawa odnosiła się do karalności za przestępstwo płatnej protekcji w sytuacji podjęcia się pośrednictwa w załatwieniu przydziału
wizy na wyjazd do tego kraju, przy powoływaniu się na wpływy w ambasadzie innego państwa znajdującej się na terenie Polski. Takie
zachowanie nie zostało jednak uznane za przestępstwo z art. 244 k.k., bowiem zdaniem SN ustawodawca miał na myśli tylko polskie
podmioty, gdy określał zakres podmiotów objętych ochroną prawnokarną na mocy przepisów rozdziału XXXII k.k. „Wynika to z odrębnego
i wyraźnego określenia wypadków udzielenia takiej samej ochrony konkretnym podmiotom niepolskim, jak np. w art. 129 k.k., ochrony
przewidzianej w art. 126 k.k. udzielanej funkcjonariuszowi publicznemu i działaczowi politycznemu państwa sprzymierzonego, czy też
ochrony przewidzianej w art. 127 pkt 2 udzielanej zakładom, urzędom i instytucjom o poważnym znaczeniu dla tego państwa. Skoro więc
brak przepisu, który by – podobnie jak art. 129 k.k. – nakazywał odpowiednie stosowanie art. 244 k.k., gdy sprawca powołuje się na
wpływy w położonej na terenie Polski instytucji państwowej lub społecznej innego państwa za czyn taki, to, zgodnie z zasadą wyrażoną
w art. 1 k.k., sprawca taki nie może odpowiadać na podstawie art. 244 k.k.”. Czyn taki może jednak – zdaniem Sądu – stanowić występek
oszustwa (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 1973 r., VI KZP 31/73, OSNKW 1974, Nr 1, poz. 1).
12
Do przestępstwa łapownictwa odnosiła się uchwała siedmiu sędziów SN z 1991 r., którzy wykluczyli możliwość stosowania
przepisów o łapownictwie czynnym wobec osoby, która udziela lub obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie
pełniącej funkcję publiczną w instytucji państwowej albo społecznej państwa obcego (uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 1991 r., I KZP 3/91, OSNKW, Nr 7–9, poz. 30, glosa aprobująca: R.A. Stefański, Wojskowy Przegląd Prawniczy
1994, Nr 3–4). Sąd podtrzymał wówczas stanowisko wyrażone na tle art. 244 k.k. i uznał, że podmiotem przekupstwa „może być
tylko osoba pełniąca funkcje publiczne w państwie polskim, ponieważ ono właśnie jest bezpośrednio zainteresowane w praworządnym i prawidłowym działaniu własnego aparatu wykonującego funkcje publiczne w ramach obowiązującego w nim systemu
223
Krytyka Prawa
F#-43F73-?L@&,*1)-5&94."#L9&1&#H")-1?,3-1)&1-H3"3-?L1&>)U4.7)&7&4$3"d&
e5?1)&4>#I3?,-3H#&1&H#4>#')"?,3H#/&F.f")&7?,3R-13L&A5I)&>",3'*1#.3*&
,)1-.3"34#7)-1)&>)U4.7)&#"),&}#'>)U4.7#713-1)~&?,5&4>"57).5,#7)-1)/&
7&,-)?,3-19&75Ld?1)&4>#'&1-H3"3-?L1&>)U4.7)&-13F.f"5?:&4$3"&e5?1)/&,7I)4,V
?,)&H#4>#')"F1/&7&#'-13413-19&'#&F.f"5?:&373-.9)<-)&>")7-#F)"-)&1-.3"V
73-?L)&94.)7#')7?5&*1)I)&41d&#'A57)w&,)&>#*#?@&75#'"dA-1#-5?:&>",3V
>14f7[j%&;&.5*&43-413&*#e-)&71d?&9,-)w/&e3&7&F%F%&,&[\\l&"%&7&>13"7#.-5*&
A",*13-19&9.",5*)-#/&)&-)73.&7,*#?-1#-#/&>#71@,)-13&F"5*1-)<1,)?L1&
,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:&,&75F#-57)-13*&7I)',.7)&>9A<1?,-#>")7-3H#/&
75?#$9L@?&41d&,&F"5*1-)<1,)?L1&.)F1?:&,)?:#7)U/&F.f"3&*#e-)&A5I#&9,-)w&,)&
F#"9>?Ld&H#4>#')"?,@%&!"57).5,)?L)&H#4>#')"F1&>#?1@H-dI)&71d?&,)&4#A@&
#H")-1?,3-13&1-H3"3-?L1&>")7-#F)"-3L&7&',1)I)<-#Rw&H#4>#')"?,@&43F.#")&
>"57).-3H#/&>",5-)L*-13L&7&,)F"3413&,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:%&
a<a<a<,4"6)+A%6,686T6'3&,J6'(8"%(7:",%(7=*+(I,0*)/J7&:'&7=,,
+,A603*)%6,J)&+(3'&T,P,)6J6'(8"%(7:(,X(J*+'"73+(,+"6)%&7"68",
B3'5-5*&[email protected]*&#'&,)4)'5&#H")-1?,3-1)&1-H3"3-?L1&>")7-#F)"-3L&7&"3<)V
?L3&7&")*)?:&43F.#")&>"57).-3H#&A5I#&7&F#-.3FR?13&,)?:#7)U&F#"9>?5LV
-5?:&>",57"f?3-13&7&F%F%&,&[\\l&"%&7&>13"7#.-5*&A",3*13-19&F)")<-#R?1&
I)>#7-1?.7)&713",5?13<1%&B)F&74>#*-1)-#&75e3L/&,L)714F)/&F.f"3&,A1#"?,#&
-),57)&41d&F#"9>?L@&H#4>#')"?,@/&A5I5&75?1-F#7#&>3-)<1,#7)-3&7&F%F%&
,&[\jY&"%&L)F#&.5>5&>",34.d>4.7)&>",3F9>4.7)&1&4>",3')L-#R?1&713",5?13<1%&
+,5-5&.3&,#4.)I5&,'3>3-)<1,#7)-3&7&,71@,F9&,&73LR?13*&7&e5?13&F%F%&,&[\h\&"%&
!3-)<1,)?Ld&F#"9>?L1&713",5?13<1&>",57"f?#-#&L3'-)F&>#&,*1)-13&94."#L9&
7&<).)?:&\X%&••&7%&6)L>13"7&.3H#&"#',)L9&,)?:#7)-1)&F#"9>?5L-3&4>3-)<1V
,#7)-#&7&[\\]&"%&7&94.)713&#&#?:"#-13&94."#L9&H#4>#')"?,3H#[]%&TH#'-13&
,&)".%&g&‘&Y&94.)75&>#'<3H)I)&F)",3&#4#A)/&F.f")&713",5?13<#71&9',13<)I)&<9A&
#A13?57)I)&9',13<1w&F#",5R?1&*)[email protected]#73L&,)&',1)I)-13&-)&4,F#'d&1--5?:&
713",5?13<1&7&,71@,F9&,&>#4.d>#7)-13*&9>)'I#R?1#75*&<9A&,*13",)L@V
?5*&'#&,)>#A13e3-1)&9>)'I#R?1&u>",3F9>4.7#&713",5?13<)v%&TH#'-13&,&)".%&
g&‘&j/&F)",3&>#'<3H)I&.)Fe3&713",5?13</&F.f"5&7&,71@,F9&#F"3R<#-5*&75e3L&
prawnego, różniącego się pod wieloma względami od systemów prawnych innych państw. Wynika z tego wniosek, że również
udzielający lub obiecujący udzielić korzyści majątkowej osobie pełniącej funkcję publiczną w instytucji państwowej lub społecznej
obcego państwa nie popełnia przestępstwa określonego w art. 241 k.k. (łapownictwa czynnego), ściśle z treścią wymienionych
przepisów związanego”.
13
Por. M. Filar, Zakres pojęciowy znamienia ‘pełnienie funkcji publicznej’ na gruncie art. 228 k.k., Palestra 2003, Nr 7–8, s. 60.
14
Ustawa z dnia 12 października 1994 r., Dz.U. Nr 126, poz. 615 z późn. zm.
224
W poszukiwaniu
rozwiązań instytucjonalnych
>",5L*#7)I&F#",5Rw&*)[email protected]#7@&,)&',1)I)-13&-)&4,F#'d&1--5?:&713",5?13<1&
<9A&.)F13L&F#",5R?1&e@')I%
!",3>145&.3&A5I5&,).3*&1'3-.5?,-3&L)F&7&F%F%&,&[\jY&"%/&,&.5*&e3&'#F#V
-)-#&"#,4,3",3-1)&,)F"349&F"5*1-)<1,)?L1&-)&45.9)?L3/&F.f"3&-13&,)?:#',@&
.5<F#&}7&?,)413&>#4.d>#7)-1)&9>)'I#R?1#73H#~/&L)F&.#&*1)I#&*13L4?3&7&F%F%&
,&[\jY&"%/&)<3&4,3",3L/&-)&',1)I)-1)/&F.f"3&>#,#4.)L@&}7&,71@,F9&,&>#4.d>#7)V
-13*&9>)'I#R?1#75*&<9A&,*13",)L@?5*&'#&,)>#A13e3-1)&9>)'I#R?1~[Z%&
!",5&#F),L1&9?:7)<)-1)&-#73H#&F#'3F49&F)"-3H#/&>",3>145&94.)75&#&#?:V&
"#-13&#A"#.9&H#4>#')"?,3H#&,#4.)I5&>",3-1341#-3&'#&F%F%&>",5Ld.3H#&7&[\\l&"%&
!",34.d>4.7)& >",3F9>4.7)& 1& 4>",3')L-#R?1& 713",5?13<1& 4>3-)<1,#7)-#&
7&)".%&jXY&‘&Y&1&j%&P"3Rw&>",3>14f7&A5I)&7I)R?1713&>#7.f",3-13*&>",3>14f7&
,&94.)75&#&#?:"#-13&#A"#.9&H#4>#')"?,3H#%&
;&>1R*13--1?.713&74F),9L3&41d/&e3&14.#.@&?,5-9&>#<3H)L@?3H#&-)&F#"9*V
>#7)-19&713",5?13<1&L34.&,I)*)-13&4#<1')"-#R?1&713",5?13<1/&7&F.f"5?:&L3'3-&
4.5*9<#7)-5&F#",5R?1@&*)[email protected]#7@&)<A#&L3L&#A13.-1?@&H#',1&41d&-)&',1)I)<V
-#Rw&-)&4,F#'d&>#,#4.)I5?:[h%&T)&>",3'*1#.&#?:"#-5&-)<3e5&9,-)w&1-.3"345&
713",5?13<1&7&,71@,F9&,&>#4.d>#7)-13*&9>)'I#R?1#75*&<9A&,*13",)L@V
?5*&'#&,)>#A13e3-1)&9>)'I#R?1[l%&T-)*1#-#*&?,5-f7&u}9',13<)~/&}#A13?9L3&
9',13<1w~/&}>",5L*9L3~/&}e@')~v&-)<3e5&-)')7)w&.)F13&4)*#&,-)?,3-13&L)F&
7&#'-13413-19&'#&,-)*1#-&?,5-f7&I)>#7-1?,5?:&7&43F.#",3&>9A<1?,-5*%&!#V&
'#A-13&>#Ld?13&F#",5R?1&-)<3e5&"#,9*13w&.)F&4)*#/&L)F&-)&H"9-?13&)".%&YYg&
1&YY\&F%F%/&)&,).3*&L)F#&'#7#<-3H#&"#',)L9&>",54>#",3-13&<9A&A")F&94,?,9V
><3-1)&=&7&#'-13413-19&'#&F#",5R?1&*).3"1)<-3L/&#"),&'#7#<-3H#&"#',)L9&
7)".#Rw&-13>13-1de-@&=&7&#'-13413-19&'#&F#",5R?1&#4#A14.3L/&,&.5*&,)4.",3V
e3-13*/&e3&7&)".%&jXY&‘&Y&*#7)&L34.&75I@?,-13&#&F#",5R?1&*).3"1)<-3L%&B3'5-@&
,*1)-@/&L)F@&7>"#7)',#-#&'#&.3F4.9&>",3>14f7&)".%&jXY&‘&Y&1&j&?#&'#&9Ld?1)&
F#",5R?1&7&4.#49-F9&'#&"3H9<)?L1&,&94.)75&#&#?:"#-13&#A"#.9&H#4>#')"V
?,3H#/&A5I#&949-1d?13&#F"3R&<3-1)&}*)[email protected]#7)~&,&."3R?1&‘&j%&;5')L3&41d&,).3*/&
e3&?:#',1&.9&#&F#",5Rw&7&#Hf<-#R?1/&?#&>#,7)<)&7-1#4F#7)w&#&4,3"4,5*&
,)F"3413&4.#4#7)-1)&)".%&jXY&‘&j&F%F%[g%&
15
Szerzej na temat art. 8 ustawy zob. O. Górniok, Ustawa o ochronie obrotu gospodarczego z komentarzem, Warszawa 1995, s. 35 i n.
Zob. M. Wiśniewski, Prawnokarna ochrona wierzytelności majątkowych uczestników obrotu gospodarczego, Kraków 2000, s. 90, cyt. za
R. Zawłocki, Przestępstwa przeciwko wierzycielom. Rozdział XXXVI kodeksu karnego. Artykuły 300–303. Komentarz, Warszawa 2001, s. 129.
16
17
Zob. R. Zawłocki, j.w., s. 131 i 146.
Zob. R. Zawłocki, Karalna korupcja na szkodę wierzyciela (w:) System prawa karnego, t. 9, Przestępstwa przeciwko mieniu i gospodarcze,
red. R. Zawłocki, Warszawa 2011, s. 673. Tak samo O. Górniok, Przestępstwa gospodarcze. Rozdział XXXVI i XXXVII Kodeksu karnego. Komentarz,
Warszawa 2000, s. 78–79.
18
225
Krytyka Prawa
6)<3e5&.)Fe3&,)97)e5w/&e3&7"),&,&73LR?13*&7&e5?13&-#73L&'3`-1?L1&>#Ld?1)&
F#",5R?1&,&)".%&[[Z&‘&][\/&,)&F#",5Rw&,)"f7-#&*).3"1)<-@/&L)F&1&#4#A14.@/&
-)<3e5&9,-)w&F#",5Rw&-13&.5<F#&'<)&4)*3H#&4>")7?5/&)<3&1&'<)&1--5?:&>#'V
*1#.f7%&T')-13*&B%&8F#"9>F1&F#",5Rw&*941&A5w&>#-)'.#&-13-)<3e-)YX%&P)F13&
4.)-#714F#&>"#7)',1&L3'-)F&'#&-139>")7-1#-3H#&,)7de3-1)&,)F"349&F"5V
*1-)<1,)?L1%&613&75')L3&41d&A#713*&4I94,-3&#'4.@>13-13&#'&>3-)<1,#7)-1)&
?,5-f7&>#'3L*#7)-5?:&-)&4,F#'d&1--5?:&713",5?13<1&>",3,&L3'-3H#&,&-1?:/&
7&45.9)?L1&H'5&',1)I)&#-&.5<F#&>#&.#/&)A5&#',54F)w&-)<3e-5&*9&'I9H%&
J)>#7-1?.7#&713",5?13<1&7&9Ld?19&)".%&jXY&F%F%&,&[\\l&"%&L34.&'#F#-)-3&
.5<F#/&L3R<1&F#",5Rw&,#4.)I)&9',13<#-)&<9A&>",5Ld.)&}7&,71@,F9&>#4.d>#V&
7)-13*&9>)'I#R?1#75*&<9A&,*13",)L@?5*&'#&,)>#A13e3-1)&9>)'I#R?1~%&
iA3?-13&>#4.d>#7)-1)&.3&4@&9"3H9<#7)-3&7&94.)713&!")7#&9>)'I#R?1#73&
1&-)>")7?,3Y[%&;5")e3-13&}7&,71@,F9~&-)<3e5&"#,9*13w&7&.3-&4>#4fA/&e3&75V
4.d>9L3&,71@,3F&$)F.5?,-5&*1d',5&7"d?,)-@&F#",5R?1@&)&>#4.d>#7)-13*&
9>)'I#R?1#75*&<9A&,*13",)L@?5*&'#&,)>#A13e3-1)&9>)'I#R?1YY%&
;)".#&.)Fe3&,)97)e5w/&e3&>#4.d>#7)-13&9>)'I#R?1#73&<9A&-)>")7?,3&
*#e-)&>"#7)',1w&7&#'-13413-19&'#&L3'-#4.3F&43F.#")&,)"f7-#&>"57).V
-3H#/&L)F&1&>9A<1?,-3H#&=&?:#w&7&*-13L4,5*&,)F"3413%&8.#4#7-13&'#&)".%&h&
>")7)&9>)'I#R?1#73H#&1&-)>")7?,3H#/&-13&*#e-)&A#713*&#HI#41w&9>)'I#V
R?1k& 8F)"A9& !)U4.7)y& L3'-#4.3F& 4)*#",@'9& .3"5.#"1)<-3H#y& >9A<1?,-5?:&
4)*#',13<-5?:&,)FI)'f7&#>13F1&,'"#7#.-3Ly&1-4.5.9?L1&1&#4fA&>")7-5?:&
9.7#",#-5?:&7&'"#',3&94.)75/&?:5A)&e3&94.)7)&.)&4.)-#71&1-)?,3L/&#"),&
9.7#",#-5?:&7&75F#-)-19&#A#71@,F9&-)I#e#-3H#&94.)7@/&)&.)Fe3&9?,3<-1/&
7&.5*&1&9?,3<-1&>9A<1?,-5?:%&
19
Począwszy od 1 lipca 2003 r. w związku z nowelizacją art. 115 § 4 k.k.
20
Por. J. Skorupka, Prawo karne gospodarcze. Zarys wykładu, Warszawa 2005, s. 136.
Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r., Dz.U. Nr 60, poz. 535. Ne temat ustawy zob. np. S. Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz,
wyd. 5, Warszawa 2004.
21
22
Zob. R. Zawłocki, Karalna korupcja..., s. 672.
226
W poszukiwaniu
rozwiązań instytucjonalnych
#
C![vF?\.L-OFOR[Y.[Y,GL2O,MY.Y?L,4CWH[Z\?LZG[,
9NY-\,4-\RLS.YG,R,2O.SY2^Z[Y,2-\![.LH[?LZG[,
?LZUORLm,2O-C4Z\G.\ZU,
T)"54#7)-5&>#75e3L&4.)-&F"5*1-)<1,)?L1&,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:&7&!#<4?3&
,)?,@I&41d&,*13-1)w&>#?,@74,5&#'&YXXX&"%&!"#?34&.3-&-)<3e5&71@,)w&,&9*1dV
',5-)"#'#713-13*&>#<4F13H#&>")7)&F)"-3H#&7&,)F"3413&>",3>14f7&)-.5V
F#"9>?5L-5?:Yj%&
T)?:#7)-1)&F#"9>?5L-3&7&43F.#",3&>"57).-5*&F"5*1-)<1,#7)-3&A5I5&
#'&713<9&<).&7&1--5?:&454.3*)?:&>")7-5?:/&->%&73&S")-?L1Y]&?,5&7&(-H<11YZ%&
8>#I3?,-#Rw&*1d',5-)"#'#7)&,)?,dI)&'#4.",3H)w&F#-13?,-#Rw&7>"#7)',3V
-1)&.3L&F"5*1-)<1,)?L1&'#&>")7)&737-d.",-3H#&>)U4.7&'#>13"#&7&<).)?:&\X%&
••&7%&;5')L3&41d/&e3&*#e-)&.#&71@,)w&>",3'3&74,54.F1*&,&?:d?1@&,)>37V
-13-1)&>3I-3L&1&"f7-3L&F#-F9"3-?5L-#R?1&74,54.F1?:&>#'*1#.f7&#>3"9L@V
?5?:&-)&"5-F9%&T)?:#7)-1)&F#"9>?5L-3/&F.f"3&H#',@&7&43F.#"&>"57).-5/&
>"#7)',@&A#713*&'#&-139>")7-1#-3H#&9>",571<3L#7)-1)&L3'-5?:&>#'V
*1#.f7&7#A3?&1--5?:/&?#&-13&4>",5L)&"#,7#L#71&7#<-3H#&"5-F9%&!#-)'.#/&
'A)I#Rw&#&#H")-1?,3-13&F#"9>?L1&7&43F.#",3&>"57).-5*&*#e-)&I@?,5w&,&>"fA@&
4.7#",3-1)&F#*><3F4#73L&4.").3H11&)-.5F#"9>?5L-3L/&F.f")&#A3L*#7)I)A5&
74,54.F13&4$3"5&e5?1)&>9A<1?,-3H#%&
;&"3,9<.)?13/&>#?,@74,5&#'&F#U?)&<).&\X%&••&7%/&7&")*)?:&>")?&F1<F9&
#"H)-1,)?L1&*1d',5-)"#'#75?:&>",5Ld.#&)F.5&>")7-3/&7&F.f"5?:&,)<3?)-#&
>)U4.7#*&?,I#-F#74F1*&.5?:&#"H)-1,)?L1&7>"#7)',3-13&'#&94.)7#')7V
4.7)&737-d.",-3H#&F"5*1-)<1,)?L1&,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:&7&43F.#",3&
>9A<1?,-5*%&
+:"#-#<#H1?,-13&",3?,&A1#"@?/&,)H)'-13-13*&F#"9>?L1&7&43F.#",3&>"57).V
-5*&4>#R"f'&#"H)-1,)?L1&*1d',5-)"#'#75?:&-)L7?,3R-13L&,)1-.3"34#7)I)&
41d&0-1)&p9"#>3L4F)%&;5"),3*&.3H#&,)1-.3"34#7)-1)&A5I#&;4>f<-3&Q,1)I)V
-13&\gml]YmBn(&,&'-1)&YY&H"9'-1)&[\\g&"%&#&F#"9>?L1&7&43F.#",3&>"57).-5*/&
Szczegółowo na temat wpływu prawa międzynarodowego i unijnego na polskie prawo karne antykorpucyjne zob. C. Nowak,
Korupcja..., s. 333 i n.
23
24
Ibidem, s. 116 i n.
25
Ibidem, s. 89 i n.
227
Krytyka Prawa
>",5Ld.3&>",3,&^)'d&-)&>#'4.)713&)".%&E%&j&P")F.).9&#&0-11&p9"#>3L4F13L/&
F.f"3&L3'-)F&-13&*1)I#&?:)")F.3"9&71@e@?3H#Yh%&
!13"74,5*&71@e@?5*&'#F9*3-.3*&#'-#4,@?5*&41d&'#&.3H#&,)H)'-13V
-1)&A5I)&-).#*1)4.&E#-73-?L)&!")7-#F)"-)&^)'5&p9"#>5&,&Yl&4.5?,-1)&
[\\\&"%&;&'#F9*3-?13&.5*&,)<3?#-#&>3-)<1,)?Ld&#A9&$#"*&F#"9>?L1&7&43FV
.#",3&>"57).-5*&=&?,5--3L&1&A13"-3LYl%&C)"',#&,A<1e#-5&,)F"34&F"5*1-)<1,)V
?L1&>",371',1)-#&-)4.d>-13&"f7-13e&7&E#-73-?L1&6)"#'f7&TL3'-#?,#-5?:&
,&j[&>)c',13"-1F)&YXXj&"%&u)".%&Y[vYg&#"),&7&E#-73-?L1&0-11&($"5F)U4F13L&,&[[&<1>V
?)&YXXj&"%&u)".%&]&94.%&[&3vY\%&
P)Fe3&>fc-13L4,3&'#F9*3-.5&0-11&p9"#>3L4F13L&-)FI)')L@&-)&>)U4.7)&
?,I#-F#74F13& A3,7,H<d'-5& #A#71@,3F& 7>"#7)',3-1)& F"5*1-)<1,)?L1&
I)>#7-1?.7)&7&43F.#",3&>"57).-5*&'#&F")L#73H#&94.)7#')74.7)&F)"V
-3H#/&7&4,?,3Hf<-#R?1&>#R71d?#-)&7&?)I#R?1&.3*9&,)H)'-13-19&Q3?5,L)&
^)*#7)&^)'5&YXXjmZhgmBn(&,&'-1)&YY&<1>?)&YXXj&"%&7&4>")713&,7)<?,)-1)&
F#"9>?L1&7&43F.#",3&>"57).-5*jX%&
Opublikowane w Dz.U. WE Nr L 358, z dnia 31 grudnia 1998 r. Szerzej na temat postanowień Wspólnego Działania, zob. C. Nowak,
Korupcja w sektorze prywatnym – standardy międzynarodowe a prawo polskie, (w:) J.C. Ferré Olivé, E. Musco, J.A. Cabral. B. Kunicka-Michalska
et al., Korupcja prywatna..., s. 151–152.
26
W myśl art. 7 Konwencji łapownictwo czynne to „umyślny czyn popełniony w toku działalności gospodarczej, polegający na obiecywaniu,
proponowaniu lub wręczaniu, bezpośrednio lub pośrednio, każdej osobie kierującej lub pracującej w jakimkolwiek charakterze, na rzecz
jakiegokolwiek podmiotu należącego do sektora prywatnego, jakichkolwiek nienależnych korzyści, dla niej samej lub na rzecz jakiejkolwiek
innej osoby, w zamian za działanie lub zaniechanie działania, które naruszają jej obowiązki”, natomiast łapownictwo bierne w sektorze
prywatnym (art. 8) jest lustrzanym odbiciem łapownictwa czynnego i polega na żądaniu lub przyjmowaniu korzyści, lub akceptowaniu
propozycji, lub obietnicy korzyści przez każdą osobę kierującą lub pracującą na rzecz podmiotu sektora prywatnego, w warunkach opisanych powyżej.
27
28
Art. 21 stanowi, że korupcja w sektorze prywatnym to umyślny czyn popełniony w trakcie działalności gospodarczej, finansowej lub
komercyjnej, polegający na obietnicy, propozycji lub wręczeniu, bezpośrednio lub pośrednio, nienależnej korzyści jakiejkolwiek osobie,
która kieruje lub pracuje, w jakimkolwiek charakterze, dla podmiotu sektora prywatnego, na rzecz tej osoby lub innej osoby w celu działania lub zaniechania będącego naruszeniem obowiązków (łapownictwo czynne) oraz polegający na domaganiu się lub akceptowaniu,
bezpośrednio lub pośrednio, nienależnej korzyści przez jakąkolwiek osobę, która kieruje lub pracuje, w jakikolwiek charakterze, dla
podmiotu sektora prywatnego, na rzecz tej osoby lub innej osoby w celu działania lub zaniechania będącego naruszeniem obowiązków
(łapownictwo bierne).
Zgodnie z art. 4 ust. 1 e), karalne jest oferowanie lub dawanie, żądanie lub przyjmowanie, bezpośrednio lub przez pośrednika, jakiejkolwiek nienależnej korzyści dla lub przez osobę, która kieruje lub pracuje, w jakimkolwiek charakterze, w jednostce sektora prywatnego,
na rzecz tej osoby lub kogokolwiek innego, w celu nakłonienia jej do działania lub powstrzymania się od działania, co narusza jej obowiązki
służbowe.
29
W dokumencie tym łapownictwo czynne zdefiniowane jest jako umyślny czyn dokonany w ramach prowadzenia działalności gospodarczej, polegający na obiecywaniu, oferowaniu lub wręczaniu, bezpośrednio lub przez pośrednika, osobie, która w jakimkolwiek charakterze kieruje lub pracuje w podmiocie sektora prywatnego, jakiejkolwiek nienależnej korzyści, na rzecz tej osoby lub dla osoby trzeciej, aby
osoba ta dokonała lub powstrzymała się od dokonania jakiejkolwiek czynności, naruszając swoje obowiązki służbowe, natomiast łapownictwo bierne polega z kolei na dokonaniu umyślnie, w ramach prowadzenia działalności gospodarczej, czynu polegającego na żądaniu lub
przyjmowaniu, bezpośrednio lub przez pośrednika, przez osobę, która w jakimkolwiek charakterze kieruje lub pracuje w podmiocie sektora
30
228
W poszukiwaniu
rozwiązań instytucjonalnych
+#&'#&,)4)'5/&7&>")713&*1d',5-)"#'#75*&-)F),9L3&41d&7>"#7)',1w&
'#&>")7)&F")L#73H#&F"5*1-)<1,)?Ld&#A9&$#"*&F#"9>?L1&7&43F.#",3&>"57).V
-5*&=&?,5--3L&1&A13"-3L%&T-)*1#-)&?,5--#R?1#73&#A9&$#"*&I)>#7-1?.7)&
7&43F.#",3&>"57).-5*/&,)F"34&>#Ld?1#75&,-)*13-1)&F#",5R?1&1&4."#-)&>#'V
*1#.#7)&7&9Ld?19&>",3>14f7&*1d',5-)"#'#75?:&-13&"fe-1@&41d&#'&,-)V
*1#-&>",34.d>4.7)&I)>#7-1?.7)&?,5--3H#&1&A13"-3H#&7&43F.#",3&>9A<1?,-5*/&
>#>3I-1)-3H#&7#A3?&<9A&>",3,&F")L#75?:&$9-F?L#-)"194,5&>9A<1?,-5?:%&
T)4)'-1?,)&"fe-1?)&*1d',5&F"5*1-)<1,)?L@&F#"9>?L1&7&43F.#",3&>9A<1?,V
-5*&)&F#"9>?L1&7&43F.#",3&>"57).-5*&-)&>I)4,?,5c-13&>",3>14f7&*1d',5V
-)"#'#75?:&'#.5?,5&#'*13--3H#&>",3'*1#.9&#?:"#-5%&i&1<3&F"5*1-)<1,9L@?&
I)>#7-1?.7#&7&43F.#",3&>9A<1?,-5*&u9",d'-1?,3v/&>)U4.7#&?:"#-1&',1)I)-13&
47#L3L&)'*1-14.")?L1&1&>#4,)-#7)-13&,)4)'&'3*#F")?L1/&#&.5<3&>",5&F#"9>?L1&
7& 43F.#",3& >"57).-5*& '#A"3*& ?:"#-1#-5*& L34.& >",34.",3H)-13& ,)4)'&
9?,?173L&F#-F9"3-?L1&1&47#A#'-3H#&"#,7#L9&H#4>#')"?,3H#%&
6)<3e5&.)Fe3&,)97)e5w/&e3&F"5*1-)<1,)?L)&,)?:#7)U&75>3I-1)L@?5?:&
,-)*1#-)&F#"9>?L1&7&43F.#",3&>"57).-5*&-13&4.)-#71&,)74,3&#A#71@,F9&
A3,7,H<d'-3H#%&!",5FI)'#7#/&>)U4.7)&>",54.d>9L@?3&'#&E#-73-?L1&^)'5&
p9"#>5&*#HI5&,I#e5w&,)4.",3e3-13&#&-139,-)7)-19&.)F1?:&?,5-f7&,)&>",3V
4.d>4.7)&7&1?:&>")713&737-d.",-5*/&>#'#A-13&7&E#-73-?L1&6T&>",371V
',1)-#&L3'5-13&#A#71@,3F&"#,7)e)-1)&>",5Ld?1)&.3L&F"5*1-)<1,)?L1%&T3&7,H<d'9&
-)&4>3?5`Fd&94."#L#7@&0-11&p9"#>3L4F13L&4.#>13U&#A<1H)?L1&L3L&>)U4.7&?,I#-V
F#74F1?:&?#&'#&1*><3*3-.)?L1&'3?5,L1&")*#73L&L34.&,'3?5'#7)-13&71dF4,5/&
)<3&-13&74,54.F13&>)U4.7)&41d&'#&-13H#&7&>3I-1&1&4F"9>9<).-13&4.#49L@j[%&
$
4-?Y9Sv49SRO,2O-C4ZG[,,
R,OW-OZ[Y,MO94OFL-Z?\!,
(-.5F#"9>?5L-3&1-4."9*3-.5&*1d',5-)"#'#73/&7&F.f"5?:&,)<3?)-#&>3-)<1V
,)?Ld&,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:&'#F#-57)-5?:&7&")*)?:&43F.#")&>"57).-3H#/&
prywatnego, jakiejkolwiek nienależnej korzyści, na rzecz tej osoby lub dla osoby trzeciej, aby osoba ta dokonała lub powstrzymała się od
dokonania jakiejkolwiek czynności, naruszając swoje obowiązki służbowe.
Szerzej zob. C. Nowak, Decyzja Ramowa Rady 2003/568/JHA z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie zwalczania korupcji w sektorze
prywatnym. Komentarz, (w:) Prawo Wspólnot Europejskich a prawo karne. Dokumenty karne. Część II, red. E. Zielińska, Warszawa,
2005, s. 437.
Por. Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego na podstawie art. 9 decyzji ramowej Rady 2003/568/WSiSW z dnia
22 lipca 2003 r. w sprawie zwalczania korupcji w sektorze prywatnym, KOM (2011) 309 wersja ostateczna.
31
229
Krytyka Prawa
71@,)I5&.)Fe3&!#<4Fd%&!#<4F1&94.)7#')7?)&>#'L@I&,).3*&,)')-13&'#4.#4#V
7)-1)& 94.)7#')74.7)& 737-d.",-3H#& '#& 75*#Hf7& >I5-@?5?:& ,& .5?:&
'#F9*3-.f7/&7&.5*&4,?,3Hf<-13&,&Q3?5,L1&^)*#73L&^)'5&0p&,&YXXj&"%&
!#7#I9L@?&41d&-)&F#-13?,-#Rw&1*><3*3-.)?L1&>",3>14f7&*1d',5-)"#'#V
75?:&'#&>")7)&F")L#73H#/&9?:7)<#-#&-#73<d&'#&F%F%&,&'-1)&[j&?,3"7?)&
YXXj&"%jY&6)&L3L&*#?5&7>"#7)',#-#&'#&F%F%&-#75&>",3>14&)".%&Y\h)%&;&,)F"3V
413&-13F.f"5?:&,-)*1#-&"3H9<)?L)&.)&-)71@,9L3&'#&>",3>14f7&#&F#"9>?L1&
7&43F.#",3&>9A<1?,-5*/&)<3&9*134,?,#-#&L@&7&"#,',1)<3&#&>",34.d>4.7)?:&
>",3?17F#&#A"#.#71&H#4>#')"?,3*9%&E"5*1-)<1,)?L1&>#'<3H)&L3'-#?,3R-13&
A13"-)&u)".%&Y\h)&‘&[&F%F%v&1&?,5--)&$#"*)&.3L&#'*1)-5&?,5-9&F#"9>?5L-3V&
H#&u)".%&Y\h)&‘&Y&F%F%v%&8.5>1,#7)-#&.)Fe3&.5>&F7)<1`F#7)-5&I)>#7-1?.7)&
A13"-3H#&u)".%&Y\h)&‘&]&F%F%vjj&1&.5>&9>",571<3L#7)-5&u)".%&Y\h)&‘&j&F%F%v&#"),&
.5>&9>",571<3L#7)-5&I)>#7-1?.7)&?,5--3H#&u)".%&Y\h)&‘&j&F%F%vj]%&
!",34.d>4.7#&4.5>1,#7)-3&7&)".%&Y\h)&F%F%&#F"3R<)&41d&7&>1R*13--1?.713&
L)F#&F#"9>?Ld&H#4>#')"?,@jZ/&I)>#7-1?.7#&H#4>#')"?,3jh&<9A&>",3F9>4.7#&
*3-3'e3"4F13jl%&
c<`<,4)%6$T"*3,*7=)*'&,
^#',)L#75*&>",3'*1#.3*&#?:"#-5&>",3>14f7&)".%&Y\h)&F%F%/&>#'#A-13&L)F&
74,54.F1?:&1--5?:&,)7)".5?:&7&"#,',1)<3&•••_N&F#'3F49&F)"-3H#/&L34.&
#A"f.&H#4>#')"?,5/&>#L*#7)-5&-13&.5<F#&L)F#&75*1)-)&'fA"&1&94I9H&,)&>13-1@V
',3/&)<3&.)Fe3&L)F#&.#7)",54,@?3&.3L&75*1)-13&1&>#74.)L@?3&7&>"#?3413&4.#V
49-F1&*1d',5&L3L&>#'*1#.)*1jg%&N-'571'9)<-5*&>",3'*1#.3*&#?:"#-5&L34.&
,)R&>")71'I#73&$9-F?L#-#7)-13&u1-.3"34&H#4>#')"?,5v&>",3'41dA1#"4.7)&
F13"#7)-3H#&>",3,&*3-3'e3")&u4>")7?d&>",3F9>4.7)&A13"-3H#vj\%&
32
Ustawa z dnia 13 VI 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 111, poz. 1061. Weszła w życie
1 lipca 2003 r.
33
Por. szerzej na temat tego typu kwalifikowanego: J. Raglewski, op. cit., s. 36–37.
Co się tyczy danych statystycznych dotyczących wykrywalności tego przestępstwa, dane uzyskane w Prokuraturze Krajowej wskazują
na jego niewielki rozmiar. W 2003 r. prowadzono jedną sprawę, w 2004 r. – 18 spraw, przy czym stwierdzono tylko jedno przestępstwo
i skierowano jeden akt oskarżenia, w 2005 r. do sądu skierowano z aktem oskarżenia 21 spraw w stosunku do 10 czynów. Natomiast
wskazuje się także, że w latach 2004–2009 nie odnotowano ani jednego przypadku kwalifikacji zachowania sprawcy jako czynu z art. 296a k.k.
Por. P. Kardas, Przestępstwo łapownictwa gospodarczego (w:) System prawa karnego, t. 9, op. cit., s. 514.
34
35
Zob. R.A. Stefański, Przestępstwo korupcji gospodarczej (art. 296a k.k.), Prokuratura i Prawo 2004, nr 3.
36
P. Kardas, Przestępstwo łapownictwa gospodarczego..., s. 487.
37
Tak R. Zawłocki (w:) Kodeks karny. Część szczególna, t. 2. Komentarz, red. A Wąsek, Warszawa 2004, s. 1025.
38
Por. O. Górniok, Przestępstwa gospodarcze..., s. 14 i cytowany tam K. Kruczalak, Prawo handlowe. Zarys wykładu, Warszawa 1994.
39
Zob. R. Zabłocki, op. cit., s. 1029.
230
W poszukiwaniu
rozwiązań instytucjonalnych
c<a<,?'(T"*'(,J)%6A3#JA3+(,X(J*+'"73+(,>"6)'6K*,",7%&''6K*,
+,*>)*7"6,K*AJ*$()7%&T,+,J"6)+*3'&T,>)%6T"6'"/,
!",3>14&)".%&Y\h)&F%F%&,#4.)I&,-#73<1,#7)-5&>#&F1<F9&<).)?:&#A#71@,5V
7)-1)%&T3&7,H<d'9&-)&>",3'*1#.&.3H#&#>")?#7)-1)&7)".#&L3'-)F&'#F#-)w&
)-)<1,5&,-)*1#-&.5>f7&>",34.d>4.7)&I)>#7-1?.7)&7&#A"#?13&H#4>#')"V
?,5*&7&>13"7#.-5*&A",*13-19/&)&'#>13"#&7&'"9H13L&F#<3L-#R?1&7&A",*13-19&
#A#71@,9L@?5*%&!#,7#<1&.#&-)&A)"',13L&'#HIdA-3&,A)')-13&>",3A13H9&>"#V
?349&>9A<1?5,)?L1&4$3"5&>"57).-3L&7&F#-.3FR?13&>",34.d>4.7)&F#"9>?L1&H#V&
4>#')"?,3L%&
;&)".%&Y\h)&F%F%&7&>13"7#.-5*&A",*13-19/&?#&-13&,#4.)I#&,*13-1#-3&7&.#F9&
-#73<1,)?L1/& I)>#7-1?.7#& ?,5--3& 1& A13"-3& ,#4.)I5& 4.5>1,#7)-3& L)F#& <9&V
4.",)-3&#'A1?1)&L3'-3H#&4.)-9&$)F.5?,-3H#%&J)>#7-1?.7#&A13"-3&>#<3H)&-)&
>",5Ld?19&F#",5R?1&*)[email protected]#73L&<9A&#4#A14.3L&)<A#&L3L&#A13.-1?5&7&,)*1)-&,)&
,)?:#7)-13&*#H@?3&75",@',1w&L3'-#4.?3&#"H)-1,)?5L-3L&75F#-9L@?3L&',1)V
I)<-#Rw&H#4>#')"?,@&4,F#'d&*)[email protected]#7@/&?,5-&-139?,?173L&F#-F9"3-?L1&<9A&
-13'#>94,?,)<-@&?,5--#Rw&>"3$3"3-?5L-@&-)&",3?,&-)A57?5&<9A&#'A1#"?5&
.#7)"9/&94I9H1&<9A&R71)'?,3-1)%&J)>#7-1?.7#&?,5--3&>#<3H)&,)R&-)&9',13V
<3-19&<9A&#A13.-1?5&9',13<3-1)&F#",5R?1&*)[email protected]#73L&<9A&#4#A14.3L&7&.)F1?:&
4)*5?:&75>)'F)?:%&T-)*1#-)&?,5--#R?1#73&#"),&>#Ld?13&F#",5R?1&-)<3e5&
1-.3">"3.#7)w&.)F&4)*#&L)F&7&#'-13413-19&'#&>",34.d>4.7)&I)>#7-1?.7)&
7&43F.#",3&>9A<1?,-5*%&
iA13& $#"*5& I)>#7-1?.7)& 7& #A"#?13& H#4>#')"?,5*& *#H@& 4.)-#71w&
75>)'3F&*-13L4,3L&7)H1&u)".%&Y\h)&‘&j&F%F%v]X%&!#Ld?13&F#",5R?1&-)&H"9-?13&
)".%&Y\h)&F%F%&-)<3e5&1-.3">"3.#7)w&.)F&L)F&7&#'-13413-19&'#&>",3>14f7&
#&I)>#7-1?.713&7&43F.#",3&>9A<1?,-5*&1&I)>#7-1?.713&713",5?13<1%&
c<a<`<,4*$T"*3,X(J*+'"73+(,>"6)'6K*
8>")7?@&I)>#7-1?.7)&A13"-3H#&7&9Ld?19&)".%&Y\h)&‘&[&F%F%&7&>13"7#.-5*&
A",*13-19&*#HI)&A5w&L3'5-13&#4#A)&>3I-1@?)&$9-F?Ld&F13"#7-1?,@&7&L3'-#V
4.?3&#"H)-1,)?5L-3L&75F#-9L@?3L&',1)I)<-#Rw&H#4>#')"?,@/&<9A&#4#A)&*)L@?)/&
,&")?L1&,)L*#7)-3H#&4.)-#714F)&<9A&>3I-1#-3L&$9-F?L1/&14.#.-5&7>I57&-)&
>#'3L*#7)-13&'3?5,L1&,71@,)-5?:&,&',1)I)<-#R?1@&.)F13L&L3'-#4.F1%&6)<3V&
e5&,)97)e5w/&e3&>#Ld?1)&9e5.3&>",3,&94.)7#')7?d&A5I5&-13#4."3&1&-13L)4-3%&
T)&L3'-#4.Fd&#"H)-1,)?5L-@&75F#-9L@?@&',1)I)<-#Rw&H#4>#')"?,@&-)<3e5/&
,')-13*&!%&E)"')4)/&9,-)w&F)e'5&>#'*1#.&H#4>#')"?,5&u>",3'41dA1#"?dv/&
40
Zob. R.A. Stefański, op. cit., s. 63.
231
Krytyka Prawa
>#41)')L@?5&,#"H)-1,#7)-@&?:#?1)eA5&7&#>)"?19&#&94.)<3-1)&737-d.",-3/&
4."9F.9"d&#"H)-1,)?5L-@&#"),&,)4)'5&>"#7)',3-1)&4>")7&1&"3>"3,3-.)?L1&-)&
,37-@.",/&A3,&7,H<d'9&-)&>#41)')-13&#4#A#7#R?1&>")7-3L&#"),&$9-F?L#-#V
7)-13&<9A&-13&7&")*)?:&L)F13LR&71dF4,3L&4."9F.9"5&H#4>#')"?,3L][%&B34.&.#&
4.)-#714F#&.")$-3%&;5-1F)&,&-13H#/&e3&>",34.d>4.7#&I)>#7-1?.7)&7&#A"#?13&
H#4>#')"?,5*& 7& >13"7#.-5*& A",*13-19& *#HI#& '#.5F)w& '#7#<-3H#&
"#',)L9&4>fIF1&:)-'<#73/&4>fIF1&?571<-3/&>",3'41dA1#"4.7)&>)U4.7#73&<9A&
F#*9-)<-3%&G#e-)&7&,71@,F9&,&.5*&,)97)e5w/&e3&94.)7#')7?)&-13&?,5-1I&
"#,"fe-13-1)&*1d',5&L3'-#4.F)*1&43F.#")&>"57).-3H#&1&>9A<1?,-3H#/&,"f7-9V
L@?&74,54.F13&L3'-#4.F1&#"H)-1,)?5L-3&75F#-9L@?3&',1)I)<-#Rw&H#4>#')"?,@%&
613>"3?5,5L-3&A5I5&.)Fe3&#F"3R<3-1)&'#.5?,@?3&4)*5?:&>#.3-?L)<-5?:&
4>")7?f7%&;5')L3&41d/&e3&>13"74,)&H"9>)&=&#4#A5&>3I-1@?3&$9-F?Ld&F13"#7V
-1?,@&7&L3'-#4.?3&=&#A3L*#7)I)&#4#A5/&F.f"3&,&")?L1&47#1?:&F#*>3.3-?L1&$#"V
*)<-5?:/&>",5>14)-5?:&')-3*9&4.)-#714F9/&>#41)')L@&7&")*)?:&')-3L&
L3'-#4.F1&9>")7-13-1)&F13"#7-1?,3/&)&,).3*&,)",@'?,3/&7I)'?,3%&8@&.#&>",5V
FI)'#7#k&'5"3F.#"/&,)4.d>?)&'5"3F.#")/&4,3$&F#*f"F1&#"H)-1,)?5L-3L]Y%&Q"9H)&
H"9>)&=&#4fA&*)L@?5?:/&,&")?L1&,)L*#7)-3H#&4.)-#714F)&<9A&>3I-1#-3L&$9-F?L1/&
14.#.-5&7>I57&-)&>#'3L*#7)-13&'3?5,L1&,71@,)-5?:&,&',1)I)<-#R?1@&L3'V
-#4.F1&=&#A3L*#7)I)&,&F#<31&#4#A5/&F.f"3&-13&>3I-1@&7&')-3L&L3'-#4.?3&$9-F?L1&
F13"#7-1?,5?:/&)<3&*)L@&14.#.-5&7>I57&-)&>#'3L*#7)-13&'3?5,L1&,71@,)V
-5?:&,&',1)I)<-#R?1@&.)F13L&L3'-#4.F1%&;5')L3&41d/&e3&?:#',1I#&.9&#&'713&F).3V
H#"13&#4fA%&T&L3'-3L&4."#-5/&#&#4#A5/&F.f"3&>#41)')L@&$#"*)<-3&9*#?#7)-13/&
75-1F)L@?3& ,& >3I-1#-3H#& 4.)-#714F)/& 9*#e<171)L@?3& 1*& 7>I57)-13& -)&
'3?5,L3&'#.5?,@?3&L3'-#4.F1%&T&'"9H13L&L3'-)F&4."#-5/&*#HI5&.#&A5w&.)Fe3&
#4#A5/&F.f"3&-13&>3I-1@&3F4>#-#7)-3H#&4.)-#714F)&7&")*)?:&')-3L&L3'V
-#4.F1/&)<3&*)L@&7>I57&-)&'3?5,L3&7&-13L&>#'3L*#7)-3&,&>#7#'9&473L&
$9-F?L1%&613&,H)',)*&41d&,&^%&T)7I#?F1*/&F.f"5&.713"',1I/&e3&,&.3H#&F"dH9&
-)<3e5&75I@?,5w&*3-3'e3"f7/&F.f"5?:&$#"*)<-3&9*#?#7)-13&-13&'#.5?,5&
7)e-5?:& '3?5,L1/& <3?,& F.f"5?:& $)F.5?,-5& 7>I57& -)& 4>")75& `"*5& L34.&
14.#.-5]j%&!#',13<)*&-).#*1)4.&#'7"#.-3&4.)-#714F#&!%&E)"')4)&7&.5*&
41
Zob. P. Kardas, Komentarz (w:) Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. 3., Komentarz do art. 278–363 k.k., Kraków 2006, s. 586 i n.
Podobnie R. Zawłocki, op. cit., s. 1038, zdaniem którego jednostką organizacyjną w myśl analizowanego przepisu jest osoba fizyczna,
osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, prowadząca działalność gospodarczą w oparciu
o przepisy ustawy – Prawo działalności gospodarczej.
42
Por. przykładowo R.A. Stefański, op. cit., s. 61.
43
Zob. R. Zawłocki, op. cit., s. 1039.
232
W poszukiwaniu
rozwiązań instytucjonalnych
7,H<d',13]]%&;&94.)713&*#7)&A5I)&A#713*&#&14.#.-5*&7>I5713&-)&>#'3LV
*#7)-13&'3?5,L1&},71@,)-5?:&,&',1)I)<-#R?1@&')-3L&L3'-#4.F1~%&N4.#.-5&
7>I57&-)&>#'3L*#7)-13&'3?5,L1&,71@,)-5?:&,&',1)I)<-#R?1@&L)F13LR&L3'V
-#4.F1&*#e3&*13w&#4#A)/&F.f")&-13&>3I-1&7&.3L&L3'-#4.?3&e)'-3L&$9-F?L1/&)<3&
-)& >",5FI)'& L)F#& -133.).#75& '#")'?)& 4.").3H1?,-5& 47#1*1& ',1)I)-1)*1&
7>I57)&7&4>#4fA&,-)?,@?5&-)&'3?5,L3&,71@,)-3&,&',1)I)<-#R?1@&.3L&L3'V
-#4.F1/&#'-#4,@?3&41d&>",5FI)'#7#&'#&'I9H#$)<#75?:&F13"9-Ff7&',1)I)U/&
)<3&L9e&-13&A3,>#R"3'-1#&-)&'3?5,L3&'#.5?,@?3&',1)I)<-#R?1&.3L&L3'-#4.F1%&
;&49*13&L3'-)F&*#e-)&9,-)w/&e3&^%&T)7I#?F1&.")$-13&F"@H&>#.3-?L)<-5?:&
4>")7?f7&?,5-f7&4.5>1,#7)-5?:&7&)".%&Y\h)&F%F%&1'3-.5`F9L3&L)F#&*3-3V
'e3"f7]Z%
c<a<a<,F*$(30*+6,%'(T"*'(,A3)*'&,J)%6$T"*3*+6:,
613&F)e'5&?,5-&I)>#7-1?,5&>#'<3H)I&#'>#713',1)<-#R?1&-)&*#?5&)".%&Y\h)&
F%F%&7&>13"7#.-5*&A",3*13-19/&)&L3'5-13&.)F1/&F.f"5&,#4.)I&'#F#-)-5&7&,)V&
*1)-&,)&,)?:#7)-13&*#H@?3&75",@',1w&.3L&L3'-#4.?3&4,F#'d&*)[email protected]#7@/&
)<A#&?,5-&-139?,?173L&F#-F9"3-?L1&<9A&-13'#>94,?,)<-@&?,5--#Rw&>"3$3"3-V
?5L-@&-)&",3?,&-)A57?5&<9A&#'A1#"?5&.#7)"9/&94I9H1&<9A&R71)'?,3-1)%&6)&
.<3&)".%&Y\h)&F%F%&7&>13"7#.-5*&A",3*13-19&-13&A5I#&75*)H)-3/&)A5&#4#A)/&
F.f")&>",5L*9L3&F#",5Rw/&'#F#-)I)&?,5--#R?1/&#&L)F13&?:#',1I#&#4#A13&7"dV
?,)L@?3L&F#",5Rw/&-).#*1)4.&'#&,-)*1#-&4."#-5&>",3'*1#.#73L&#*)71)-5?:&
?,5-f7&-)<3e)I&,71@,3F&*1d',5&7"d?,3-13*&F#",5R?1&)&#F"3R<#-5*&,)?:#V
7)-13*]h%&
T)&,)?:#7)-13&*#H@?3&75",@',1w&L3'-#4.?3&#"H)-1,)?5L-3L&75F#-9L@?3L&
',1)I)<-#Rw&H#4>#')"?,@&4,F#'d&*)[email protected]#7@&-)<3e5&9,-)w&F)e'3&,)?:#7)-13/&
F.f"3&71@e3&41d&,&*#e<17#R?1@&754.@>13-1)&4,F#'5&*)[email protected]#73L/&4)*#&75",@V
',3-13&4,F#'5&-13&L34.&F#-13?,-3]l%&T)&?,5-&-139?,?173L&F#-F9"3-?L1&-)<3e5&
9,-)w&,)?:#7)-13&,'3`-1#7)-3&7&94.)713&,&'-1)&[h&F713.-1)&[\\j&"%&#&,7)<V
?,)-19&-139?,?173L&F#-F9"3-?L1]g/&F.f"3&>",5FI)'#7#&>#<3H)&-)&7>"#7)',)V
L@?5*&7&AI@'&#,-)?,3-19&>",3'41dA1#"4.7)/&-)R<)'#7)-19&H#.#73H#&>"#V
'9F.9/&>",3F),)-19/&9L)7-13-19&<9A&75F#",54.)-19&?9',5?:&1-$#"*)?L1&
44
Zob. P. Kardas, Komentarz..., s. 591–592.
45
Por. R. Zawłocki, op. cit., s. 1025.
Por. B. Mik, Nowela antykorupcyjna z dnia 13 czerwca 2003 r., Kraków 2003, s. 173–174, także R. Zawłocki, op. cit., s. 1032 i n., P. Kardas,
Komentarz..., s. 594,
46
47
Szczegółowo zob. R. A. Stefański, op. cit., s. 53–54.
48
Tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.
233
Krytyka Prawa
4.)-#71@?5?:& .)L3*-1?d& >",3'41dA1#"4.7)]\%& ;"34,?13/& -13'#>94,?,)<-@&
?,5--#Rw&>"3$3"3-?5L-@&-)&",3?,&-)A57?5&<9A&#'A1#"?5&.#7)"9/&94I9H1&<9A&
R71)'?,3-1)&4.)-#71&?,5--#Rw&>"#7)',@?)&'#&.)F13H#&9>",571<3L#7)-1)&
-)A57?5&<9A&#'A1#"?5&.#7)"9/&94I9H1&<9A&R71)'?,3-1)/&F.f"3H#&-13&*#e-)&")?L#V
-)<-13&9,)4)'-1w&?3<)*1&3F#-#*1?,-5*1&1&F.f")&-13&*#e3&A5w&.#<3"#7)-)ZX%
c<b<,4)%6A3#JA3+*,0*)/J7:",>"6)'6:,",7%&''6:,,
+,A603*)%6,J)&+(3'&T,J*,'*+68"%(7:",
B)F&L9e&74F),)-#/&)".%&Y\h)&F%F%&,#4.)I&7>"#7)',#-5&'#&>#<4F13H#&>#",@'F9&
>")7-3H#&7&YXXj&"%&7&")*)?:&>"#?349&'#4.#4#757)-1)&>#<4F13H#&>")7)&
F)"-3H#&'#&75*#Hf7&>I5-@?5?:&,&>")7)&0-11&p9"#>3L4F13L&1&>")7)&*1d',5V
-)"#'#73H#%&!",5L*9L@?&H#/&-13&1*><3*3-.#7)-#&L3'-)F&7&>3I-1&>#4.)-#V
713U&*1d',5-)"#'#73H#&)-.5F#"9>?5L-3H#&>")7)&F)"-3H#Z[/&?#&74F),57)-#&
7&<1.3").9",3ZY%&;&,71@,F9&,&.5*&9?:7)<#-#&F#<3L-@&-#73<d&'#&F#'3F49&F)"V
-3H#Zj/&F.f")&734,I)&7&e5?13&7&'-19&[g&H"9'-1)&YXXg&"%/&,*13-1)L@?&)".%&Y\h)&F%F%&
B)F&75-1F)&,&9,)4)'-13-1)&'#&>"#L3F.9&.3L&-#73<1/&>"#>#-9L@?&9,9>3IV
-13-13&."3R?1&)".%&Y\h)&‘&[&F%F%&>"#L3F.#')7?5&>#7#I57)<1&41d&L3'5-13&-)&
F#-13?,-#Rw&>3I-13L4,3H#&'#4.#4#7)-1)&)".%&Y\h)&F%F%&'#&75*#Hf7&>")7)&
39"#>3L4F13H#/&)&F#-F"3.-13&'#&'3?5,L1&")*#73L&^)'5&0p&YXXjmZhgm;818;&
,&'-1)&YY&<1>?)&YXXj&"%&7&4>")713&,7)<?,)-1)&F#"9>?L1&7&43F.#",3&>"57).V
-5*Z]%&;&,71@,F9&,&.5*&"#,4,3",#-#&,)F"34&>#'*1#.#75&F"5*1-)<1,)?L1&
#&#4#A5&>#,#4.)L@?3&7&4.#49-F9&>")?5/&9*#75&,<3?3-1)&<9A&9*#75&#&',13I#&
,&L3'-#4.F@&#"H)-1,)?5L-@&75F#-9L@?@&',1)I)<-#Rw&H#4>#')"?,@/&)&.)Fe3&
,)F"34&,-)*1#-&?,5--#R?1#75?:&#&,-)*1d&e@')-1)/&L)F&"f7-13e&'#')-#&
,-)*1#-)&4."#-5&>",3'*1#.#73L&#'-#4,@?3&41d&'#&-)'9e5?1)&9>")7-13U&
<9A&-13'#>3I-13-1)&#A#71@,Ff7ZZ%&
Q#')-13&,-)*13-1)&}e@')-1)~&-)<3e5&#?3-1w&>#,5.57-13%&E#-."#73"4L3&
A9',1w&*#e3&-).#*1)4.&,*1)-)&,)F"349&>#'*1#.#73H#&#"),&-#73&,-)*1#-)&
4."#-5&>",3'*1#.#73L%&
49
Szczegółowo zob. R. A. Stefański, op. cit., s. 54–59. Zob. także J. Raglewski, op. cit., s. 35 i n.
50
Szczegółowo R. A. Stefański, op. cit., s. 59–60, także P. Kardas, Komentarz..., s. 597.
51
Używam tego pojęcia w znaczeniu, jakie mu nadałam w pracy C. Nowak, Korupcja..., s. 133.
52
Ibidem, s. 389 i n.
53
Ustawa z dnia 18 października 2008 r., Dz.U. Nr 214, poz. 1344.
Zob. C. Nowak, Decyzja Ramowa Rady 2003/568/JHA z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie zwalczania korupcji w sektorze prywatnym.
Komentarz, (w:) Prawo Wspólnot Europejskich a prawo karne. Dokumenty karne. Część II, red. E. Zielińska, Warszawa 2005, s. 437 i n.
54
55
Por. M. Iwański, Nowa postać łapownictwa gospodarczego (po nowelizacji art. 296a § 1 k.k.), Państwo i Prawo 2009, Nr 10, s. 71.
234
W poszukiwaniu
rozwiązań instytucjonalnych
c<b<`<,.*+6,%'(T"*'(,J)%6A3#JA3+(,X(J*+'"73+(,+,*>)*7"6,K*AJ*$()7%&T,
i'-#4,@?&41d&7&>13"74,5*&",d',13&'#&-#73H#&>#'*1#.#73H#&,)F"349&
F"5*1-)<1,)?L1&I)>#7-1?.7)&7&#A"#?13&H#4>#')"?,5*&-)<3e5&,)97)e5w/&e3&
7&)F.9)<-5*&4.)-13&>")7-5*&4>")7?@&I)>#7-1?.7)&A13"-3H#&#"),&9?,34.V
-1F13*&F#-13?,-5*&I)>#7-1?.7)&?,5--3H#&7&#A"#?13&H#4>#')"?,5*&*#e3&
A5w&#4#A)&>3I-1@?)&$9-F?Ld&F13"#7-1?,@&7&L3'-#4.?3&#"H)-1,)?5L-3L&75V&
F#-9L@?3L&',1)I)<-#Rw&H#4>#')"?,@/&<9A&#4#A)&>#,#4.)L@?)&,&.@&L3'-#4.F@&
7&4.#49-F9&>")?5/&9*#75&,<3?3-1)&<9A&9*#75&#&',13I#%&
i'-#4,@?&41d&A)"',13L&4,?,3HfI#7#&'#&F"dH9&>#.3-?L)<-5?:&4>")7?f7&
I)>#7-1?.7)& A13"-3H#& 7& #A"#?13& H#4>#')"?,5*/& *#e-)& 4.713"',1w/& e3&
,*1)-5&,)4,I5&7&,)F"3413&'"9H13L&H"9>5&>#'*1#.f7&75*13-1#-5?:&7&)".%&
Y\h)&‘&[&F%F%&E).3H#"1)&.)&*)&4,3"#F1&,)F"34&1&#A3L*9L3&#4#A5&>#,#4.)L@?3&
,&L3'-#4.F@&#"H)-1,)?5L-@&75F#-9L@?@&',1)I)<-#Rw&H#4>#')"?,@&7&4.#49-F9&
>")?5/&9*#75&,<3?3-1)&<9A&9*#75&#&',13I#%&8@&.#&,).3*&#4#A5/&F.f"3&-13&
>3I-1@&7&')-3L&L3'-#4.?3&$9-F?L1&F13"#7-1?,5?:/&)<3&4@&7&-13L&,)."9'-1#-3&
-)&>#'4.)713&9*#75&#&>")?d&<9A&9*#75&?571<-#>")7-3L&u9*#7)&,<3?3-1)&
<9A&9*#7)&#&',13I#v%&
613&?:#',1&.9&,).3*&.5<F#&#&#4#A5/&F.f"3&,H#'-13&,&>13"7#.-5*&.3F4.3*&
)".%&Y\h)&‘&[&F%F%&*)L@&14.#.-5&7>I57&-)&>#'3L*#7)-13&'3?5,L1&,71@,)-5?:&
,&',1)I)<-#R?1@&.)F13L&L3'-#4.F1/&)<3&#&74,54.F13&#4#A5&,)."9'-1#-3&-)&'#7#<V
-3L&>#'4.)713&1&7&'#7#<-5*&?:)")F.3",3&7&')-3L&L3'-#4.?3&#"H)-1,)?5L-3L%&
04.)7#')7?)&-13&>"3?5,9L3&>",5&.5*&)-1&#F"349&,)."9'-13-1)/&)-1&?:)")FV
.3"9&$9-F?L1&>3I-1#-3L&>",3,&4>")7?d&?,5-9&F#"9>?5L-3H#%&i'>#713',1)<V
-#R?1&,)&)-)<1,#7)-5&.5>&>",34.d>4.7)&*#e3&,).3*&>#'<3H)w&,)"f7-#&
*3-3'e3"&754#F13H#&4,?,3A<)/&)<3&-13>3I-1@?5&$9-F?L1/&F.f"@&*#e-)&-),7)w&
F13"#7-1?,@/&L)F&1&4>",@.)?,F)&,)."9'-1#-)&-)&9*#7d&#&',13I#&7&?3<9&L3'-#V
"),#73H#&>#4>",@.)-1)&413',1A5&>",3'41dA1#"4.7)%&
P)F&,)F"3R<#-5&F"@H&>#.3-?L)<-5?:&4>")7?f7&L34.&A)"',#&4,3"#F1/&?#&
F"5.5F9L3&41d&7&<1.3").9",3Zh%&!#&>13"74,3/&75-1F)&#-&L3'-)F&,&>",3>14f7&
>")7)&0-11&p9"#>3L4F13L&#"),&>")7)&*1d',5-)"#'#73H#%&P)F)&F#-4."9F?L)&
,)F"349& >#'*1#.#73H#& >",3>14f7& #& F#"9>?L1& 7& 43F.#",3& >"57).-5*&
7& >")713& *1d',5-)"#'#75*& 1& 39"#>3L4F1*& L34.& F#-43F73-?L@& 1--3H#&
>",3'*1#.9&#?:"#-5/&#&?,5*&4,3",3L&>14)I)*&7&1--5*&*13L4?9/&1&7&49*13&
1--3H#&9Ld?1)&.3H#&.5>9&>",34.d>4.7)&-1e&7&>")713&>#<4F1*Zl%&!#&'"9H13/&
56
Ibidem, s. 72.
57
C. Nowak, Korupcja..., s. 392 i n.
235
Krytyka Prawa
75')L3&41d/&e3&7&,)*13",3-19&94.)7#')7?5&.3-&4,3"#F1&,)F"34&>#'*1#.#75&
*)&A5w&F#"5H#7)-5&>",3,&,-)*1#-)&4."#-5&>",3'*1#.#73L%&;&)".%&Y\h)&F%F&
>",371'9L3&41d&A#713*/&e3&#'>#713',1)<-#Rw&F)"-)&71@e3&41d&,&-)71@,)V
-13*&F#"9>?5L-3L&"3<)?L1&7&,)*1)-&,)&-)'9e5?13&9',13<#-5?:&4>")7?5&9>")7V
-13U&<9A&-13'#>3I-13-13&?1@e@?3H#&-)&-1*&#A#71@,F9&*#H@?3&75",@',1w&.3L&
L3'-#4.?3&4,F#'d&*)[email protected]#7@&)<A#&4.)-#71@?3&?,5-&-139?,?173L&F#-F9"3-?L1&
<9A&-13'#>94,?,)<-@&?,5--#Rw&>"3$3"3-?5L-@&-)&",3?,&-)A57?5&<9A&#'A1#"V&
?5&.#7)"9/&94I9H1&<9A&R71)'?,3-1)%&6#75*&3<3*3-.3*&7&4.#49-F9&'#&&
)".%&Y\h)&F%F%&7&>13"7#.-5*&A",*13-19&L34.&'#')-13&,-)*1#-&4."#-5&>",3'V
*1#.#73L&#'-#4,@?3&41d&'#&-)'9e5?1)&9>")7-13U&<9A&-13'#>3I-13-1)&#A#V
71@,Ff7%&;&*#1*&>",3F#-)-19&4.)-#71@&#-3&>"fAd&>3I-3L&1*><3*3-.)?L1&
>",3>14f7&>")7)&*1d',5-)"#'#73H#&1&39"#>3L4F13H#/&)<3&7,A9',)L@&4>#"3&
F#-."#73"4L3&7&'#F."5-13Zg%&
%
4OF9C!ORL.[Y
i'-#4,@?&41d&'#&,)F"349&F"5*1-)<1,)?L1&)".%&Y\h)&F%F%/&-)<3e5&>#'-13Rw/&e3&
7&<1.3").9",3&74F),9L3&41d/&1e&1-.3-?L@&94.)7#')7?5&A5I#&#ALd?13&>",3>143*&
)".%&Y\h)&F%F%&74,54.F1?:&>",3L)7f7&F#"9>?L1&7&#A"#?13&H#4>#')"?,5*Z\%&
;&"3,9<.)?13&,"f7-)I&#-&,)4)'5&#'>#713',1)<-#R?1&F)"-3L&*3-3'e3"f7/&
F.f",5&-13&*)L@&4.).949&#4#A5&>3I-1@?3L&$9-F?Ld&>9A<1?,-@/&,)",@',)L@?5?:&
*13-13*&>"57).-5*/&,&.5*1/&F.f",5&*)L@&.)F1&4.).94hX%&!#-)'.#/&?#&75')L3&
41d&>)")'#F4)<-3/&.)F1&,)*1)"&-13&75-1F)I&7?)<3&,&9,)4)'-13-1)&'#&>"#V
L3F.9/&7&F.f"5*&>",57#I9L3&41d&.5<F#&9,)4)'-13-13&*1d',5-)"#'#73h[%&T3&
7,H<d'9&-)&,)4.#4#7)-13&7&.3FR?13&>",3>149&4,3"#F13H#&#F"3R<3-1)&}L3'V
-#4.F)&#"H)-1,)?5L-)&75F#-9L@?)&',1)I)<-#Rw&H#4>#')"?,@~&94.)7#')7?)&
-13&'#F#-)I&"#,"fe-13-1)&*1d',5&L3'-#4.F)*1&43F.#")&>9A<1?,-3H#&)&>"5V
7).-3H#%&i,-)?,)&.#&L3'-)F&L3'-#?,3R-13/&e3&*#e<175&L34.&F9*9<).57-5&
,A13H&>",3>14f7&)".%&Y\h)&F%F%&1&)".%&YYg&#"),&YY\&F%F%&7&45.9)?L1/&H'5&*3-3'e3"/&
58
Szczegółowo na temat tych znamion zob. P. Kardas, Przestępstwo łapownictwa gospodarczego..., s. 497 i n.
59
Zob. J. Bojarski, T. Oczkowski, Penalizacja korupcji gospodarczej w polskim prawie karnym, Prokuratura i Prawo 2004, Nr 4, s. 88.
60
Zob. R. Zawłocki, op. cit., s. 1027.
61
Zob. druk nr 869, Sejm IV kadencji.
236
W poszukiwaniu
rozwiązań instytucjonalnych
F.f"5&>",5L*9L3&F#",5Rw/&75>3I-1)&>",34I)-F1&'3`-1?L1&#4#A5&>3I-1@?3L&$9-FV
?Ld&>9A<1?,-@hY%&
;#A3?&)F.9)<-3H#&F4,.)I.9&.5>9&>",34.d>4.7)&I)>#7-1?.7)&A13"-3H#&
1&?,5--3H#&7&#A"#?13&H#4>#')"?,5*&*#e-)&75497)w&<1?,-3&,)4.",3e3-1)%&
!",3'3&74,54.F1*/&L)F&74F),)-#&7&>1R*13--1?.713hj/&7&14.#?13&7&)".%&Y\h)&
F%F%&-13&4>3-)<1,#7)-#&F#"9>?L1&7&43F.#",3&>"57).-5*/&?#&L34.&,)<3?)-3&
7&>")713&*1d',5-)"#'#75*&1&>")713&0-11&p9"#>3L4F13L/&)&.5<F#&L3L&3<3V
*3-.5/&>",3,&?#&.")$-3&L34.&-),57)-13&7&>1R*13--1?.713&.5>9&>",34.d>4.7)&
,&)".%&Y\h)&F%F%&I)>#7-1?.73*&H#4>#')"?,5*%&!#,)&,)F"343*&F"5*1-)<1,)?L1&
>#,#4.)L@&L3'-)F&,)?:#7)-1)&F#"9>?5L-3&7&43F.#",3&>"57).-5*/&F.f"3&-13&
4.)-#71@&-)'9e5?1)&9>")7-13U&<9A&-13'#>3I-13-1)&#A#71@,F9&*#H@?5?:&
75",@',1w&L3'-#4.?3&43F.#")&>"57).-3H#&4,F#'d&*)[email protected]#7@&)<A#&4.)-#V
71@?3&?,5-&-139?,?173L&F#-F9"3-?L1&<9A&-13'#>94,?,)<-@&?,5--#Rw&>"3$3V
"3-?5L-@&-)&",3?,&-)A57?5&<9A&#'A1#"?5&.#7)"9/&94I9H1&<9A&R71)'?,3-1)%&
8>")71)&.#/&e3&>#<4F13&>")7#&F)"-3&7?1@e&-13&L34.&7&>3I-1&'#4.#4#7)-3&'#&
#'>#713'-1?:&>",3>14f7&>")7)&*1d',5-)"#'#73H#/&7&.5*&,7I)4,?,)&E#-V
73-?L1&!")7-#F)"-3L&^)'5&p9"#>5%
E"5.5F)&.3H#&"#,71@,)-1)&-13&,*13-1)&L3'-)F&#Hf<-3L&F#-4.).)?L1/&e3&4.)V
-#71& #-#& ,-)?,@?5& 3<3*3-.& >9A<1?5,)?L1& 4$3"5& >"57).-3L& 7& F#-.3FR?13&
>")7)&F)"-3H#/&)&,).3*&>#4.d>9L@?3L&"3H<)*3-.)?L1&F)"-#>")7-3L&',1)I)<V
-#R?1&>#'*1#.f7&43F.#")&>"57).-3H#&1&,"f7-57)-1)&4.#>-1)&1-.3"73-?L1&
>")7)&F)"-3H#&7&43F.#",3&>9A<1?,-5*&1&7&43F.#",3&>"57).-5*%&+#&>")7V&
')/&>",5-)L*-13L&L3R<1&?:#',1&#&F"5*1-)<1,)?Ld&,)?:#7)U&F#"9>?5L-5?:/&&
-13&'#F#-)-#&>3I-3H#&,"f7-)-1)&4.#>-1)&1-.3-457-#R?1&F"5*1-)<1,)?L1/&
#&?,5*&R71)'?,5&>",3'3&74,54.F1*&,"fe-1?#7)-13&754#F#R?1&4)-F?L1&,)&
?,5-5&F#"9>?5L-3&7&43F.#",3&>9A<1?,-5*&1&>"57).-5*h]%&613*-13L&75')L3&
41d/&e3&>"#?34&>9A<1?5,)?L1&Ad',13&')<3L&>#4.d>#7)w/&,7I)4,?,)&7&,71@,F9&
,&?#"),&?,dR?13L&>#'-#4,#-@&7&'54F9"413&>9A<1?,-5*&F#-13?,-#R?1@&,71dF4,3V
-1)&4.#>-1)&1-.3"73-?L1&>)U4.7)&7&*3?:)-1,*5&",@',@?3&7#<-5*&"5-F13*%&
62
Tak trafnie P. Kardas, Komentarz..., s. 601 i 606, oraz idem, Przestępstwo łapownictwa gospodarczego..., s. 514. Nie zauważa tej
możliwości R.A. Stefański, op. cit.
63
C. Nowak, Korupcja..., s. 392 i n.
Przykładowo za przestępstwo łapownictwa biernego osoby pełniącej funkcję publiczną w typie podstawowym grozi sankcja od
6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności, podczas gdy za popełnienie przestępstwa łapownictwa biernego w obrocie gospodarczym –
od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności.
64
237