docIntuicja a systemy przekonań
download 
Reklamacja Transkrypt
Intuicja a systemy przekonań
dr Anna Mazur Wyższa Szkoła Promocji Intuicja a systemy przekonań Systemy przekonań • Dlaczego mądrzy ludzie podejmują głupie decyzje? • Odpowiedzialne są nasze przekonania. • Przekonania, które składają się na obowiązujący w nauce paradygmat (A. Tversky) – Przekonania wpływają na kształt badań naukowych oraz gotowość uznania przez świat nauki, co jest rzeczywiste, a co nie. – To, czego nie dopuszcza obowiązujący w nauce paradygmat, dla naukowców w danym okresie nie istnieje. Człowiek przetwarza informacje podobnie jak komputer. Obiektywna wizja świata zakłada odkrycie jednej prawdy o świecie. Stary system przekonań Świat jest wcześniej dany, a celem każdego systemu poznawczego jest danie najbardziej adekwatnej reprezentacji świata. Jeśli wiedza ma charakter reprezentacji, to przekonania mogą być mniej lub bardziej prawdziwe w zależności od podobieństwa do zewnętrznej rzeczywistości Jeśli wszystko, co postrzegamy opiera się na naszych przekonaniach możemy dojść do wniosku, że uzyskanie prawdziwego obrazu rzeczywistości graniczy z niemożliwością. Wiedza jest kreśleniem rozróżnień i norm. Nowy system przekonań Wiedza jest ściśle związana Z postrzeganiem (obserwatorem i jego perspektywą poznawczą) Świat nie jest wcześniej dany, aby mógł być reprezentowany. Nie istnieje obiektywna rzeczywistość, a jedynie subiektywne formy doświadczenia. Zastanówmy się • Jakie przekonania powstrzymują nas przed zmianą paradygmatu na nowy? – Racjonalność naukowa. Jeśli ją odrzucimy pojawi się wiele problemów, dawniej wyklętych jako metafizyczne. – Problem prawdziwości teorii – Fenomeny intuicji. Intuicja wydarza się poza ramami tego, co jest możliwe do zaakceptowania przez stary system przekonań. Intuicja vs. wiedza • I. Nonaka i H. Takeuchi sugerują, ze intuicja jest rodzajem wiedzy niejawnej. • Z intuicją mamy do czynienia wówczas, gdy wiemy coś, nie będąc w stanie wyjaśnić, skąd to wiemy. • Intuicja rozumiana jest jako nie potwierdzone przekonanie. • Tymczasem wiedza (Nonaka i Takeuchi) jest prawdziwym lub uzasadnionym przekonaniem. Argument Cooka i Browna • Spirala wiedzy. I. Nonaka i H. Takeuchi utrzymują, że dzielenie się wiedzą niejawną jest ograniczoną formą kreowania wiedzy, chyba że wiedza niejawna przekształci się w jawną. • Autorzy twierdzą, że kreowanie wiedzy jest procesem ciągłych i dynamicznych interakcji między wiedzą jawną i niejawną. Spirala wiedzy. Argument Cooka i Browna Wiedza niejawna Wiedza niejawna Wiedza jawna Socjalizacja Eksternalizacja Internalizacja Łączenie Wiedza jawna [Źródło: I. Nonaka, H. Takeuchi, Kreowanie wiedzy w organizacji Granice racjonalności • Rozważmy przykład racjonalnego wyboru kandydata do pracy*. • Mamy 3 kandydatów do pracy: x, y, z, którzy różnią się pod względem IQ i doświadczenia. • Zał., że IQ i doświadczenie są jedynymi wartościami, które wpływają na nasze preferencje. • Zał., że potrafimy mierzyć IQ i doświadczenie. Pomiar obarczony jest znanym co do wielkości błędem: ε – błąd na mierze IQ, ε* - błąd na mierze doświadczenia. Przykład pochodzi od P. Świstaka, 1998, Filozofia nauki i nauki społeczne po okresie pozytywizmu Logicznego, „Edukacja Filozoficzna”, Vol. 26, s. 23] Granice racjonalności • Gdy ocena dwóch kandydatów różni się o mniej niż wielkość błędu, to są oni dla nas nierozróżnialni. • Zał., że IQ ma dla nas większą wagę od doświadczenia, co oznacza, że porównując 2 kandydatów preferować będziemy zawsze tego, który ma większe IQ, niezależnie od tego, jakie ma doświadczenie. • Przyjmujemy A i B za pewne wartości bazowe. Granice racjonalności Kandydat IQ Doświadczenie x A B+4ε* y A+0.75ε B+2ε* z A+1.5ε B Granice racjonalności • Rozważmy strukturę naszych preferencji zakładając, że są one opisane przez leksykograficzną regułę decyzyjną: – preferować będziemy x nad y, ponieważ są nierozróżnialne na wymiarze IQ, ale x lepszy od y ze względu na doświadczenie. – Z tego samego powodu preferować będziemy y nad z. – Wreszcie preferować będziemy z nad x, ponieważ ma większe IQ. Ostatnia preferencja gwałci warunek przechodniości, który jest jednym z warunków założenia o racjonalności preferencji. Granice racjonalności [Rys. 1. Cykl preferencyjny] [Źródło: Piotr Świstak, 1998, Filozofia nauki i nauki społeczne po okresie pozytywizmu logicznego, „Edukacja Filozoficzna”, Vol. 26, s. 23] Podsumowanie • Choć mechanizmy intuicji nie są jeszcze zbyt dobrze poznane, nie wiadomo, czym jest, jaką pełni rolę w podejmowaniu decyzji, to wiadomo, że może odgrywać ogromną rolę w ocenie kandydata do pracy – wtedy, kiedy rozum zawodzi. • Intuicja jest szczególnie przydatna, gdy ilość danych jest ograniczona, gdy decyzje trzeba podejmować szybko, gdy trzeba dokonać wyboru między kilkoma akceptowalnymi opcjami. Podsumowanie • „To umysł dostarcza naszym oczom struktury pojęciowej, określonej wiedzy i konkretnych założeń. Umysł konstruuje wszechświat, który potem postrzegają oczy. Innymi słowy, nasz umysł jest częścią składową naszych oczu” (Henryk Skolimowski) • Jeśli mówimy o stwarzaniu rzeczywistości, co dzieje się, gdy dwie osoby tworzą odmienne rzeczywistości?
