Zmiany prawa na rynku kapitałowym

NEWSLETTER
Nr 41, marzec 2013
Wybrane aspekty związane z uprawnieniami kontrolnymi akcjonariuszy
mniejszościowych w spółkach publicznych
Uprawnienia akcjonariuszy spółki akcyjnej są w znacznej części uregulowane w Kodeksie spółek
handlowych, jednakże zdarza się, że uprawnienia szczególne, związane z posiadaniem akcji przez
akcjonariusza spółki publicznej, znajdują się w innych aktach prawnych.
Do takich uprawnień z pewnością należą uprawnienia polegające na domaganiu się powołania
rewidenta do spraw szczególnych, przewidziane w art. 84 Ustawy o ofercie publicznej i warunkach
wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach
publicznych („Ustawa o ofercie”).
Instrument ten ma szczególnie istotne znaczenie w zakresie zapewnienia ochrony akcjonariuszy
mniejszościowych. Jest on jednym z istotnych elementów zapewniających weryfikację rzetelności oraz
prawidłowości działalności spółek publicznych przez akcjonariuszy mniejszościowych.
I.
Powołanie przez spółkę publiczną rewidenta do spraw szczególnych
Zgodnie z art. 84 Ustawy o ofercie, powołania Rewidenta może domagać się akcjonariusz lub grupa
akcjonariuszy spółki publicznej, posiadających co najmniej 5% ogólnej liczby głosów na walnym
zgromadzeniu („Akcjonariusze Mniejszościowi”). Na wniosek Akcjonariuszy Mniejszościowych, walne
zgromadzenie („WZA”) może podjąć uchwałę w sprawie zbadania przez biegłego, na koszt spółki
publicznej, określonego zagadnienia związanego z utworzeniem spółki lub prowadzeniem jej spraw, tj.
rewidenta do spraw szczególnych („Rewident”). Akcjonariusze Mniejszościowi mogą w tym celu
również: (i) żądać zwołania nadzwyczajnego WZA lub (ii) żądać umieszczenia sprawy podjęcia tej
uchwały w porządku obrad najbliższego WZA.
Ustawa o ofercie przewiduje określone wymogi co do treści uchwały WZA w sprawie powołania
Rewidenta („Uchwała”), wskazując na konieczność zamieszczenia w Uchwale: (i) oznaczenia
Rewidenta, (ii) przedmiotu i zakresu badania, (iii) rodzaju dokumentów, jakie spółka publiczna musi
udostępnić Rewidentowi, a także (iv) terminu rozpoczęcia badania przez Rewidenta, nie dłuższego niż
3 miesiące od powzięcia uchwały. Najistotniejszym elementem takiej Uchwały jest wskazanie
przedmiotu żądanego badania, który może być dowolny, byleby tylko został określony w Uchwale i
mieścił się w kategorii zagadnień związanych z utworzeniem spółki lub prowadzeniem jej spraw.
Do podjęcia Uchwały konieczna jest bezwzględna większość głosów oddanych za Uchwałą. W
przypadku, gdy grupa akcjonariuszy, która żąda powołania Rewidenta lub tę inicjatywę popiera, nie
posiada odpowiedniej siły głosów ze swoich akcji, niezbędnej do przegłosowania Uchwały, Uchwała
może nie zostać podjęta głosami pozostałych akcjonariuszy, posiadających większość ogólnej liczby
głosów na WZA. Szansa na skuteczny wybór Rewidenta proponowanego przez Akcjonariuszy
Mniejszościowych maleje w sytuacji, gdy Zarząd spółki publicznej jest powiązany z głównymi
akcjonariuszami, bądź też Zarząd składa się z akcjonariuszy posiadających większość w spółce.
Wówczas, w sytuacji istnienia sporu z Akcjonariuszami Mniejszościowymi na tle zagadnień
przeznaczonych do zbadania przez Rewidenta, aktywność Akcjonariuszy większościowych spółek
publicznych i kontrolowanych przez nich zarządów tych spółek będzie obliczona na zneutralizowanie
inicjatywy Akcjonariuszy Mniejszościowych, choćby poprzez doprowadzenie podczas WZA do: (i)
niepodjęcia Uchwały, bądź (ii) wyboru Rewidenta innego, niż proponowany przez Akcjonariuszy
Mniejszościowych.
W takiej sytuacji, Akcjonariuszom Mniejszościowym pozostawało jedno wyjście, tj. przewidziane w
art. 85 Ustawy o ofercie, zwrócenie się w ciągu 14 dni z wnioskiem (tożsamym ze skierowanym do
spółki wnioskiem Akcjonariuszy Mniejszościowych o podjęcie Uchwały), do właściwego ze względu na
siedzibę spółki publicznej sądu („Sąd”), o powołanie Rewidenta.
NEWSLETTER
Nr 41, marzec 2013
Zwracamy jednak uwagę, iż w praktyce do powołania Rewidenta przez Sąd często nie dochodziło, a
wnioski były oddalane głównie z uwagi na przychylanie się Sądu do argumentacji spółki wskazującej
na: (i) brak odpowiednich kwalifikacji Rewidenta, (ii) wątpliwości co do jego niezależności lub (iii)
niezapewnienie rzetelnego i obiektywnego badania.
Mając na uwadze powyższe, należy raczej ostrożnie oceniać możliwości doprowadzenia do
skutecznego powołania Rewidenta przez Akcjonariuszy Mniejszościowych, w sytuacji gdy w spółce
publicznej większość głosów należy do sprzeciwiających się temu akcjonariuszy, w szczególności
powiązanych z zarządem.
II.
Zlecenie kontroli w spółce publicznej przez Komisję Nadzoru Finansowego („KNF”)
Alternatywnym rodzajem inicjatywy, mającej na celu doprowadzenie do weryfikacji niektórych
aspektów działalności spółki publicznej lub jej zarządu, jest zwrócenie się do KNF, na podstawie art. 68
ust. 3 Ustawy o ofercie, o zlecenie przez KNF przeprowadzania przez podmiot uprawniony do badania
sprawozdań finansowych, kontroli w zakresie prawidłowości lub rzetelności informacji okresowych
lub prowadzenia ksiąg rachunkowych przez spółkę publiczną. W tej sprawie może wystąpić do KNF w
zasadzie każdy podmiot, niekoniecznie posiadający przymiot akcjonariusza danej spółki publicznej.
Zakres takiej kontroli wprawdzie nie byłby tak szeroki, jak w przypadku badania dokonywanego przez
Rewidenta w ramach realizacji uprawnienia Akcjonariuszy Mniejszościowych z mocy wyżej
wskazanego art. 84 Ustawy o ofercie, ale wydaje się, że instytucja kontroli zleconej przez KNF daje
szansę na osiągnięcie zbliżonych rezultatów, jeśli chodzi o ocenę funkcjonowania spółki w aspekcie
wykonywania obowiązków informacyjnych wobec inwestorów i rynku. Szczególnie istotne jest, że w
takiej sytuacji spółka publiczna nie może odmówić poddania się kontroli wybranego przez KNF
audytora.
Podkreślić jednak należy, że w dotychczasowej praktyce ta instytucja nie była wykorzystywana jako
środek prawny służący Akcjonariuszom Mniejszościowym w sporach z emitentami lub ich zarządami.
Jednakże zwracamy uwagę, iż KNF w dniu 14 marca 2013 roku – na skutek skierowanego do niej,
umotywowanego wniosku Akcjonariuszy Mniejszościowych spółki Solar Company S.A. („Spółka”) – po
uprzednim nieuwzględnieniu na WZA Spółki wniosku Akcjonariuszy Mniejszościowych o powołanie
zaproponowanego przez nich Rewidenta – postanowiła, na podstawie wspomnianego art. 68 ust. 3
Ustawy o ofercie, zlecić podmiotowi uprawnionemu do badania sprawozdań finansowych, tj. Ernst
and Young Audit Sp. z o.o. (którego powołania, jako Rewidenta, żądali wcześniej Akcjonariusze
Mniejszościowi), kontrolę informacji w zakresie prawidłowości i rzetelności informacji okresowych lub
prowadzenia ksiąg rachunkowych Spółki. Takie działanie KNF było konsekwencją powzięcia
wątpliwości co do prawidłowości lub rzetelności powyższych informacji. W takim wypadku koszty
zlecenia kontroli obciążają KNF, natomiast w przypadku gdy wątpliwości KNF byłyby zasadne, Spółka
będzie zobowiązana do zwrotu kosztów kontroli KNF.
W następstwie podjętych przez KNF działań zwracamy uwagę, że w należy liczyć się z możliwością
stosowania na większą skalę tego rodzaju kontroli w spółkach publicznych w efekcie uwzględnienia
sygnałów płynących ze strony Akcjonariuszy Mniejszościowych, skonfliktowanych z tymi spółkami (ich
zarządami), zwłaszcza w razie niemożności powołania przez Akcjonariuszy Mniejszościowych
Rewidenta na WZA. Należy jednak pamiętać, że KNF nie jest związana otrzymanym wnioskiem o
podjęcie przez nią czynności w trybie art. 68 ust. 3 Ustawy o ofercie i nie musi go uwzględnić, mając
prawo samodzielnego, całkowicie uznaniowego działania w tym zakresie w ramach przyznanych
kompetencji nadzorczych.
Biuletyn jest przygotowywany przez Kancelarię GESSEL, KOZIOROWSKI Sp. k. Zawarte w nim informacje nie powinny być
traktowane jako doradztwo prawne. Jeżeli są Państwo zainteresowani pogłębioną analizą lub wyjaśnieniem szczegółów
zawartych w Newsletterze, prosimy o kontakt z prawnikami Kancelarii, z których usług zwykle Państwo korzystają.
Rejestracja i kontakt. Jeżeli chcą Państwo regularnie otrzymywać Newsletter Kancelarii na swoją skrzynkę mailową, prosimy o
przesłanie informacji na adres [email protected]
GESSEL, KOZIOROWSKI Sp. k.
Kancelaria Prawna
ul. Sienna 39, 00-121 Warszawa
tel. (+48 22) 318 69 01, e-mail: [email protected]
www.gessel.pl