Program nauczania języka polskiego zasadniczej szkole

Jadwiga Pakulska
JĘZYK POLSKI
Zrozumieć świat
Program nauczania języka polskiego
zasadniczej szkole zawodowej
Koordynator programu – Elżbieta Nowosielska
Spis treści
O programie................................................................................................................................ 4
Struktura programu .................................................................................................................... 5
Cele edukacyjne programu ......................................................................................................... 6
Treść kształcenia ........................................................................................................................ 8
Przewidywane osiągnięcia ucznia ............................................................................................ 20
Ocenianie osiągnięć ucznia ...................................................................................................... 29
Uwagi o realizacji programu .................................................................................................... 32
O PROGRAMIE
Zrozumieć świat to program nauczania języka polskiego przeznaczony dla nauczyciela
i ucznia zasadniczej szkoły zawodowej, zgodny z Podstawą programową kształcenia ogólnego dla zasadniczych szkół zawodowych zawartą w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 23 grudnia 2008 r., zał. nr 5.
Głównym podmiotem programu jest uczeń. Zawarta w programie propozycja dostosowana została do sposobu myślenia i percepcji ucznia na tym etapie kształcenia. Podmiotowo traktowany jest też nauczyciel, który ma swobodę w wyborze tekstów kulturowych
uwzględniających różne możliwości uczniów oraz doborze form pracy.
Tabelaryczne ujęcie treści kształcenia i poziomów osiągnięcia celów kształcenia zapewnia programowi czytelność. Przejrzyście dokonano zaznaczeń (*) tekstów literackich
i przewidywanych osiągnięć niezbędnych do podjęcia przez ucznia wyższego etapu kształcenia (liceum, technikum).
Proponowane w programie kształcenie polonistyczne koncentruje się wokół dydaktyki
i wartości wychowawczych. Funkcjonalność programu sprowadza się do nauczania ↔ wychowania poprzez wartości trwałe, sprawdzone, te, które pozwolą zrozumieć świat, człowieka
w nim żyjącego, dzieła będące jego wytworem, wydarzenia i zjawiska, w których uczestniczył. Stąd propozycja wykorzystania tekstów w sposób rozumny i refleksyjny na poziomie
dosłownym i przenośnym. Tylko takie spojrzenie pozwoli rozwinąć ciekawość poznawczą
ucznia, uświadomi mu potrzebę uczestnictwa w szeroko pojętej kulturze, pomoże zrozumieć
otaczający go świat w aspekcie proponowanych przez program wartości. Wśród nich zaakcentowane zostały również i te, które wzmocnią wiarę ucznia we własne siły oraz pomogą
w awansie zawodowym i społecznym. Stąd propozycja rozwijania umiejętności ucznia
w zakresie słuchania i rozumienia innych poprzez doskonalenie komunikacji w języku polskim w mowie i piśmie w różnych sytuacjach, ze szczególnym uwzględnieniem relacji
w pracy zawodowej.
Obudowę programu Zrozumieć świat stanowią:
1. podręczniki do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego Zrozumieć świat
Elżbiety Nowosielskiej i Urszuli Szydłowskiej,
2. poradniki dla nauczycieli i wychowawców Zrozumieć świat pod red. Elżbiety Nowosielskiej,
3. płyty CD z wersją wokalną wybranych tekstów oraz wzorcowymi recytacjami utworów z podręcznika.
4
STRUKTURA PROGRAMU
Aby istnieć, trzeba uczestniczyć.
Antoine de Saint-Exupéry
Program Zrozumieć świat proponuje poznawanie świata poprzez wędrowanie nauczyciela polonisty wraz z uczniem po najcenniejszych dokonaniach człowieka od czasów najdawniejszych do współczesności. Poznawanie poprzez szeroko rozumiane teksty kultury
przeszłości, obserwowanie teraźniejszości – to niezbędne warunki, aby zrozumieć świat, docenić człowieka, nabrać dystansu wobec akceptowanej nonszalancji.
Nauczyciel polonista w proponowanym programie winien stać się rozsądnym przewodnikiem, tym, który utworzy pomost między przeszłością a teraźniejszością, wrażliwym
odbiorcą potrzeb, rozterek uczniów, tym, który wskaże uczniowi sens życia i ułatwi odnajdywanie się w codziennych trudach. Stąd w kształceniu językowym propozycja zwrócenia
szczególnej uwagi na skuteczne porozumiewanie się w mowie i piśmie w różnych sytuacjach
życiowych, z uwzględnieniem relacji uczeń-nauczyciel, uczeń-uczeń, praktykant-opiekun
stażu, pracownik-pracodawca.
Mimo, iż program odchodzi od poznania kultury w ujęciu chronologicznym, uczeń –
szczególnie ten kończący edukację na etapie szkoły zawodowej – otrzyma elementarną wiedzę z zakresu epok, czasu ich trwania, wydarzeń historycznych mających wpływ na życie
literackie poprzez ciekawie poprowadzoną w podręcznikach oś czasu.
Poznawanie i zrozumienie świata nastąpi poprzez kręgi tematyczne, którym towarzyszą wyeksponowane wartości i złote myśli. Te ostatnie mogą być doskonałym pretekstem do
dyskusji, podstawą kształtowania postaw moralnych. Poznanie świata i człowieka nastąpi
także poprzez wprowadzone do podręcznika pojęcia, biogramy, informacje o historii dzieł,
historie z życia twórców oraz spotkania z twórcami.
Tytuły kręgów tematycznych nawiązują do tytułów znanych tekstów muzycznych.
W klasie I
Dziwny jest ten świat (Czesław Niemen)
Życie nie po to tylko jest, by brać (Stanisław Sojka)
W klasie II
Kocham Cię, życie (Wojciech Młynarski, Edyta Geppert)
Być czy mieć? (zespół Dżem)
W klasie III
Trzeba żyć naprawdę (Ale jestem Anna Maria Jopek)
Ocalić od zapomnienia (Konstanty I. Gałczyński, Marek Grechuta)
Kręgi I i II koncentrują się na świecie. Nie tylko obrazują jego dziwność i złożoność
(Dziwny jest ten świat), ale uczą tolerancji wobec innych, szacunku dla wysiłku drugiego
człowieka (Życie nie po to tylko jest, by brać). Kocham Cię, życie to propozycja dostrzeżenia
piękna i mądrości w otoczeniu, codzienności, obcowaniu z naturą. Teksty kręgu Być czy
mieć? zmuszają do refleksji nad samym sobą. Jaką drogę wybrać? Czemu się poświęcić?
Kręgi zaproponowane dla klasy III ilustrują różne wybory człowieka, po to, aby młody czytelnik przyjął swój system wartości.
Wszystkie proponowane teksty nauczyciel znajdzie w podręcznikach, ich wybór jest
otwarty, zależny nie tylko od liczby godzin lekcyjnych, ale także zainteresowań, potrzeb
i możliwości uczniów.
5
CELE EDUKACYJNE PROGRAMU
1. Cele dydaktyczne
Program zakłada, aby uczeń w sferze poznawczej zdefiniowany jako uczestnik procesów komunikacyjnych oraz świadomy odbiorca kultury, przyjmował i tworzył wypowiedzi
oraz analizował i interpretował teksty kultury przede wszystkim poprzez:
- poprawne komunikowanie się w języku ojczystym w mowie i piśmie w różnych sytuacjach, relacjach w pracy zawodowej,
- dążenie do wzbogacania słownictwa, w tym również zawodowego,
- wyszukiwanie, selekcjonowanie informacji z różnych źródeł, w tym także internetu
i poddawanie ich krytycznej analizie,
- rozumne, refleksyjne wykorzystywanie treści, sensu i przesłań różnych tekstów kultury na poziomie dosłownym i przenośnym.
2. Cele wychowawcze
-
Program zakłada, aby uczeń w sferze wychowawczej:
wykorzystując posiadaną wiedzę i umiejętności samodzielnie wykonywał zadania
i rozwiązywał problemy w sposób twórczy,
rozumiał potrzebę uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych i aktywnie w nich
uczestniczył,
rozwijał ciekawość poznawczą,
starał się zrozumieć świat, który go otacza poprzez rozumienie takich wartości jak:
odpowiedzialność, miłość, szacunek dla innych ludzi, tolerancja,
był krytyczny wobec otaczającej go rzeczywistości,
przejawiał szacunek dla pracy i osiągnięć drugiego człowieka,
szanował tradycję i kulturę własnego narodu,
był tolerancyjny wobec kultur i tradycji innych narodów,
bronił przyjętych wartości,
przejawiał wrażliwość na piękno, krzywdę, cierpienie,
dokonywał oceny swoich możliwości poprzez wzmacnianie wiary we własne siły,
umiejętnie stawiał sobie cele wyższe i wytrwale dążył do ich realizacji,
efektywnie współpracował w grupie,
czuł potrzebę zmian w szerokim tego słowa znaczeniu (ja, grupa społeczna, dom, drugi człowiek),
miał pozytywny stosunek emocjonalny do siebie i innych,
posiadł umiejętności współżycia społecznego, ze szczególnym uwzględnieniem różnych relacji w pracy zawodowej.
3. Powyższe cele osiągnie nauczyciel języka polskiego, który w swej pracy dążyć będzie do:
-
uświadomienia uczniowi roli wiedzy ogólnej i znajomości kultury poprzez mądre
wskazywanie tekstów kultury i odczytywanie ich ponadczasowości,
wychowania kompetentnego, świadomego odbiorcy kultury, szczególnie dzieł literackich poprzez rozbudowanie potrzeby świadomego uczestnictwa w kulturze,
odkrywania z uczniem uniwersalnych sensów i uwrażliwienia go na ponadczasowe
wartości,
6
-
krytycznego oceniania i wartościowania zjawisk poprzez rozwijanie zdolności myślenia analitycznego i syntetycznego,
prezentacji własnego (uczniowskiego) punktu widzenia i uwzględniania poglądów innych,
uświadomienia uczniowi potrzeby konieczności ochrony dóbr narodowych, poszanowania dziedzictwa narodowego,
motywowania ucznia do poznawania języka polskiego i dbałości o kulturę języka,
rozwijania sprawności wypowiadania się ucznia w różnych formach,
tworzenia sytuacji umożliwiających uczniowi zdobywanie umiejętności posługiwania
się poprawnym językiem ojczystym w różnych sytuacjach,
wykształcenia postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie
we współczesnym świecie.
7
TREŚĆ KSZTAŁCENIA
Klasa I
Krąg
Wartości
tematyczny w odniesieniu
do wszystkich
lektur
- uniwersalność
myśli ludzkiej
- tolerancja wobec innych religii,
kultur,
rasy
I. Dziwny jest ten świat
- przyjaźń
- szacunek
innych
dla
- ojczyzna
- niepodległość
- patriotyzm
- miłość do drugiego
człowieka i świata
- wiara w mądrość ludzką
Teksty kultury
Złote myśli
- K.K.
Baczyński,
Elegia
o chłopcu polskim
- Biblia (fragm.)
- W. Broniewski, Obietnica
- J. Conrad, Lord Jim
- A. Kamieńska, Stabat Mater
- *J. Kochanowski, Tren X
- I. Krasicki, Bajki (Ptaszki
w klatce, Przyjaciele, Lew i
zwierzęta), Satyry (Pijaństwo)
- *Lament świętokrzyski
- S. Lem, Patrol
- A. Mickiewicz, Romantyczność, *Dziady cz. III, Pan Tadeusz (fragm.)
– C.K.
Norwid,
Fortepian
Szopena
- J. Słowacki, Testament mój
- H. Sienkiewicz, Quo vadis
(fragm.)
- A. Słonimski, Potop
- L. Staff, Modlitwa
- N. Tenenbaum, Modlitwa
o wschodzie słońca
- J. Wittlin, Stabat Mater
- A. Ziemianin, Ziemia się zmienia
„Za dużo mówimy
o zmianie świata, a za
mało świat zmieniamy. Za dużo mówimy
o miłości, a za mało
kochamy”.
Janusz Ziarnko
„Nie módlcie się
o łatwe życie. Módlcie się, żebyście byli
silniejszymi ludźmi”.
John F. Kennedy
„Ludzie budują za
dużo murów, a za
mało mostów”.
Isaac Newton
„Przyjaźń z całym
światem rozpoczyna
się
od
przyjaźni
z najbliższym
otoczeniem”.
Aldona Różanek
8
Klasa I
Krąg
tematyczny
Wartości w odniesieniu do
wszystkich lektur
- – Jan Paweł II, Czego lęka się
współczesny człowiek
zaangażowanie- – L. Kołakowski, O równości
społeczne
- – F. Niedenthal, Apokalipsa teraz
- – Wywiad ze St. Lemem
ofiarność
- – Wywiady z osobami wykonującymi interesujące zawody (stywolność
listka, rajdowiec)
- – reprodukcje malarstwa, rzeźby
godność
- – A. Osiecka, Nie spoczniemy
(płyta CD)
- – Cz. Niemen, Dziwny jest ten
świat (płyta CD)
I. Dziwny jest ten świat
- honor
-
-
Teksty kultury
Złote myśli
„Czujesz się osamotniony. Postaraj się
odwiedzić kogoś, kto
jest jeszcze bardziej
samotny”.
Jan Paweł II
„Im więcej wiesz,
tym więcej widzisz”.
Tadeusz Kotarbiński
9
Klasa I
Krąg
Wartości
tematyczny w odniesieniu
do wszystkich
lektur
Teksty kultury
-
- solidarność
- humanitaryzm
- altruizm
- przyjaźń
-
II. Życie nie po to jest, by brać
- piękno
-
- honor
- wolność
-
- godność
-
- patriotyzm
-
- ojczyzna
-
- poczucie dumy narodowej
-
- tolerancja
wobec
różnych postaw
ludzkich
-
Biblia (Przypowieść o dobrym Samarytaninie)
*Bogurodzica
E. Jackiewiczowa, Tancerze (fragm.)
*J. Kochanowski, Pieśń
XIX
M. Konopnicka, Rota,
Pieśń o domu
I. Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, Bajki
A.
Mickiewicz,
Bajki
(Przyjaciele)
B. Prus, Na wakacjach
M. Łuków, Milczący szary
kumpel (fragm.)
T. Różewicz, List do ludożerców
A. Rymkiewicz, Dekalog
H. Sienkiewicz, Potop
(fragm.)
J. Wybicki, Pieśń legionów
polskich
S. Sojka, Tolerancja (płyta
CD)
reprodukcje
malarstwa,
rzeźby
kadry filmowe
Spotkania z twórcami
M. Gawalewicz, O Bolesławie Prusie
J.Z. Jakubowski, O „Fortepianie Szopena”
M. Jastrun, Romantyczność
Złote myśli
„Czego nie stworzymy sami, tego nie
będziemy mieli i tego
nie będziemy warci”.
Paweł HulkaLaskowski
„To, czym jesteśmy
dla ludzi, jest ważniejsze niż to, czym
jesteśmy we własnych oczach”.
Zofia Nałkowska
„Kto tylko o sobie
myśli, traci z oczu
świat”.
Karel Čapek
„Aby istnieć, trzeba
uczestniczyć”.
Antoine de SaintExupéry
10
II. Życie nie po to jest, by brać
Klasa I
Krąg
tematyczny
Wartości
w odniesieniu
do wszystkich
lektur
Teksty kultury
- mądrość ży- - Z. Kossak, Krasicki na obieciowa (ja, drudzie czwartkowym
gi człowiek, - J. Słowacki, Listy do matki
rodzina, śro(fragm.), Rozłączenie
dowisko)
- B. Wachowicz, Przynoszę ci
kilka pieśni (fragm.)
- M. Warneńska, Z wizytą
- poświęcenie
u pana Sienkiewicza
dla innych
- Wywiady z twórcami - osobami godnymi naśladowania,
ludźmi sukcesu zawodowego.
- miłość (dom
Kształcenie językowe
rodzinny,
– Skuteczne komunikowanie się
człowiek, rew różnych sytuacjach.
gion,
ojczy- – Funkcje tekstów.
zna)
– Językowe środki wyrazu artystycznego, rodzaje i funkcje.
– Kultura języka w zawodzie.
- kultura komu- – Pisma użytkowe – ogłoszenie,
nikowania się
zawiadomienie, zaproszenie,
we współczepodanie, list (list motywacyjny)
snym świecie
– Dłuższe formy wypowiedzi –
opowiadanie, opis, sprawozdanie.
Złote myśli
„To człowiek człowiekowi najbardziej
potrzebny do szczęścia”.
Paul Holbach
„Człowiek jest wielki
nie przez to, co posiada, lecz przez to, kim
jest, nie przez to, co
ma, lecz przez to,
czym dzieli się z innymi”.
Jan Paweł II
W klasie I proponuje się realizację w całości następujących tekstów kultury:
Adam Mickiewicz Pan Tadeusz; Henryk Sienkiewicz Qvo vadis; Stanisław Lem – wybrane
opowiadanie; Tadeusz Różewicz – wybór wierszy; utwór zaproponowany przez uczniów.
11
Klasa II
Krąg
Wartości
tematyczny w odniesieniu
do wszystkich
lektur
- odpowiedzialność
III. Kocham Cię, życie
- wierność
sobie
- wiara w siebie i drugiego
człowieka
- przyjaźń
- prawda
- piękno
- miłość
(macierzyńska,
rodzicielska,
partnerska)
Teksty kultury
Złote myśli
- J. Baran, Elegia podróżna
- P. Bosmans, ***(Masz tylko
jedno życie)
- K. Dickens, Duch Marleya
- W. Grodecki, Choć dziwny jest
ten świat – to kocham go całym sobą
- M. Hłasko, Śliczna dziewczyna
- Hymn o miłości (Pierwszy list
św. Pawła do Koryntian)
(1 Kor 13, 1-13)
- J. Kasprowicz, Krzak dzikiej
róży
- *J. Kochanowski, Pieśń IX,
Fraszki (Do Hanny, Do dziewki, Raki, Do gór i lasów, Ku
muzom, Na lipę, O żywocie
ludzkim, Na swoje księgi, Na
dom w Czarnolesie)
- A. Mickiewicz, Oda do młodości, Do M***, *Pan Tadeusz
(ks. X)
- Cz. Miłosz, Wiara, Nadzieja,
Miłość
- C.K. Norwid, W Weronie
- E. Nowosielska, Paradoks
Odysa
- J. Parandowski, Tułaczka Odyseusza
- *B. Prus, Lalka (fragm.)
- E. Stachura, Wędrówką życie
jest człowieka
„Warto żyć dla tej
krótkiej chwili”.
Adam Ziemianin
„Puste jest życie
człowieka bez wiary,
nadziei,
miłości,
i choćby długie jak
rzeka, ginie w otchłani nicości”.
Zbyszek Szubert
„Człowiekowi potrzeba przestrzeni, szumu
lasu i śpiewu ptaków,
by zgromadzić siły do
dalszej drogi”.
Katarzyna Ledwoń
12
Klasa II
Krąg
tematyczny
Wartości
w odniesieniu
do wszystkich
lektur
- szczęście rodzinne
- wiara w siłę
miłości
Teksty kultury
-
III. Kocham Cię, życie
- nadzieja
spełnienia
marzeń
-
- radość i afirmacja życia
-
- pasja
dowa
zawo-
-
- piękno
-
L. Staff, Odys, Przedśpiew,
Wróble wiosenne
W. Szekspir, Romeo i Julia
(fragm.)
W. Szymborska, Nic dwa
razy
I. Naus, Historia kina
B. Rosiek, Pamiętnik narkomanki (fragm.)
K. Siesicka, Do zakochania… jeden klik (fragm.)
J. Kofta, Co to jest miłość,
Radość o poranku (płyta
CD)
W. Młynarski, E. Geppert,
Kocham Cię, życie (płyta
CD)
A. Osiecka, Niech żyje bal
(płyta CD)
Wywiad z W. Grodeckim
Wywiady z osobami wykonującymi interesujące zawody (kosmetyczka, kucharz)
reprodukcje
malarstwa,
rzeźby
kadry filmowe
zdjęcia teatralne
Złote myśli
„Nadzieja
zawiera
w sobie światło mocniejsze od ciemności,
jakie panują w naszych sercach”.
Jan Paweł II
13
Klasa II
Krąg
tematyczny
Wartości
w odniesieniu
do wszystkich
lektur
- rozsądek
- otwartość
IV. Być czy mieć?
- humanitaryzm
- altruizm
- miłość
- wiara
- ofiarność
Teksty kultury
- J. Baran, Bezradność, Poezja
naszych czasów
- M. Białoszewski, Szare eminencje zachwytu
- D. Dusza, Być albo mieć
- R.W. Emerson, Co to jest sukces?
- K.K.
Gałczyński,
Prośba
o wyspy szczęśliwe
- K. Gąsiorowski, Nowa powieść
- S. Grochowiak, Telewizor
- Z. Herbert, Kamyk
- M. Hłasko, Pierwszy krok
w chmurach (fragm.)
- L. Kaczmarek, Żebrak
- R. Kapuściński, Szachinszach
(fragm.)
- A. Mogielnicki, Kiedy rozum
śpi
- S. Mrożek, Szczęśliwe wydarzenie (fragm.)
- Homilia Jana Pawła II wygłoszona 2 czerwca 1979 roku na
Placu Piłsudzkiego
- P. Pellegrino, …Współczesny
człowiek
- M. Pawlikowska-Jasnorzewska
Miłość (Wciąż rozmyślasz.
Uparcie i skrycie), Miłość (Nie
widziałem cię już od miesiąca)
- T. Różewicz, Ojciec, Powrót
- A. Sobczak, Przeżyj to sam
- E. Stachura, Missa pagana
- L. Staff, Wysokie drzewa
- J. Szaniawski, Most (fragm.)
- W. Szekspir, Makbet (fragm.)
- W. Szymborska, Rozmowa
z kamieniem
- Wiem, co to jest bieda – rozmowa z J. Ochojską
- *S. Wyspiański, Wesele
Złote myśli
„Bogatym nie jest ten
kto posiada, lecz ten
kto daje”.
Jan Paweł II
„To, co trwałe i najcenniejsze,
jest
w nas”.
Zbigniew Herbert
„Zawsze mamy wystarczająco dużo, by
podzielić się z drugim
człowiekiem”.
Janina Ochojska
„Każdy dzień jest
zaproszeniem
do
szczęścia”.
Aldona Różanek
„Tak naprawdę człowiek posiada to, co
jest w nim”.
Oskar Wilde
14
Klasa II
Krąg
tematyczny
Wartości
w odniesieniu
do wszystkich
lektur
IV. Być czy mieć?
- szczęście rodzinne
- czyste sumienie
- dobroć
- rozum
- mądrość
- wiedza
- pewność
siebie
Teksty kultury
- repertuar zespołu Dżem (płyta
CD)
– Myslovitz, Acidland (płyta
CD)
– wywiad tematyczny
– programy telewizyjne, w tym
aktualne seriale
Spotkania z twórcami
– S. Burkot, Różewicz o sobie
i innych
– A. Fredro, O sobie samym
– Z. Głodowska, Wspomnienie
o Herbercie (fragm.)
– J.J. Gruca, Fortuna w służbie
ludzkości (fragm.)
– M. Hłasko, Do matki, Marii
Gryszkiewicz (fragm.)
– K. Hoffmanowa, Wizyta
w Czarnolesie
– A. Kondratowicz, ABC Olgi
Tokarczuk (fragm.)
– K.T. Nowak, Kto kupi buty dla
noblistki? (fragm.)
– Wywiady z twórcami - osobami
godnymi naśladowania, ludźmi
sukcesu zawodowego
Kształcenie językowe
– Odmiany środowiskowe i zawodowe języka polskiego.
– Stylizacje językowe, jej rodzaje
i funkcje.
– Kultura języka w zawodzie.
– Publiczne wygłaszanie tekstów.
–Streszczenie, konspekt, cytat;
uwagi nie tylko praktyczne.
– Dłuższe formy wypowiedzi;
charakterystyka, rozprawka.
Złote myśli
„Nie byłoby radości
bez smutku”.
Kornel Makuszyński
„Szczęście to radość
z tego, co stało się
naszym udziałem”.
Małgorzata Stolarska
W klasie II proponuje się realizację w całości następujących tekstów kultury:
William Szekspir Makbet; Bolesław Prus Lalka; Sławomir Mrożek – wybrane opowiadanie;
Czesław Miłosz – wybór wierszy; utwór zaproponowany przez uczniów.
15
Klasa III
Krąg
tematyczny
Wartości
w odniesieniu
do wszystkich
lektur
- prawda
- dobro
V. Trzeba żyć naprawdę
- otwartość
- odwaga
- ambicja
Teksty kultury
Złote myśli
- K.K. Baczyński, ***(Niebo złote ci otworzę)
- S. Barańczak, Seriale
- M. Białoszewski, Skąd tyle
radości, Mironia
- T. Bosco, Pelé, czarna perła
(fragm.)
- M. Czapińska, …ale jestem
- S. Chwin, Hanemann (fragm.)
- M. Dąbrowska, Noce i dnie
(fragm.)
- W. Gombrowicz, Ferdydurke
(fragm.)
- Z. Herbert, Przesłanie Pana
Cogito, Brewiarz
- G. Herling-Grudziński, Wieża
(fragm.)
- P. Huelle, Przeprowadzka
(fragm.)
- Jan Paweł II, Do młodych całego świata. List apostolski
(fragm.)
- Z.
Nałkowska,
Granica
(fragm.)
- T. Nyczek, Instrukcja obsługi
Szymborskiej – czyli jak czytać
tom wierszy „Chwila”
- P. Pellegrino, (Odkrywaj własną oryginalność)
- K. Przybyszewska, Mogę
wszystko
- A. de Saint-Exupéry, Ziemia,
planeta ludzi (fragm.)
- L. Staff, Kowal
„Każdy ma w życiu
coś do zrobienia,
trzeba uważnie słuchać serca i rozumu”.
Jan Paweł II
„Trzeba umieć iść
słoneczną stroną życia”.
Maria Rodziewiczówna
„Życie jest trudną
lekcją, której nie
można się nauczyć.
Trzeba ją przeżyć”.
Stefan Żeromski
„Życie nie daje nam
tego, czego chcemy,
lecz to, na co zasługujemy”.
Władysław Stanisław
Reymont
„Ilu
uszczęśliwiłeś
ludzi, tylu najmniej
uszczęśliwi ciebie”.
Matka Teresa
16
Klasa III
Krąg
tematyczny
Wartości
w odniesieniu
do wszystkich
lektur
- godność
- odpowiedzialność
V. Trzeba żyć naprawdę
- wierność
bie
so-
- honor
- krytycyzm
- więź
pokoleniowa
– odwaga w podejmowaniu
ważnych decyzji
Teksty kultury
- W. Szymborska, Chwila, Zakochani, Ze wspomnień, Fotografia z 11 września
- J. Tischner, Pole odpowiedzialności (fragm.)
- O. Tokarczuk, Prawiek i inne
czasy (fragm.)
- J. Tuwim, Dom, Szczęście
- J. Twardowski, Spieszmy się,
Żal, Lubić, żeby kochać
- K. Wierzyński, Zielono mam
w głowie
- K. Wojtyła, Przed sklepem jubilera (fragm.)
- W. Woroszylski, Czas miłości
- S. Żeromski, Przedwiośnie
(fragm.)
- A. Ziemianin, Rozmowa bez
słowa, Przyda się taka chwila
- D. Masłowska, Między nami
dobrze jest (fragm.)
- Wywiady z osobami prowadzącymi własne firmy
- Budka Suflera, Kiedy rozum
śpi (płyta CD)
- A.M. Jopek, Ale jestem (Trzeba żyć naprawdę) (płyta CD)
- utwory o dorastaniu, w tym
powieści dla młodzieży
Złote myśli
„Człowiekowi
najbardziej
potrzebny
jest drugi człowiek”.
Bolesław Prus
„Dobra wola niewiele
kosztuje, a wielu możesz uszczęśliwić”.
Jan Twardowski
„Umiej być przyjacielem, a znajdziesz
przyjaciela”.
Ignacy Krasicki
„Nie
wszystko
w życiu można zobaczyć, trzeba raczej
wybierać”.
Safona
17
Klasa III
Krąg
tematyczny
Wartości
w odniesieniu
do wszystkich
lektur
- przywiązanie
do tradycji
- poczucie dumy narodowej
VI. Ocalić od zapomnienia
- uniwersalność
myśli ludzkiej
- pokoleniowa
świadomość
- krytycyzm
- aktywny
biór
od-
Teksty kultury
- K.K. Baczyński, Pokolenie
- J. Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto (fragm.)
- M. Białoszewski, Pamiętnik
z powstania
warszawskiego
(fragm.)
- R. Dobrzyński, Guernica –
najsłynniejsze dzieło Picassa
(fragm.)
- K. Filipowicz, Egzekucja
w ZOO (fragm.)
- K.I. Gałczyński, Pieśń III
- G. Herling-Grudziński, Inny
świat (fragm.)
- M.Pawlikowska-Jasnorzewska
Drzewo genealogiczne
- H. Krall, Zdążyć przed Panem
Bogiem (fragm.)
- Cz. Miłosz, Który skrzywdziłeś
- W. Myśliwski, Kamień na kamieniu (fragm.)
- P. Pellegrino, (Życie nie jest
zbieraniem)
- W. Reymont, Chłopi (fragm.)
- T. Różewicz, Ocalony, Jak
dobrze
- K. Siesicka, Sabat czarownic
(fragm.)
- *B. Schulz, Sklepy cynamonowe
- J. Tuwim, Wspomnienie
- L. Tyrmand, Dziennik 1954
(fragm.)
- A. Ziemianin, Dałeś mi Panie
- J. Cygan, Dary losu (płyta CD)
- S. Sojka, To twoja droga (płyta CD)
Złote myśli
„Szanuj każde wspomnienia, z nich składają się wielkie historie”.
Tadeusz Różewicz
„Dom bez wspomnień
drży z zimna”.
André Maurois
„Skarbem człowieka
i narodu są jego ślady
na ziemi”.
Henryk Sienkiewicz
„Wielkość
narodu
wpisana jest w jego
historię”.
Tadeusz Kotarbiński
„Cuda świata znajdują się obok ciebie,
patrz tylko uważnie”.
Bolesław Prus
18
Klasa III
Krąg
tematyczny
Wartości
w odniesieniu
do wszystkich
lektur
- otwartość
- kultura odbioru
VI. Ocalić od zapomnienia
- tolerancja
- piękno
- prawda
- sukces
- świadomość
słowa
- mądrość wypowiedzi
Teksty kultury
- wywiad tematyczny
- inne utwory zaproponowane
przez młodzież
Spotkania z twórcami
- W. Budzyński, Miłość i śmierć
Krzysztofa Kamila (fragm.)
- H. Jodełka, W. Ruszecka,
Więcej dobra niż zła…, rozmowa z Janem Twardowskim
- A. Koss, W każdej nacji są ludzie dobrzy i źli, fragment
rozmowy z G. HerlingiemGrudzińskim
- E. Truszkiewicz, O wojnie
mówię bez patosu, fragment
wywiadu z H. Krall
- M. Warneńska, „Wczoraj”
i „dziś”. Lipiec Reymontowskich (fragment książki Śladami pisarzy)
- S. Żeromski, Dzienniki
- Wywiady z twórcami –
osobami godnymi naśladowania, ludźmi sukcesu zawodowego
Kształcenie językowe
- Manipulacja językowa w
tekstach reklamowych,
języku polityków
i dziennikarzy.
– Kultura języka w zawodzie.
– Pisma – wizytówki absolwenta
zasadniczej szkoły zawodowej: list motywacyjny, podanie, cv.
Złote myśli
„Wielkość człowieka
mierzy się w czynach,
jakie zostawi po sobie”.
Janusz Korczak
„Znaczenie życia mierzy się nie czasem,
lecz czynami”.
Lew Tołstoj
W klasie III proponuje się realizację w całości następujących tekstów kultury:
Bruno Schulz – wybrane opowiadanie; Gustaw Herling-Grudziński Inny świat; Zbigniew
Herbert – wybór wierszy Dorota Masłowska Między nami dobrze jest; utwór zaproponowany
przez uczniów.
Ostateczną decyzję w kwestii wyboru lektur dla klas I-III podejmuje nauczyciel.
19
PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA
Przedstawione osiągnięcia ucznia są zgodne z Podstawą programową kształcenia
ogólnego. Zgodnie z zasadą kumulatywności pamiętać należy, iż w zasadniczej szkole zawodowej odnosimy się do osiągnięć ucznia z wcześniejszych etapów kształcenia. Osiągnięcia
podstawowe (P) są proporcją dla ucznia, który swą edukację zakończy na zasadniczej szkole
zawodowej. Uczeń, który pragnie naukę kontynuować, winien osiągnąć oprócz wiedzy
i umiejętności podstawowych (P) także ponadpodstawowe (PP).
* zaznaczono umiejętności, które są niezbędne do podjęcia wyższego etapu kształcenia.
Cel ogólny I
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Uczeń po
gimnazjum
- samodzielnie dociera do informacji
- rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacji – werbalne i niewerbalne
- podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do
ich dokładnego rozumienia
- krytycznie ocenia zawartość komunikatów
Cele szczegółowe1
1. Czytanie i słuchanie
UCZEŃ ZASADNICZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ
P
PP
- rozpoznaje nadawcę i adresata tekstu
- rozpoznaje podstawowe cechy gatunkowe tekstu
- *odczytuje sens tekstu w całości
i fragmentach na poziomie dosłownym
i przenośnym
- streszcza tekst
1
- *rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu
- *wskazuje charakterystyczne cechy stylu
danego tekstu
- *rozpoznaje zastosowane w nim środki
językowe i określa ich funkcje w tekście
- *streszcza tekst argumentacyjny, wyróżnia w nim argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia
zasada kumulatywności
20
UCZEŃ ZASADNICZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ
P
PP
- *rozpoznaje
manipulację
językową
w tekstach reklamowych oraz języku polityków i dziennikarzy
2. Samokształcenie i docieranie do informacji
UCZEŃ ZASADNICZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ
P
PP
- *wyszukuje i wykorzystuje informacje
zawarte w różnych tekstach kultury
- *korzysta z biblioteki, z tradycyjnego
zbioru oraz z zapisów multimedialnych
i elektronicznych, w tym internetu
- *szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień
- *selekcjonuje zebrane materiały według
wskazanych kryteriów
3. Świadomość językowa
UCZEŃ ZASADNICZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ
P
PP
- zna pojęcie aktu komunikacji językowej
- wskazuje składowe aktu komunikacji
językowej – nadawca, odbiorca, tekst
- rozpoznaje funkcje tekstu bez nazywania, np. informatywna, impresywna,
poetycka
- wskazuje w czytanych tekstach przykłady
odmian terytorialnych, środowiskowych
i zawodowych polszczyzny
- *rozróżnia (bez konieczności definiowania pojęć) w czytanych tekstach
i wypowiedziach mówionych rodzaje stylizacji językowej – archaizację, dialektyzację, kolokwializację
- *wskazuje składowe aktu komunikacji
językowej – nadawca, odbiorca, kod,
komunikat, kontekst
- *dostrzega współczesne zmiany modelu
komunikacji językowej (ustna, pisemna)
a komunikację przez internet
- *rozpoznaje teksty o różnej funkcji
- *nazywa funkcje tekstu – impresywna,
poetycka, ekspresywna, informatywna
- wskazuje
w
czytanych
tekstach
i *analizuje przykłady odmian terytorialnych, środowiskowych i zawodowych
polszczyzny
- *rozpoznaje w czytanych tekstach oraz
wypowiedziach mówionych stylizację językową
- *rozróżnia rodzaje stylizacji językowej –
archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja
- *określa funkcje stylizacji językowej
4. Wartości i wartościowanie
21
UCZEŃ ZASADNICZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ
P
PP
- *posługuje się ze zrozumieniem pojęciami – dobro, prawda, piękno, wiara, nadzieja, miłość, wolność, równość, braterstwo, Bóg, honor, ojczyzna, solidarność,
niepodległość, tolerancja
- rozumie pojęcia dotyczące wartości pozytywnych i ich przeciwstawień (tolerancjanietolerancja, piękno-brzydota, wolnośćniewola)
- dostrzega w cytowanych tekstach obecność
wartości
uniwersalnych
i narodowych
- *dostrzega związek języka z wartościami
22
Cel ogólny II
Analiza i interpretacja tekstów kultury.
Uczeń po
gimnazjum
- dokonuje analizy i interpretacji tekstów
- czyta różne teksty kultury samodzielnie i w sposób
bardziej świadomy
- czyta różne teksty nie tylko z zakresu literatury młodzieżowej, ale także ważne dla kultury polskiej
i światowej
- rozpoznaje nowe gatunki i konwencje literackie
Cele szczegółowe1
1. Wstępne rozpoznanie
UCZEŃ ZASADNICZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ
P
PP
- zna teksty literackie i inne teksty kultury
wskazane przez nauczyciela
- prezentuje własne przeżycia wynikające
z kontaktu z tekstem kultury
- określa tematykę poznawanych tekstów
kultury
- rozpoznaje problematykę poznawanych
tekstów kultury
 *określa
tekstów
problematykę
poznawanych
2. Analiza
UCZEŃ ZASADNICZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ
P
PP
- wskazuje zastosowane w utworze środki
wyrazu artystycznego
- określa funkcje podstawowych językowych środków
- rozpoznaje, bez konieczności definiowania pojęć, sposoby kreowania świata
przedstawionego i bohatera (np. narracja,
fabuła, sytuacja liryczna, akcja)
1
 *wskazuje zastosowane językowe środki
i określa ich funkcje
 *rozpoznaje w utworze, definiując, sposoby kreowania świata przedstawionego
i bohatera (np. narracja, fabuła, sytuacja
liryczna, akcja)
zasada kumulatywności
23
3. Interpretacja
UCZEŃ ZASADNICZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ
P
PP
- *wykorzystuje w interpretacji elementy
znaczące dla odczytania sensu utworu (tytuł, podtytuł, puenta, kompozycja, słowaklucze, motto)
- *wykorzystuje w interpretacji utworu
podstawowe konteksty (biograficzny
i historyczny)
- *rozpoznaje podstawowe motywy (np.
ojczyzny, matki, wędrówki, pracy, miłości) oraz omawia ich funkcje w utworze
- *wykorzystuje w interpretacji utworu
inne konteksty, np. literacki, filozoficzny,
religijny
- *odczytuje treści alegoryczne utworu
- *porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich
4. Wartości i wartościowanie
UCZEŃ ZASADNICZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ
P
PP
- *dostrzega obecne w tekstach wartości
narodowe i uniwersalne
24
Cel ogólny III
Tworzenie wypowiedzi.
Uczeń po
gimnazjum
- ma świadomość funkcji środków językowych służących formułowaniu wypowiedzi
- wykorzystuje odmiany polszczyzny w różnych sytuacjach
- tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe
i dialogowe) oraz pisemne
- tworzy formy pisemne – urozmaicone kompozycyjnie
i fabularnie opowiadania, opis sytuacji i przeżyć,
zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki, charakterystykę
postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia
z życia, rozprawkę, list motywacyjny, podanie, życiorys, cv, dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada
Cele szczegółowe1
1. Mówienie i pisanie
UCZEŃ ZASADNICZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ
P
PP
- tworzy tekst pisany lub mówiony poprawny pod względem językowym, logicznym i kompozycyjnym w formach
poznanych w gimnazjum
- *publicznie wygłasza przygotowaną
przez
siebie
wypowiedź,
dbając
o dźwiękową wyrazistość przekazu (tempo mowy, donośność)
- *dokonuje różnych działań na tekście
cudzym (np. streszcza, sporządza konspekt, cytuje)
- *tworzy tekst pisany lub mówiony zgodny z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzega zasady spójności znaczeniowej i logicznej
2. Świadomość językowa
1
zasada kumulatywności
25
UCZEŃ ZASADNICZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ
P
PP
– korzysta w prawidłowy sposób ze
słownictwa zawodowego
- *operuje podstawowym słownictwem
z kręgów tematycznych: Polska, Europa,
świat – współczesność i przeszłość, kultura, cywilizacja, polityka
- *operuje rozbudowanym, bogatym, precyzyjnym,
trafnym
słownictwem
z kręgów tematycznych: Polska, Europa,
świat – współczesność i przeszłość, kultura, cywilizacja, polityka
26
Propozycja dotycząca odbioru tekstów kultury
UCZEŃ ZASADNICZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ
P
PP
- rozumie pojęcie teksty kultury
- odbiera teksty kultury na poziomie faktów z elementami refleksji
- odbiera teksty kultury głównie na poziomie refleksji
- dostrzega różne funkcje tekstów kultury
- rozumie pojęcie tradycja
- zna obyczaje, obrzędy charakterystyczne
dla swojego regionu
- zna twórców ludowych swojego regionu
- ogląda filmy, zna rodzaje i gatunki filmu
- rozumie pojęcie adaptacja filmowa
- odczytuje przesłanie filmu na poziomie
dosłownym
- zna wyróżniki sztuki teatralnej
- rozumie pojęcia arcydzieło, kicz
- podejmuje próby odróżnienia arcydzieła
od kiczu
- określa rodzaj i gatunek filmu
- analizuje świat filmu poprzez podjęcie
próby odczytania idei
- ocenia elementy dzieła filmowego
- podejmuje próbę porównania adaptacji
filmowej z pierwowzorem literackim
- odczytuje przesłanie oglądanego przedstawienia teatralnego
- odróżnia teksty fabularne od informacyjnych
- rozróżnia epikę, lirykę i dramat
- wskazuje elementy świata przedstawionego w utworze
- poprawnie posługuje się terminami – narrator, narracja, akcja, czas, wątek, bohater,
autor, podmiot liryczny, sytuacja liryczna
- wyróżnia w tekstach środki językowe
- rozpoznaje w tekstach różne funkcje
języka
- wyróżnia cechy gatunkowe poznawanych utworów
- omawia elementy świata przestawionego, czynnie posługuje się słownictwem
- wyróżnia w tekstach środki językowe
i określa ich funkcje
- rozumie ogólny sens czytanych tekstów
- formułuje pytania ogólne do tekstu
27
UCZEŃ ZASADNICZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ
P
PP
- dostrzega w tekście przesłania, np. moralne
- porównuje wartości zawarte w tekstach
ze światem własnych wartości
- dostrzega sens działania i wyborów bohaterów
- rozumie pojęcia uniwersalne wartości,
ponadczasowe wartości
- rozumie pojęcie motyw
- odczytuje przesłanie, np. moralne tekstu
- uzasadnia swój punkt widzenia
- ocenia wartości
- porównuje świat własnych wartości
z propozycją tekstu
- analizuje sens działania i wybory bohaterów
- ocenia, prezentuje swoje zdanie
- dostrzega ponadczasowość myśli, doświadczeń i dążeń człowieka w dziełach
różnych okresów i kręgów kulturowych
- wyodrębnia motywy w poznanych tekstach
Zapisy w Podstawie programowej kształcenia ogólnego nie powtarzają wymagań
z wcześniejszych etapów kształcenia, co nie oznacza, że przestają one obowiązywać. Nauczyciel zasadniczej szkoły zawodowej powinien nie tylko odwoływać się do dotychczasowych
osiągnięć ucznia, jego obowiązkiem jest je utrwalać, pogłębiać, doskonalić. Wiedza i umiejętności ucznia w zasadniczej szkole zawodowej bazują na tym, co uzyskał, zdobył wcześniej.
28
OCENIANIE OSIĄGNIĘĆ UCZNIA
Planując proces nauczania, powinniśmy zastanowić się także nad sposobami badania
osiągnięć ucznia. Przyjmując, iż ocena szkolna to informacja o wynikach kształcenia
z komentarzem tego wyniku, należy przyjąć zasady oceniania nakierowanego na ucznia1.
1. Zasadniczym celem systemu oceniania winno być promowanie rozumnej wiedzy.
2. Ocena powinna skłaniać ucznia do wysiłku, wzmocnienia jego motywacji.
3. Ocena powinna uwierzytelniać i odzwierciedlać uzdolnienia ucznia oraz jego osiągnięcia
w miarę zdobywania nowych treści.
4. Ocenianie powinno być procesem ciągłym.
5. Ocenianie powinno opierać się na logicznych i czytelnych zasadach.
6. Ocena winna być uczciwa i sprawiedliwa, bez względu na wcześniejsze osiągnięcia
ucznia.
7. Wszystkie oceny powinny być podstawą powtórek i korekt dla wszystkich stron procesu
kształcenia i wszystkich odbiorców zawartej w ocenie informacji (uczeń, nauczyciel, szkoła, środowisko domowe).
Program proponuje ocenianie wspierające rozwój ucznia, poprzedzone diagnozą wstępną,
według wymagań programowych i wzbogacone o samoocenę ucznia.
1. Ocenianie wspomagające rozwój ucznia powinno być jawne, znane są uczniowi kryteria
oceniania i wyniki; systematyczne, przyjazne, nakierowane na pomoc uczniowi; obiektywne, bezstronność oceniającego, stosowanie jednolitych kryteriów wobec wszystkich ocenianych.
2. Ocenianie powinno być poprzedzone diagnozą wejścia czyli sprawdzeniem umiejętności
wejściowych we wrześniu w klasie pierwszej. Informacja o poziomie opanowania przez
ucznia wiedzy i umiejętności z poprzedniego etapu kształcenia jest nauczycielowi niezbędna do planowania pracy w szkole zawodowej. Wyniki diagnozy powinny mieć wpływ
na wymagania programowe, metody pracy nauczyciela i sposoby motywowania uczniów.
Diagnozę wejścia należy przeprowadzić różnymi narzędziami, mogą to być testy, sprawdziany, rozmowy, obserwacje. W proponowanej metodzie ważne jest również rozpoznanie
kontekstu uczenia się (dom, środowisko, grupa rówieśnicza).
3. Oceniać powinniśmy według wymagań programowych. Wymienione w programie cele
szczegółowe nauczania języka polskiego uczniowie mogą osiągać na różnych poziomach.
Powinniśmy więc opracować własny zestaw zróżnicowanych wymagań edukacyjnych,
biorąc po uwagę głównie możliwości uczniów, przydatność danego wymagania w życiu
szkolnym, pozaszkolnym (np. praca) i dalszym kształceniu. Skala opracowanych przez nas
wymagań edukacyjnych powinna odpowiadać skali ocen szkolnych. Ze względu na niezwykle trudne hierarchiczne opisanie wymagań na wszystkie oceny, proponuję dwustopniowe zróżnicowanie wymagań – podstawowe (P) i ponadpodstawowe (PP). Ilustrując, na
ocenę dopuszczający uczeń powinien opanować co najmniej 50% wymagań podstawowych, na oceny wyższe 75% wymagań. Szczegółowe propozycje zależności ocen szkolnych od stopnia zaliczenia poziomów wymagań przedstawiałyby się następująco:
- dopuszczający – 50-74% P
- dostateczny – 75-100% P
- dobry – 75-100% P i 50-74% PP
- bardzo dobry – 75-100% P i 50-100% PP
1
zasady ogłoszone przez Zespół Prezydencki Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego
29
Określenie przez nauczyciela wymagań edukacyjnych na początku roku oraz zaznajomienie z nimi uczniów i ich rodziców to czynniki sprzyjające rozwojowi demokratyzacji życia szkolnego a konsekwentne stosowanie wymagań edukacyjnych zwiększa porównywalność
i obiektywizm oceny szkolnej. Wspomniane cechy, porównywalność i obiektywizm – może
zapewnić nauczycielowi języka polskiego także ocenianie kryterialne i holistyczne dłuższych
wypowiedzi pisemnych (rozprawka, charakterystyka, opowiadanie, opis).
4. Ocenianie wzbogacone o samoocenę ucznia. Propozycja ciekawa, ponieważ samoocena
pogłębia zrozumienie oczekiwań, wzmacnia motywację i prowadzi do poczucia dumy
z własnych osiągnięć. Oto propozycje kart samooceny.
30
PRZYKŁADOWE KARTY SAMOOCENY
JA W GRUPIE RÓWIEŚNICZEJ
Wskaźniki
Nie
Czasami
Tak
Włączam się do pracy w grupie.
Okazuję szacunek członkom grupy.
Akceptuję reguły pracy wypracowane przez
grupę.
Toleruję poglądy kolegów.
Aktywnie słucham innych.
Pomagam kolegom w grupie.
Inspiruję grupę do działania.
Lubię pracować w grupie.
SAMOOCENA PROJEKTU (GRUPOWEGO)
Wskaźniki
1. W przygotowanym projekcie podoba mi
się
2. Mogę go ulepszyć poprzez
3. Jestem dumny z
4. Jestem niezadowolony z
5. Zasłużyłem na ocenę
6. Moja grupa zasługuje na ocenę
31
UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU
Realizując program Zrozumieć świat, pamiętajmy o tym, że treść kształcenia ma charakter otwarty – nauczyciel decyduje o wyborze tekstów kultury. Propozycja osiągnięć ucznia
zgodna jest z podstawą programową, ale wyróżnia (*) te umiejętności, które są niezbędne do
podjęcia przez niego wyższego etapu kształcenia. Pamiętajmy także o odwoływaniu się do
wiedzy i umiejętności ucznia z wcześniejszych etapów edukacyjnych.
Sposób, w jaki będziemy organizować zajęcia to istotny, a może najistotniejszy, element pracy szkoły. Nasza kreatywność, zaangażowanie wpływają na motywację ucznia, jego
postawę. Sposób realizacji programu powinien być jednak uzależniony nie tyle od merytorycznej wiedzy nauczyciela, co przede wszystkim możliwości percepcyjnych ucznia. Organizując proces edukacyjny, warto wziąć pod uwagę zainteresowania i zdolności uczniów, poznać ich możliwości w zakresie zapamiętywania, myślenia, tempa uczenia się i skorzystać
z różnorodnych form pracy.
Preferowałabym metody – problemową, projektu, pracy z tekstem, grupową. Metoda
problemowa pozwala, obok innych celów, świetnie kształtować założone postawy ucznia.
Projekt sprzyja kształtowaniu umiejętności planowania i organizacji pracy, podejmowaniu
decyzji, prezentowaniu wykonanej pracy – czyli tych umiejętności, które wykraczają poza
życie szkolne i przygotowują ucznia/absolwenta do pracy zawodowej.
Cel pozaszkolny, ale przede wszystkim szkolny winny mieć ćwiczenia sprzyjające
doskonaleniu tworzenia wypowiedzi ustnych i pisemnych. Uczeń powinien mieć możliwość
częstego wypowiadania się na lekcji. Stwarzane sytuacje dydaktyczne powinny uświadomić
mu wagę słuchania, rozumienia innych i przyjmowania cudzych poglądów, ale jednocześnie
dyskutowania z nimi. Ćwiczenie umiejętności uczestnictwa w dyskusji, poza celami życiowymi, wspomagać będzie skuteczniejszą realizację proponowanych w programie kręgów tematycznych.
Obok wypowiedzi ustnych proponuję stworzenie uczniowi szerokiej możliwości wypowiedzi pisemnych. Podstawa programowa zaleca kontynuację form wypowiedzi pisemnych
poznanych przez ucznia w gimnazjum. Rozprawka, opowiadanie, charakterystyka czy opis
dają nauczycielowi wiele możliwości poznania sensu, logiki wypowiedzi ucznia, zaobserwowania kultury słowa, poprawności językowej, słownictwa. Chcąc przekazać uczniowi informację na temat jego wypowiedzi pisemnych, skorzystajmy z oceniania kryterialnego lub holistycznego. Ważne miejsce wśród wypowiedzi pisemnych powinny zająć formy niezbędne w
życiu dorosłym, zawodowym – podanie, list motywacyjny, cv.
Proponuję zwrócenie uwagi na właściwą komunikację. Stwarzajmy sytuacje dające
możliwości właściwego rozumienia aktu komunikacji. Nawiązując do osiągnięć ucznia
z gimnazjum, doskonalmy jego krytycyzm w odczytywaniu różnych informacji, nie tylko
słownych. Nie omijajmy przekazów internetowych.
Zachęcam do uświadomienia uczniowi wagi zagadnień związanych z kulturą języka
i etykietą językową. Współczesny młody człowiek często zapomina – co mówi, do kogo mówi i jak mówi. Lekcje języka polskiego powinny stać się momentem, który wskaże uczniowi
konsekwencje źle rozumianej komunikacji.
Chcąc zaś uciec od często suchej i mało skutecznej metody nauczania zagadnień językowych, proponuję nauczanie wiedzy abstrakcyjnej w kontekstach, np. wytworów pracy
ucznia, analizy tekstów kultury, prac pisemnych.
Wiele ciekawych rozwiązań dydaktycznych znajdzie się w poradnikach.
32